DE ZWIJGER 5 De dag der z.g. bevrijding DE BEVRIJDING 18 October 1944 waron gevechten geweest van man tegen man met de blanke bajonet. Maar de verdediging der Jerrys was niet ineengestort en dus mokerde de artillerie met honderden kanonnen er weer op los, de gehele streek, van Overloon tot by Venray onder zwaar vuur houdend. Dien dag word in Vonray, ondanks het vuur, met koortsachtige haast het opgravingswerk voortgezet, het harde werken werd echter niet be loond. men slaagde er niet in de neg bedolven slaclitoirors te bevrijden. Men stond machteloos tegen deze gruwzame vernieling, het gebeurde soms dat een granaatinslag weer alle vorderingen van het opgraafwerk te niet deed, doordat met donderend geraas half overeind staande muren instorten en zo de puinenmassa nog groter maakten. Bleven de eerste dag nog gedeel ten van ons dorp onbeschadigd, het concentrische vuur over een grote oppervlakte maakte de verwoesting over hel gehele dorp voliodig. (ïeen huis zonder gat iu muur of dak, ruiten waron by na alle verbrij zeld door scherven of luchtdruk, boomtakkon lagen afgeslagen overal verspreid. Zelfs Henseniae, die de bommen rond zich had zien ontplof fen en kalm met zijn boek in do hand, ongedeord was blijven staan, verloor zijn stonon hoofd. Het enigste standbeeld, dat Venray bezat, viel ten offer aan hef moordend vuur der 81 m.m. granaten. 's Avonds bereikten de Engolson na verwoede gevechten in do bossen het open terrein vair weilanden en landerijen, die hen van het noord oostelijk godoeltc van Venray ach Bid den. De volgende dag zouden zij trachten met 'n frontale tankaanval deze ondermijnde velden te door breken en dan lag do wog naar Venray open. Veel last ondervonden zy echter van liet good gerichte 88 m.m. vuur der Moffen, die waarschijnlijk in de hoge toren der Petrus Banden Kerk 'n uitntekonde observatiepost hadden gevestigd. Tvphoons der tactische luchtmacht kragen ile opdracht deze voor do Moffen zo strategische gewichtige hoogto radicaal uit te schakelen Dat gebeurde op dien ge denkwaardige dag van Zaterdag 14 October. Rustig was de nacht voorbij gegaan, granaten waren er weinig gevallen, wel hadden do Moffen onder do be scherming der duisternis druk goreden met tniks en andere voertuigen. Brachten zij hun zwaar materiaal in veiligheid of stuurden ze verster kingen naar het front. Niemand wist het, want in de kelders zijn de go- tuiden, die van buiten komen, zo bedriegolyk. Om zes uur in de morgen begon nen de kanonnen reeds hun dagelijks werk, zonder ophouden volgden de Inslagen op elkaar, uren ging het zo door; soms even minderend om dan met nog grotere intensiteit aan te groeien, liet was als een zwaro storm, enigo momeuten van stilte betekenden het begin van nog hevigere vormeliugsvlagen. En woer werd het gebrom van vliegtuigen gehoord, dezelfde ver pletterende angst als tijdons het bombardement maakte zich van one meester. "Weer die bommen, waartegen we zo machteloos waren. Het wsron do Typhoons, die in de ene duikaanval na de andere op de Grote Kerk en alles wat daarom heon lag lostormden. Do pastorie werd door raketbommen getroffen, d9 Eind- straat In brand geschoten. Akelig ratelend kwamen de raket- teu naar beneden, met ongekend doordringingsvermogen huizen ver pletterend. Maar de grote toren van Petrus Bandon bleef sLaan, alechts hier en daar vertoonde hy enkele lidtekens van ingeslagen granaten en raketten, die op het meterdlkke maRslBi'werk practisch geen uitwer king haddon. Zo verliep de morgen, rondom de Kork word alles geleidelijk verplet terd. Een rakatbom sloeg dwars door eon zijbeuk de Kerk in en deed het. prachtige orgel omlaag storten. Even later volgde een dmkaanval op hot naar hot Oosten gerichte gedeelte, hoven hot hoofdaltaar stortten met donderend geraas de inoLorshoge ge welven omlaag. Door de brand worden vele mensen uit de kelders godreven, anderen waren hun angst niet. moer meester en vluchtten de straat op, het gra- naatvuur in, weg moesten ze uit deze hel. Het klooster Jerusalem bleef gelukkig met zijn 800 mensen in de kolders nog gespaard. Do aanval op de Kerk was mislukt, de Duitsers zaten nog in de toren, rondom de Kerk de Eind at raat een ruine! 'e Middags om twee uur kwamen de Britse tanks ^in beweging, granaten schietend in alle richtingen en vuur spuwend in de DuH.se onderkomens 1 Maar ook de Moffen hadden hun voor bereidingen getroffen, zwaro Tigor- tanks en stukken Pak stonden klaar om de „Churehills" en „Shermans" te ontvangen. Zo ontstond daar dien Zaterdag middag rond Overloon op de weg naar Venray eeu tankgevecht van ongekende hevigheid. Getuigden later de meer dan honderd uitgebrande wrakken van Engelse on Duitse tanks niet van doze hevige mechanische stryd, waarbij de inzet, wasde toe gang tot de slencelstelling Venray I Onderwyl hernamen de onvermoei bare Typhoons in golven achtereen als maar meer duikaauvallen op den groten stenen reus St. Petrus Banden. Met een donderende slag kwam een der grote wijzerplaten omlaag en dit maal was do ingeslagen raket- bom raak. In doodsangst vluchtten de Moffen langs de donkere wentel trap naar beneden, weg uit die hel, in de Patersstraat. kwamen zy oorst op adem. Maar nog waren de Typhoons niet uitgeraasd, bij een volgende duikaan val stortte een dor vier kleine zjjtoreatjes naar beneden, het zou de Moffen voor goed onmogelijk gemaakt worden de toren nog als waarne mingspost te gebruiken. Het waren bange uren voor hen die in de kelder van de Kork on in de buurt daarvan machteloos deze orkaan van ratelend omlaaggierende raketten moo6ton ondergaanverge leken hierbjj was het concentrische trommelvuur der op en neer razende tanks slechts een onbeduidend vuur gevecht. Machtig, hoewel zwaar gohavend, keek de Petrus Banden nog over zijn land, waarvan hy eeuwen liet hart, de polsslag geweest waB. Bloedend lag zyn land opengescheurd, inaar ongeschokt bleef hij waken. Geen vliegtuigen, geen granaton of raket- bommen zoudori hem verpletteren, maar rondom hem onderging alles het lot van totale vernieling. Tegen het. Invallen der duisternis volgde een laatste hevige raketaaii- val, de apotheose van den dag. Bij tientallen schoten de raketten omlaag op de Kerk, het klooster Jeruzalem, de omliggende huizen van de Hof straat, dat was het einde l Plotseling klonk in een der kelders, 'n angstig schorre stem: brand. Verstikkende brandlucht drong door tot in de koldors, 'n verschrikkelijke paniek ontstond. De brand op Zaterdagavond in n zeer korto tij.3 breidde de brand zich naar alle kanten uit, de gehele Hofstraat leek eeu vlammen zee en achter de Kerk laaiden meters hoog de vlammen ep van het bran dend klooster Jeruzalem, Fel rood stond de toren daar, hoog oprijzend tuaschon twee vuurzeeën in, onder het loeien der vlammen klonken de ontploffingen der steeds weer aan vliegende granaten. En in deze brandende hel bevonden zich die houderden in do kelders, de evacués in het klooster Jeruzalem. In radeloze angst werden zy door het verzengende vuur de straat op ge dreven, hat granaatvuur in. Overat vuur, ovoral uiteenspattende projec tieion. Akelig loeide bet vee, dat losgebroken in wilde angst tussen de vluchtende menigte lioldo. Moesten wjj dan alles verliezen, moest dan iedereen omkomen in deze bevrüdicgshel Machteloos stond de mensch tegen over ditmedogenloze vernielingswerk van vuur en ontploffend ijzer. En om deze oigie van razorny en angst volledig te maken stonden .Duitse tilmreporters deze tonelen te verfilmen om de mengheid gedocumenteerde bewijzen te leveren vau de onmense lijke wreedheid dor geallieerden. Want zy hadden immers de Kerk gebombardeerd, zy waron de aan stichters gowoeat van deze onmete lijke vuurzee. Hadden de Amerikanen zo ook niet, het klooster van Monte Cassino vernietigd'? Het is 'n verschrikkelijk schouw spel geweest dien avond, aan weers zijden der Kerk laaiden de vuren omhoog, klonk het gegil en gejammer van angstig vluchtende kinderen en vrouwen, donderden brandend gloeien de balken en steenbrekken omlaag, alles vernietigend in hun val. Was dit een Godsoordeel ovor Venray, zoals eens de steden Sodoma en Gomorra verwoost werden? Was deze totale vernietiging dan de prijs om tot hot geluk van 'n herwoimen vrijheid te kunnen geraken? Daar kwamen zij aan de evacués, die gevlucht waron uit het brandondo Jeruzalem, het weinige, dat zy vroegör hadden gered, nu in vlammen ver loren. Hoor hun angstigo roepen, zio hen voortrennen In wilde paniek over stukken steen en brandende kalken. Zie hoe zy neervallen voor dokking tegen de granaten; sommige lopen zelfs door, zij horen de slageti niet meer, zy voelen do brandwonden niet, zij kennen slechts één doel weg, weg uit deze hel. Zie hoe daar in Jeruzalem in de vlammen de op gebaarde lijken van hen, die in de afgelopen dagen anouveldeu, vor- schroeien tot vormeloze zwarte massa's I Maar ook nu had God 7(jn band van Venray niet afgewend, want ston den daar de broeders van Servaas niet klaar oin de Vluchtelingen op te nemen, waron daar weer niet onver- schrokkenen, die vuur en vernieling trotseerden en kinderen uit do bran dende ruines wegdroegen. Heeft O.h. Heer onze mensen op die vlucht onder granaten door, niet beschermd, en kwamen allen tonalotte niot bohou- den aan in do ruime kolders van St Kervaas? O zeker, er is by zoveel rampspoed zoveel genade geweest, zoveel bescherming van Hem, Die alles leidt. Nadat allen in veiligheid waren gebracht in Servaas, waar de normalo bevolking van 1000 monsen ruim ver dubbeld was en allen in do kelders moesten worden ondergebracht, kon men aan blussen gaan denken. Het granaatvuur stierf langzaam uit en kon men met emmers water de go- bouwen die nog niet door het vuur waren aangetast, nat houden. Zo werd eindelijk na langen afmattende arbeid de grote brand, „de tweede brand van P.ooy", overmeesterd. Het klooster Jeruzalem brandde totaal at, terwijl een groot gedeelte van de Hofstraat nog slechts blaken de puinen waren. Dat was de grote verliespost van doze dordo dag, die alles in verschrikking had overtroffen. Zouden de Tommys nu erin geslaagd zyn de toegang tot Venray te for ceren Wy in Venray ia de kelders wis ten het niet, maar Zatordag'savonds om 11 uur drongen Engalso patrouil les door tot in de Grote straat, zij vonden geen Duitsers in Venray'! Op dat moment atond de hoofdmacht tussen Overloop en Venray aan het riviertje, dat b(j café 8winkels, dwars over don wog loopt. Dien middag was de beslissing gevallen om Venray.de Duitse Tigers waren vorslagen. Inde naclit van Zaterdag op Zondag trok ken de moffen al hun zwaar pantser materiaal achter Venray (richting Oostrum-Wanssum-Meerlo) terug. Het was dien Zondag, alsof or 'n Godsvrede hing ovor het front, helder scheen de zon op de nog smeulende ruines, stilte, opvallends stilte heerste rondom. Geen Duitsers waren er meer te zieu en ieder kreeg het gevoel ein- dolijk verlost te zyn uit dit onmen selijke lyden. De vreugdo werd algo- gemeen toen de Engelse radio, - er schenen toch nog mensen te zijn die ds berichten konden horen aan kondigde, dat na uiterst hevige stryd Venray bevrijd was. Geen Duitser en geen Engelsen, was dat nu do be vrijding. Inderdaad strategisch was Venrav bevrijd, maar zij die dagenlang in deze hol geloofd haddon, snakten slechts naar de bevrijding. Hot be richt van de BBC moet wel louter fantasie zfin geweest van een of ander© oorlogscorrespondent, die zyn collegae de loef wilde afsteken. Want plots vielen woer granaten on zij die eens 'n beetje moed gekregen haddon door het verblijdende bericht, doken woor als hazan do kelder in. Dus Radio Oranje loog ook, ze had den ons voor den gek gehouden met hun bovryding. Het scheelde niet veel of je had door je grotere lef nog juist 'n granaat op je kop kunnen krijgen, dat alles te danken aan de BBC. Toch bleef het dlon Zondag opmerkelijk kalm, af en toe granaten, hoog in de heldere Octoberhemel cirkelden do Engelse verkenners boven St. Anna, en het gebied rond de Grote Kerk. Wat was do bedoeling, zouden de Tvphoons weer komen?' Hot bleek met meer nodig, geen Typhoon zou nog 'n raketbom op de kerk gooien! Het wa* mogelijk 'e beroikto „resultaten" van do vorige dag oons gaan te bekijken de Hofstraat uit gebrand, Eindstraat uitgebrand of vernietigd, Joruzalom, zwart gebla kerde muren en verwrongen ijzer, de Grote Kerk, zware 'lidtekens, grote gaten in her torenmassief, een zij - toren weggeschoten, het- orgel ver pletterd door 'n raketbom, gewelven boven hoofdaltaar doorboord, even eens door 'n bom. In een der zijbeuken 'n groot gat waardoor 'n raketbom de Kerk in wag geschoten en daar 'n enonno verwoes ting aangericht had. En ovor het gehele dorp, daken zonder pannen, stukgeschoten gevels, straten bezaaid met puin. Onvermoeid werkte men door om de nog onder het puin bedolven slacht,offers te verlossen, hoop op leven bestond niet meer, maar hol waa de eerbied voor do dodo vriend of buur. Op het Ifenseniusplein lagen nog 5 mensen bedolven, In de Paters straat nog 13. Twee huisgezinnen met evacués uit Overloon by het bom bardement van Donderdag omgeko men. Eindelijk was men Zondagmid dag zo vor gevorderd, dat de kelder in de Patersstraat vrij waseen voor een werden de slachtoffers, gestikt onder massa's puin, uitgegraven. Nooit, zal ik dien middagvergeten, er waren twee brancards om de doden naar het kerkhof van het Paterskloosler te brengen, or werd daar een groot massagraf gegraven. Granaten begonnen weer to vallen, maar strompelend en struikelend ovor steenbrokkon droegen vrijwilligers uit do buurt, hun droeve last, naar het kerkhof. Wat bezicldedeze dapperen, waarom waagden zy hun leven voor deze dodon? Het was de genado, het was do heilige eerbied voor don gevallen evenmens, die hen bracht tot die ware edele grootheid, die een mens kan bereiken, die met de kracht, van zijn Geloof afgerekend heeft met- den dood, die met hem omgaat als een kameraad. Ziet hoe zy af en toe, afgemat stil staan met hun zware laat-, omdat ook deze mensen reeds veel van hun krachten gevergd is. Maar dan gaat de droeve stoet weer voort, de gevallenen zullen 'n vredige rustplaats krijgen. Langzaam botrekt de lucht en 'n miezerige motregen dreinat. uit oen grauwe nevelinassa omlaag. Daar aan hot graf met de vele ge vallen dierbaron slaan naast de pries ter, die het „Requicscat ia Face" uitspreekt, drie mannen wezenloos, de koudo regen stroomt hen langs liet gezicht. Zy voelen het niet, zij zien het niet, zij voelen niet tie door weekte grond, als zij met den Priestor bij het graf van hun gevallen moeder, vrouw, kind of zusjes neerknielend, de 5 Onze Vaders en Weesgegroeten bidden. Ook z(j die op den achtergrond staan.de vervuildemannon, die dagen lang groeven, met hun zwarte haar den, hun vermagerde gezichten, zij h oren niet, dat granaten over heen vliegen of in de nahyhaid ontploften. De regen giet in stromen neer. langs hun kleren drüft hot water, zy zijn verpletterd door dit gebeuren. Knals de Priester zegenend zijn handen uitstrekt over het graf, valt er een traan uit. hun ogen, die toch reeds zo gewend waron aan liet zien van den dood. Vroeg valt de duisternis in, do blijdo stemming van den heldere morgen is verdwonon, mot de somberheid van den regenmiddag is ook weer terug gekeerd die angstige sfoor van moede loosheid. 7.al er dan nooit, een oindo aan komen, dit loven is niet meer te harden, het is 'n langzaam uit sterven van angst en zenuwbrekendo gevaren. In den late avond hervatte do nevelwerper zijn doordringende geloei en smakten Eugelse granaten met.'n bitso knal noor. Venray lag weer in het front Het Noordelijk deel bevrijd Waarschijnlijk is de betrekkelijke rust van do afgolopen Zondag voor beide partijen noodzakelijk goweosl om na de drie dagen van bloedige gevochten, op adem te komen en de geleden verliezen uau te vullen. Maar dan zal or vandaag, Maandag 16 Oct., met nog grotere verbetenheid gevochten worden, want de dirocto aanval der Engelsen op Venray zal vaudaag plaats hebben. Het. eerste grote object aan de Noordelijke toegang van Vonray is het terrein van bet. St., Annagesticht. Vermoedelijk zullen de Jerrys, die daar vaudaau hun 88ers op do aan- Btorinendo Tommys afschoten, daar 'n uitgebreid net van vordodiging bezitten In de tuinen en gebonwon. Do artillerie zal dus zo goed mo gelijk de weg voorbereiden en om zos uur in morgen vallen do corsto 18 ponders, van de 15000 ir drie uren, op St. Anuaterrein en omgeving neer. Hut is vreemd, inaar Duitsers waren er practisch goen meerop deze hoogte en aan de onverschrokken mood vuri een werkman van St Anna, die mot 'n brief van de Overste, 's middags door bet vuur naar de Engelsen trok, is het te danken, dat de Engelsen hun vuur staakten. Tegen dan avond was 't St.. Annagesticht In Engelse handon, met de daarom liggende ge deelten van do Ovorloonseweg. Intussen hadden de moffen zich in Venray, ziende dat hun stryd vor- loren was, aan de laatste meest, on menselijke schanddaad vergrepen r dn totale vernietiging van de eeuwen oude St. Fotrus-Bandenkcrk. Zes eeuwen lang beheerste de mo numentale toren het wydo land van de vlakke Fcol, zesoouwen lang was hy hot middelpunt geweest in ons Limburgs Peclland en met één don derende slag. veroorzaakt door hon- derde kilo's dynamiet, stortte dit cultuurmonument ir.eon, werk van eeuwen horsehapon in massale puin- brokken. Wij begrijpen het niet, staan nu nog perplex, wat zyn die Duitsers geweest? Waren zy nog mensen als wij, wat heeft hen bezield Gods lasterlijke liaat tegen de Kerk, woeJe over een verloren strijd, sadistische wraaklust? Wij weten het niet, het is voor ons oen mysterie, flat schijnt, dat de sadist.cn tot midden in de Grotestraat de electrische outstekingsleiding had den gelegd en van daaruit omstrooks elf uur in den morgen hun ooi logs- misdaad ten uitvoer brachten, Geen burger wist, van hun plannen en weer heeft God Venray beschermd, doordat geen der omwonende burgers onder het neerstortende puin vau zyn Kerk verpletterd word. St Annagesticht bevrijd, maar aan het uiteinde van de oprijlaan ver schansten de Duitsers zich achter heggen, in tuinen en huizen op de Maaïhesoweg. Zy zouden tot do laatste man stand houden. Onderwyl !ag do gehele dag hot centrum onder granaatvuur de avond kwam, voor een deel onzer mensen met, liet ge brekkige gevoel der vrijheid, in som mige kelders hing de geur van een Engelse cfgarot, snoepten kindoren van heerlijke chocolade, sliepen be vrijders naast bevryden, en in da andere kelders bad men weer tor Maria voor 'n uiteindelijke verlossing, waai aan sommige zelfs begonnen te wanhopen. Ja de govoelons jogons onzo be vrijders kon men nog 6prcken van bevrijders waren zo bitter ge worden, wjj hadden ons diebBvrijding zogeheel anders voorgesteld, waar om hield dat waren maar niet op, de Duitsers waren tech cl lang weg-? Was het soma opzet om ook de te bevrijde landen totaal te ver nietigen? De laarste dag voor de bevrijding brak aan. er was iets vreemds dien morgen, geen duikende Typhoons, geen granaten, maar wol hét. korto, nijdige getak van mitrailleurs, het zwiepend liuiton van geweerkogels, het was opvallend rustig, vergeleken hij het godondor dor vorige dagen. Toch woedde do strijd op de Maas- hezerweg in alle felheid, or werd gevochten met handgranaten en blan ke bajonet. Maar de Moffen weken slechts heel langzaam torug; togen de middag vielen in het centrum tussen do Grote- en Paterskerk weer granaten, de Engelsen slaagden echter er niet in zover door te dongen. Toen do avond viel, hadden zij de Stationsweg bereikt on stolden zij hun m ij non rui mende tanks op om vroeg in do moigen de laatste inval in te zetten I Want zelfs dat vergaten de Moffen niet, toen zy Dinsdag 's avonds in het donker het centrum van het dorp ouiruimden, enkel scherpschut- ters-snipers achterlatend; overal leg den zij de verradorlyho mijnen on booby-traps neer. Het, was 'n vroeind gezich, in hot schemerdonker zagen wy Duitschers geheimzinnig lopen mot lange, gele dozen, Zorgvuldig werden zo neer gelegd in de st.raatgoot, wat puin er over heen en de verraderlijke val was klaar. Mij non Dus zy trokken terug de Moffen en onze bevrijders zonden nu spoedig komen Nagegaan word waar de mijnen gelegd waren, zodat direct do Tom mys by hun komst gewaarschuwd konden worden. Achteraf bleek dit practisch overbodig te zyn geweest, want de Moffon hadden ze in hun haast zo stom zichtbaar neergelegd, dat ze weinig gevaar opleverden. 7.oer vroeg in de morgen, tegen drie uur, zer.ton de Eugelsche artil lerie, ondersteund mot mortier on tankgescliui een laatste, maar var- schrik te1 yk vuur in, op hot centrum van Venray. Uren lang .duurde deze nachtelijke beschieting, zo dicht hij stonden de stukken geschut, dat slechts 'n kleine

De Zwijger | 1945 | | pagina 5