Smokkelroutes in
Venravse Peel
de
PEEL EN MAAS
Heilige Donatuskapel
een eeuw oud
00
Radio Wonderland
geeft de strijd niet op
Dansend de wereld rond
Collecte
Nederlandse
Hartstichting
2000
Oud papier
E-mall adres
Peel&Maas
Open dag
met jongvee
keuring
FNV Venray
e.o. gaat met
vakantie
De opbrengst van de collecte was
ook dit jaar weer een succes:
ƒ28.140,56.
Graag willen wij allen die ons
gesteund hebben, per Bank-Giro of
huis-aan-huis in de collectebus har
telijk dank zeggen.
In onze gemeente waren ruim 400
collectanten actief. Zij zorgden voor
dit succes in de wetenschap dat de
Nederlandse Hartstichting veel geld
nodig heeft om geweldig veel te
kunnen ondernemen ter bestrijding
van de hart- en vaatziekten. Nog
altijd doodsoorzaak nr. 1
Een bijzonder woord van dank
aan het adres van al deze vrijwilli
gers, de kruk waarop ons werk
draait. Wij rekenen in 2001 weer op
hen... en op u!
Ysselsteyn ƒ1.494,80; Leunen
ƒ1.312,95; Oostrum 1.253,30; Oirlo
ƒ1.066,20; Merselo ƒ954,75;
Castenray 560,60; Heide ƒ581;
Veulen ƒ397,50; Smakt ƒ233,90;
Vredepeel ƒ273,60; Venray centrum
ƒ18.138,70; overige giften
ƒ1.873,26.
Hebt u interesse, bel of schrijf
naar Henriëtte Poels-Peters, Dr.
Poelsstraat 16, 5802 AX Venray.
Jenniskens Jm**
installatie
verwarming elektro
ventilatie sanitair
airconditioning
Oude Kerkstraat 3 5861 BM Wanssum
Tel. 0478-532441, fax 0478-532645
Email: Jenniskensinstallatie@Jewa.nl
'T DESSELKE
Vrijdag 28 juli wordt er papier
opgehaald in de route 't Desselke.
Aanvang 18.00 uur. Wilt u het oud
papier goed gebundeld aan de straat
plaatsen.
VREDESKERK
Woensdag 2 augustus wordt er
papier opgehaald route Vredeskerk.
Aanvang 18.00 uur. Wilt u het
papier goed gebundeld aan de straat
plaatsen.
De container aan de Westsingel,
parkeerplaats Hubenhof is elke
zaterdag open van 08.30 tot 17.00
uur. Hier kan iedereen papier depo
neren ten bate^van Heil der Zieken.
BRUKSKE
Op zaterdag 29 juli wordt het oud
papier opgehaald in het Brukske.
S.v.p. het papier tussen 11.00 en
13.00 uur goed gebundeld of ver
pakt in dozen aan de straat zetten.
VELTUM
Vrijdag 28 juli wordt er door
leden van DOS Venray wederom
het oud papier opgehaald in de wijk
Veltum (gedeelte omsloten door de
straten Westsingel, Langstraat, Weg
in den Berg en Kempweg).
Verzocht wordt om het papier vóór
13.00 uur gebundeld aan de straat
kant gereed te zetten.
peelenm@tref.nl
Jongveedag
Peel Maas
Zondag 6 augustus a.s. is er een
open dag met jongveekeuring op het
melkveebedrijf van de familie Van
Dijck in Wanssum. Naast de moge
lijkheid om het melkveebedrijf te
bezichtigen zullen er verscheidene
stands van aanverwante bedrijven
op het erf van de familie Van Dijck
staan.
De jongveekeuring die eveneens
op het bedrijf wordt gehouden is
zowel voor rood- als zwartbont
jongvee van 3 tot 12 maanden, er
zullen ongeveer 100 kalfjes om de
eer gaan strijden.
Het hoogtepunt van de jongvee
keuring is het voorbrengen.
Ongeveer 70 kinderen tussen 4 en
14 jaar zullen onder de toeziende
blik van een deskundige jury laten
zien hoe je het beste een kalf kunt
voorbrengen.
Voor de kinderen zal er een
springkussen aanwezig zijn. tevens
kan men voor het versterken van de
inwendige mens terecht in de gezel
lige tent, die bij het bedrijf geplaatst
wordt.
Kortom een zeer interessante dag,
er zal geen entree zijn.
Iedereen is van harte welkom
vanaf 10.00 uur op het melkveebe
drijf van de familie Van Dijck,
Lange Ven 5 te Wanssum.
Het onderwerp van dit artikel
speelt zich af in de Peel tussen
Castenray en Veulen. Deze
'Oelderse Pieël' was, zoals de hele
Peel, uitgestrekt en leeg. Hier
kwamen vooral de boeren uit
Oirlo hun turf halen en de Oirlose
pastoor had er zijn bijenhut
staan. Heide en veen werden soms
onderbroken door het silhouet
van een schaapskooi of een kerk
toren, toentertijd vrijwel de enige
oriëntatiepunten!
Er is enige fantasie nodig om je
aeen beeld te vormen van het oude
Peellandschap zoals het er vroe
ger uitzag. Nergens in Nederland
was zo'n dicht netwerk van wegen
aanwezig als in de Limburgse en
Brabantse Peel. Vrijwel iedere
schaapherder of turfsteker had
zijn eigen weg naar dat ene favo
riete stukje Peel, naar graasge-
bied of turfput.
LORBAAN-LANGERAK-
SCHUUPERI
Drie van die wegen fungeerden in
de achttiende en negentiende eeuw
als smokkelroute naar het Brabantse
land. Dankzij de Peel-scriptie van
Gerard Lemmens, zoon van de ver-
- maarde veldwachter 'Sabele
S Hannes', zijn ons de namen van
deze smokkelbanen bekend. Deze
drie wegen liepen vrijwel parallel
vanuit de buurschap Overbroek in
zuidoostelijke richting dwars door
de Oirlose Peel (zie illustratie).
De niet unieke naam 'Lorbaan'
j refereert het meest duidelijk aan het
gebruik als smokkelroute: de baan
waarlangs allerlei illegaal vervoer
plaats vond. Lorren is een synoniem
van smokkelen.
De 'Langerak' (reek) duidt op het
rechtlijnige tracé en de 'Schuupert'
zal de dialectkenners bekend in de
oren klinken. Het niet altijd met
goede bedoelingen, ogenschijnlijk
doelloos, rondzwerven noemt men
in deze streek 'schupe'.
I Deze routes werden in het
Venrayse voornamelijk gebruikt
voor het smokkelen van jenever en
zout.
STOKERIJEN - JENEVER -
ZOUT
Venray telde in de periode 1813-
1823 nog vijf jeneverstokerijen.
Eigenlijk moetje spreken van bran
derijen en stokerijen. Branden en
stoken zijn afzonderlijke delen van
het fabricageproces. De brander
leverde de grondstof, de moutwijn,
en de jeneverfabrikant of distillateur
aakt de jenever. Wij hanteren hier
ials toen gebruikelijk de naam 'sto
kerij'.
1 Venrayse jeneverstokers waren:
Jan Eibers te Weverslo, Jan Janssen
te Heide, Jan Jenneskens te Veltum
of Heide, Wim van de Water te
leide en Rutger van de Laer-Rutteé
n de Keizer te Venray. De laatste
lad tevens een herberg en brouwe-
In de Peelranddorpen was grond-
itof (graan en jeneverbes) volop
teschikbaar. En kennelijk waren
het. vanwege hun strategische gun
stige ligging, goede uitvalsbases
naar Brabant.
De Venrayse smokkelaars kenden
niet alleen goed de weg in de Peel,
Venray aan de Raadhuisstraat, maar
ook aan de andere kant van de
wereld, hebben ruim 35 leerlingen
van het actieve Venrayse Dans en
Partycentrum Janssen onlangs per
soonlijk kunnen ervaren. Ondanks
alle negatieve geluiden had men
een 23-daagse rondreis georgani
seerd over Java en Bali waar van
alle ongeregeldheden helemaal
niets te zien was. De economische
crisis die dit prachtige land door
maakt was wel te merken aan de
bezetting van de fraaie hotels die
voor deze reis geboekt waren. Vaak
was onze groep als enige te gast!
Eindstraat 12, tel. 581553
gratis parkeren voor de deur
Desondanks boden de diverse hote
liers onze gasten toch vaak een
mooie dansvoorstelling aan en ook
kon er zelf meegedanst worden.
Het gemiddelde inkomen daar
bedraagt tussen de 60,- en ƒ90,-
per maand. Ongeveer 40% van de
arbeiders is werkloos. Een liter
benzine kost momenteel omgere
kend slechts 25 cent! Een kilo rijst
kost op de markt ongeveer 35 cent.
Bij het verblijf in Yogyakarta op
Midden-Java werd een deze foto,
op verzoek van de eigenaar van het
hotel met een aantal personeelsle
den erbij, gemaakt.
Na een boeiende tocht van ruim
1500 kilometer over de postweg die
midden over dit mooie eiland loopt
en ooit door Nederlanders is aange
legd, werd per veerboot de over
steek gemaakt naar Bali. Echter
vanwege de lokale zomervakantie
van de scholen in Indonesië, die
slechts twee weken duurt, was het
hier een drukte van belang, zodat
een extra lange wachttijd op de
koop toegenomen moest worden.
Echter het mooie hotel met zijn
prachtige tuinen maakte alles weer
goed.
Na een paar dagen uitrusten aan
de mooie stranden met zijn vrien
delijke bewoners werden moe maar
voldaan de terugreis op 5 juli weer
aanvaard.
Bij velen heeft deze reis met vele
hoogtepunten een onvergetelijke
indruk achtergelaten en dat het
zeker niet de laatste keer zal zijn
dat dit fraaie werelddeel bezocht is,
moge duidelijk zijn.
Het FNV Venray e.o. en het LSP,
Henseniusplein 10 te Venray, is in
verband met vakantie gesloten t/rn
14 augustus.
Na 14 augustus wordt bij het LSP
extra spreekuur gehouden voor uit
keringsgerechtigden en senioren op
de eerste en de derde maandagmid
dag van de maand, van 14.00 tot
15.30 uur. Overige spreekuren blij
ven gewoon bestaan.
Het LSP is na 13 augustus telefo
nische bereikbaar onder nr. 0478-
583978.
zij wisten ook waar de veldwachter
graag vertoefde. De toenmalige
veldwachter koos de Peelherberg
'Hazenhut' graag als uitkijkpost.
Zo'n route werd door smokkelaars
gemeden als de pest.
Waaruit bestond het verpakkings
materiaal voor de jenever? Heel
praktisch werd de jenever in var
kensblazen meegenomen en vastge
bonden aan de gordelriem. Het ver
haal wil dat smokkelaars, betrapt
door douane, de varkensblazen met
een spijker doorprikten om sneller
via het hazenpad te kunnen vluch
ten.
De Venrayenaar H. werd eens in
Uden berecht omdat hij een aantal
varkensblazen met jenever bij zich
had. Er werd hem een geldboete
opgelegd.
Tol aan de Napoleontische tijd
hoorde Venray bij het hertogdom
Gelre. De stad Geldern bezat het
monopolie van zoutleverantie en
bepaalde dus de prijs. Jaarlijks werd
een zevental zouttransporten door
de Venrayse 'salzseller' (zoutkoop-
man) naar de zoutmagazijnen in
Geldern ondernomen. Vooral in de
slachtmaand november was de
bêhöeftè aan zout groot. Meestal
deed men die tochten met huifkar en
paard. Maar het kwam voor dat bij
hoog water van de Maas extra toch
ten te voet of te paard noodzakelijk
waren.
Vooral in de achttiende eeuw was
het voor smokkelaars lucratief om
op de terugweg van Brabant naar
Limburg en passant het goedkope
zout mee te nemen.
TEN SLOTTE
Of in Venray jenever voor export
werd geproduceerd, is ons niet
bekend. Een meer uitgebreid onder-
Links onder een aantal peelbanen.
Detail van de topografische kaart
1837-1841. Gemeentearchief
Venray
zoek over dit onderwerp is nodig
om dit aspect van de Venrayse
geschiedenis volledig in beeld te
krijgen.
Oude namen voor jenever waren
in onze contreien: quant - foezel -
wacholderwater (wachelewater). Er
zijn meer stokerijen bekend. Trijnes
Thopoel had in Leunen een stokerij
en Jan Pidts van de herberg 'in de
Swaen' deed einde achttiende eeuw
zijn distilleerketels van de hand. De
Venrayse stokerijen waren relatief
klein. Meestal hadden ze slechts
twee tot vier beslagbakken en een of
twee distilleerketels.
Medio negentiende eeuw zien wij
het aantal stokerijen afnemen, onder
andere als gevolg van hoge accijn
zen. Einde negentiende eeuw is er
nog maar één stokerij in de gemeen
te Venray.
Deze vroeg-industriële activiteit
is dus al lang geleden verdwenen.
Ook verdwenen is het oude
Peellandschapi Een enkel detail is
nog te vinden, zoals de
'Kommiezenopper', een zandduin in
de buurt van Castenray. Vanaf zo'n
hoogte (opper) had de douane een
goed overzicht, een uitstekende
observatiepost. Deze zandduin is nu
aan het oog onttrokken door een
saai dennenbos.
Eén wegnaam, de Lorbaan van
het Veulen, roept nog herinneringen
op aan een ver 'romantisch' verle
den.
Uit het veldnamen onderzoek door:
Gérard Lucassen.
DONDERDAG 27 JULI 2000 - NR. 30
HONDERD EENENTWINTIGSTE JAARGANG
Processie en klein lof op zondag 6 augustus
Op zondag 6 augustus is de
Heilige Donatuskapel in Veulen
een eeuw oud. De 100-jarige
'verjaardag' van de bakstenen
kapel aan de Veulenseweg 37 in
Veulen is voor het plaatselijke
kerkbestuur een mooie gelegen
heid om extra aandacht aan de
kapel én de Heilige Donatus te
schenken."Samen met de leden
van de plaatselijke verenigingen
en tal van genodigden, waaron
der leden van de Stichting
Kruisen en Kapellen, gaan we
op deze feestelijke dag vanuit de
kerk in processie naar de kapel,
waar parochiediaken Van
Gassel vanaf circa 10.00 uur een
plechtig lof verzorgt", vertelt
Jan Fleurkens, lid van het plaat
selijke kerkbestuur.
De Heilige Donatuskapel heeft
het jaartal 1900 in de deuromlijs
ting staan. Het dak is gedekt met
leien en gevat tussen twee topge-
veltjes. Binnen in de kapel is een
smeedijzeren, vierkanten nis-tralie
werk aangebracht en een ijzeren
strip met een kaarsenhouder. In de
sluitsteen van de top van de deur
omlijsting staat G.V.R. (Grad van
Rens) te lezen.
RELIGIEUZE FUNCTIE
Oorspronkelijk (voor de Tweede
Wereldoorlog) stonden in de kapel
vier beeldjes van gips, met name
van het Heilig Hart, de Heilige
Antonius van Padua, de Heilige
Donatus en een veel kleiner
modem Onze Lieve Vrouwbeeldje.
Overgebleven is de Heilige
Donatus, patroon tegen onweer,
waar Gerard van Rens zo bang
voor was. De kapel werd door Van
Rens, vrijgezelle zoon van Jan van
Rens en Hendrica Heidens, in 1900
gebouwd. Toen Grad vanwege zijn
leeftijd niet meer naar de kerk kon
gaan, kwam hij hier regelmatig
bidden. Een bepaalde religieuze
functie heeft het kapelletje in
hetVeulen verworven, als jaarlijks
verzamelpunt van de eerste com
municantjes met de fanfare. Sinds
1984 is de kapel ook weer het start
punt van de sacramentprocessie.
Ramen Deuren Serres
Tel: 0478-571 4B1
ROMEINS OFFICIER
Op 7 augustus en bij onweer
wordt er gebeden tot de Heilige
Donatus. Van zijn leven is maar erg
weinig bekend. Donatus was een
Romeins officier en wordt in de
regel ook op die manier uitgebeeld.
Als christen werd hij een van de
vroegste bisschoppen. De relieken
van de Heilige Donatus werden in
de I7e eeuw gevonden en zijn
sinds 1672 in Munstereifel, een
plaatsje nabij de Duitse stad Bonn.
De verering voor Donatus is in
vroeger jaren redelijk groot
geweest; mede door de invloed van
Capucijner monniken kwamen er
meerdere broederschappen van
Donatus in de omgeving, onder
andere in Overloon en Helenaveen.
Mogelijk is van daaruit iets overge
waaid naar het Veulen.
BLIKSEM
Donatus wordt aangeroepen als
beschermer tegen donder, bliksem
en brand. De klank van zijn naam
heeft hem dit patronaat bezorgd.
De Heilige Donatuskapel in
Veulen bestaat 100 jaar.
Vroeger hing in nagenoeg alle hui
zen van katholiek Zuid-Nederland
een huiszegen. Op de meest voor
komende. die van Scherpenheuvel,
'staat een afzonderlijk gebed ter ere
van de H. Donatus: 'H. Donatus
martelaar van Christus, bid voor
ons. Laat ons bidden: Heer Jezus
Christus, zoon van de levende God.
verhoor de ootmoedige gebeden
uwer dienaren en dienaressen, die
in ernstige bezorgdheid tot u sme
ken. Laat onze verzuchtingen
opklimmen tot de troon van uw
hemelse vader, sla uwe barmharti
ge ogen op ons in onze benauwd
heid en bevrijd ons van alle geva
ren, die ons in het onweer belagen.
Dit smeken wij u ootmoedig door
de verdiensten van uw bitter lijden
en door de voorspraak der glorierij
ke Maagd Maria, van de H.
Donatus en al uwe Heiligen. Die
leeft en heerst in de eeuwen der
eeuwen. Amen'.
Veulense radiozender wil na tien jaar weer de lucht in
Na ruim tien jaar wachten heb
ben de Veulense radiomakers het
bijltje er nog steeds niet bij neer
gegooid. Alhoewel de toekomst
van Radio Wonderland nog altijd
onduidelijk is. Ondanks dat de
voormalige Veulense piratenzen
der twee jaar geleden al een ver
gunning van het Commissariaat
voor de Media ontving.
"We geven de moed niet op. Het
radiomaken zit gewoon in ons
bloed. En we blijven er daarom voor
doorvechten. Totdat we eindelijk
weer kunnen uitzenden. Ook al
duurt het nog zo lang", zegt radio
man Bert Muijsers. Radio
Wonderland moet nog een tweetal
instanties passeren om weer de lucht
in te kunnen gaan. Want de
Veulenaren willen zowel op de
kabel als in ether te ontvangen zijn.
"Dat moet ook wel want anders
wordt het niets. We moeten een
goede frequentie zien te krijgen."
WACHTEN OP FREQUENTIE
Om in Limburg op de kabel te
komen is de Veulense commerciële
radiozender afhankelijk van Essent
Kabelcom in Maastricht. Om in de
ether te kunnen uitzenden moet
Radio Wonderland naar de rijks
dienst RDR in Groningen. Een half
jaar geleden leek de aanvraag bij
Essent Kabelcom, de beheerder van
het kabelnet in de gemeente Venray,
in een stroomversnelling te komen.
De programmaraad, die de aanvra
gen moet beoordelen, werd begin dit
jaar geïnstalleerd. Maar toch wacht
Radio Wonderland nog steeds op
een frequentie. "Het grote probleem
is dat we momenteel te weinig fre
quenties beschikbaar hebben", zegt
Essent-medewerker René Wingen.
"We werken er hard aan om de
capaciteit uit te breiden. Daarbij
moet de regionale programmaraad
eerst alle aanvragen inventariseren
en beoordelen. Dit kan binnen een
maand gebeuren alhoewel er ontzet
tend veel aanvragen liggen voor
nieuwe radiostations. Ook vanuit de
gemeente Venray. De programma
raad toetst de radiozenders op hun
kwaliteit en programmering en
maakt dan een keuze. Want we kun
nen lang niet alle aanvragen honore
ren."
POPULAIRE PIRAAT
Radio Wonderland verwierf
medio jaren tachtig grote populari
teit als piratenzender. De samenwer
king met zowel LOV (Lokale
Omroep Venray) als FM-zender liep
spaak waarna Radio Wonderland
vrijwillig uit de lucht ging. De
radiomannen Hayke Hendrix. Hem
Bouweriks, Willem Janssen en Bert
Muijsers knokken sindsdien voor
een terugkeer. "Het was voor ons als
commercieel station geen enkele
probleem om destijds sponsors en
reclame te werven. We hadden toen
in een kwartaal al meer reclameop
brengsten dan Omroep Venray in
een heel jaar", zegt Bert Muijsers.
"Alhoewel het toen een heel andere
tijd was. We willen nu ook eigen
nieuwsuitzendingen en actualitei
tenprogramma's gaan maken. Maar
dan wel heel kort. De items mogen
hooguit vier minuten duren want
anders ben je de luisteraars kwijt.
Dus niet zoals nu bij Omroep
Venray gebeurt waar een uur lang
wordt gewauweld over een onder
werp dat geen mens in Venray inte
resseert."
RUIMER BEREIK
Het steekt Bert Muijsers nog
steeds dat Piet Kienhuis en Cees
Matthijssen van Omroep Venray
destijds aan de ondergang van
Radio Wonderland meegewerkt
hebben. "Omroeper Gerrit Baten
komt van ons station af. En ik weet
zeker dat hij bij ons terugkomt zoals
ook anderen weer zullen terugkeren.
Radio Wonderland zal zich opnieuw
gaan bewijzen met een veel ruimer
bereik. Alhoewel het aanbod van
radiostations veel groter is gewor
den, er nieuwe technieken zijn
gekomen en de toegangstarieven tot
de kabel hoger zijn. De mensen zijn
in deze buurt ook erg gehecht aan
een bepaalde zender die bij hen
altijd aanstaat. Het is ontzettend
moeilijk op daar tussen te komen.
Maar we gaan desondanks door tot
dat we weer in de lucht zijn."
Omdat de vorderingen bij Essent
Kabelcom en rijksdienst RCR niet
echt vlotten wil Bert Muijsers alvast
proberen op de middengolf van start
te gaan. "Wellicht dat ik in Tilburg
een middengolf frequentie kan over
nemen. Alhoewel dat wel een
behoorlijke investering van enkele
tienduizenden guldens vergt. Omdat
de apparatuur en de zendmast moe
ten worden aangepast. En daarbij is
de kwaliteit op de middengolf niet
zo goed als op de FM."
