vuurwerk
De lange weg van het licht
Kerstboom
Sier
vuurwerk
PEEL EN MAAS
GFziuic vi
fttstdmbi
Kerstmis is het sfeervolste feest van
het gehele jaar. Het is een huiselijk
feest en het karakter dat we er aan
geven is ongetwijfeld van zeer grote
betekenis. Het verdiept het wezen
van het feest. We hebben sfeer nodig
en dit hebben we door de eeuwen
heen trachten te bereiken door het
aanbrengen van versieringen. Dit is
uitgegroeid tot de kerstviering van dit
moment. De een doet het wat uitbun
diger dan de ander, maar iedereen
doet er aan mee.
SPAR HET SYMBOOL VAN
TERUGKEREND LEVEN
Over het gebruik van de spar als
kerstboom zijn veel verhalen in
omloop. Algemeen is de theorie dat
vele gebruiken hun oorsprong vinden
in de boomcultus van de oude
Germanen. Zij vereerden bomen en
de spar nam daarbij een bijzondere
plaats in. Dit hield verband met het
feit dat het een boom is die het gehele
jaar groen blijft. Terwijl bijna alle
bomen hun bladeren laten vallen blijft
de spar 'eeuwig jong' en groen. Zo
moest volgens de Germanen deze
boom wel zeer bijzondere eigen
schappen bezitten.
Een ander verhaal is dat de boom
een imitatie is van de zogenaamde
boom des levens', die de kruisboom
symboliseert en die voorkwam in de
Middeleeuwse mysteriespelen. Ook
wordt verondersteld dat de kerst
boom een navolging is van de 'para
dijsboom', die de Middeleeuwse kerk
gangers in het portaal van de kerk
vonden en die daar was geplaatst ter
herinnering aan het daarbij behoren
de verhaal betreffende de appel die
door eva van deze boom zou zijn
geplukt.
In elk geval is de boom het symbool
van het terugkerend leven, die ons
moed moet geven in de donkerste tijd
van het jaar.
DUITSLAND
Het gebruik van de kerstboom
stamt uit Duitsland en kan op een
minder lange traditie bogen dan velen
veronderstellen. Een paar eeuwen
Als zachte vlokjes watten daal
den glinsterend in het gele licht
van de straatlantaarns de sneeuw
kristallen naar de aarde. Zo ont
stond de blauwwitte vacht die in
zijn schijnbaar glanzende warmte
de aarde trachtte te beschermen
tegen de vorst en de koude wind
die met zijn ijzige adem al wat
leeft lijkt te verstarren. Ongerept
lag daar het tapijt, bedekkend al
het vuil en stof van de stille straat.
Hoe lang zou deze schoonheid
duren?
In de verte naderde een lichtje.
Het jengelende gepiep van een
met sneeuw worstelende dynamo
verbrak de stilte. Een fietser haast
te zich naar de koesterende warm
te van de gezellige huiskamer,
waar familieleden wachtten op de
laatkomer. Want het was kerst
avond. Een slingerende voor bleef
achter in het blanke kleed.
Moeder natuur deed haar uiter
ste best de schending van haar
schoonheid te herstellen en zach
te donsjes vulden de groef die de
wielen veroorzaakt hadden.
Langs de donkere gevels, diep in
zijn kraag weggedoken, liep met
korte passen een oude man. Met
de rug van zijn hand veegde hij de
smeltende sneeuw van zijn
gezicht. Krakend zwaaide de deur
van het huisje open. De oude
stampte de sneeuw van zijn
schoenen en stommelde de trap
op naar een kamer met een vaal
behangetje op de muur. Hij knipte
het licht aan en viel met een
zware zucht in een stoel neer. Dat
slenteren langs de weg is ook
niks, mompelde hij in zichzelf.
Maar wat moest je dan doen? Hij
wist het niet.
Het was kerstavond, maar wat
zou dat? Voor hem was die eender
als iedere andere avond. Het maak
te geen verschil. De eenzaamheid
was zijn metgezel. Geen mens was
er op de hele wereld, die zich om
hem bekommerde. Hij was een
oude afgeleefde man, die zijn
leven wel gehad had. De mensen
hadden zich van hem afgekeerd,
want hij deugde niet. Men mijdde.
hem als de pest, die oude.
Moedeloos voor zich uit starend
overzag hij zijn leven dat aan hem
voorbijgleed.
Op zesjarige leeftijd werd hij
wees. Zijn vader en moeder had
hij amper gekend. Er was geen
familie die zich zijn lot aantrok.
Misschien had hij geen verwan
geleden kende men de kerstboom in
Nederland niet of nauwelijks. De oos
telijke provincies zijn het eerst
begonnen met het plaatsen van een
kerstboom. Het heeft echter maar
enkele tientallen jaren geduurd voor
het gebruik over het hele land was
verspreid.
Het gebruik van de kerstboom is in
de loop van de jaren een eigen leven
gaan leiden, apart van de religie Dit
geldt over het algemeen ook voor
allerlei andere kerstversieringen.
DE KERSTSTAL
Ook de kerststal vinden we in de
kersttijd in vele huiskamers. Ook hier
kunnen we spreken van een oud
gebruik. Door Franciscus van Assisi.
werd al een kerststal gebouwd. Hij
vierde kerstmis zo realistisch moge
lijk, met een echte kribbe met hooi,
een os en een ezel.
Door middel van de kerststal wordt
de Christelijke gedachte bij het kerst
gebeuren zo plastisch mogelijk uitge
beeld. Maar zowel in het heden als in
het verleden waren er en zijn er uit
beeldingen die sterk uiteen lopen
Om te beginnen zien we stallen en j
grotten. Het gebruik van de grot vindt
zijn oorzaak in de beschrijving van
Christus' geboorte in het zogenaamde
'pseudo-Matheüs-evangelie, waarin
sprake is van een grot, waarin Jozef en
Maria afdwaalden op hun tocht naar
Bethlehem.
Wat betreft de aanwezigheid van
een os en een ezel staat niets histo
risch vast. Het is niet ondenkbaar dat
het hier om een symbolische voorstel
ling gaat. De os als het reine dier en de
ezel als het onreine dier.
Het is uit overlevering niet
bekend of de Chinezen ook
'ooooh' riepen wanneer zij vuur
werk afstaken om de boze geesten
te verdrijven. Zoals zoveel uitvin
dingen staat ook deze op hun
naam. Lang voordat in Europa
het buskruit werd ontdekt, wat
een essentieel bestanddeel van
vuurwerk is, staken zij het al af
bij hun religieuze feesten. Hoewel
zij zeker hebben ingezien dat de
vernietigende kracht ervan van
grote militaire betekenis kon zijn,
hebben zij het destijds nooit voor
oorlogsdoeleinden gebruikt.
Het geheim van de
kleuren
Wie vuurwerk zegt, denkt aan
evenementen waarbij de donkere
hemel kleurrijk verlicht wordt door
veelsoortige uiteenspattende figu
ren. Mensen kijken omhoog en hun
gezichten worden plotseling even
zichtbaar onder de rode, gele, groe
ne, gouden en zilveren kleurguirlan-
des. Het publiek steekt zijn bewon
dering niet onder stoelen of banken.
Op oudejaarsavond, het moment dat
het oude jaar wordt vervangen door
een nieuw, gaan we met z'n allen de
straat om de gekochte voorraad
vuurpijlen en knallers af te steken.
Er zijn vele soorten vuurwerk, ver
deeld in drie afdelingen. We hebben
het grootvuurwerk, waarvan we de
resultaten bij speciale evenementen
kunnen bewonderen, we zien het
kleine vuurwerk dat we tijdens de
jaarwisseling van 31 december
10.00 uur tot 1 januari 02.00 uur
mogen afsteken en er is vuurwerk
dat voor praktische doeleinden
wordt gebruikt, bijvoorbeeld bij het
reddingswezen, voor signalen en
raketten voor reddingstoestellen, bij
de landbouw om de vogels te verja
gen, in het leger als lichtkogels enz.
VEILIGHEID
De veiligheidsvoorschriften op
het terrein van vuurwerkfabricage
kunnen niet streng genoeg zijn.
Ruim negentig procent van het
vuurwerk dat in ons land wordt
ingevoerd komt uit China en vier
ten. Hij kwam in een weeshuis,
waar de 'vader' regeerde met
harde hand.
Een ijzeren opvoeding was
zijn deel. Maar een opvoe
ding die een averechtse
uitwerking had gehad.
Eenmaal oud genoeg
om op eigen benen te
kunnen staan, braken
alle opgekropte
gevoelens zich
baan. Een wild
leven volgde, waar
in de drank en
vrouwen de hoof
drol speelden.
Toch was er
één geweest,
die hem had
kunnen tem
men. Louise,
een knappe
jonge vrouw
was het, die
van hem een fat
soenlijk mens
wist te
maken.
Plotseling had
zijn leven een
andere wen
ding geno
men. Het had
inhoud gekre
gen.
Zielsgelukkig
was hij met
haar geweest. Hij had een afgod
van haar gemaakt. Zij kreeg alles
van hem gedaan. Geen druppel
drank raakte hij meer aan sinds hij
getrouwd was. Slechte vrienden
gingen aan de kant.
Zijn vrouw schonk hem twee
zonen. Alles ging een aantal jaren
goed.Te goed
Toen hun derde kind, een doch
ter, werd geboren, betaalde Louise
dit met haar leven. Het had hem
murw geslagen. Zijn opstandige
natuur kwam weer boven en het
leven, zijn leven, leek hem waarde
loos, slechts de kinderen hadden
hem weerhouden van een zinloze
daad.
Zelfs het dochtertje, waar zoveel
voor betaald was, mocht hij niet
lang houden. Het bleek een zwak
ke gezondheid te hebben en na
enkel^imaanden overleed het. Dit
was de tweede harde klap die hij
kreeg te incasseren.
Maar ook
hier leerde hij uiteindelijk mee te
leven. Hard had hij gewerkt, om te
vergeten en om zijn jongens groot
te brengen. Dag en nacht had hij
gezwoegd om ze een goede
opvoeding te kunnen geven, een
betere dan hijzelf had gehad.Trots
was hij op ze geweest, zijn jon
gens. Maar het lot was hem weer
niet goed gezind.
Op veertienjarige leeftijd werd
de oudste ziek. De dokter wilde
het eerst niet zeggen, maar hij had
het wel geweten. Een kwaadaardi
ge tumor was het, die zijn oogap
pel naar het graf had gesleept.
Jaren had de jongen geleden. Stad
en land hadden ze afgereisd voor
de beste dokters en therapieën.
Toen was de dag gekomen, die
kille oktoberdag, dat de zeis door
de kanver met het witte ledikant
was gegaan. Dat was de dag
geweest, die zijn leven had veran
derd. De geestelijke die
gekomen was om hem
te troosten, had hij de
deur gewezen. De
dagen van vroe
ger waren terug
gekeerd. Zijn
zuurverdiende
spaargeld ver
dween als sneeuw
voor de zon. De
drank sloopte zijn
lichaam en zijn
geest. Hij werd
moeilijk in de
omgang en zijn
jongste zoon, een
stille jongen, had
zich van hem afgc-
keerd en was al
Èjlk vroeg uit huis
gegaan. Hij hoor
de bijna nooit
meer iets van
hem. Hij wist ook
niet precies wat er
van hem geworden
was.
Dit was de nekslag
geweest. Hij walgde als
hij terugdacht aan die tijd
en dat leven. Hij schrok op
door het klokgelui uit zijn
herinneringsdroom. Ja, daar zat
hij nou. Kerstavond, die klokken
verkondigden de komst van de
Zoon. Welke zoon? Hij lachte er
om. Niet de zijne, want die was
door kanker gehaald. Geloof,
berusten? Allemaal waanzin! Kerk?
Goed voor mensen bij wie alles
goed en aardig was. Als arme sloe
ber had je er toch niets aan. Al die
mooie woorden, had je daar je
vrouw en je zoon mee terug? Nee,
die waren en bleven weg. Geloof
en kerk, een doekje voor het bloe
den.
Hij keek naar buiten, waar nog
steeds de sneeuwvlokken daal
den. Staande aan het raam, kwam
over hem de verwachting van de
natuur. Wat was dat toch, dat onbe
stemde gevoel van binnen? Het
maakte hem week, zijn ogen
brandden. Weg van dat raam!
dacht hij, maar gefascineerd bleef
hij staan, hij kon niet weg. Die
sneeuw, die dwarrelende vlokken,
wat moesten die van hem?
Het klokgelui verstierf over de
witte daken. Hoe lang hij daar
gestaan had wist hij niet meer. Het
leek maar even, maar toen hij ont
waakte uit zijn gepeins, dwarrel
den er geen vlokken meer uit de
loodgrijze lucht.
Als versuft liep hij de kamer uit
en de trap af. Automatisch trok hij
de deur achter zich dicht en liep.
Waarheen? Straat in, straat uit. Hij
wist het zelf niet. Oh, wat was het
koud! Hij huiverde in zijn dunne
overjas. Wat bezielde hem toch,
waar wilde hij heen?
Werktuiglijk liep hij de open
staande deur van een kerk binnen.
Daar brandde licht, daar bleek het
warm. Toen hij door het portaal
liep, straalde een heerlijk gevoel
door hem heen. Hier was het
goed. Door de grote deuren liep
hij naar binnen. Wat was dat nou?
Plotseling werd hij zich ervan
bewust waar hij zich bevond. Wat
bezielde hem? Hij wilde schamper
lachen, zoals hij dat gewend was
als hij over geloof, kerk of zo
dacht, maar het wilde niet. De
kerk bleek leeg. Hol klonken zijn
stappen op de plavuizen, toen hij
zich naar de achterste bank begaf.
Hier zeeg hij neer en liet de wel
dadige stilte over zich komen.
Hij zwolg de sfeer op en voelde
zich ineens niet eenzaam meer.
Een intense gloed verwarmde zijn
lichaam en hij staarde zijn handen
die hij onbewust had gevouwen.
'Louise', fluisterde hij en het
lachende gezicht van zijn vrouw
verscheen voor hem. Zij wenkte,
'kom, kom'. Zij strekte haar han
den naar hem uit.
'Lieveling, ik kom', snikte hij en
trachtte op te staan van de houten
bank. Er zat verder niemand in de
kerk en toch speelde het orgel.
Een hemels koor van engelen-
stemmen vulde de gewijde ruim
te. Steeds verder van hem af was
Louise's lachende gezicht.Angstig
strekte hij de armen uit. Louise
wacht, wacht dan toch! Plotseling
stond zij naast hem en pakte zijn
hand.'Kom mijn jongen, wij gaan
naar de kinderen', glimlachte zij.
Door haar geleid liep hij een
lange, lange weg naar het licht.
Sneeuwvlokken dwarrelden en
veranderden in engelen. Zij zon
gen een hemels lied van de Zoon,
die kwam op aarde.
Zo vond men hem op kerstoch
tend, in de achterste bank van de
kerk. Herenigd met hen die hem
Hief waren.
procent uit België en Luxemburg.
Het wordt aan strenge kwaliteitsei
sen onderworpen voordat het in
Nederland verkocht mag worden. In
totaal wordt in ons land ongeveer
zeven miljoen kilo ingevoerd tegen
een uitvoer van circa 1 miljoen kilo.
Uit ons land wordt professioneel
vuurwerk geëxporteerd, dat alleen
door speciaal opgeleide en erkende
specialisten mag worden afgesto
ken. Nederlands vuurwerk gaat
voornamelijk naar België,
Luxemburg en Polen. Het lijkt een
beetje tegenstrijdig maar er wordt in
ons land ook vuurwerk geprodu
ceerd dat in eigen land niet verkocht
mag worden. Het spul mag dan wel
vervoerd worden naar landen waar
de regelgeving minder streng is.
WAT ZIT ERIN?
Het mengsel dat voor de verbran
ding wordt gebruikt, het zogenaam
de sas, bestaat uit diverse zouten
waaraan bindmiddelen worden toe
gevoegd en harsproducten om de
verbranding naar verkiezing te laten
verlopen. Het geheim van de prach
tige kleuren berust in het toevoegen
van metaalvijlsels, waaronder ijzer
en staal, zink en aluminium. Om
bepaalde effecten te bereiken is de
vuurwerkfabrikant vaak genood
zaakt om eerst een paar proefexem
plaren te vervaardigen, om na te
gaan of er geen storingen optreden
en de uitschietende kleurmotieven
wel op het juiste moment ontbran
den en of er kans is dat er proble
men ontstaan.
ONTWERP
Een groot vuurwerk, ter waarde
van vele duizenden guldens, moet
zelfs helemaal ontworpen worden.
Een in tekening gebracht ontwerp is
onontbeerlijk, bovendien moet het
geheel in een bepaalde vorm wor
den gegoten, er moet een verloop
zijn waarin een climax, valt te
onderkennen. Er zijn bepaalde wen
sen van de opdrachtgevers waar
men rekening mee moet houden en
men verwacht ook niet altijd het
zelfde, iets nieuws is vaak een van
de wensen.
In de meeste vuurwerkfabrieken
zijn uiteraard ook goede voorzienin
gen getroffen die ongelukken moe
ten voorkomen en tegelijkertijd,
wanneer er een ontploffing mocht
plaatsvinden, de gevolgen beperken.
UITVINDER
Op de bekende vraag wie het bus
kruit in Europa heeft uitgevonden, is
geen afdoend antwoord te geven.
Een document uit 1326 vermeldt
reeds kanonnen en kogels, waarvoor
zeker buskruit nodig is geweest,
maar wie het precies was weet men
niet. Kandidaten zijn de Engelsman
Roger Bacon, de Duitser Albertus
Magnus en de Duitse monnik
Berthold Schwarz, die zelfs voor
zijn vermeende uitvinding een
standbeeld in zijn geboorteplaats
Freiburg kreeg, waarop te lezen
staat dat hij in 1354 zijn vinding
wereldkundig maakte. Erg twijfel
achtig, gezien het bovenvermeld
document en het feit dat er in 1340
al een kruitfabriek in Augsburg
stond. Belangrijker is echter de
invloed die het buskruit in het toen
malige Europa had. De gehele mili
taire techniek werd er door veran
derd en de samenleving werd er
door beïnvloed. Toch duurde het tot
de helft van de negentiende eeuw
voordat het zwarte buskruit ver
drongen werd door andere, krachti
ger samenstellingen. De datum van
de uitvinding wil echter nog niet
zeggen dat Europa de explosieve
stoffen daarvoor niet kende. De
bekende reiziger Marco Polo noem
de reeds in zijn geschriften over het
verre oosten de Chinezen die in
staat waren tot het maken van blik
sem en donder met helse middelen.
Hoe betoverend vuurwerk ook
mag zijn, met het afvuren ervan
moeten we zeer voorzichtig zijn.
Vooral op oudejaarsavond wil het
daaraan nog wel eens mankeren.
Vooral de jeugd wil nogal eens roe
keloos te werk gaan. Door de acties
van de Stichting Ideële Reclame
(SIRE) hebben we een aantal jaren
een daling in het aantal slachtoffers
gezien. Tijdens de laatste jaarwisse
ling ging het echter weer helemaal
fout. Het is raadzaam om als ouder
en/of opvoeder ons kroost goed in
de gaten te houden om te bewerk
stelligen dat de verrukking va
vuurwerk echt voor iedereen
In Nederland is vorig jaar voo
ruim 70 miljoen gulden aan vuw u
werk besteed. Dat is ongevec fl
evenzoveel als het jaar daarvooi
In de officiële handel is het aai uC
deel aan siervuurwerk ten aai
zien van de knallers van 60 naï
80 procent gegaan. Wat geluid
O-'crfeat w-di;: vxr;
u'-"
werk ïs wel slechter voor he
milieu. Door de bank genome
zit er in vuurpijlen aanzienlij"'
meer kruit dan in knalvuurwerk,
ILLEGAAL VUURWER1 a
Het voorgaande geldt allema;
voor de legale vuurwerkhande
Er bestaat echter ook nog ee'
illegaal circuit dat vaak uiten
^èvat.r;.:.y u B. ov
groot k -doei dkkrwk - vond
Nederland vervaardigd. Door ve
schillende regelgeving in de oil L'
omringende landen bestaat t eg
een illegale vuurwerkhande f
MinisterWijers van Economisch dl
Zaken heeft zelfs wei eens ee
oroovdrldvrR;Rk0:dRo.'a d R
dewgr ■-/ dore rod.-'k o
echter nooit liardgemaakt. 'dL
Na jaren van daling waren erb
de laatste jaarwisseling wei
meer slachtoffers te betreurei
i 100 mensen moesten in het zi<
k cïihxns bBho ndèld- .ordei
Verreweg de meesten raakte
gewond door knalvuurwerk da
in de hand tot ontploffing kwau
Er kwamen zelfs drie mensen oi
d:o..ov::
plosie.
De Stichting Consument e
Veiligheid houdt de cijfers bij. I
1992 bedroeg het aantal gewoi
den nog 1900. De daarop volgei
de jaren kregen we een sterk
daling te zien, onder invloed va
de vuurwerkcampagnes van cl
Stichting SIRE, tot een aantal val
800 tijdens de jaarwisseliii
95/96. De laatste jaarwisseling g;
dus weer een stijging te zien te
1100 slachtoffers.
VUURWERKTOERISM
Een groot aantal ongevalle
nbere
de meeste slachtoffers vielen i
de leeftijdscategorie tussen tie
en negentien jaar. Het meeste le
sel werd veroorzaakt door rorjei
strijkers en meervoudige klaj
pers. De vuurwerkverkopers ii
de grensstreken hebben de laai
ste jaren hun omzet zien dalei
Zij zten veel van hun klanten d
grens oversteken naar de concu
rentie in België en. Duitslan*
Honderden vuurwerktoeristc
gaan in de buurlanden op zot
naar goedkoop maar gevaarlijk
in hun ogen mooiste vuurwerl
In BeIgie bestaan veel minde
strenge regels wat vuurwei
betreft. Bekende trekpleister
Baurle Hertog/Baarle Nassau. 1
december zijn. daar veel 'gewom
winkeltjes omgebouwd tot vuw
werkpaletsjes. Ze liggen vol me
allerhande kanonslagen, zwart
weduwen en andere gevaarlijk
troep. Elk jaar wordt er veel illt
gaal vuurwerk in beslag genome
door de politie, maar er is gee
houden aan. Er wordt gepraa
over een uniforme regelgevin
op Europees niveau maar Belgi
en Duitsland houden vooralsno
de boot nog af.
:tt
