ft
Stichting Heemkundig Genootschap
Castenray
fl
Vandaag, woensdag 9 november: Vergadering bij Jan Strijbos. Aanvang 19.30 uur.
Maandag 28 november: Vergadering Lokaal Historisch Platform Venray in De Kemphaan.
Aanvang 20.00 uur.
Boerengezegden
9 Kwart vur 't klökske, as d'n hoond schiet, kriede gij 'n brökske. (Kreeg men soms als antwoord
op de vraag: "Hoe laat is 't?)
9 Wat an 't klokketow hange. (Ergens ruchtbaarheid aan geven.)
9 Kaart as kleump hebbe. (Zeer goede speelkaarten hebben.)
9 Daor kriëge ze 't ieën kruus nao 't ander. (De ene tegenslag na de andere krijgen.)
9 As gekke öp de mernt kömme, verdiëne de kremmers gaeld!
Onderwijs - deel 1
Vorige week hebben we de serie artikelen over de kwestie 'Klein Oirlo' afgesloten. De kerk en het
onderwijs speelden bij deze kwestie een grote rol. Vandaag gaan we verder met een aantal feiten
rondom het onderwijs in Castenray.
In 1982 werd bij gelegenheid van 60 jaar onderwijs in Castenray door Pierre Mennen een boekje
samengesteld met de titel '60 Jaar onderwijs in Castenray 1922 - 1982'.
Het is een prachtig boekje, waarin de onderwijshistorie vanaf 1919, toen de aanzet werd gemaakt
voor een eigen school in Castenray, tot 1982 staat beschreven. Voor die tijd gingen de Castenrayse
kinderen in Oirlo naar school. Maar dat is niet altijd zo geweest. Ook in het verleden werd in
Castenray al onderwijs gegeven en Castenrayse onderwijzers hebben een belangrijke rol gespeeld in
het onderwijsverleden van Oirlo.
Momenteel ben ik bezig met de samenstelling van een boekwerk over de historie van het onderwijs
in Oirlo. De bedoeling is dat het volgend jaar, bij gelegenheid van mijn 40-jarig onderwijsjubileum
aan de school in Oirlo, uitgegeven wordt. Tijdens mijn speurtochten in het archief ben ik ook
gestuit op een aantal interessante feiten over het onderwijs in Castenray, die ik u niet wil
onthouden.
Hoe het in het verre verleden met het onderwijs in Castenray gesteld was, is nauwelijks of niet meer
te achterhalen. Vandaar eerst in het kort enige informatie over het onderwijs in het algemeen in ons
land.
In de loop van de eeuwen ontstaan verschillende schooltypen die vrijwel alle gebaseerd zijn op het
christelijke geloof. Zo zijn de zogenaamde parochiescholen voor kinderen vanaf 10 jaar vooral
catechismusscholen.
Aan het eind van de Middeleeuwen is in elk kerkdorp van enige betekenis een parochieschool
gevestigd. De kerken hebben de scholen nodig voor hun plechtigheden. De lessen worden veelal
verzorgd door de koster. Het leerplan omvat naast Latijn, het opzeggen van de geloofsbelijdenis, het
paternoster, het Ave Maria en andere gebeden, alsmede koorzang met psalmen. Het Latijn dat op de
school wordt onderwezen, is het kerklatijn.
In de 16e en 17e eeuw is er inhoudelijk in het onderwijs nog maar weinig veranderd. De
onderwijzers zijn zwaar belast met soms wel honderd leerlingen per onderwijzer. In zo'n
schoollokaal moet het een rumoerige boel geweest zijn, want veel wordt hardop uit het hoofd
geleerd en vaak helpen de ouderen de jongeren. Om het een beetje in de hand te houden, zijn
lichamelijke straffen heel normaal en ze kunnen soms behoorlijk hard uitvallen. Het onderwijs op
zich stelt niet veel voor. De schoolmeesters zijn veelal onbekwaam en hebben geen speciale
opleiding genoten. Als je een beetje kunt lezen en schrijven, mag je al lesgeven. Ook hanteren de
schoolmeesters wrede straffen.
In de zeventiende eeuw maakt het onderwijs een omslag door de ontwikkeling van de
-20-
•sggy
§ttcfjtmg fjeemfUm&g 6enootscfia*
Castenray
"O1 IA
