Rond het Venrayse halsgericht "De kermis moet betaalbaar blijven" Jaar gratis fotograferen 21 vrijstaande woningen Resultaten enquête leefbaarheid Yeltum Intratuin op stelten! HAUZER SÜruijters Wethouder Driessen: "Sancties op natuurvernieling" PEEL en maas donderdag 30 maart 2000 - Pagina 17 Vrijdag 25 augustus plaatsing herinneringssteen Eeuwenlang bezat Venray de lagere en hogere jurisdictie. De hogere juris dictie wordt ook wel het halsgericht genoemd. Dit halsgericht had de bevoegdheid om misdadigers tot 'de coorde' (galg) te veroordelen. Bij zulk een hogere bevoegdheid hoorde vanzelfsprekend de galg en ook de gerechtssteen, zoals wij die op vele plaatsen met een hogere jurisdic- lie tegenkomen. Blijkbaar heeft ook eens op de Grote Markt, toen nog het Hof gehe ten, zulk een 'blauwe' steen onder de lindeboom gelegen. Eeuwenlang moet hij het zichtbaar teken van Venray's landrecht en rechtspleging geweest zijn. Daar onder de lindeboom werd vergaderd en o.a. 'onder de blauwe hemel' het vonnis geveld. De nieuwe steen op de Grote Markt wil slechts de herinnering levendig houden aan de rol die de Markt, Lindeboom en Steen in Venray's recht gespeeld hebben. Het jaartal 1542 is slechts een her innering aan het feit, dat Venray's jurisdictie eens ter discussie gesteld werd. DE STEEN VAN 1437 In 1437 kwamen Peter Banis, Willem van der Stappen, Gossen Lynden, Jan van Bruggen, Jan Haen, Peter onder de Bomen en Jan Alensoen, de zeven Venrayse schepe nen, bij elkaar om alle tot nog toe mondeling overgeleverde specifieke Venrayse rechten op een rijtje te zet ten. Het ontwerp kreeg de titel van: 'Landrechten en gewoonten van de Kerspel Venray'. Naast 'een steen' is er, voor zover wij na hebben kunnen gaan, ook spra ke daarin van een 'kaak'. Wij doen nu even net alsof wij zelf op deze open lucht vergadering aanwezig zijn en mee kunnen luisteren: 'dan sal me hem (verdachte) den eerste daech leyen in den dorp voor den Stock (kaak), die daer staat' en wat verderop in de vergadering komt dan de steen ter sprake, als men op schrift vastlegt: 'die een goett toe Ray aen èèn handt heeft (moeten er altijd twee zijn) en kranck woort, die magh dat goett einen anderen nijet overgeven, tensij dat hij soe sterck is, dat hij magh gaen op des Heeren Straeten (openbare weg) off laet hem vueren (laat zich brengen) toe Ray aen den Steen bij die Linde en dan moet hij gaen son- derstaeff (lopen zonder stok) een- len schreden Weghs'. N.B. Het jaartal 1437 is volgens onze :hivalische gegevens bij benadering juist. Wij hopen op uw clementie. BYNNEN RAY, ONDER DER LYNDEN, UP DÉN HAVE 1542 In het jaar 1542 komen een twintig- al getuigen onder de Lynden. up den Have bij elkaar om eens na te gaan welke jurisdictie Oostrum en Venray in hun wederzijdse rechtsverhoudin gen hebben. Alle getuigen worden met name genoemd en zijn van respectabele leeftijd (tussen de zestig en vijfennegetig jaar). Ook zijn twee priesters uit Venray aanwezig, name lijk heer Herman Claissen en heer Johan Versmacken. Alles wordt door een notaris op perkament vastgelegd. Het komt er in het kort hierop neer, dat Venray in Oostrum de hogere jurisdictie heeft, dat wil zeggen dat men zich daar met criminele zaken mag bemoeien. De lagere jurisdictie ligt in Oostrum bij de heer Van Geysteren. Zo dat weten wij nu ook weer. Het perkament besluit de samenvat ting met de woorden: 'Dit is geschiet bynnen Ray, onder der Lynden, up den Have genandt, in den jair ons Heren indictio (1542)' AAN DE GALG Blijkbaar is men in Venray lange tijd huiverig geweest om iemand tot de coorde (galg) te veroordelen. Het duurt, voor zover wij kunnen nagaan, tot 1647, als men 'een geschikte can- didaat' heeft. 1647: Joost Frenssen: hij had in de Veltumse kapel ingebroken en daar een kelk met pateen weggehaald en in Venlo verkocht. Daar kwamen nog wat andere misdaden bij en Joost kon het dus wel schudden. 1650: Peter Dondercloot: Op 15 juni 1650 krijgt Peter Dondercloot onder de blauwe hemel onder de lindeboom op de mercktplaets te horen, dat hij terechtgesteld zal worden, daarbij zal hij wel. zoals gebruikelijk was, het vonnis, staande op de gerechtssteen aanhoord hebben. Opmerkelijk is wel. dat Peter Dondercloot, die een waslijst aan mis daden begaan had, onthoofd wordt en niet opgehangen. Onthoofden was veel eervoller, maar wij denken, dat daar iets anders achter stak. Bij Joost Franssen werd midden boven zijn hoofd een afbeelding van een kelk aangebracht, zodat iedereen kon zien waarom hij veroordeeld was. Kennelijk hebben ze bij Peter Dondercloot het hoofd ook voor het zelfde doeleind gebruikt 'om het op enne pin te setten' boven zijn opge hangen onthoofd lichaam. Verder werd een meeloper, Hendrick de Wannenlapper. alias de Neef, genaamd, die sterk onder invloed van Peter Dondercloot had gestaan, uit het rechtsgebied van Venray verbannen (een soort stadionverbod). Hij moest wèl bij de terechtstelling aanwezig zijn en daarna werd hij uit Venray weggeranseld. 1688: Segher Hendrickx: Op 13 april wordt Segher onder de blauwe hemel onder de Linde op de Markt gebracht en krijgt daar te horen dat hij enkele reis Castenray heeft gekregen. Zijn vrouw met drie kinderen (allen in Venray geboren) moeten na de terechtstelling Venray's rechtsgebied verlaten. De Venrayse galg stond vlak bij de Castenrayse brug, evenals die van Horst en Oirlo. DE BRANDSTAPEL Wie denkt, dat alleen grote steden 'brandstapels' gekend hebben, ook Venray heeft in het begin van de 16e eeuw daar mee te maken gehad. Werd bij de veroordeling tot de galg, de vrouw nog ontzien, bij de brandstapel werd daar geen rekening mee gehou den. Tussen 1513 en 1517 liet mr. Henrick Salsborch enkele keren een scherprichter uit Cleve komen om Trynken Pijpen, 'die beruchtigt ende befaemt van toverijen en andere boe- sen feiten was' eens flink aan de tand voelen. De scherprechter was acht dagen in Venray en 's avonds ging hij naar Maasbree, want hij gaf de voorkeur aan herberg de 'Wilde Man' aldaar boven 'de Rode Leeuw' of 'de Kroon' in Venray. Enige maanden later behandelde hij Fijken Strodeckers en Alytgen Bratten, maar ook die wist hij niet tot een bekentenis te krijgen. Uit wan hoop liet hij toen maar twee scherp rechters uit Gulick komen en die wis ten de twee dames op de brandstapel te krijgen 'van leven ter doit toe vuyr gewesen Ja, zo ging dat toen: 'tot lering ende vermaak'. BELANGSTELLING VOOR VENRAYS LANDRECHTEN Dat mr. Janssen-de Limpens in 1965 een overzicht publiceerde van de Venrayse landrechten en gewoonten kwam, omdat hij studie van oude rechtsbronnen maakte. Maar anderen waren hem reeds voorgegaan. Laten wij ze eens chronologisch bekijken. Het Jerusalemse afschrift: Blijkbaar heeft een zuster uit het klooster de opdracht gekregen om deze Venrayse landrechten over te schrijven. Natuurlijk steekt daar een bedoeling achter. Ons inziens heeft het afschrift alles te maken met de problemen die de zusters hadden in verband met de borggraaf tussen 1561-1571. Het met een prachtige hand vervaar digd afschrift heeft het interessante opschrift: 'extraect uur een alt boeck, geschreve van anno 1575'. Een min der mooie hand voegt daar later aan toe: 'en dit geschreven anno 1696'. Alleen in dit afschrift vinden wij afspraken met de buurtbewoners van de Laterije, dat ze niet meer aan de borggraaf zullen knabbelen. De afspraken worden door aanwezige schepenen bevestigd en vastgelegd. Het Gemertse afschrift van 1716: Wat moeten die uit Gemert nu met een afschrift van de Venrayse land rechten, zou men zich op het eerste gezicht kunnen afvragen. Wie echter de geschiedenis van de Peel kent, weet dat vele aanliggende gemeentes elkaar het goud van de Peel betwist ten. In 1716 werd door de hoge mogendheden daar een beetje aan gesleuteld door het plaatsen van een Vredepaal. Men had deze paal beter ruziepaal kunnen noemen want bijna iedereen vergreep er zich daarna aan. Venray kreeg toen zelfs een flink stuk bij zijn grondgebied, maar moest wel een deel samen met anderen gebrui ken de zogenaamde Vrey of ook wel Gevryde Peel genoemd. Eigenlijk zou het veel mooier geweest zijn als de Vredepeel de Gevryde Peel was genoemd. Of Gemert iets aan dit afschrift gehad heeft, weten wij niet. Wel stonden er de Venrayse grenzen in. U kent het rijtje onderhand wel: van de Sprinckelbeeck opt Swaerte Water en vandaar op den langhen Paal etc. Zeker hebben ze gelezen, dat die van Holthuse (Holthese) binnen het Venrays rechtsgebied o.a. mochten weyen van zonsopgang tot zonsonder gang, en dat mochten die van Gemert zeker niet!. Het Kessels afschrift: Het ongeda teerde afschrift van de Venrayse land rechten, heeft als opschrift: 'Rechtsverhaltenisse des Kirchspels Venray, Sint Petrus ontrent Vastenavond'. Het afschrift is met een vlot lopende hand gemaakt en doet denken aan de Pruisische tijd (na 1713). Volgens een aantekening behoorde het tot 'den Haffmanschen Papieren'. Wat de bedoeling ervan geweest is, is niet geheel duidelijk. Vraagt nog nadere studie! ONDER EEN NOEMER Tot 1620 heeft het geduurd voordat al deze afzonderlijke rechtbanken in het Gelders Overkwartier zich aan een uniforme wetgeving aanpasten. Al in 1564 waren daartoe stappen onderno men maar het begin van de 80-jarige oorlog en onderlinge meningsver schillen tussen wetgeleerden gooiden roet in het eten. Maar 17 mei 1620 was het dan zover en werd het landrecht van het Gelders Overkwartier van kracht. In het begin zie je nog al eens het woord 'Reformatie' in processtukken opdui ken wat dus op deze verandering wijst. In de Franse tijd wordt dit Gelders land- en stadsrecht vervangen door een Frans model. Vrijdag 25 augustus wordt in het kader van de Grote Markt-feesten een herinneringssteen geplaatst, die door de Venrayse steenhouwer Wiel Hendriks vervaardigd is. Louis Rutten Foto links de Grote Markt 1920 (Archief John-V.d. Munckhof) Foto onder: Nog ligt 'de Steen' rustig achter de coulissen te wachten op de première van 25 augustus op de Grote Markt. De Venrayse steenhouwer Wiel Hendriks heeft een mooi stukje werk geleverd. Wonen Venray nodigt alle bewo ners van de wijk Veltum uit voor de presentatie van de resultaten van de enquête over de leefbaarheid in Veltum bij te wonen op 22 augus tus. De informatieavond vindt plaats in de aula van basisschool Coninxhof, Goudsmidstraat 9 in Venray en begint om 20.00 uur. De aanwezigen zullen verder in de gelegenheid worden gesteld om hun mening en ideeën over wonen, woonomgeving en voorzieningen in de wijk te geven, zodat onderzocht kan worden of de resultaten van de enquête ook aansluiten bij de meningen van de wijkbewoners. De meningen en ideeën van de bewo ners zijn erg belangrijk bij het maken van een plan om het wonen in Veltum aantrekkelijk te maken en te houden. Wonen Venray hecht veel waarde aan de inbreng van de bewoners en hoopt op een grote opkomst. Intratuin Venray zet tot en met zaterdag 26 augustus haar 'Warenhuis op stelten'. In die periode zijn er diverse leuke en handige artikelen te vinden tegen zeer kleine prijzen. Koopjes, kor tingen en een keur aan knalaan biedingen; het gonst bij Intratuin Venray. Eén keer per jaar staan ze dan ook helemaal op hun kop! Voor de tuin en het balkon heeft Intratuin Venray allerlei planten in de aanbieding, die nog in het najaar bloeien. Zoals de Hypericum met rode besjes, de Ceratostigma griffi- hii met flauwe bloemen, de Caryopteris clandonensis 'heavenly Blue' met prachtige paars bloemen en de Phlox paniculata in diverse kleuren. Voor het onderhoud van uw tuin bent u in deze waanzinnige weken bij Intratuin Venray aan het goede adres. Zo hebben ze roestvrijstalen spades, handgereedschap, bladrui- mers en vijverfilterboxen voor klei ne prijsjes. Ter verfraaiing van het huis heeft het groene warenhuis decoratieve en goedkope sfeerartikelen, zoals hou den kandelaars en trendy (glazen) vazen en fruitschalen. Als klap op de vuurpijl gaan er grote delen van het zomerassortiment tegen hoge kortingen weg. U kunt het zo gek niet bedenken, of er zit wel wat van uw gading tussen. Op de afdeling tuinmeubels en buitenaocessoires treft u een groot assortiment sfeer meubels, accessoires en barbecues voor waanzinnige prijzen. Op zaterdag 19 augustus zal de muzikale Intratuin-vriend spannen de kinderverhaaltjes vertellen. Er is kindervideo; ballonnen-clowntjes die ballonnen uitdelen; kleurplaat verkrijgbaar bij de klantenservice; kinderen kunnen zich gratis laten schminken van 14.00 tot 17.00 uur; gratis huifkarrit tussen 14.00 en 17.00 uur; kinderworkshop bloem- stukje maken tussen 09.30 en 12.00 uur (aanmelden via de klantenservi ce, kosten ƒ5.- per kind, incl. mate rialen), voorreserveren is niet nodig. Van 13.30 tot 14.30 uur is er een wedstrijd stelten lopen en een wed strijd stoepkrijten. Er is een speur tocht door het groene warenhuis; dit kan de gehele dag tussen 09.00 en 16.00 uur. Bij de klantenservice kun je een routebeschrijving en vragen lijst afhalen. A N T O N I U S V E L D II VENRAY Op korte afstand van bet stadscentrum wordt een nieuw plan "St. Antoniusveld II" gerealiseerd. Dit nieuwe plan met veel groenvoorzieningen vormt een overgang naar bet landelijke buitengebied. Het plan bestaat geheel uit laagbouw en hoofdzakelijk uit vrije sector woningen. In bet bestemmingsplan worden 21 vrijstaande woningen gebouwd in drie verschillende types, die zich onderscheiden in uiterlijk en inhoud. De moderne en eigentijdse archi tectuur, het gebruik van degelijke en onderhoudsarme materialen en de ruime indeling ondersteunen de exclusieve opzet van de woningen Toepassing van handvorm gevelstenen in combinatie met witte gevelvlakken, luxe sanitair en diverse extra elektra voorzieningen onderstrepen de kwalitatief hoogwaardige afwerking. Bij de bouw wordt rekening gehouden met de uitgangspunten van Duurzaam Bouwen. Venray, een provinciestad in volle ontwikkeling met een levendig en aantrekkelijk centrum, te midden van een landelijke omgeving. Een stad met toekomst voor onde, nemingen op bet gebied van industrie, land en tuinbouw, die gezien de gunstige ligging en de daarbij goed ontwikkelde infrastructuur, uitstekend internationaal kunnen opereren. Tevens zijn er een groot aantal onderwijsvormen gehuisvest Venray. een stad met alle denkbare faciliteiten, is een uitdaging voor mensen die in een stad willen wonen. BOBI maar ook willen genieten Stuur mij geheel vrijblijvend documentatie vaneen natuurlijke over de vrijstaande woningen op het omgeving Antoniusveld II in Venray. Naam: Adres: Postcode: Plaats: Prijsklasse vrijstaande woningen vanaf f 512.700,- v.o.n. Deze bon in een open envelop sturen naar: Hauzer/Ruijters makelaardij, Postbus 473, 5800 AL Venray Antoniusveld II Venray 21 vrijstaande Venray, Julianasinget 8, 5802 AV. Tel. 0478-51 37 00 Venlo, Noorderpoort 11a, 5916 PJ, Tel. 077-321 91 00 Actief en Creatief in Onroerend Goed KOET PROBLEMEN7 Wij maken voor u steunzolen op maat. Aanmeten op afspraak Nacontrole en jaarlijkse controle gratis. LITJENS EWALTS V.O.F orhtopedische schoentechnieken Noorderhof 30 tel. 0478-514000 5804 BV Venray TE KOOP Appels Peren Pruimen Appelsap van appels uit eigen boomgaard Weer geregeld ver krijgbaar Dinsdags gesloten Fruitbedrijf Drabbels-Martens Ysselsteynseweg 2 Heide tel. 582973 LAATSTE PARTIJ opruimings eethoeken: stoelen vanaf ƒ175.- tafels vanaf ƒ795.- vele uitvoeringen en maten Complete woninginrichting Van Hout en Janssen B.V. Hoofdstraat 25 t.o. de Molen in Liessel tel. 0493-341277 Aloë Vera helpt natuurlijk! Nard en Anja Keuten Tel. 0478-546738 Naar schatting 250.000 tot 300.000 bezoekers In zes dagen tijd hebben tussen 250.000 en 300.000 mensen de kermis in Venray bezocht. Die schatting sprak kermiswethouder Driessen van Venray vorige week woensdag uit tijdens de jaarlijkse, informele evaluatie met de ker misexploitanten in de raadszaal van het gemeentehuis. Volgens Driessen hoeft de kermis niet te groeien maar moet hij "wel beheersbaar en beheerbaar blijven". De wethouder noemde de kermis in Venray laagdrempelig en betaalbaar en "dat willen we de komende jaren zo houden". Hij probeerde de aan wezige kermisexploitanten waarvan het contract met de gemeente afloopt gerust te stellen. "We willen niet de kwalificatie geldklopperij opgespeld krijgen. Uitgangspunt bij het aangaan van nieuwe contracten is dat we de continuiteit en kwaliteit van de kermis belangrijk vinden. Maar we kunnen natuurlijk niemand een plaatsgarantie geven." De ker miswethouder pleitte voor een ver dere, kwalitatieve groei. Ook moet er volgens hem een reclamecom missie in het leven worden geroepen om de Venrayse kermis nog meer te promoten. In zo'n commissie dienen de gemeente Venray, de horeca en de kermisexploitanten vertegen woordigd te zijn. Driessen vroeg daarnaast meer aandacht voor de routing van de kermis. Die moet aantrekkelijker worden door met name de Schoolstraat, De Bleek en de Grotestraat nadrukkelijker erbij te betrekken. Ook dienen er meer urinoirs te komen, met name voor de dames, en dient het afvalgedrag van de kermisbezoekers aandachtig bekeken te worden. Driessen kon digde ook aan met de uitbater van De Koets te gaan praten omdat "deze feeststraat toch wel erg veel overlast oplevert voor de aanwonen- den". RUSTIG VERLOPEN De heer Boots van de Nederlandse Kermisbond vroeg of de opening op vrijdag van de kermis in Venray vervroegd kon worden van 16.00 naar 15.00 uur. "De meeste exploitanten zijn op dat tijd stip al klaar met het opbouwen van hun attractie en beschouwen het als een verloren uurtje." Ook volgens Boots kwam de reclame rond de kermis in Venray er dit jaar 'schraal tjes vanaf. "De Venrayse kermis vervult een regiofunctie en het is belangrijk dat die aantrekkings kracht zo blijft." De heer Donks van de vakorganisatie BOVAK wees erop dat de gemeente voorzichtig dient te zijn met het afgeven van de nieuwe kermisvergunningen. "Laat de huidige exploitanten niet te snel vallen want dit leidt tot teleurstellin gen", aldus Donks. Positieve gelui den kwamen uit de mond van T. Dijkstra, gebiedsmentor centrum van de politie-eenheid Venray. "De Venrayse kermis is dit jaar bijzon der rustig verlopen. Op twee kleine vechtpartijtjes zijn er geen noe menswaardige incidenten gebeurd. De aanwezigheid van voldoende blauw op straat heeft de mensen ervan weerhouden om vervelende dingen te doen", aldus Dijkstra. Ook het aantal vernielingen bleef binnen de perken. Alleen een winkelruit en een reclamezuil moesten het tijdens de kermisdagen ontgelden. De poli tie moest vijftien keer verbaliserend optreden vanwege verkeersovertre dingen en ook 20 wildplassers wer den op de bon geslingerd. "De ker mis is rustiger verlopen dan een gemiddeld weekeinde in Venray", aldus een tevreden Dijkstra. Voorzitter Piet Kienhuis van de Horecavereniging Venray toonde zich verheugd dat de horeca steeds meer een volwaardige partij is tij dens de Venrayse kermis. "Maar de horeca dient hiervoor wel inspan ningen te leveren en verdient beslist geen gulden op ieder biertje." Kienhuis reageerde daarmee op de kritiek van gemeente en kermisex ploitanten dat de horeca zich niet te nadrukkelijk moet manifesteren tij dens de kermis en dat de terrassen kermisbezoekers hinderen. Hij was wel van mening dat bij de aankle ding van de pleinen niet alleen gekeken dient te worden naar de belangen van de kermis(-exploitan- ten) "Want de pleinen zijn er het hele jaar door voor de Venrayse bevolking en niet alleen tijdens de kermisdagen", aldus Kienhuis. Wethouder Jan Driessen reageerde boos toen hij vernam dat er illegaal monumentale bomen gekapt zijn. Onlangs werd bekend dat afgelopen voorjaar elf bomen, die allen meer dan honderd jaar oud waren, uit een weiland langs de Overloonseweg verdwenen zijn. De gemeente heeft aan gifte gedaarrbij de politie. "Het is schrijnend om te zien hoe moedwillig de natuur daar vernield is", zei Driessen in de commissie Stedelijk Beheer "Deze landschapsvemieling is ongepast. De politie ondervraagt mogelijke getuigen want er moeten sancties op volgen." Een jaar lang gratis fotografe ren. Dat mag J. van Well uit Venray. Deze plaatsgenoot schafte onlangs nietsvermoedend een camera aan bij Dixons te Venray. Maar voor het in deze fotozaak gestelde vertrouwen werd J. v. Well beloond met voldoende foto rolletjes om maar liefst 200 foto's te kunnen maken. Ook het ont wikkelen en afdrukken krijgt hij cadeau. J. v. Well is een van de 300 gelukkigen die deze originele prijs in ontvangst mogen nemen in het kader van een landelijke actie. Tot 31 juli konden kopers van een nieuwe fotocamera bij deelnemende fotozaken (waaron der Dixons) kosteloos meedingen naar zo'n jaar lang gratis fotogra feren. Een blij verraste J. v. Well nam de prijs in ontvangst tijdens een feeste lijke prijsuitreiking in de winkel van Dixons te Venray. Omringd door vele camera-noviteiten, die hij al eerder uitgebreid heeft mogen aan schouwen. Want het enige dat J. v. Well heeft gedaan om deze prijs te winnen is zijn camera aanschaffen bij Dixons. Ook de eigenaar van Dixons was verheugd de prijs te kunnen overhandigen: 'Wij bieden onze klanten in elke prijsklasse het neusje van de zalm op fotografisch gebied. Ook met de service willen we graag uitblinken. Daarom krijgt iedere klant tijdelijk een interessant magazine cadeau. Dat staat vol informatie over moderne fotocame ra's en de leuke modellen die er momenteel zijn'. Dixons geeft het kleurige magazi ne Camera Aktueel tot 30 augustus a.s. cadeau aan klanten (zolang de voorraad strekt). Daarin worden de vele cameramogelijkheden op een rij gezet. Belfeldenaar mishandeld Een 37-jarige man uit Belfeld heeft vorige week woensdag bij de politie aangifte gedaan van mishandeling. De man was op de kermis werkzaam als beveiligingsbeambte en verklaarde al de hele avond door een groep jongeren van een man of tien getreiterd te worden. Toen hij drie van hen aansprak op het feit dat ze tegen het dekzeil van een van de kermisattrac ties urineerden werd hij uitgescholden en in zijn gezicht geslagen. De Bëlfeldenaar verklaarde ook uit zelfverdediging terug te hebben geslagen De man liep diverse verwondingen aan zijn gezicht, lippen en gebit op. De politie stelt een onderzoek in.

Peel en Maas | 2000 | | pagina 17