Gewoonten en gebruiken rond 1900 - deel 59
publiek griezelde van het gepresenteerde, wat ook de bedoeling was. Dat kan men zich tegenwoordig
niet meer voorstellen. De toneeluitvoeringen waren dan ook uitsluitend toegankelijk voor personen
boven de 18 jaar.
Omdat het meestal eenakters waren die werden opgevoerd, werden er op één avond twee stukken
gespeeld. De stukken werden gespeeld door uitsluitend heren. Kwam er een vrouwenrol voor in het
stuk, dan werd die door een man in vrouwenkleding gespeeld. Dat alles kwam natuurlijk zeer
onwezenlijk over, temeer daar het publiek de spelers persoonlijk kende.
Gemengd spelen, dus dames en heren samen, was in die tijd door de kerk ten strengste verboden.
Het komt heden ten dage zeer onwaarschijnlijk voor, maar het duurde tot in het begin van de
vijftiger jaren van de twintigste eeuw, dat de pastoor, onder druk van de gemeenschapgemengd
toneel toeliet Getrouwde vrouwen echter mochten in geen geval mee doen. Het zou nog enkele
jaren duren alvorens ook dat verbod door de Kerk werd opgeheven.
Voordat Castenray een patronaatzaal had, werd toneel gespeeld in café van Rhee. Daar was achter
in het café een verhoging als bühn ingericht Dat was natuurlijk behelpen. Daar men in die tijd niet
veel gewend was en al blij was dat er iets in het dorp gebeurde, was alles wat men bracht geweldig.
Toen in 1933 het patronaat klaar kwam, kreeg men een grote bühn met zaal ter beschikking. Daar
kon men toneelspelen en dat gebeurde ook. Heel veel stukken zijn daar met wisselend succes
opgevoerd. De vereniging floreerde. Vooral toen na de oorlog gemengd toneel werd geaccepteerd
kwam men pas echt los. Nu werd alles veel echter.
Oud-inwoner Toon Kuijpers uit Horst gaf nog een aanvulling bij de fototekst van de school in
aanbouw (Schans van vorige week). De oude school werd in de oorlog rond rozenkranszondag 1944
getroffen door meerdere geallieerde granaten. De geallieerden wisten dat er in en rond de school
opslag was van Duitse ammunitie.
Na de bevrijding is de school door de Castenrayse mensen grotendeels gesloopt De meeste huizen in
Castenray waren bedekt met blauwe pannen. De school had rode pannen. Aan de herstelde daken
van de huizen kon men zien wie er pannen van de school had geleendOok het hout van de
spanten van het dak verdween nagenoeg allemaal voor de reparatie van woningen. December
januari 1944 was een zeer koude winter.
Doordat de school gemetseld was met veel kalk, kon men de muren heel gemakkelijk slopen en de
stenen met kar en paard mee naar huis nemen. Ze werden gebruikt om kapot geschoten huizen te
repareren. Of er voor de sloop ooit door welke instantie dan ook toestemming is verleend, is mij niet
bekend.
Toen de noodschoot werd afgebroken werd deze weer opgebouwd achter het werkhuis van Dinghs
naast de woning van Herman Dinghs en gebruikt als opslagplaats van bouwmaterialen en niet als
timmerwerkplaats. Toon, zeer bedankt voor jouw aanvullende informatie.
In de laatste decennia zijn op het oude gedeelte van het kerkhof in Castenray heel wat graven geruimd.
Het geheel heeft daardoor een wat rommelige aanblik gekregen. Helaas zijn er vóór de ontruiming van
de zerken geen foto's genomen van het te ruimen graf. Alle grafzerken zijn in feite monumentjes van
bekende en minder bekende dorpsbewoners. Jammer, dat ze niet allemaal behouden kunnen blijven.
Terugkijkend is er met name na de Tweede Wereldoorlog veel veranderd in onze samenleving. Veel
oude gebruiken zijn helemaal afgeschaft en door allerlei sociale voorzieningen, verzekeringen en
centrale hulpverlening is de aloude burenhulp in haar vroegere vorm vrijwel volledig verdwenen.
Professionele instanties en bedrijven als de Thuiszorg, het Groene Kruis, verzorgingstehuizen,
geriatrische inrichtingen en de begrafenisondernemingen hebben de zorg voor veel zaken
overgenomen. De oude gebruiken rond zwangerschap, geboorte en kerkgang zijn vrijwel helemaal
verdwenen. Een zwangere vrouw staat onder controle van een arts of een vroedvrouw, die bij de
bevalling helpen. Veel vrouwen bevallen in het ziekenhuis en de kinderen worden óf niet gedoopt, óf
dikwijls door de ouders in het bijzijn van peter en meter op wat oudere leeftijd ten doop gehouden.
Het 'kranse' en 'schiëte' bij een bruiloft is volledig afgeschaft. Slechts bij een 50- en 60-jarige bruiloft
wordt er nog door de buurt 'gekranst' (de woning versierd).
13
