DE ZWIJGER
5
De dag der z.g. bevrijding
DE BEVRIJDING
18 October 1944
waron gevechten geweest van man
tegen man met de blanke bajonet.
Maar de verdediging der Jerrys was
niet ineengestort en dus mokerde de
artillerie met honderden kanonnen
er weer op los, de gehele streek, van
Overloon tot by Venray onder zwaar
vuur houdend.
Dien dag word in Vonray, ondanks
het vuur, met koortsachtige haast
het opgravingswerk voortgezet, het
harde werken werd echter niet be
loond. men slaagde er niet in de neg
bedolven slaclitoirors te bevrijden.
Men stond machteloos tegen deze
gruwzame vernieling, het gebeurde
soms dat een granaatinslag weer alle
vorderingen van het opgraafwerk te
niet deed, doordat met donderend
geraas half overeind staande muren
instorten en zo de puinenmassa nog
groter maakten.
Bleven de eerste dag nog gedeel
ten van ons dorp onbeschadigd, het
concentrische vuur over een grote
oppervlakte maakte de verwoesting
over hel gehele dorp voliodig.
(ïeen huis zonder gat iu muur of
dak, ruiten waron by na alle verbrij
zeld door scherven of luchtdruk,
boomtakkon lagen afgeslagen overal
verspreid. Zelfs Henseniae, die de
bommen rond zich had zien ontplof
fen en kalm met zijn boek in do
hand, ongedeord was blijven staan,
verloor zijn stonon hoofd.
Het enigste standbeeld, dat Venray
bezat, viel ten offer aan hef moordend
vuur der 81 m.m. granaten.
's Avonds bereikten de Engolson
na verwoede gevechten in do bossen
het open terrein vair weilanden en
landerijen, die hen van het noord
oostelijk godoeltc van Venray ach Bid
den. De volgende dag zouden zij
trachten met 'n frontale tankaanval
deze ondermijnde velden te door
breken en dan lag do wog naar
Venray open.
Veel last ondervonden zy echter
van liet good gerichte 88 m.m. vuur
der Moffen, die waarschijnlijk in de
hoge toren der Petrus Banden Kerk
'n uitntekonde observatiepost hadden
gevestigd.
Tvphoons der tactische luchtmacht
kragen ile opdracht deze voor do
Moffen zo strategische gewichtige
hoogto radicaal uit te schakelen
Dat gebeurde op dien ge
denkwaardige dag van
Zaterdag 14 October.
Rustig was de nacht voorbij gegaan,
granaten waren er weinig gevallen,
wel hadden do Moffen onder do be
scherming der duisternis druk goreden
met tniks en andere voertuigen.
Brachten zij hun zwaar materiaal
in veiligheid of stuurden ze verster
kingen naar het front. Niemand wist
het, want in de kelders zijn de go-
tuiden, die van buiten komen, zo
bedriegolyk.
Om zes uur in de morgen begon
nen de kanonnen reeds hun dagelijks
werk, zonder ophouden volgden de
Inslagen op elkaar, uren ging het zo
door; soms even minderend om dan
met nog grotere intensiteit aan te
groeien, liet was als een zwaro
storm, enigo momeuten van stilte
betekenden het begin van nog hevigere
vormeliugsvlagen.
En woer werd het gebrom van
vliegtuigen gehoord, dezelfde ver
pletterende angst als tijdons het
bombardement maakte zich van one
meester.
"Weer die bommen, waartegen we
zo machteloos waren.
Het wsron do Typhoons, die in de
ene duikaanval na de andere op de
Grote Kerk en alles wat daarom heon
lag lostormden. Do pastorie werd
door raketbommen getroffen, d9 Eind-
straat In brand geschoten.
Akelig ratelend kwamen de raket-
teu naar beneden, met ongekend
doordringingsvermogen huizen ver
pletterend. Maar de grote toren van
Petrus Bandon bleef sLaan, alechts
hier en daar vertoonde hy enkele
lidtekens van ingeslagen granaten
en raketten, die op het meterdlkke
maRslBi'werk practisch geen uitwer
king haddon.
Zo verliep de morgen, rondom de
Kork word alles geleidelijk verplet
terd. Een rakatbom sloeg dwars door
eon zijbeuk de Kerk in en deed het.
prachtige orgel omlaag storten. Even
later volgde een dmkaanval op hot
naar hot Oosten gerichte gedeelte,
hoven hot hoofdaltaar stortten met
donderend geraas de inoLorshoge ge
welven omlaag.
Door de brand worden vele mensen
uit de kelders godreven, anderen
waren hun angst niet. moer meester
en vluchtten de straat op, het gra-
naatvuur in, weg moesten ze uit
deze hel. Het klooster Jerusalem
bleef gelukkig met zijn 800 mensen
in de kolders nog gespaard.
Do aanval op de Kerk was mislukt,
de Duitsers zaten nog in de toren,
rondom de Kerk de Eind at raat een
ruine!
'e Middags om twee uur kwamen de
Britse tanks ^in beweging, granaten
schietend in alle richtingen en vuur
spuwend in de DuH.se onderkomens 1
Maar ook de Moffen hadden hun voor
bereidingen getroffen, zwaro Tigor-
tanks en stukken Pak stonden klaar
om de „Churehills" en „Shermans"
te ontvangen.
Zo ontstond daar dien Zaterdag
middag rond Overloon op de weg
naar Venray eeu tankgevecht van
ongekende hevigheid. Getuigden later
de meer dan honderd uitgebrande
wrakken van Engelse on Duitse tanks
niet van doze hevige mechanische
stryd, waarbij de inzet, wasde toe
gang tot de slencelstelling Venray I
Onderwyl hernamen de onvermoei
bare Typhoons in golven achtereen
als maar meer duikaauvallen op den
groten stenen reus St. Petrus Banden.
Met een donderende slag kwam
een der grote wijzerplaten omlaag
en dit maal was do ingeslagen raket-
bom raak. In doodsangst vluchtten
de Moffen langs de donkere wentel
trap naar beneden, weg uit die hel,
in de Patersstraat. kwamen zy oorst
op adem.
Maar nog waren de Typhoons niet
uitgeraasd, bij een volgende duikaan
val stortte een dor vier kleine
zjjtoreatjes naar beneden, het zou de
Moffen voor goed onmogelijk gemaakt
worden de toren nog als waarne
mingspost te gebruiken.
Het waren bange uren voor hen
die in de kelder van de Kork on in
de buurt daarvan machteloos deze
orkaan van ratelend omlaaggierende
raketten moo6ton ondergaanverge
leken hierbjj was het concentrische
trommelvuur der op en neer razende
tanks slechts een onbeduidend vuur
gevecht.
Machtig, hoewel zwaar gohavend,
keek de Petrus Banden nog over zijn
land, waarvan hy eeuwen liet hart,
de polsslag geweest waB. Bloedend
lag zyn land opengescheurd, inaar
ongeschokt bleef hij waken. Geen
vliegtuigen, geen granaton of raket-
bommen zoudori hem verpletteren,
maar rondom hem onderging alles
het lot van totale vernieling.
Tegen het. Invallen der duisternis
volgde een laatste hevige raketaaii-
val, de apotheose van den dag. Bij
tientallen schoten de raketten omlaag
op de Kerk, het klooster Jeruzalem,
de omliggende huizen van de Hof
straat, dat was het einde l Plotseling
klonk in een der kelders, 'n angstig
schorre stem: brand. Verstikkende
brandlucht drong door tot in de
koldors, 'n verschrikkelijke paniek
ontstond.
De brand op Zaterdagavond
in n zeer korto tij.3 breidde de
brand zich naar alle kanten uit, de
gehele Hofstraat leek eeu vlammen
zee en achter de Kerk laaiden meters
hoog de vlammen ep van het bran
dend klooster Jeruzalem, Fel rood
stond de toren daar, hoog oprijzend
tuaschon twee vuurzeeën in, onder
het loeien der vlammen klonken de
ontploffingen der steeds weer aan
vliegende granaten.
En in deze brandende hel bevonden
zich die houderden in do kelders, de
evacués in het klooster Jeruzalem.
In radeloze angst werden zy door het
verzengende vuur de straat op ge
dreven, hat granaatvuur in. Overat
vuur, ovoral uiteenspattende projec
tieion. Akelig loeide bet vee, dat
losgebroken in wilde angst tussen de
vluchtende menigte lioldo.
Moesten wjj dan alles verliezen,
moest dan iedereen omkomen in deze
bevrüdicgshel
Machteloos stond de mensch tegen
over ditmedogenloze vernielingswerk
van vuur en ontploffend ijzer. En om
deze oigie van razorny en angst
volledig te maken stonden .Duitse
tilmreporters deze tonelen te verfilmen
om de mengheid gedocumenteerde
bewijzen te leveren vau de onmense
lijke wreedheid dor geallieerden.
Want zy hadden immers de Kerk
gebombardeerd, zy waron de aan
stichters gowoeat van deze onmete
lijke vuurzee. Hadden de Amerikanen
zo ook niet, het klooster van Monte
Cassino vernietigd'?
Het is 'n verschrikkelijk schouw
spel geweest dien avond, aan weers
zijden der Kerk laaiden de vuren
omhoog, klonk het gegil en gejammer
van angstig vluchtende kinderen en
vrouwen, donderden brandend gloeien
de balken en steenbrekken omlaag,
alles vernietigend in hun val.
Was dit een Godsoordeel ovor
Venray, zoals eens de steden Sodoma
en Gomorra verwoost werden? Was
deze totale vernietiging dan de prijs
om tot hot geluk van 'n herwoimen
vrijheid te kunnen geraken?
Daar kwamen zij aan de evacués,
die gevlucht waron uit het brandondo
Jeruzalem, het weinige, dat zy vroegör
hadden gered, nu in vlammen ver
loren. Hoor hun angstigo roepen, zio
hen voortrennen In wilde paniek
over stukken steen en brandende
kalken.
Zie hoe zy neervallen voor dokking
tegen de granaten; sommige lopen
zelfs door, zij horen de slageti niet
meer, zy voelen do brandwonden
niet, zij kennen slechts één doel
weg, weg uit deze hel. Zie hoe daar
in Jeruzalem in de vlammen de op
gebaarde lijken van hen, die in de
afgelopen dagen anouveldeu, vor-
schroeien tot vormeloze zwarte
massa's I
Maar ook nu had God 7(jn band
van Venray niet afgewend, want ston
den daar de broeders van Servaas
niet klaar oin de Vluchtelingen op te
nemen, waron daar weer niet onver-
schrokkenen, die vuur en vernieling
trotseerden en kinderen uit do bran
dende ruines wegdroegen. Heeft O.h.
Heer onze mensen op die vlucht onder
granaten door, niet beschermd, en
kwamen allen tonalotte niot bohou-
den aan in do ruime kolders van St
Kervaas? O zeker, er is by zoveel
rampspoed zoveel genade geweest,
zoveel bescherming van Hem, Die
alles leidt.
Nadat allen in veiligheid waren
gebracht in Servaas, waar de normalo
bevolking van 1000 monsen ruim ver
dubbeld was en allen in do kelders
moesten worden ondergebracht, kon
men aan blussen gaan denken. Het
granaatvuur stierf langzaam uit en
kon men met emmers water de go-
bouwen die nog niet door het vuur
waren aangetast, nat houden. Zo werd
eindelijk na langen afmattende arbeid
de grote brand, „de tweede brand van
P.ooy", overmeesterd.
Het klooster Jeruzalem brandde
totaal at, terwijl een groot gedeelte
van de Hofstraat nog slechts blaken
de puinen waren. Dat was de grote
verliespost van doze dordo dag, die
alles in verschrikking had overtroffen.
Zouden de Tommys nu erin geslaagd
zyn de toegang tot Venray te for
ceren
Wy in Venray ia de kelders wis
ten het niet, maar Zatordag'savonds
om 11 uur drongen Engalso patrouil
les door tot in de Grote straat, zij
vonden geen Duitsers in Venray'!
Op dat moment atond de hoofdmacht
tussen Overloop en Venray aan het
riviertje, dat b(j café 8winkels, dwars
over don wog loopt. Dien middag was
de beslissing gevallen om Venray.de
Duitse Tigers waren vorslagen. Inde
naclit van Zaterdag op Zondag trok
ken de moffen al hun zwaar pantser
materiaal achter Venray (richting
Oostrum-Wanssum-Meerlo) terug.
Het was dien Zondag, alsof or 'n
Godsvrede hing ovor het front, helder
scheen de zon op de nog smeulende
ruines, stilte, opvallends stilte heerste
rondom.
Geen Duitsers waren er meer te
zieu en ieder kreeg het gevoel ein-
dolijk verlost te zyn uit dit onmen
selijke lyden. De vreugdo werd algo-
gemeen toen de Engelse radio, - er
schenen toch nog mensen te zijn die
ds berichten konden horen aan
kondigde, dat na uiterst hevige stryd
Venray bevrijd was. Geen Duitser en
geen Engelsen, was dat nu do be
vrijding.
Inderdaad strategisch was Venrav
bevrijd, maar zij die dagenlang in
deze hol geloofd haddon, snakten
slechts naar de bevrijding. Hot be
richt van de BBC moet wel louter
fantasie zfin geweest van een of ander©
oorlogscorrespondent, die zyn collegae
de loef wilde afsteken. Want plots
vielen woer granaten on zij die eens
'n beetje moed gekregen haddon door
het verblijdende bericht, doken woor
als hazan do kelder in.
Dus Radio Oranje loog ook, ze had
den ons voor den gek gehouden met
hun bovryding. Het scheelde niet veel
of je had door je grotere lef nog juist
'n granaat op je kop kunnen krijgen,
dat alles te danken aan de BBC. Toch
bleef het dlon Zondag opmerkelijk
kalm, af en toe granaten, hoog in de
heldere Octoberhemel cirkelden do
Engelse verkenners boven St. Anna,
en het gebied rond de Grote Kerk.
Wat was do bedoeling, zouden de
Tvphoons weer komen?' Hot bleek
met meer nodig, geen Typhoon zou
nog 'n raketbom op de kerk gooien!
Het wa* mogelijk 'e beroikto
„resultaten" van do vorige dag oons
gaan te bekijken de Hofstraat uit
gebrand, Eindstraat uitgebrand of
vernietigd, Joruzalom, zwart gebla
kerde muren en verwrongen ijzer, de
Grote Kerk, zware 'lidtekens, grote
gaten in her torenmassief, een zij -
toren weggeschoten, het- orgel ver
pletterd door 'n raketbom, gewelven
boven hoofdaltaar doorboord, even
eens door 'n bom.
In een der zijbeuken 'n groot gat
waardoor 'n raketbom de Kerk in wag
geschoten en daar 'n enonno verwoes
ting aangericht had. En ovor het
gehele dorp, daken zonder pannen,
stukgeschoten gevels, straten bezaaid
met puin.
Onvermoeid werkte men door om
de nog onder het puin bedolven
slacht,offers te verlossen, hoop op
leven bestond niet meer, maar hol
waa de eerbied voor do dodo vriend
of buur. Op het Ifenseniusplein lagen
nog 5 mensen bedolven, In de Paters
straat nog 13. Twee huisgezinnen
met evacués uit Overloon by het bom
bardement van Donderdag omgeko
men. Eindelijk was men Zondagmid
dag zo vor gevorderd, dat de kelder
in de Patersstraat vrij waseen voor
een werden de slachtoffers, gestikt
onder massa's puin, uitgegraven.
Nooit, zal ik dien middagvergeten,
er waren twee brancards om de
doden naar het kerkhof van het
Paterskloosler te brengen, or werd
daar een groot massagraf gegraven.
Granaten begonnen weer to vallen,
maar strompelend en struikelend ovor
steenbrokkon droegen vrijwilligers uit
do buurt, hun droeve last, naar het
kerkhof. Wat bezicldedeze dapperen,
waarom waagden zy hun leven voor
deze dodon?
Het was de genado, het was do
heilige eerbied voor don gevallen
evenmens, die hen bracht tot die
ware edele grootheid, die een mens
kan bereiken, die met de kracht, van
zijn Geloof afgerekend heeft met- den
dood, die met hem omgaat als een
kameraad. Ziet hoe zy af en toe,
afgemat stil staan met hun zware
laat-, omdat ook deze mensen reeds
veel van hun krachten gevergd is.
Maar dan gaat de droeve stoet weer
voort, de gevallenen zullen 'n vredige
rustplaats krijgen. Langzaam botrekt
de lucht en 'n miezerige motregen
dreinat. uit oen grauwe nevelinassa
omlaag.
Daar aan hot graf met de vele ge
vallen dierbaron slaan naast de pries
ter, die het „Requicscat ia Face"
uitspreekt, drie mannen wezenloos,
de koudo regen stroomt hen langs
liet gezicht. Zy voelen het niet, zij
zien het niet, zij voelen niet tie door
weekte grond, als zij met den Priestor
bij het graf van hun gevallen moeder,
vrouw, kind of zusjes neerknielend,
de 5 Onze Vaders en Weesgegroeten
bidden.
Ook z(j die op den achtergrond
staan.de vervuildemannon, die dagen
lang groeven, met hun zwarte haar
den, hun vermagerde gezichten, zij
h oren niet, dat granaten over heen
vliegen of in de nahyhaid ontploften.
De regen giet in stromen neer. langs
hun kleren drüft hot water, zy zijn
verpletterd door dit gebeuren. Knals
de Priester zegenend zijn handen
uitstrekt over het graf, valt er een
traan uit. hun ogen, die toch reeds
zo gewend waron aan liet zien van
den dood.
Vroeg valt de duisternis in, do blijdo
stemming van den heldere morgen
is verdwonon, mot de somberheid van
den regenmiddag is ook weer terug
gekeerd die angstige sfoor van moede
loosheid. 7.al er dan nooit, een oindo
aan komen, dit loven is niet meer
te harden, het is 'n langzaam uit
sterven van angst en zenuwbrekendo
gevaren.
In den late avond hervatte do
nevelwerper zijn doordringende geloei
en smakten Eugelse granaten met.'n
bitso knal noor. Venray lag weer in
het front
Het Noordelijk deel bevrijd
Waarschijnlijk is de betrekkelijke
rust van do afgolopen Zondag voor
beide partijen noodzakelijk goweosl
om na de drie dagen van bloedige
gevochten, op adem te komen en de
geleden verliezen uau te vullen.
Maar dan zal or vandaag, Maandag
16 Oct., met nog grotere verbetenheid
gevochten worden, want de dirocto
aanval der Engelsen op Venray zal
vaudaag plaats hebben.
Het. eerste grote object aan de
Noordelijke toegang van Vonray is
het terrein van bet. St., Annagesticht.
Vermoedelijk zullen de Jerrys, die
daar vaudaau hun 88ers op do aan-
Btorinendo Tommys afschoten, daar
'n uitgebreid net van vordodiging
bezitten In de tuinen en gebonwon.
Do artillerie zal dus zo goed mo
gelijk de weg voorbereiden en om
zos uur in morgen vallen do corsto
18 ponders, van de 15000 ir drie uren,
op St. Anuaterrein en omgeving neer.
Hut is vreemd, inaar Duitsers waren
er practisch goen meerop deze hoogte
en aan de onverschrokken mood vuri
een werkman van St Anna, die mot
'n brief van de Overste, 's middags
door bet vuur naar de Engelsen trok,
is het te danken, dat de Engelsen
hun vuur staakten. Tegen dan avond
was 't St.. Annagesticht In Engelse
handon, met de daarom liggende ge
deelten van do Ovorloonseweg.
Intussen hadden de moffen zich in
Venray, ziende dat hun stryd vor-
loren was, aan de laatste meest, on
menselijke schanddaad vergrepen r dn
totale vernietiging van de eeuwen
oude St. Fotrus-Bandenkcrk.
Zes eeuwen lang beheerste de mo
numentale toren het wydo land van
de vlakke Fcol, zesoouwen lang was
hy hot middelpunt geweest in ons
Limburgs Peclland en met één don
derende slag. veroorzaakt door hon-
derde kilo's dynamiet, stortte dit
cultuurmonument ir.eon, werk van
eeuwen horsehapon in massale puin-
brokken.
Wij begrijpen het niet, staan nu
nog perplex, wat zyn die Duitsers
geweest? Waren zy nog mensen als
wij, wat heeft hen bezield Gods
lasterlijke liaat tegen de Kerk, woeJe
over een verloren strijd, sadistische
wraaklust?
Wij weten het niet, het is voor ons
oen mysterie, flat schijnt, dat de
sadist.cn tot midden in de Grotestraat
de electrische outstekingsleiding had
den gelegd en van daaruit omstrooks
elf uur in den morgen hun ooi logs-
misdaad ten uitvoer brachten, Geen
burger wist, van hun plannen en
weer heeft God Venray beschermd,
doordat geen der omwonende burgers
onder het neerstortende puin vau zyn
Kerk verpletterd word.
St Annagesticht bevrijd, maar aan
het uiteinde van de oprijlaan ver
schansten de Duitsers zich achter
heggen, in tuinen en huizen op de
Maaïhesoweg. Zy zouden tot do
laatste man stand houden. Onderwyl
!ag do gehele dag hot centrum onder
granaatvuur de avond kwam, voor
een deel onzer mensen met, liet ge
brekkige gevoel der vrijheid, in som
mige kelders hing de geur van een
Engelse cfgarot, snoepten kindoren
van heerlijke chocolade, sliepen be
vrijders naast bevryden, en in da
andere kelders bad men weer tor
Maria voor 'n uiteindelijke verlossing,
waai aan sommige zelfs begonnen te
wanhopen.
Ja de govoelons jogons onzo be
vrijders kon men nog 6prcken
van bevrijders waren zo bitter ge
worden, wjj hadden ons diebBvrijding
zogeheel anders voorgesteld, waar
om hield dat waren maar niet op,
de Duitsers waren tech cl lang weg-?
Was het soma opzet om ook de
te bevrijde landen totaal te ver
nietigen?
De laarste dag voor de bevrijding
brak aan. er was iets vreemds dien
morgen, geen duikende Typhoons,
geen granaten, maar wol hét. korto,
nijdige getak van mitrailleurs, het
zwiepend liuiton van geweerkogels,
het was opvallend rustig, vergeleken
hij het godondor dor vorige dagen.
Toch woedde do strijd op de Maas-
hezerweg in alle felheid, or werd
gevochten met handgranaten en blan
ke bajonet.
Maar de Moffen weken slechts heel
langzaam torug; togen de middag
vielen in het centrum tussen do
Grote- en Paterskerk weer granaten,
de Engelsen slaagden echter er niet
in zover door te dongen.
Toen do avond viel, hadden zij de
Stationsweg bereikt on stolden zij
hun m ij non rui mende tanks op om
vroeg in do moigen de laatste inval
in te zetten I
Want zelfs dat vergaten de Moffen
niet, toen zy Dinsdag 's avonds in
het donker het centrum van het
dorp ouiruimden, enkel scherpschut-
ters-snipers achterlatend; overal leg
den zij de verradorlyho mijnen on
booby-traps neer.
Het, was 'n vroeind gezich, in hot
schemerdonker zagen wy Duitschers
geheimzinnig lopen mot lange, gele
dozen, Zorgvuldig werden zo neer
gelegd in de st.raatgoot, wat puin er
over heen en de verraderlijke val
was klaar.
Mij non
Dus zy trokken terug de Moffen
en onze bevrijders zonden nu spoedig
komen
Nagegaan word waar de mijnen
gelegd waren, zodat direct do Tom
mys by hun komst gewaarschuwd
konden worden. Achteraf bleek dit
practisch overbodig te zyn geweest,
want de Moffon hadden ze in hun
haast zo stom zichtbaar neergelegd,
dat ze weinig gevaar opleverden.
7.oer vroeg in de morgen, tegen
drie uur, zer.ton de Eugelsche artil
lerie, ondersteund mot mortier on
tankgescliui een laatste, maar var-
schrik te1 yk vuur in, op hot centrum
van Venray.
Uren lang .duurde deze nachtelijke
beschieting, zo dicht hij stonden de
stukken geschut, dat slechts 'n kleine