DE ZWIJGER 4 vuurden de SSers en in de avond brulden zoals gewoonlijk de nevel werpers 1 Intussen had do radio roods enkele malen gomcid dat Overloon gevallen was on door Amerikaanse tankdivisies bezet was Het interesseerde eigen- Hik niemand meer, want waarom kwamen zij dan niet door naar Yöiiray Drio wckon lagen ze nu al in een wijden boog rond onze plaats, op een afstand van slechts van zes a zeven kilometer 1 En als zij dan toch niet doorstieten, waarom dan die verrader lijke salvo's granaten, midden in hot dorp, waar bijna geen Mof te zien was 1 Niemand begreep er Iets van, nooit hadden wij 'n oorlog meegemaakt. Wat wisten wij van do betokonis oen bepaalde streek aolitor het front door beschieting tot govaarzone voor de vijand te maken? Ven ray met zijn vele kloosters en gestichten, met zijn ziekenhuis zon toch zeker wel ontzien worden 2e konden er toch wel om heen trekken en zo do Moffen de Maas overdrijvenWat wieten wl,i van do ijzeren ring rond Venray, die onze bevrijdors op een of anuere zwakke plek i.als deze er wasI)open moesten breken met ontzettende verliezen? Voorden burger hoeft de oorlogvoe ring veel onbegrijpelijks, juist datgene wat vanzelfsprekend lijkt, gebeurt nooit. Kr schijnen zoveel factoren in hot spel te zijn, die nooit openbaar gomaalct, kunnen wordon, dat ook na afloop van den strijd nog talrijke vragen open liggen. Vooral hot. bom bardement, de vernietiging der etappeliniOB rond Venray, aldus de BBC waarbij bet centrum lotaal vorwoost werd, gaf aanleiding tot de meest, bittere uitlatingenHet is zo natuurlijk en wellicht waren de En gelsen ook wel niet precies op de hoogte der Juiste getal sterkten en posities der Duitse troepen! Ton slot to werd de bovrijding van Overloon definitief door het ingrijpen van de dorde Britse Infanterie-divisie en zo was alles gereod voor dB grote aanval, de laatste slag, de doorbraak door de Duitse stellingen en mijnen velden tussen Overloon en Venray I Hat leven in deze laatste dagen voor do grote strijd bestond voor namelijk uit et.en, melk halen by de boeren en het zorgen voor onze tal rijke evacués! Per dag worden door Tfctirmeisjes dufzends boterhammen gesmeerd en verwerkte de Gaar keuken talrijke ketels heerlijke enert! Ken haastig uit do grond gestampt evacuatiecomitê, zorgde voor kleron, sokoeisol en definitief onderdak! Klooster Jeruzalem, hoofdpost, van de onvermoeid werkende Geneeskun dige Dienst., nam 800 evacués opJa die kloosters en gestichten, wat zijn ze in deze tijd voor Venray niet ge weest Onvergetelijk zijn" de pra.h- tigo staaltjes van persoonlijke moed van vele broeders en zusters geweest, overal stonden ze klaar om de zwaar getroffenen op te nemen De gestichten en klooster, St Anna, Somas, Jeruzalem, St, Jozef, Zieken huis, Pal e.rsk looster even zovele centra voor gewenden, ziekon, eva cués! Venray kan hen niot genoog dankbaar zijn vooi hun heroisch werk in dc uren des gevaars! Ja het, ge vaar, het maakt iemand ofwel tot een lafaard, of tot een held. Angst in deze tijd overviel iedereen, hot was slechts de vraag of je meester van je zelf kon blijven of niet. Maast lonolon van ergerlijk egojsme er. angst voor eigen lijfsbehoud zijn er veel mannen en vrouwen, meisjes en jon gens geweest, die enkel het wnord plicht kenden Dikwijls waren het juist de eenvoudigeti die mot ware doodsverachting gewonden hiolpon of doden wegbrachten. Boven alles zie ik dc figuren van de leider der Gonooskundige Dienst, de geestelijken, de jongens en kerels van luchtbe scherming en brand wool! Overal zijn ze geweest, do helden, Iedere straat, en iedere buurt, kende zo zyn eigen loidors in die dagen, naamloos zijn ze, zij zullen het wellicht blijven. Iedere dag bracht nieuwe slacht offers, men raakte eraan gewend, Dinsdag 10 October negen doden in- oens hij een onverhoedse granaat beschieting, Woensdag 11 October werd het aantal vermeerderd tot 15 en do volgende dag zou wel weer zjjn slachtoffers elsan. Het was deze verschrikkelijke onzekerheid, die zo ondraaglijk 'vas, gobeurde er maar oons iels dofinitiefs, Iets geweldigs, dat aan alle spanning een eind maakte. Als het, dan zo moeilijk ging do Moffen eruit te krijgen, waarom dan geen luchtvloot van duizend bom menwerpers op do stollingen neer gelaten Waarom geen zwaar trom melvuur zoals bij Caen, waar het pleit binnen enkele uren beslist was De avond van de 11 October viol in, met dezelfde nerveus©, dreigende aleer van iodere weerkerende duis ternis, ver weg brulde de nevelwer per, ploften granaten mot oen matto slag noor, kletterden de laaizen van schreeuwende Moffen over do straat! En in de kelders klonk dien avond het gewone rozenkrans gebed, want het was Mariamaand. ITet was een avond vol heldere sterren, met ongekende en toch ver trouwde geluiden, met aan de kant van Overloon het rode Hitsen dor monotoon vurende kanonnen En aan de einder ver weg scheen oen blauw witte stroop, het kunstmatige maan licht, dat boven het front hing. Het was 'n avond als ieder ander der laatste weken, het, leek of do strijd stil was gaan staan. En weor werd het dag12 October, hij staat in onze harten geschrevon als Iers vreselijks en iets verlossends, hji bracht een einde aan de afmattende spanning, want Toen begon de eindstrijd Helder scheen da zon dien morgen, en de Spitfires met „liet vliegend oog der artillerie", een langpotig lang zaam vliegende tweedekker, deden bun gewone ochtendpatrouiUes en verkenningen. Dat was zo sedert weken al het begin van de dagorde. Om negen uur was de Parochie kerk, ondanks hot gevaar voor gra naatinslagen, vol met 'n biddende menigte, want weer werden 9 slacht offers ten grave gedragen ln de verte vielen voortdurend granaten, mam ook dat hoorde erbij. Nauwelijks was do rouwdienst afgolopon of omstreeks half elf begonnen de inslagen zich aaneen te rijgen tot een donderende orkaan en langzamerhand kwam het gedonder naderbij, het onweer van hullende granaten en ontploffingen werd roet de minuut heviger; ied6r vluehte, waar by kon, zo vlug moge lijk de kelder in. Dit uur werd het uur der ver schrikking, overal donderslagon, boven je, naast jo, akelig hullend gierden ze over de 25ponders, de 18ponders! Het leek alsof boven alle leven uit geroeid moest worden en als het even stil was klonk angstig hot locion van het rondlopondo vee of het janken van 'n hond. Ikbevondmij dJen mor gen buiten het dorp achter Kervatius en de enigste schuilplaats was een gat in de grond. Mot iedere iodere inslag trilde de bodem en met onfeil bare systematiek kwamen de elagen dichterbij, dit was het trommelvuur, dit mooBt de aanval ziirt. Nu zouden de mollen hot dan toch gaan begeven, want zo'n hel Ie geen uren te harden t Dit trommelvuur, deze plotseling opgestoken orkaan van gegier en ge donder, werd de redding voor Venray en wel in dubbele zinKiel alleen bevonden de inwoners zich allen in de schuilkelders, toen even later het bombardement volgde, neen 'n even zo groot gevaar zo niet ernstiger was duor de aanval voor Venray afgewenteld. Want de Moffen, voor wien geen menselijkheid meer bestond, hadden juist even voor half elf hun laatsto 'slag willen slaanalgehele deportatie der Yeurayse mannen tussen 16 en 60 jaarZy kregen slechts gelegen heid om hun plannen tot dit lugubere drama op één plaats bekend te ma ken en wel op de Stationsweg, in de buurt van hot Sorvatiusgcsticht. Vorder zijn de slavendrijvers niet meer gekomen, het moordend Engelse trommelvuur vanuit Overloon bracht hen tot andere gedachten en de Grüncn lieten zich daar, waar hot zo warm toeging nooit meer zien. Maar ondanks de afwenteling van dit droigende deportatiegevaar bleef do bloedige hand van Mars naar Venray wjjzen. Dat moeBk zijn slacht offer worden, totaal zonder mede dogen. Nog achtte hij zyn krachten niet genoeg aangewend on hy riep zjjn doodzaaiondo. vogels te hulp, die de laatste hand 'aan de vernietiging zouden leggen. Dit was de totale ondergang, dit was het einde, een bombardement door zwai-e bommen- worpers. Opeens klonk in de verte tussen het gedonder der uiteenspattende granaten, vliegtuiggeronk, het mono toon gebrom der motoren sloeg plots ovor tot oen loeiend gehuil, steeds nader kwam het, alsof het je wilde doorboren, dan felle giertonen van omlaagdenderende projectielen, even later schokkende explosies; kelder muien gingon op on neer, zwart donker werd het van neervallend puinstof, steeds maar weer dat aliea doordringend gehuil gevolgd door vreselijke slagen. Alles werd duister, in doodsangst kropen de mensen in do kolders togen olkaar, grepen iets vast, 'n stoel, 'n fleach, 'n vat, als het maar houvast gaf. De handen stijf van angst voor het gelaat; 'n moeder klemde haar kloine kind aan de borst. Samen met haar kind zou zij bedolven worden onder neerstor tend puin, baar kind verdedigend togen verpletterende stesnbrokken, zo werd zy later paars-blauw verstikt in het puin gevonden! Alles scheen vernietigd te worden in deze ogenblikken, machteloos lagen wy mensen ineen, geen kolder, geen beton was bestand tegen deze vreselyke explosies Tussen de slagen en het noordou deren van puinbrokken klonken de gebeden van den hulpelozen mens, overgoloverd aan deze hel van vuur en dood. In hun doodsangst baden zij tot God. tot Maria, zagen zy in een flits hun leven voor zich, alles wilden ze beloven, „maar God laat ons toch in leven". Voor velen werd hot hun laatste gebed en met de handen inoongewrougen van angsr gingen zij over tot 'n ander leven. Nog was deze hel niet ten einde, een nieuwe aanval volgde, weer doken loeiende machines neer op de reeds donkere zwarte rookmassa, die Venray moest zyn. Weer gierden zij pijlsnel omlaag, de 500 kilo bommen, die alles doorbraken, waartegen niota bestand was. Een voltreffer betekende onherroepelijk de dood. De dood aan het begin der bevrijding, de dood die nu voor iedereen komen kon, of je jong was of oud, of jo geld had of straatarm wasHet was eendox in deze ogenblikken, alle &hjjn viel van jo af, en in die ogenblikken bracht de dreiging van de dood je tot zuivere grootte of armzalige kleinheid terug. Je voelde je niet moer hoger dan da ander, die nu daar in doodsangst, naast je lag, hy was een mens, dat- was alles! Die ogenblikken van on middellijk doodsgevaar, ze zyn zo helder, zo heel eclierp staat het hela leven voor je, je ziet je eigen fouten zo goed in, belooft God in vurig ge bed dat het zo heel anders zal wor den, als Hy maar het leven be schermt Deze ogenblikken, momenten van vreselijke angst, soms ook van diepe genade. Het ie zoals later eens een Engels soldaat my vertelde hij studeerde voor Angllkaans priester in hot hevigste granaatvuur, wanneer je buiten in 'n gat of in 'n greppel op je dood ligt te wachten, bid ik zo veel, je voelt je zo hooi dicht by God, je staat op het punt naar Hem te gaan on dat schenkt het vredige gevoel van rust en veiligheid, mid den in de dodelijkste gevaren. Ogen blikken van diepe genade, als je katholiek bent, en woct dat Jezus Christus bjj is, dat Hij 7.0 heel dicht, bij je is, wat kan deze ge dachte niet 'n kracht en sterkte geven, om Ja over de zo natuurlijk eerste angsten heen te brengen, Venray werd vernietigd Dit vreselyke bombardement werd ntrgevoerd om Venray als spil van het gehele front te vemietigon. De opzet slaagde volkomen, Venray was vernietigd, evenwei de Duitser niet, want. hij was niet in Venray, hy waR roeds lang vertrokken. Het Duitse Hoofdkwartier was enkele dagen tevoren naar Horst overge plaatst In het centrum van het dorp bleek niets gespaard! De eersto bomaanval begon op Servatius, waar in syste matische volgorde do wasserij, daarna enkoio paviljoenen, geraakt werden, zo in de richting van het dorp. Her, land tussen Servatius en het dorp, werd herschapen in een ware zand woestijn, met 'n keten van dicpo kuilon dwars er doorheen Nooit zat ik do eerste aanblik vergeten van de verwoeste Grote straat 1 Het is zo heel vreemd, wanneer je, waar voor 'n uur terug nog do mensen liepen, nu hopen pu n liggen; het is 'n eigenaardige gewaarwording als je denkt dat op de plaats waar nu die stenen en brokken puin bran den, je voor een uur terug nog rustig stond to praten. Het treft je diep als je bij een huis komt, met de grond gelijk gemaakt, terwijl jo weet dat de mensen in de kelder waren. Wie voelt niet de radeloze angst van den jongen, die zijn plicht als helper bij do Geneeskundige Dienst deed en „thuis" gekomen blijft staan voor verwrongen balken en muur- resten, terwijl moeder en zusjes orgers daar onder moeten zijn. Waar moet de hulp vandaan komen by de uitgebroken branden, wanneer de straten verdwenen zyn onder hot puin en geen brandweerwagen er moor door kan. Wie zal met de wils kracht van '11 razende gaan graven, houwen, brokken painen wegtorsen, als rondom je 'n regen van granaten neerkomt? Dan dat vreselyke vor- haal in die eerste ogenblikken na die verschrikking, daar ginds in de Draaletraat moet iemand verbrand zy'n, maar mon weet niet wie het slachtoffer is. Het vroegere beeld wat Venray bood voor altijd verdwenen, de brede open Patersstraatde gezellige win kelstraat, de Grote straat voor de helft met do grond golyk gemaakt! Her Parerskleoster, waar het Duitse zendstation stond opgesteld, aan do achterzijde 'n troosteloze ruine; do Draalstraat voorgoed verdwenen de ene zydo van het Henseninspleln, bestond slechts uit rosten verwrongen ijzer en massa's puin. De lyn der verwoestingen liep van Oost naar IVest, van Servatius lood recht op hot dorp tot bij de bioscoop Luxor. De etappelinies, die de Engel sen volgens de BBC hadden gebom bardeerd. bleken dus to liggen ten Z van deze lyn tot de lijn Paterskerk Langstraat. Het is begrijpelijk dat menige bittere verzuchtingen geslaakt wer den, want men had ons altijdgeieerd dat de RAP de burgerbevolking zou sparen Deze laid schijnt wol een van die factoren in den strijd ta zijn geweest, waarvan wil, dienn eenmaal deze stryd lijdelijk moesten onder gaan, de draagwijdte niot kunnen zien. Voor ons onbegrypeiyk, voor onze bevrijders, bij het opzetten van hun doorbraakplannen, een voor do hand liggende noodzakelijkheid. Naderhand zal de generaa', die het oporaüeplan opzette, wellicht tot andore conclusies gekomen zyn, want ook hij kendo niet alle omstandig heden. Zeker is, dat onzo bevrijders voor een ontzaglijke taak stonden om een vijand die letterlijk achter iedoro lieg en in ieder huis zich ver zette, van ieder bos 'n vesting had gemaakt, verniotigond te verslaan. En eigenlijk gezien do verwoestingen was het doorienaantal by het bom bardement aan de lage kant-; helaas kostte deze aanval aan 35 burgers het leven. Het leven in verwoesting en vernieling Venray was kapot gemokerd, het centrum van onze plaats verbrijzeld, maar boven de puinhopen stond nog zij het gehavend do eeuwenoude Petrus Banden, als een trouwe waker, die met ons do hitte van het vuur zou doorstaan. Onder hem puinhopen, brokstukken, brandende ruines. Mon- sen lagen bedolven, doden en ge wonden lagen tussen steenbrokken op straat. Hulp moest or komen, maar was dit nog mogoljjk ouder her aanhoudend granaatvuur? Mogelyk was het menselijkerwijze niet, maar daar vroegen de mannen ou vrouwen, die hun plicht kenden, niet naar. Het leven van een ander Btond op het spel, daar lag 'n ge wonde, die naar het ziekenhuis moo6t, zo If was je gelukkig niet ge troffen, dus helrenl Ja, de gocst was niet gebroken, de geest van hen, dio hun angst overwonnen. Het was de priester, die de stervende bijstond hot was de dokter, die, al was hij alles verloren, de leiding nam bij de hulp aangewonden, hot was do kerel, die 'n schop In zijn handen greep en begon te graven tot hij niet meer kon, het was de bakker, die zorgde dat 01' toch ondanks de granaten, brood was, her was hot moisje, dat zojuist nog door de linies gekomen, zlc-h aanstonds beschikbaar stelde als verpleegster, het was de kleine ge krulde broeder van Servaas, die alles durfdo, hot waren zij' dio zorgden voor de Gaarkeuken, do mannen dor brandweer, het waren de talryko vrijwilligers, die mee aanpakten, die niet in de kelders uit angst tot zelf behoud wegdoken, maar die allen heldhaftig de consequenties van deze ogenblikken aanvaardden. De even mens was in gevaar, ieder moment langer wachten kon voor hem de dood botokonon, dus jo ging zonder meer, je groef, j'e droeg brancards, jo hielp gewonden! Toen de avond viel waren reeds velen uit de puinhopen bevryd en helaas talrijke slachtoffers geborgen, maar onder de ontzaggelijke sleeri- massns moesten nog vole doden liggen. ITet was echter 'n hopeloos werk, onder het, voortdurende gra naatvuur. Met het invallen der duister nis moest het opgraving3werk ge staakt worden, gebruik van licht hier en daar was nog 'n petroleum lamp werd noch door de Moffen noch door de Tommys getolereerd, want, aanstonds regenden granaten neer op de bewurto plaats. Het was 'n angstige avond, rood smeulendo puinhopen, de straten bezaaid met stenen, balken, omwoeld van bom en granantlroelitere, terwijl patrouil lerende Moffon een voortdurend ge vaar beteekenden. Het kanonvuur dat de gebele dag aanhoudend sterk was geweest hield met de duisternis plotsoling op, en het werd akelig stil. Af on toe werd in de verte tussen Venray en Overloon het ratelen van 'n mitrailleur gehoord, uit de kelders klonken gedempte stemmen van mensen, die in het donker op elkaar gepakt zich 'n slaapplaats trachtten in te richten, overigen» heerste 'n benauwende stilte. Met regelmatige tussenpozen ver brak hot brullend geloei van de nevelwerper, hel rood vurend, deze rust, maar ook dat hield op. Alleen de brandende beelden der herinnering aan de verschrikkingen van den afgelopen dag deden je nog denken dat je in do vuurlinie lag. Waarom ben ik gespaard gebleven, waarom viel die bom juist naast ons huis, waarom werden dio ovacuéa uit Overloon, die al zoveel geleden hadden, verbrijzeld en bedolven in die kelder? Waarom vonden zy juist daar hun dood? Eu wie was morgen aan de beurt, was het niet dat wjj allen de dood reeds bjj ons droagen. want. één bom, 'n granaatscherf of -n kogel, het was gebeurd! Was het dan maar een legende, dat Sr,. Oda Venray zou behoeden voor pest, hongersnood en oorlog? Had God ons dan verlaten, liet Onze Lieve Vrouwke van Oostrum, naar wien Venray al in vrijheid had willen gaan, ons dan in de steek? Wat is eigenlijk het leven en wat is de dood? Welk 'n geluk, ons ge loof, nu je weet dat al word je morgen geroepen, je leven overgaat ui obii ander heilzamer leven Waar om kunnen de mensen nn zo goed bidden, hoor eens hoe dat rozenhoedje met. aandacht en innigheid wordt gebeden Waarom geelt het al die mensen zulke gerustheid on meed? God heeft hen niet verlaten, O.L. Vrouwke is heel dicht bij hen I De dood is niet hot einde, maar slechts het begin van een nieuw leven. Deze overdenkingen 11a de ver schrikkingen van die vuurhel, maken iemand wonderlijk rustig. En als hot morgen jouw beurt is, zou je dan durven gaan, zoals je bent, zuals Je altijd bent geweest. Een gevoel van angst, van schuldbewustzijn komt in je op, wat was je altijd afgunstig op het geluk van "n ander, wat was je trots ep je zelf om je vermeende prestaties, wat was ja lier, wat was je egoist en blind voor de nood van 'n ander. Wat voelde je je voortref felijk en eigenlijk waarom Zijn wy niet allen gelijk, wjj mensen als we voor don dood staan, vraagt hy nog naar je grote bok waamheden, vraagt hij of jo arm of ryk bent Jo voelt je zo machteloos klein geworden, zo heel nietig bjj dat verschrikkelijk gebeuren van deze frontdag. En zijn er zo niet milliocnon geweest aan al die fronten, in de witte stoppen van hot Rnsaische winterland,- In éf TCf us schroeiende zandwoestijnen rond El Alemein Waarom voeren wy mensen eigen- luk deze medogsnloze strijd tegen elkander, waarom vernietigen wij elkaar, terwijl wjj mensen zo be schaafd hoten Zyn wy bot or dan die wilden uit hit oeiw.md, dio nooit hoorden van een bom, die nooit een Typhoon za gen duiken, die nooit 'n shrapneli zageu uiteenspatten Hoe iueoi kon de wereld nletziin, als allo waren zoals die helden van vandaag, die zich zelf uitschakelen en alleen hun evenmens wilden hel pen I Ja, die nood bracht velen, die vroe ger elkaar belasterden, het licht in de oogon niot gunden, bij elkaar.; Zij hebben leren beseffen, dat wil mensen olkandor zo nodig hebben, wat voelde ik my niet van allen veriaten in de bomtrechter tijdons dit trommelvuur en hoe blij was ik niet, toon ik in de verte iemand haastig zag aan komon ronnen Zou dat. geval van saamhorigheid, die bereidheid om alles met- elkaar te delen, om over alle kleinigheden heen te stappen, zou dat, als eenmaal dit lijden voorbijgegaan was, blijven? Zouden wjj allen dan betere men sen worden, zouden wij ons dan houden aan die woorden van berouw, aan die goede voornemens, die wy vandaag in hel gezicht van den dood gemaakt hadden Zon Vonray ondanks al deze ver woestingen, ondanks do smartelijke verliezen van zovele dierbaren, uit eindelijk niet veel kunnen winnen, zou hot loven, wanneer dit Benmaai voorbij was, niet mooier kunnen zijn. Wij hadden nu toch leren beseffen wat 'n rijkdom het is, t.e mogen loven Ja het leven, God geef toch dat, wat. or ook moge komen, wy mogen blijven leven; wü zullen alles doorstaan, maar laat ons, laat ons toch in leven!.... Do volgen do dag werd ingezet door de Engelsen met 'n moordend artil lerievuur urenlang donderden gra naten neer op het centrum, hot zwaartepunt scheen echter vooral to liggen op liet uoyrdelijk gedeelte De Engolso Infanterie, ondersteund door tanks, was dc dag tevoren na het trommelvuur, de Duitse stolling in de bossen binnen gedrongen en was er in geslaagd de Duitsers oon kilometer terug te drijven. Het

De Zwijger | 1945 | | pagina 4