De Gouden Leeuw en het Sint
Nicolaasgilde
Bedrijven betalen mee
aan fietsenstalling
Natuurbus
komt naar
Venray
Raad Vierlingsbeek
accoord met convenant
„De Gouden Leeuw"
[EL EN MAAS
Donderdag 5 december 1996 - Pagina 9
ij de oude lindeboom op hel
iseniusplein slond hel hotel de
iden Leeuw. Hel was een groot
ithoekig gebouw, mei daarnaast
huis met een zeer fraaie klokge-
dat dateerde uit de zeventiende
De terugkeer van het gouden
iwbeeld is een uitstekend initia-
gebleken. Daarmee en met de
msgeving aan een appartemen-
;omplex blijft de naam in onze
nnering bewaard
i 1970 was het definitieve einde
de Gouden Leeuw aangebroken,
slopershamer deed zijn verwocs-
|e werk. Thans is op het terrein
ands grootste kruidenier en de
N/Amrobank gevestigd.
I963 schreef de toenmalige
fdredacteur Wim van den
nckhof in de Peel en Maas de
geilde teloorgang van dit histori-
gebouw. Hij eindigde zijn arli-
met de wens: 'Het zou interes-
zijn meer te weten te komen
rde oudere geschiedenis van dit
en de Venrayse gilden'!
at het pand de Gouden Leeuw
historie heeft gekend die al vele
wen eerder is begonnen, zal blij-
uit het vervolg van dit artikel,
is de geschiedenis van invloed-
e families, van kooplieden en
gildehuis
OP TE GAFFEL
iildehuizen droegen dikwijls de
m 'de Gaffel'. Het waren in de
Ideleeuwen centra voor
baehts- en koopmansgilden. De
I Keulen kende al in de veertien
eeuw aan de Eisenmarkt een
felhuis. In Roermond en 's-
togenbosch stond het Gaffelhuis
st het raadhuis, terwijl het gilde-
van venlo in de Lomstraat was
:gen.
ènray was na de late
Ideleeuwen een belangrijke
akel in de handelswegen. De
cisnaam 'op te Gaffel', de verre
irloper van de Gouden
uwnaam, verschijnt in 1579
het eerst in de'boeken. Het
felhuis was de thuisbasis van het
Nicolaasgilde.
e betekenis van het woord gaffel
erug te voeren lot het Indo-
maans voor 'handgreep'. De
etandige vorm zien we ook in
len als gaffelbok en hooivork.
broeders werden ook wel gaf-
iroeders genoemd. Verder is
ffelen' ons bekend als werk-
ird. een korte tijd iets nuttigen
irinken.
ST. NICOLAAS ALTAAR
let St. Nicolaas altaar in de
ayse kerk werd 5 september
1478 gesticht door Goert Coninx.
Deze Venraynaar was de zoon van
Johannes Coninx en Bela en was
pastoor in Thorn. In de stichtingsac-
te maakte hij de wens kenbaar om
na zijn overlijden vóór hel St.
Nicolaas altaar te worden begraven.
Het eerste gildebock van het
Venrayse St. Nicolaasgilde is nog
aanwezig in het museum het
Freulekeshuus en dateert van 1688.
In de regel werd vroeger zo'n gilde-
boek in hel gildehuis bewaard.
Mogelijk zijn de oudere gildeboe-
ken met de grote brand in 1599 ver
dwenen. Ook de gebouwen en
boomgaard van het Gaffelhuis gin
gen toen in vlammen op.
De gaffelnaam en het St. Nicolaas
altaar zijn even zovele aanwijzingen
dat het St. Nicolaasgilde al in de 15e
en 16e eeuw bestond. Andere ver
meldingen over het gilde rond 1600.
gerelateerd aan Gaert op te Gaffel
en Arnt Coninx. verwijzen naar een
'gilde schrijfboic' (gildeboek).
CONINX ROND 1400
Met de naam Coninx zijn we
terecht gekomen bij de eerste bewo
ners van de Gouden Leeuw.
Johannes, dictus vaer Coninx. is de
stamvader van zes generaties van
deze familie die dit huis bewoon
den.
In 1437 is Johannes Coninx sche
pen van Venray en in die functie
aanwezig bij de verpachting van de
'Nije Moeien'. Dat was de Leunse
windmolen, ook 'Creytenmoelen'
genoemd.
Leden van deze voorname familie
Coninx komen we in de volgende
eeuwen legen als rechters, priesters,
schepenen, chirurgijns en kooplie
den.
Een van de meest bekende uit
deze familie is Peter Heinrich
Coninx. Hij maakte in de 18e eeuw
naam als grote onderwijshervormer
in Geldern. Hij werd in de adelstand
verheven en al zijn kinderen trouw
den in adellijke families. Zijn over
grootvader bezat een laken- en
stoffenwinkel aan de Grote Markt
naast de Swaen.
De kleinzoon van de eerder
genoemde Gaert op te Gaffel.
Goswinus coninx. was de eerste rec
tor van de Venrayse Latijnse school.
ENGELKENS 1579
Gaert op te Gaffel, alias Gaert
Engelkens. was gehuwd met Petra
Coninx. Jan. hun enige zoon, bleef
later de familienaam Coninx dragen
Omdat er maar één erflijn loopt van
Gaert op te Gaffel naar de stamva
der Johannes. is het zeer waarschijn
Detail Tranchotkaart 1803-1820. Enkele namen op het Schouwburgplein en
Beejekörf.
lijk dat we hier met één en hetzelfde
huis van doen hebben. Gaert en zijn
zoon Jan Coninx maakten eind 16e
eeuw een moeilijke periode door.
Zoals al hierboven vermeld was er
in 1599 sprake van een grote brand
in Venray. Muitende soldaten slaken
in november 53 huizen en 167 schu
ren in brand.
Jan Coninx uit de vijfde generatie
was evenals zijn voorvader schepen
van Venray. Hij leverde regelmatig
rogge aan de 'korenmeter' in Venlo.
In 1609 pachtte hij de Leunse wind
molen. Deze combinatie van func
ties zal hem geen windeieren gelegd
hebben. Toen moeder Jaexken. de
weduwe van Jan Coninx, oud
geworden was liet zij in 1631 de erf-
nalatenschap opmaken.
Links het 'Groet Huys', rechts het 'Clevn Huysken'.
MICHELS 1631
Peerken Coninx, gehuwd met
Gysbert Michels, erfde het groot
vaderlijk huis. Moeder Jaexken ging
in het 'Clein Huysken' wonen. Haar
oude dag was verzekerd door
inkomsten uit rente, de helft van de
opbrengst uit de boomgaard en door
het vrije gebruik van turfschop en
'verekenskoij'. Daar in het kleine
huis hield zij zich bezig met 'pel-
werk", hel maken van altaarkleden
voor de Venrayse parochiekerk.
MARTINI 1669
Met de nieuwe eigenaar Nicolaes
Martini, gehuwd met Paula
Gijskens, lijkt een andere familie
bezit te nemen van het huis.
Nicolaes is echter een rechtstreekse
afstammeling van Elisabeth Coninx,
dochter van de stamvader Johannes.
Nicolaes was bierbrouwer en sche
pen. Er zijn aanwijzingen dat op dit
huis eerder bier werd gebrouwen.
Vroeger was de combinatie - her
berg en bierbrouwerij - bijna van
zelfsprekend. Van Nicolaes Martini
is verder bekend dat hij een wagen-
dienst onderhield, onder andere naar
Antwerpen. Behalve een voerman,
waren er vier knechten en drie
maagden in dienst. Tevens woonde
er ook nog 'een arme jonghen',
mogelijk een wees.
De gildeboeken in het Freulekes
museum vermelden vanaf de
Martiniperiode de bewoners van de
Gouden Leeuw als lid van het St.
Nicolaasgilde Het Gaffelhuis lag
midden in het gebied dat de
'Sandtackers' genoemd werd. In de
Martini-periode werd ook de schut
terij 'het Zandakker' onderdak
geboden. De gildebroeders van het
Si. Nicolaasgilde vierden de jaar
lijkse feestdag van hun schutspa
troon met het bijwonen van de heili
ge mis. Daarna droegen zij het St.
Nicolaasbeeld in processie rond de
kerk. Overdag ging men dan vogel
schieten (wissen) aan de schuts-
boom. Bij alle andere gilden vond
een zelfde ritueel plaats, ieder had
zo zijn eigen herberg.
VAN DE STAEIJ 1691
Het huwelijk van Hendrick van de
Staeij met de dochter van Nicolaes
Martini. Christina, geeft al meteen
aan dat het huis in de familie bleef.
Hendrick was Presidentschepen en
stond te boek als winkelier. Zijn
dochter droeg de modieuze naam
Petronella Staijmans en haar huwe
lijk met Peter Oomen in 1724 bracht
weer een nieuwe naam in het oude
huis. De gaffelnaam is al na 1600 in
onbruik geraakt. In de Van de Staeij-
periode wordt het even het
'Staeijmanshuys' genoemd.
Hoe hel huis er in die tijd uitzag,
weten we niet. Natuurlijk is het
meerdere malen herbouwd, zeker na
de brand van 1599. Het hotel zoals
wij het van oude foto's kennen,
dateerde van 1858.
OOMEN 1728
Van 1728 tot 1833 zullen drie
generaties Oomen het vervolg van
de geschiedenis bepalen. Vooral de
zoon en naamgenoot van genoemde
Peter Oomen is vermaard om zijn
wagendienst door de Peel. Zijn
grootvader van de
Landschrijvershof in Castenray
onderhield al een meelwagendienst
op Roermond. In 1699 wordt hij ook
schaapskoopman genoemd!
Zijn kleinzoon was eveneens
schepen. Vooral kooplieden wisten
handig en lot eigen profijt het koop
manschap te combineren met een
overheidsfunctie. Kooplieden, win
keliers, molenaars en bakkers waren
lid van het Venrayse St.
Nicolaasgilde. In Venray kende men
drie soorten gilden: kerkelijke of
broederschappen met een voorna
melijk godsdienstig karakter, de
schuttersgilden die elk in hun eigen
gebied verantwoordelijk waren voor
de openbare orde en de gilden voor
kooplieden an ambachten die het
vakmanschap en de concurrentie
positie behartigden.
De derde Oomen in ons verhaal
onderhield dus een wagendienst op
de handelsroute van Wesel-
Anlwerpen. Venray en Bladel waren
tussenstations waar de paarden wer
den gewisseld en overnacht kon
worden.
Het is niet zo toevallig dat Peter
Oomen zijn vrouw in de herberg 'de
Leeuw' te Bladel leerde kennen. Hij
trouwde 21 augustus 1766 met Anna
Maria Helsemans, de dochter van de
herbergier.
In het St. Nicolaas gildeboek staat
hij vermeld als Deken van het gilde.
JANSSEN 1883
Toen Peter Janssen uit de Keizer
met Bartholomien Oomen huwde,
begon de laatste episode van de
Gouden Leeuw. Jan Renier Oomen.
herbergier en voerman, droeg in
1833 de Gouden Leeuwover aan
zijn dochter Bartholomien en
schoonzoon. Hij trok zich terug op
de boerderij 'de Kwebek' en beoe
fende daar het houtdraaiersambacht.
Peter Janssen bouwde het hotel en
wist de Gouden Leeuw na de Franse
periode tot grote bloei te brengen.
Zijn zoon. Hubert, bestuurde daarna
het hotel en onderhield de wagen
diensten. Hij bleef ongetrouwd.
De opening van de spoorlijnen
Eindhoven - Venlo in 1866 en
Nijmegen - Roermond in 1883 gaf
de Gouden Leeuw een nieuwe
impuls. Op beide stations Horst-
Sevenuin en Oostrum-Venray werd
een wagendienst onderhouden.
Een andere zoon van Peter
Janssen. Martin Janssen-Krijns,
bouwde in 1878 in de Leeuwstraat 2
Het terrein van de Gouden Leeuw anno 1996. met
oude lindeboom. (Jbto Hoedemaeckers Venray
WO jaar
een nieuwe brouwerij, die nu op de
gemeentelijke monumentenlijst
staat.
Met de eeuwwisseling kwamen
nieuwe vervoersdiensten opzetten.
Uit het huwelijk van Jan van Gend
en Maria Loos uit de herberg 'de
Croon" te Antwerpen ontstond de
firma "van Gend en Loos". Hubert,
uil het gezin Janssen-Krijns, bij
ouderen nog bekend als 'Baer van
de gowwe lew' zal tot het jaar 1970
als laatste van de Janssen-generaties
het hotel bestieren. Hij verwierf in
Venray het agentschap van dit ver
voersbedrijf.
In de negentiende eeuw leed het
Venrayse St. Nicolaasgilde een
armetierig bestaan. Met de komst
van de Fransen in 1798 werden de
gilden formeel opgeheven. Maar in
1915 werd er toch nog gegaffeld! 85
leden betaalden voor de Sl.
Nicolaasmis ieder vijftien cent en in
de Gouden Leeuw was er een sou
per bestaande uit aardappelen, var
kensworst, rode kool. appelmoes,
augurken en bier. In 1924 kwam het
comité van het St. Nicolaasgilde bij
elkaar. Oscar van de Loo. Vincent
Pijls en Hubert Janssen besloten hel
gilde nieuw leven in te blazen en de
jaarlijkse St. Nicolaasoptocht te
gaan organiseren.
Hubert Janssen zal in 1924 niet
geweten hebben dat zijn verre voor
ouders al in de vijftiende eeuw
dezelfde schutspatroon St. Nicolaas
zo'n centrale plaats in hun leven
gaven.
Niet altijd heeft de Gouden
Leeuw het St. Nicolaasgilde gehuis
vest. Herbergiers hadden er finan
cieel belang bij om zoveel mogelijk
verenigingen aan hun lokaal te bin
den. Gilde teerdagen werden ook
gehouden in 'de Valk' 1758 - in 'de
Keizer' 1833 - en 'op de Trap' 1930.
In 1947 werd aan Harrie van
Meijel op de Trap het gildehuis ver
gund wegens zijn vele verdiensten
voor het St. Nicolaasgilde. En daar
mee kwam een einde aan de langdu
rige relatie van de Gouden Leeuw
met het St. Nicolaasgilde.
AU LION D'OR
Zoals uit het voorgaande blijkt is
de Gouden Leeuw als huisnaam
betrekkelijk jong. In 1816, na de
Franse bezetting, wordt het Au Lion
d'Or genoemd. In Antwerpen is al in
1416 een herberg de Gouden Leeuw
bekend. De naam herinnert aan de
gouden leeuw in het wapen van
Brabant.
Tegenover de Gouden Leeuw,
waar nu de schouwburg staat met
het plein, lag de Gaffels weide. Dit
weiland is altijd eigendom geweest
van de opeenvolgende bewoners en
erfgenamen van het Gaffelhuis (over
dit weiland is eerder in deze krant
gepubliceerd).
Kijken we terug op bijna zes eeuwen
geschiedenis van de Gouden Leeuw,
hier in hoofdlijnen geschetst, dan
valt een aantal zaken onmiddellijk
op.
-Het huis kan met recht
beschouwd worden als het stam
huis van de familie Coninx. Een
andere bijzonderheid is dat alle
bewoners rechtstreekse nazaten
waren van 'Vaer Johannes
Coninx en Bela'.
-Ooit omschreven als 'het Groet
Huys en het Clein Huysken' is
dit gebouwencomplex steeds
bewoond geweest door kooplie
den. schepenen, brouwers en
herbergiers, die tevens wagen
diensten onderhielden tussen
diverse steden. Niet mogen we
vergeten daarbij aan te tekenen
dat het boerenbedrijf altijd de
basis was.
- Het Gaffelhuis, gelegen in het
centrum van de 'Sandtackers',
was gedurende een lange perio
de ook de plaats waar de schutte
rij 'het Zandakker' samen kwam.
- De vormen van het Venrayse
straten- en pleinenbeeld verra
den nog de aanwezigheid van
koetsen, vierwielig dubbel
bespannen wagen en huifkarren
in het vroegere dorp. De koop
lieden en voerlui parkeerden in
de verbrede gedeelten van de
Grotestraat, op de hoek bij het
Hert en op het voorplein van de
Gouden Leeuw hun vehikels.
- De oude naam van het huis en
de activiteiten van haar bewo
ners rechtvaardigen de conclusie
dat 'OP TE GAFFEL', later de
Gouden Leeuw, het centrum was
van het St. Nicolaasgilde en het
logistieke hart van Venray vanaf
de late Middeleeuwen.
Gérard Lucassen
Met dank aan het museum Het
Freulekeshuus voor het raadple
gen van de gildeboeken. Dit
onderwerp werd eerder behan
deld in het jaarboek 1996 van de
Geschied- en Oudheidkundige
Kring Venray en omgeving.
Een advertentie uit Peel en
Maas uit de tijd dat de tele
foonnummers in Venray nog
uit twee cijfers bestonden.
Hotel=Restaurant
tienseniusplein 7 VENRAY Telefoon 16
Vernieling auto
en 35-jarige inwoonster van
lo deed aangifte dat met een
rp voorwerk een van de banden
haar aan de Heuvelstraat gepar-
de auto kapot was gestoken.
Diefstal aanhangwagen
Door het doorknippen van het
gaas van de omheining van een
bedrijf aan de Leunseweg was toe
gang verkregen tot het bedrijfster
rein. Van dat terrein werd een witte
aanhangwagen gestolen, de waarde
is niet bekend.
M r I I i Tree
Mooi Wonen
Goed Slapen
FRANS LEMMERS
DE GARANTIE
k NACHTRUST
FRANSLEMMERS
Patersstraat 31 Venray
tel. (0478) 58 55 52
Er komen extra fietsenstallin
gen bij de Hema, Albert Heijn en
de Rabobank. Daarmee wil de
gemeente een einde maken aan de
overlast van geparkeerde fietsen
in het centrum. De bedrijven zijn
bereid mee te betalen aan de fiet
senrekken.
De drie stallingen maken deel uit
van een plannetje dat tot doel heeft
het centrum tietsluw te maken.
Daartoe wordt het aantal parkeer
plaatsen voor fietsen met 116 uitge
breid. Hel merendeel van de uitbrei
ding komt eveneens aan de rand van
het centrum, bij de in- en uitvalsrou-
tes voor fietsers. Een uitzondering
vormt de stalling bij de Hema in de
Schoolstraat. Die lokatie is ingege
ven door de overlast die wordt ver
oorzaakt door de geparkeerde fiet
sen voor de winkel. De keuze wordt
verder gerechtvaardigd doordal de
Schoolstraat een doorgaande fiets
route is.
Het initiatief voor de voorzienin
gen bij de bank en de winkels komt
volgens een woordvoerster van de
gemeente van de bedrijven zelf. Ze
hebben ook aangegeven financieel
te wilen bij'dragcn. Er zijn nog geen
concrete afspraken over een kosten
verdeling gemaakt, maar de
gemeente vindt ieder de helft rede
lijk. omdat beide partijen profiteren.
Bij de uitbreiding hoort ook een
fietsenstalling op de hoek
Leeuwstraat/Henseniusstraal, bij de
speel- en gokhal Toy Toy. Los van
de genoemde voorzieningenDe fiet
senstalling op de hoek
Hofstraat/Raadhuisstraat wordt
eveneens uitgebreid.
POELS
Los van de in de nota genoemde
uitbreidingen krijgt de groenstrook
rondom het beeld van Dr. Poels aan
de Raadhuisstraat een face lift.
waarbij 50 extra fietsparkeerplaat
sen worden gerealiseerd. Een beu
kenhaag achter hel standbeeld van
de katholieke voorman en nieuwe
beklinkering moeten de entree van
het centrum vanaf de Raadhuisstraat
opwaarderen. De extra fietsenstal
ling wordt gerealiseerd tussen hel
beeld en hel Kerkpad. Een gedeelte
van het grasperk wordt vervangen
door bestraling, waardoor een ver
breed trottoir ontstaat.
Zwaailicht van auto
gestolen
Een 32-jarige inwoner van Venray
deed namens de gemeente aangifte
van diefstal van een oranje zwaai
licht van een van de auto's van de
gemeente. De diefstal heeft plaats
gevonden in de nacht van zondag op
maandag en de auto stond aan de
Adelbertweg geparkeerd. De waar
de van het zwaailicht bedraagt
ƒ680,-.
Diefstal uit
sportcomplex
Dinsdagavond werd tussen 18.30
en 20.15 uur uit het kleedhokje van
het zwembad aan de Oostsingel, ten
nadele van een 18-jarige inwoner
van Stevensweert, zijn pantalon,
zijn horloge, zijn portemonnee met
daarin ƒ75,-, en bankpas en een
strippenkaart gestolen. Dat alles met
een waarde van ƒ175,-.
Conifeer gestolen
Een Venraynaar deed aangifte van
diefstal van een anderhalve meter
hoge conifeer uit zijn tuin aan de
Aubadestraat.
1996 is voor de Nederlandse
Openbare Bibliotheken het Jaar
van de Natuur. De
Natuurinformatiebus is een
onderdeel van deze campagne en
reed in 1996 door heel Nederland.
De bus toert in december door
Limburg. Op 11 december staat
hij van 14.00 tot 17.00 uur bij de
bibliotheek van Venray.
De bus trekt door zijn lengte en
zijn kleurige opvallende buitenkant
zeker de aandacht van het publiek.
En dat is precies de bedoeling: de
natuur onder de aandacht brengen.
Het interieur van de bus geeft de
suggestie van een doolhof. In zes
verschillende ruimtes ondergaal u
de sensatie van een wandeling door
de natuur. Een geurig bos op een
dauwige ochtend, een wei met
opvliegende vogels en wegrennende
dieren, een onweer met wind. blik
sem en donder.
De bus is bedoeld als teaser, om te
prikkelen en nieuwsgierig te maken.
Ais afsluiting van de doolhof vindt
u een verwijzing naar de bibliotheek
voor meer informatie over de
natuur. Om de natuur te beleven
kunt u naar natuurgebieden van
Staatsbosbeheer en andere beheren
de instanties. Natuur is niet alleen
heel gewoon, natuur is ook ons
dagelijks plezier.
De Natuurinformatiebus is inge
richt door het NBLC (het landelijk
centrum voor bibliotheken) en
Staatsbosbeheer. Financiële steun
werd verleend door het VDB-fonds.
Iedere belangstellende is van harte
welkom in de natuurbus en ontvangt
er van de bibliotheek een milieu
vriendelijke attentie.
De raad van Vierlingsbeek is
vorige week accoord gegaan met
het convenant dat met Boxmeer is
gesloten rondom de herindeling.
De besluitvorming vond echter
niet zonder slag of stoot plaats.
Binnen de raad had men nogal
wat bedenkingen rondom de crisis
manager die vorig jaar in Boxmeer
is aangesteld. Die manager zou
ongeveer vijf maanden werk hebben
in die gemeente maar is nu al 12
maanden, zonder resultaten aldus de
diverse frakties, aktief. De
Maaskantfraktie zag daarom deze
manager hel liefst uiterlijk maart
1997 vertrekken. Vierlingsbeek gaat
immers vanaf nu meebetalen aan die
voor al uw
drukwerk:
trouwkaarten
geboorte-
kaarten
ketting-
formulieren
folders
drukkerij
van den munckhof
grotestraat 68 venray
tel. 0478-582727
manager.
De PK fraktie liet al bij voorbaat
weten zich niet achter het convenant
te scharen. "Als wij nu ja zeggen,
zijn we te veel met handen en voe
ten gebonden". De fraktie bleef
tegen, ook na overredingspogingen
voor voorzitter Dittner.
Het probleem rond de crisisma
nager in Boxmeer loste zich overi
gens deze w eek vanzelf op. De man
heeft inmiddels een baan elders aan
vaard en vertrekt met ingang van I
januari.
De fraktie Overloon ziet het con
venant echter meer als een leidraad
om tot een goede samenwerking te
komen. Deze fraktie gaf het conve
nant het voordeel van de twijfel. Het
CDA daarentegen had er alle ver
trouwen in dat dit convenant zal lei
den tot een goede samenwerking.
Voorzitter Dittner was blij met de
kritische kanttekeningen van de
raad. waarmee aangegeven werd dat
de frakties zich mef zorg over de
toekomst buigen. De voorzitter
zegde toe de raad ten alle tijden bij
te praten over het samenvoegings
proces. Ook zal zo snel mogelijk
gezocht gaan worden naar een nieu
we gemeentesecretaris.
TUIN
De gemeente Vierlingsbeek neemt
tijdelijk het beheer van de
Botanische Tuin over totdat een
nieuwe exploitant gevonden is.
Wordt die niet gevonden dan zullen
planten, kassen, reginstallaties en
afrastering verkocht worden. De
raad stelde daarvoor 170.000 gulden
beschikbaar.
Het voorstel kreeg de instemming
van alle frakties met uitzondering
van het CDA. Deze fraktie wilde de
behandeling van dit punt uitstellen
maar stond daarin alleen.
