DE ZWIJGER HET BEGON IN SEPTEMBER ,,'Dff is een verbaal van de strijd om de bevrijding van Ven ray, de geschiedenis van zware rampspoeden en een duur gekocht geluk, de wijheid. Het Is 'n gesckeidenis van mensen dtc in doodsangst el kander vonden en die elkaar nu alleen bunnen vertellen boe vreselijk deze tijd voor ben was. Het betekent bet lijden van de mensen uit de zwaar beproefde gebieden, waarvan de zwaarte in al zijn felheid slechts kan gevoeld worden door hen, die deze bevrijdingsbei mee maakten. hier volgt dan de geschiedenis van Venray. dat na weke- lange artillerieduels, typhoonaanvallen en straatgevechten, in een puinhoop herschapen, bevrijd werd. Her is een strijd geweest van weken, voordat de IS Octoberde dag der vrijheid, aanbrak." Het begoa in September Door Frankrijk en Belgio snelden ze voort, de mannen van Patton, Hod ges. DonijHoy. ao namon Parijs, Brus sel. Luik, »ij bevrijden do eerste Ne derlandse stad, Maastricht. Het was op Zondag 3 September, dal do moffen in Ven ray tekenen begonnon te ge ven van enige onzekerheid en onge rustheid. Do Duitse bezetting van het Paters klooster, de „Blitamadel" begon in allerijl mot. kotters le slopen, terwijl vanaf Deurne eindeloze rijen mannen van de Roichsarboitsdienst op de flets Vonray binnentrokken. Rpde Kruiaauto'6 reden mot grote vaart door naar het Ziekenhui» in Togelen, dat. als Krlogslazaret bestemd was. v. Hulzen werden plets gevorderd voor onderdak vöor zo vooi duizend manschappen, die Venrav op hun to- ruglocht „aan" zouden doen, terwijl Hotsen voor de mollen zeer aantrek kelijke voorwerpen werden. Geruchten deden de ronde dut do Amerikanen roods op weg waren naar Roermond en de Britten doorgestoten waren in do richting Eindhoven. De verwarring bereikte op Dinsdag 5 September zijn hoogtepunt, toen niemand en motion en wij zelf eigenlijk moer wist wat er aan de hand was. Do BlitzmMel trokken huilend op boerenkarren in de rich ting Verüo, eindeloze coleunee Duit ser» stroomden vanuit Brabant Von ray .binnen en trokken langs allerlei' - j-flbuiBlwi verre*) Wtwi ffrr, rit u© richting der Heimat. We zien ze nog voorbij sukkelen, da helden mot do Poolscho karretjes, getrokken door half kreupele paarden, ezels on zolfs ossen. Karren beladen mol slapende „Sieger" van allerlei rangon en onderdelen. zie hem nog zitten de Haupt- man der infanterie naast do Gofreiter der Luftwaffe, broodorUjk een ezel mennend, hem aansporend tot grote re spood. Maar de ezel die blijkbaar niet geloofde dat de Amerikanen hem op de hielen zaton, sjokte kalm 011 bedaard verder de Leun echo weg op, onkundig van de angst zijn meesters. Ja ze waren op de terugtocht, do beklimmere van de Elbroe, de bewa kers van den Atlantic wall, de be schermer» van Europa. De terugtocht over Venrays wegen'had ietB weg van een spannende wiolorwedstryd, im mers, in lango rijon stonden de hou derdon toeschouwers langs de wegen, verheugd glunderend, zb het dan dat zij hun enthousiasme moesten botou- gelen en niet openlijk hun „favorie ten" mochten aanmoedigen tot nog grotore snolheid. Ja we voelden ons roods bevrijd, want had onze Deken 'a-Zondags op da preekstoel niet ge sproken van een dankprouessie in vrijheid naar Oostrum?! En dau de Amerikanen op komst, de Britten in Eindhoven en Brada. In alle stilte werden Oranjelinten verkocht,, spandoeken geschilderd, on ze meisies maakten Oranjejurkon, de bloemen voor onzo bevrijders stonden klaar. Sommige hadden zelfs de stout moedigheid om bij de heren der elas ticiteit. te informeren of do Tommys al in Eiudïiovon waren.... En dan onzo Mussertmannen. aan gevoerd door de Ven ray se Beys-Iuyu- art, Graad Kupers, waren ook al aangetast door de bevrytliugsroos; met hun gehele inventaris trokken de ho ge pieten der N.8.B. onder bescher ming der S,D. officieren Venray uit, torwjj 1 de N.K.B. sloeber met zijn handkarretje zich aansloot b\i zijn Duitsche strijdmakkere, die reeds er varing in da tactiek dor olastiacho oorlop8voering hadden. Venray werkte niet meer, liet kon ieder ogenblik gebeuren.... Onderdui kers kwamen met bleke fcamergezich- ten weer te voorschijn. Venray stond gereed.... en om de tijd te dodon trok ken voie, rijk ou arm. jong on oud, naar liet Duitse textlellager, in hot klooster Jerusalem. Hier bevonden zich 45 ton textielgoederen, achterge laten door de mannen van do „Fuchs" die hot blijkbaar niet moor nodig vonden om ondor do dreigende nade ring dor invasielegers, onderbroeken en sokken te sorteren. Ailes lieten de haren moflen daar liggen, en vole Venrayors dio do oorlogsjaren gosloton hadden met verstelde broeken en hemden, zagen lum kans schoon, net was daar een waar paradijs, de l'ucha bood een zeer ruime sortering; dameskousen, bustehouders, overjassen, dassen, ou- broekeu etc. Het was werkelijk een dolle tijd en menigeen heeft zich daar In enkele ogenblikken rijk ..gesabo teerd". Het verhaal gaat van iemand die zich een stel leuke strikdassen wildo aanschaffen on thuis gekomen bemerk te dat zijn buit bestond uit een duo» met. bustehouders. Ja, de bevrijding scheen nabij. Er waren reeds plannen voor een praal- volle intocht onzer bevrijders, ,hel was allomaal zo mooi, or was zoveel biyde spanning on verwachting. Eindelijk zonden ze dan komen, die kerels uit Engeland, Amerika, Nw.- Zeoland, Australië en misschien zelfs de mannen der Prinses Irene Brigade. Hot was alsof oen strak getrokken masker van onze gezichten was ge vallen, de ernstige, zorgelijke trekken waven verdwenen. Men hoefde elkan der lie' alp' l" yM-lyM'i.i aan Iedereen die jé tegenkwam: Tie zijn op komst O, die vrijheid, die wij toen zo dicht bij waanden, wat was ze, meer dan ooit, ver weg. Wy wisten het niet dat Duitse en Noderlandso S8ors zich toen bij het hoopoldskanaal hadden vastgebeten achter deze stalling, en zo de weg naar Eindhoven voor het Tweede Britse leger versperden. Het drong uiot tot ons door, want verhaalde Robert Kiek niet steeds van gen.li eerde patrouilles die bij de Grote Bar rière de Nederlandse grens gepasseerd zouden zijn? Wat zei ons hot woord „patrouille", dat kloino groepje uitge- lozon veraciitors van den dood, wier uiteindelijk doel slechts was weer terug te keren naar do hoofdmacht? Voor ons waren zjj de voorhoeden die op weg waren naar Nederland on binnen eukolo dagen in onze omge ving to verwachten waren I Dc moffen hadden echter hun dwa ze vergissing wel bemerkt; enigszins van hun schrik bekomen en tot c.e ontdekking geraakt dat zjj op hol ge slagen waren voor slecht» loze ge ruchten. keerden zij woedend terug en hun houding tegenover de bevol king werd drieetor en brutaler. Met schrik zal Vonray altijd terug denken aan Donderdag 7 September Er was tussen de kazerne op het Veulen en Deurne eon kabel doorge knipt. 300 Menson werden door de Ortscommandant gevorderd ter bewa king. Do politie, die opdracht kreeg om de mensen bij elkaar te verzame len, dook met de burgemeester onder! Een uur lator, het was 's-morgens om 7 uur, waren alle mannen uil Venray verdwenen. In paniek trok ken ze de boeren op, de bosson in, kippenhokken en hooimijten werden voorliet eerst .noodwoning". Venray lag uitgestorven. Het was zo stil op straat dat de vrouwen er stil van waren.... Een "ngstge, droigondo span ning lag over het dorp, zouden de Grfinen komen? Het werden zonuwslopende dagen, zo erg zolfs dat de Ortskommandant hat op z'n zenuwen kreeg, algemono „amnestie" verleende. De politie on burgemeester vonden hot oenter maar beter om niet aan de oppervlakte te komen en to wachten op betere tij den. Dc Duitsers hielden zich voorlo pig kalm en Venray werd niemands land. Het leven hernam zijn normaal verloop, gewerkt werd er practisch alleen door bakkots on slagers. Zo regen dc dagen zich in dorre eentonigheid aaneen, je had eigenlijk geen besef meer van den tijd, Hel tweede Britse leger zond nog steeds patrouilles uit owudo grens bij Budel, maar verder kwam hot niot. Intussen had dn u de moffen, na liun grote trek in onjjo rijwielen, ontdekt dat het Nederlandse vee niet ln de handen der Tommys mocht vallon. Varkens, koeien en paaröon werden gevorderd, voorlopig nog tegen „zahl schoine"; daarmee onderging onze bevolking een tyc van de meest bes tiale terreur, van plundering on ro verijen. Lator zouden Kodorlandors, hot klinkt tnij al» een vloek, de land- wachters, aan rit lugubere werk hun bijdrage leveren. zover was het nu nog niet. Alle menselijkheid verloren de mof fen ochter op d»n gedenkwaardige Zondag, toen de wi ield voor het eerst de naam Arnhem in de nieuwsbe richten hoorde er. daarmee de vrese lijke strijd om Nedetland begon. De heldere Zondagmorgen 17 September Het wbb ala ccm belofte, dio helder stralende zon on daar hoog in de lucht de zwierende Spitfires, die b\j Oestrum la-marge.;s een trein kapot schoten. Voorldüi-sid vlogen er Tom mys en om 11 u- c dreunde de lucht van zwaar motorgeronk; vliegende Porten trokken in de bekende V for maties hij honderden in Noord-Ooste lijke richting. Even later klonk uit de verte het doffe gedonder van neer ploffende bommen op het vliegveld Volkol. De middag verlip in een sfeer van angstige spanr.inisen afwachting, tot dat de radio plotseling om kwart voor vijf eon extra nieuwsbericht uitzond, dat als een scfiijk door Nederland ging, ze zijn gelaaci, de Alrbones bü Arnhem, Nijmogot en Eindhoven. Weg was alle neerslachtigheid, nu zou het dan werkf'ijk gebeuren, want ook do hoofdmci t van het tweede i - Vv., tig*.*,* -....t'H richting Eindhoven. Het klonk zo nuchter hot communiqué uit het Geallieerde Hoofdkwartier „Hedenmiddag zijn sterke luchtbmdlngs- troepen van bei eerste Amerikaanse luebdeger ln Nederland, een Zuiden van H</n en Lek neergelaten ter be- vrljiltng van bet Nederlandse grond gebied". Do dagen die nu volgden waren er van intense spanning en afwachting. Eindhoven on Nijmegen werdon in een verrassend snelle doorstoot be vrijd, waarmee da bekende corridor dwars door Zuid-Nederland een teit werd. liet was een vreemde situatie voor do bevolking ton oosten van deze lijn en ten westen van do Maas De Duitsers die totaal overrompeld worden, hadden geen enkele verde digingslinie en ze gebeurde het dat vorschillonde nieuwsgierigon van Venray naar Grave en Nijmegen konden trekken, naar bevrijd gebied. Z(j kwamen terug met geweldig sterke varhalen over kolossale tanks, hoer- lijko Engolso sigaretten, de gemoede lijke Tommys, hun overstelpende overvloed aan allerlei oorlogsmate riaal. Er bereikten ons do oerste kranten uit bevrjjd Nederland, waarin in allerlei toonaarden vreugde en dank baarheid werd geuit over het grote geluk der bevrijding. Wat was hot 'n genet 's avonds onder het- scbaarso lichtje van 'n kaars in de huiskamer te lozen in het bevrijdingsnnmmer vart Parool uit Eindhoven: „Dankbaar zijn wfontzaggelijk dank baar voor de bevrijding. Het Is of ln ons de sluisdeuren van een machtigen stroom zijn opengezet. Wij danken God, Die de geschiedenis van vrede en oorlog, en Die ln die geschiedenis Zijn weg gaat, en In Wiens weg bet ligt ons thans vrijheid te schenken ais een geschenk". Hel was dien avond alsof ook wü Teedh bevrijd waron, wat moest dat toch geweldig zijnvrijboid. Maar plots werd ons die beleving van dat geluk wreed verstoord, toen een ste! schreeuwende Moffen op straat er ons aan herinnerden dat zy er nog waren. Ja zo waron er nog, deze van angst schreeuwende kerels. En in deze da gen werd hel, ons pas recht duidelijk wat het betekend onder bezetting te leven. Toen de Britse opmars b(| Deurne on Overloon gestuit werd door S.S.- divisies en zodoondo het front ais 'n ijzeren ring om Venray vastgeklon ken word, begonnen de horon voor. goed alle menselijkheid af te leggen. Bijgestaan door de Nederlandsehe landwacht werden honderden Btuks vee van de boerderijen en do weiden woggoliaald en Over do Maas gedre ven. Winkels werden geplunderd, ter wijl de fietsen en andere voertuigen nu eenmaal voorgoed verdwijnen moesten. Voor de tweedemaal werd hel dui delijk dat de bevrijding weer niet zou komen in een sneltreinvaart met, fan fares en bloemen.Tedere avond don derden uit de verte bjj Helmond, As ten en Oploohet geschut, soms luid dan schoen hot weer vorder wog to zijn. En weer zakte de stemming, moedeloosheid kreeg de overhand, kwamen ze dan nooit...? Ja ze zouden komen, maar zo ge heel anders aan wy verwachtten. Hot was SO Sept., toon 's avonds om half zes 20 Britse bommenwerpers do Duitse artilleriestellingen op hot terrein van St.Anna bombardeerden. Een verschrikkelijke verwoesting ondor dc gebouwen werd aangericht, met. de Duitse stollingen werd con groot deel van St. Anna volkomon vernietigd, 15 doden onder -patiënten en verpleegstersDit was de oorlog, do oerste vernielingen en slachtoffers, daarmee zouden wy «onze vrijheid moeten kopen. De avond viel in, een drukkende stemming, oen sfeer van onheil lag over Venray, want overal maakten do Moffen stellingen, stel den luchtafweer op, terwijl ia het donkor do Tigortanlcs door do stralen kletterden op weg naar Overloon. Daar moesten ergens de Engelsen zijn, niemand wist het precies. Het was 's avonds half negen, toen plots eon akelig gierend geluid uit do vorto aankwam, st-coda sterker werd, en plots ophield mot 'n ontzettende ontploffing. Wat was dat, granaten Dio oerste angst die je bijna doet verstijven, maar waarna io onmiddel lijk als 'n automatische machine je bukt, orgons tegenaan gaat liggen, als het maar iets is, dat een govool hot tafol, "voor do ander do boek 'van de kamer, als jemaar in elkaar ergens onder of tegen aan ligt! De ene slag volgde na de andere, plots was het stil, ysêlyk stil. Dc oorsto granaten waron gevallen, waar zo vandaan kwamon wist niemand, want hot front was nog vor wog. liet is een vreemde gewaarwording, je denkt ieder keer, dar deze granaat voor jou bestemd is, maar akelig huilend gaat. io over je heen. Naarmate er moer komen, werd jo •„fronzintuig" wakker, aan de hoogte van de fluittoon weef jr dat de gra naat dichtbij of verder weg neerploft. En uiteindelijk word je er gohool moe vertrouwd, hoowol 'n govool van onveiligheid en gevaar altijd blijft. Altijd blijf je gespannen, voortdurend ben jo op 'n nieuw salvo geconcen treerd ou het dichtslaan vauoeiideur kan jo togon de grond doen slaan van schrik. Dat. waren dus da eerste granaten en daarmee werd hot kelderlaven ingeluid. Bijna niemand voelde zich moor voilig 's nachts bovengrondden zo werdon de kelders als slaapplaats en later ook als woonplaats geïnstal leerd. Venray toevluchtsoord voor evacués De strijd bü Overloon naderde zijn hoogtepunt, vanuit het Venrayse ge bied brulden, loeiden de Duitse nevel werpers, ecu dor meeat govroosdo mortieren voor de Tommys. Juist van doze „sobbing aimers" ofmoaning minnies", zoals onze bevrijders hen later noemden, waron uiterst angst- jagend en govaarlyk. De Duitse nevolwerpers, eieolrisch geladen mortieren, mot 8 vuurmonden, schoten vanaf St Anna hun salvo's op Overloon, doordat in een razend snel tempo achtereen 8 granaten af gevuurd worden gooft hot geheel een geluid van oen looiendo on brullondo leeuw, die ijselijke honger heeft. Ook het geluid van een loeiende koe, be nadert, do „muziek" van de nevel werper! Voortdurend cirkoldon do dubbol- staartipe Lightings, do snello Spit fires en Hurricanes over het fronten hot Duitse hoofdkwartier Venray. De ene Typhoonaanval na de andere volgde op de bossen bij Overloon. Db Duitsers, dio kostto wat kostte, hun goed to verdedigen linies wildon houden, dreven de bevolking van de ïn'fc front gelegen plaatsen eruit, die van Overloon, Vicrlingsboek, Maas hoos on Holthees. Onder granaat vuur en voortdurend gevaar beschoten te worden door dtf dnikende Typhoons, trokken de vluch telingen voort, aleclita weinig mochten zy meenomen. Waar zy hoon trokken interesseerde de moffen niet, ln zwei Sfunden herans, dat was alles! Zu boden de wegen naar Venray in die 'eerste Ocloberdagen do meest ver- sclirikkolijke stoot dio ik ooit-gezien heb. Mensen met kruiwagens, vol- beladen met dekens en koffers, hand karren met allerlei bagage. Veei waron er ook dia enkel een zwaar koffer droogou; gelaten en willoos sjokten zij voort, af en toe omkijkend naar bun dorp, waar de hemel Tends rood door het vuur getekend was. Dit leek mij "de ergste verschrikking, liever potdoven in dio hel van granaten bij elkaar, dan in 't zicht dér bevrij ding verdreven re worden van dat gene, waar je ,]e gehele loven aan gewerkt hebt. Alles ten prooi te zien aan plundering en vomioling I Nooit zal ik vergeten do uitdruk king van dis Oudo man van 70 jaar, een Ovarloonse boer, die wist, dat zijn zoons heimelijk gebleven waren „zu zullen ons goed beschermen". Ja or waron van dio onverschrok ken kerels, die zicli in de grond in groeven on twaalf dagen loefdon van voldwortels, tol de moffen hen ont dekten en hen naar Venray stuurden Zo werd Vonray naast het centrum dor Duitso verdediging tussen corridor en Maas, toevluchtsoord voor al do verdrevenen uit, de dorpen, die on middellijk in do frontlijn lagen. Pat daardoor do meest verwarde toestan den ontstondeh, is duidolyk. Maar in de nood laren do mensen elkaar vinden, en ledereen nam gaarne 10 tol. 20 evacués in hillfl, sommige boeren gaven onderdak aan 50 a 80 mouseii! Hot klinkt, nu bijna ongelooflijk, maar in fcytl van nood en gevaar is alle» mogelijk. Eten waa er ruim vol doende, vlees m overvloed want de moesten slachten liun vee af, omdat of do moffen bot moenwnou, of het rav's inwoners aantal steeg in enkele dagon van 17000 tot 26000! Intussen vielen enkelo malen per dag doovor- rampelende salvo'» granaten, storings- vuur noomt men zoiets, want stond aan de toegang vau Venray niet: Achturig, die Stadtliegt uiitor feind- lichoin Stóringsfoiioi Dit storingBvuur, dat zo onorm venaderlijk was door bei plots ge beuren, eiste vela slachtoffers. Ineens was de lucht gevuld met gierende geluiden, zware ontploffingen en daarna ysolyko stilto. ledcro koer daarop klonk daarop het gekerm van gewonden, waren sommige straten gekleurd van bloed. In één huisgezin op 'n morgen drie doden, ergens sudors 'n jongen voor zijn lovon ver minkt. Venray werd frontstad. Nn wisten wij liet zeker, de moffen zouden niet moor terugtrekken, steeds talrijker kwamen, de salvo's onop houdelijk doken de Typhoons neer dicht in do buurt vau net dorp. In al zijn verstil rikking, biedt de (luik- aanval vau dit vliegtuig, dat de zo gevaarlijke raketten neerschiet, iets geweldigs imponerend Eerst onkels mal on cirkelend als een roofvogel die zijn prooi zoekt, dan plots Is'n hoog- gierend geluid neerstortend pijlsnel omlaag, torwijl vuurstralen uit z'n neus spuiten, even later gevolgd door de raketbomrnen, die met 'n don derende ontploffing alles verbrijzelen. Wat waren zo bang, de liorenmoffen, voor deze bewoog! jjko roofvogels. Nog was Venray niet het onmid- delliiko dool on dus volgde ieder mot gespannen aandacht do duikmanoo- vres, van dit nieuwe vliegtuig. Hoog optrekkend loeiden zij over het dorp heen, steeds maar weer neorsuisend op do Duitsore, dio zich in do bossen verschanst hadden. Voorde toeschou wers 'n imponerende wedstrijd, voor hen op wien het gericht is, oen vreselijk© hel We zouden het later onöorvindon. Op 6 October kregen de Moffen hun laatste kans, de straten waren be zaaid met in Duits gestelde vlug schriften. dien vorige nacht door Engelse vliegtuigen uitgeworpen: „Eino Minute, die dir das Lebon rot ten kan!" Zij die zich over wildon geven, moaston gebruik maken van duidelijk zichtbare doeken of hemden 1 Het kwam er eigenlijk niet op aan wat, als hot gobaar maar overduidelijk wasHando hochund weisze Fahnon Het, bleef bij deze aanmoediging van Engolso propaganda, succes werd er weinig mee geoogst. Want lusrig

De Zwijger | 1945 | | pagina 3