iet alle geluk komt vanuit het zuiden' k Opkomst en ondergang van de Venrayse Radio-Centrale b u RADIO-DISTRIBUTIE. /enraysche Radio-Centrale •ovinciale Staten-lid. Twan Wintels wijst gemeente op andere mogelijkheden: ~To\ fïid I mv Attentie s RADIO-CENTRALE ii iLii£: Pa^L EN MAAS Donderdag 30 januari - Pagina 7 jjids mei van het afgelopen jaar jj lid van de Provinciale Staten ILimburg. De 35-jarige Twan Itels uit Venray volgde daarmee pie Philipsen uit Ysselsteyn op enige afgevaardigde uit de ge- jnte Venray in die Staten. 1 de lokale politiek is Twan Win- ;vry onbekend maar vanuit zijn fc, als sekretaris by de Kamer Koophandel te Venlo, ging zyn placht meer naar de regio en de irincie uit. Tbch volgt hij ook jay op de voet. 'Venray heeft aan een partner in Maastricht maar toogelykheden zullen beperkt l Er staan ook by de Provincie juni gingen op de rol. Voor Ven- zal daarom niet alle geluk uit Izuiden komen'. CARRIÈRE a Wintels werd in 1956 gebo- in Sambeek als ver familielid j de Venrayse bakkersfamilie Itels. Later verhuisde het gezin ^Sevenum. Hy volgde in die tyd j Atheneum in Deume aan het lland College. Vervolgens stu- le hij Economische Geografie fjjmegen. Zijn professor daar dhr. Wever direkteur van Buck Itants International, dat on- de toekomstvisie voor Venray :ri rapport heeft samengevat, na zyn studie kon Twan aan de slag by het ETIL, het lomisch Technisch Instituut lurg, dat onderzoeken verricht het bedrijfsleven. Inmiddels is Wintels in 1980 in Venray ko- wonen. Vanaf 1984 is hij werk- t bij de Kamer van Koophandel POLITIEK aar werd ik, met name door eputeerde en -statenlid is v.d. Voort aangestoken met het politieke CDA-virus. Zo werd ik aktief betrokken bij de provinciale politiek. Ik was sekretaris van de Stuurgroep 2000 die de CDA-visie voor de toekomst van Limburg uit werkte. Mede door mijn werk bij de Kamer van Koophandel kreeg de provincie myn bijzondere aan dacht. Wat in Maastricht gebeurde en nog gebeurt is ook zeer belang rijk voor de welvaart van Noord- Limburg. FUNKTIE Als lid van de Provinciale Staten heeft Twan Wintels zitting in een tweetal commissies, te weten Fi nanciën en Algemene Zaken en de commissie Economische Zaken. Binnen de eerstgenoemde com missie zyn op dit moment vooral zaken op bestuurlijk niveau ak- tueel. Zo werkt men aan een sa menwerking tussen de provincies Limburg. Noord-Brabant en Zee land en is ook de vorming van regi onale besturen een onderwerp van studie en gesprek. Zo'n regionaal bestuur voor Noord-Limburg, waar ook het Ven rays gemeentebestuur een voorstander van is, kan volgens Twan Wintels een belangryke rol spelen by een goede economische ontwikkeling van de regio. 'Dit regi onaal bestuur kan zich dan bezig houden met zaken als arbeids markt, verkeer en vervoer, bedrij venterreinen en ruimtelijke ordening, kortom zaken die in be langrijke mate bijdragen aan het produktiemilieu voor bedryven. Een niet onbelangrijke taak dus'. Het zal volgens Twan Wintels niet eenvoudig zyn om dat regionaal bestuur van de grond te krygen. 'De gemeenten zullen taken moe ten afstaan maar ook de Provincie. Verder zullen alle betrokken ge meenten bereid moeten zyn om een stukje lokale autonomie in te leveren. Bij projekten waar ge meenten nu nog zelf invloed op hebben zullen ze die invloed moe ten delen met anderen'. Binnen de commissie Economi sche Zaken ligt het accent momen teel op Internationalisering oftewel grensoverschrijdende samenwer king op projektniveau. Zo is men momenteel bezig met het opzetten van een fynplaatwerkcentrum voor de grensregio Rijn-Maas Noord. Dit kan men vergelijken met het fyn- mechanisch centrum in Venray, maar dan gericht op plaatwerkbe- roepen. Behalve een bijdrage van de provincie daarin (3/4 miljoen gulden) wordt hier ook door de EG in Brussel een flink bedrag (1,4 mil joen gulden) geïnvesteerd. Een an der projekt is het zoeken naar nieuwe markten cq. bedrijfsaktivi- teiten voor grensexpeditiebedrij- ven, sinds deze week ook via de media een aktueel onderwerp. Deze bedrijven dreigen nl. met het ver dwijnen van de grenzen ook te ver dwijnen. AGRIBUSSINES Wat niet tot zijn takenpakket bin nen de provincie behoort, maar wat Twan Wintels op de voet volgt, zyn de ontwikkelingen op het terrein van milieu en ruimtelijke ordening en de gevolgen daarvan voor de agrarische sektor. 'De Provincie kan en moet een belangryke rol spelen bij de totstandkoming van mestverwerkingscapaciteit in deze regio'. Daarvoor zijn o.a al gelden beschikbaar gesteld voor het OW projekt en het CAROM projekt in Ysselsteyn. 'Maar de Provincie moet deze initiatieven zeer uitdrukkelijk blijven steunen om de boeren in de gelegenheid te stellen te laten zien dat door middel van techniek een zeer groot deel van de mestproble matiek op te lossen is, ook voor de ammoniak-emissie', aldus Twan Wintels. Hij vindt het vreemd dat in Nederland de gedachte is ont staan dat het mestprobleem met vo lumemaatregelen aangepakt moet worden. 'In de industrie heeft men een groot geloof in de kennis en de technische mogelijkheden. Ook in de landbouw zijn er genoeg tech nieken in ontwikkeling om de pro blemen het hoofd te kunnen bieden. Maar de landbouw wordt niet in de gelegenheid gesteld om dit aan te tonen'. Twan Wintels acht de agrarische sektor voldoende in staat om de problemen zelf op te lossen. Enige kennis van de land- en tuinbouw was al aanwezig bij Twan Wintels. Hy studeerde immers op een scriptie over de export en com missiehandel van groente, fruit en tuinbouwprodukten in Noord- Limburg. Vanuit zyn werk by de Kamer is hy de ontwikkeling in de land- en tuinbouw blijven volgen. Wat de intensieve veehouderij be treft houdt hy regelmatig kontakt met zijn voorganger Harrie Philip sen zodat hy niet met de ogen dicht een pleidooi voor de boeren houdt, in de Staten. Wat dat betreft is hem een opmerking van een agrariër al tijd bijgebleven: 'Eigenlijk moet je als Ven ray's vertegenwoordiger met een beetje mestgeur in de Staten zitten'. VENRAY In tegenstelling tot zyn voorgan ger Harrie Philipsen staat Twan Wintels wat verder weg van de loka- PEEL EN MAAS 'n abonnement waard le politiek. Tbch volgt hy de ontwik kelingen in Venray met grote belangstelling. Ik ben dan ook hele maal bereid om de Venrayse vraagstukken extra onder de aan dacht te brengen in Maastricht' maar hij voegt daar meteen aan toe dat hy het huidige college van bur gemeester en wethouders voldoen de in staat acht om in Maastricht haar eigen boontjes te doppen. Volgens Twan Wintels is het ech ter voor de positie van Venray in Limburg niet onverstandig om wat meer naar het Brabantse te kyken. Hij ziet met name voordelen in een nauwere samenwerking tussen Venray en Boxmeer. 'Dit zyn twee plaatsen met een behoorlijk in dustrieel draagvlak voor meerdere voorzieningen op het gebied van werkgelegenheid. Beide gemeenten zouden wat dat betreft meer met elkaar van gedachten moeten wis selen'. Twan Wintels ziet in de geo grafische situatie een duidelijke overeenkomst tussen beide plaat sen. 'Boxmeer ligt in Brabant net zo ver buiten het aandachtsveld als Venray in Limburg. Trekje die twee gebieden samen dan praat je toch over een behoorlijke regio met inte ressante mogelijkheden'. Wat dat betreft moet Venray snel handelen om de mogelykheden in Maastricht optimaal te benutten. 'Het Buck-rapport komt nog net op tijd maar het is zaak voor Venray om alle plannen en ideeën zo snel mogelijk om te zetten in konkrete voorstellen. Ook de Provincie zal keuzes moeten maken en niet alle wensen in Limburg zullen gehono reerd kunnen worden. Bezuini gingsmaatregelen zullen namelijk een forse afname van de subsidies tot gevolg hebben. Wat dat betreft zal niet alle geluk vanuit het zuiden komen...' —Scl 5-1 ïlangs werd, by gelegenheid' de voltooiing van het Venrayse elnet, door de Kabeltelevisie ray de boeiende dokumentaire hele wereld in huis' vertoond, by kwam ook in het kort de :gere radiodistributie ter sprake rop we hier wat uitvoeriger op en ingaan. Het zal duidelijk zyn de radiodistributie een gevolg van de opkomst van de radio. 3 eerste radio-uitzending in ons 1 vond plaats 6 november 1919 le daarvoor verantwoordelijke was de omroeppionier ir. Han- :hotanus Steringa Idzerda -1944). n taak werd in de jaren IV1928 overgenomen door de is nog bestaande omroepge- htigden NCRV, VARA KRO, 0 en AVRO. ie de eerste radiobezitter in ray is geweest, viel niet met ze- ïeid te achterhalen, maar waar- Inlijk is het Victor Fonck iest die in de Hofstraat een zaak (er de naam NV Vulkaan had. Peel en Maas van 20 januari adverteerde hy al met radio dien evenals in het program me van de Oda-feesten in 1926. By hem waren te koop tps toestellen, kompleet 10 spoelen, 4 Philipslampen, reker, accu (Venray zou eerst november 1926 worden aan- loten op het elektriciteitsnet) en antenne. Dat alles - de installa- ibegrepen - voor de prijs van bel en Maas van 23 juli 1927 wist helden dat er toen in Venray al 1 vijftig radiobezitters waren, p het gehele land bedroeg dat 1 ruim 24.000. I diezelfde maand hield pastoor terquin, de oprichter van de in het patronaat een lezing radio-aangelegenheden, lok Peel en Maas van 22 septem- |1928 bracht weer radionieuws. ;(jn terugkeer naar de Verenig- taten (New Orleans) had pastoor bhoven een radio-installatie ge- jonken aan het Antonius-patro- 1 in de Patersstraat. ^tussen was er in Venray nog j tweede zaak bijgekomen waar i radio's kon kopen, namely k [de elektriciteitszaak G. Schob- p in de Bleekstraat p zondag 17 februari 1929 werd allereerste radioprogramma [uit Venray uitgezonden. Het be- f de Hoogmis uit de Paterskerk I werd opgeluisterd door de ihtige Gregoriaanse gezangen I de Scola Cantorum van de pa- 1 Minderbroeders onder leiding (j pater Eliseus Bruning. Het zou by één uitzending blijven. It in de dertiger jaren en ook na brlog was het in den lande be lde fraterskoor, nog regelmatig pe radio te beluisteren. A RADIODISTRIBUTIE De uitvinding van de radio (uit zending via de ether) heeft geleid tot de opkomst vafi radiodistributie (uitzending via de draad vanuit één centraal punt). De bakermat van de Nederlandse radiodistributie was gelegen in de Zaanstreek. De eerste die het systeem toepaste was A.L. Bauling, een jongeman woonachtig in Koog aan de Zaan. Via een 'draad je' konden een vijftal buren tegen betaling van vijftig cent per week, meegenieten van de uitzendingen die via de radio van Bauling te beluisteren waren. Zyn eerste 'dis- tribuale' uitzending was de Matthaeus-Passion die op 16 april 1924 werd opgevoerd in de St. Bavo te Haarlem. Het idee van Bauling vond spoedig navolging by anderen die daarin een broodwinning Het gevolg was een snelle stijging van het aantal radiodistributie- centrales, vooral in de Zaanstreek. Dit leidde tot een heftige konkur- rentiestryd die soms absurde vor men aannam, temeer omdat er voor het oprichten van een radio- centrale nog geen wettelijke rege ling bestond. Ze kwam pas tot stand in november 1927. Er werd toen een voorlopige regeling getroffen. Daar in werd ondermeer bepaald dat dis- tribuanten een vergunning nodig hadden van de Rijks- en van de ge meentelijke overheid. Niettemin bleef het aantal centrales groeien alsmede het aantal aansluitingen dat in 1928 steeg tot ruim 42.000. In april 1928 gingen de centrales zich aaneensluiten in de Bond van Exploitanten van Radio-Centrales. RADIODISTRIBUTIE IN VENRAY Al in 1927 kwamen by de ge meente Venray zeven verzoeken binnen om in Venray een radiocen trale te beginnen. Het gemeente bestuur reageerde echter negatief omdat er toen voor de radiodistri butie nog geen wettelyke regeling bestond. In 1929 kwamen er drie aanvra gen binnen waaronder die van de Venrayse elektriciteitszaak Schob- bers in de Bleekstraat Door bemiddeling van de in Ven ray reeds bestaande Radiovereni ging St Oda (voorzitter de garage houder L. van Haren), werd op 27 december 1929 een concessie ver leend aan de R.K. Radiovereniging St. Servatius te Roermond. Deze besloot eerst dan tot uitvoering van de concessie over te gaan als er in Venray voldoende animo zou be staan voor invoering van radio- distributie. Dit was in 1933 het geval. Landelijk waren er toen reeds ongeveer 300.000 aanslui tingen. De Radiovereniging te Roermond nam echter de exploitatie niet zelf ter hand maar liet de uitvoering over aan de NV Libocentrale te Ny- ii/ "vv ■Venray gaaf mef ziin mee ■Zijn. inwoners:kunnen, binnenkort profiteeren van het'laatste snufje der techniek, n.l. i Cenlrale is gereed en voor. belanghebbenden gaarne te bezichtigen, jDe,,kosten, zijn eenmalige aansluitkosten f 16.- r..«-Vv. abonnementprljs p..maand I 2.- Luidsprekers In diverse prijzen. I.Wijizijn met'den bouw van ons net begonnenen kunt U zich vanar heden opgeven |ils abonné. Alle gewenschte inlichtingen worden gaarne verstrekt. 108 - Schoolilraaf no. 9. NOG BOVENAAN I Dithobben roede honderdduizenden hier in Nederland erkend door een aanslui ting te nomen. Waarbij velen, welke voorheen ecu toestel hadden, thans Eadiocentrale bezitten. RADIO-DISTRIBUTIE (edt U nngrV norda megen (technisch leider H. Theu- nissen). Op 29 juli 1933 verscheen in Peel en Maas een advertentie waarin de Venrayse Radio-Centrale, gevestigd Schoolstraat 9 (pand Baken), mede deelde dat de Centrale gereed was, dat men met de aanleg van het net begonnen was en dat men zich kon melden als abonnee. De aansluit kosten bedroegen eenmalig 16.- en het abonnementsgeld ƒ2,- per maand. Het beheer van de Venrayse Centrale was opgedragen aan de uit Ubach over Worms naar Venray ge komen H.J. Nagelhout. Vermoedelyk vanaf september 1933 werd in Venray-centrum (Gro testraat, Hofstraat, Patersstraat en Schoolstraat) een begin gemaakt met de uitzendingen. Daartoe was in die straten langs de huizen een loodkabelnet aangelegd. De benodi- ge apparatuur was opgesteld in een kamer in het pand Baken in de Schoolstraat, van waaruit via radio's en versterkers het signaal de luiste raars bereikte. Van acht uur 's mor gens tot middernacht kon men keuze maken tussen de beide Ne derlandse zenders. Later kwam daar nog een derde programma bij, namelijk een selektie uit de pro gramma's van buitenlandse zen ders. Bij de verleende machtiging aan de Radio-Centrale was echter het uitzenden van Russische pro gramma's verboden. Op dit derde programma mocht de Centrale ook elke dag, de zondag uitgezonderd, van 19.00 tot 20.00 uur een eigen grammofoonplaten- programma verzorgen. Elke zater dag bestond het programma uit verzoekplaten aangevraagd door Venrayse luisteraars. GROTE ANIMO Al spoedig na de ingebruikname van de Centrale bleek dat de animo voor aansluiting groot was. De Radio-Centrale had de tyd mee. Overal bestond er veel belangstel ling voor het nieuwe wonder: radio (landelyk waren er in 1933 560.000 radiobezitters, thans ca. 18 miljoen) en ook de ekonomische crisis die ons land in de dertiger jaren teisterde, is zeker van invloed ge weest Ter illustratie: Nederland tel de in 1934 een werklozenaantal van 414.000 en Venray 254. De lonen waren voor de arbeidersklasse erg laag (ƒ10,- tot ƒ15,- per week). De aanschaf van een eigen radio was daarom voor velen een te grote uitgaaf, maar twee kwartjes per week of twee gulden per maand voor een aansluiting op de radio distributie konden er dan soms, zij het met veel moeite, nog wel af. Niet voor niets werd de radiodistributie gepropageerd met de leuze dat ze van grote culturele waarde was voor de 'minder bedeelden'. KERKDORPEN Spoedig na het gereedkomen van het net in Venray-centrum werd be gonnen met de aanleg van een net op een aantal kerkdorpen. Dat gé- beurde door langs de openbare we gen - op 50 meter afstand - palen te plaatsen, die met elkaar werden verbonden door zes blanke kope ren draden. Afgelegen woningen of boerderijen kwamen daarbij echter niet aan bod. Via dit net werd het in 1934 mo gelijk ook Heide, Leunen en Merse- lo (althans gedeeltelijk) van radio te kunnen laten genieten. Later zou den ook nog Oostrum en Oirlo (ge deeltelijk) worden aangesloten. Begin 1936 werd de kwaliteit van de uitzending van de Venrayse Radio-Centrale aanzienlijk verbe terd, omdat er toen een recht streekse lijnverbinding tot stand kwam met de beide Hilversumse zenders. De ontvangst was toen sto ringsvrij. Pogingen van de Centrale om en kele Venrayse gebeurtenissen di- rekt in de huiskamer te brengen (zoals de Mariafeesten in mei 1937 en de Oranjefeesten by gelegenheid van de geboorte van prinses Beatrix eind 1938) weerden door de Rijks overheid afgewezen. Wel werd (clan destien) aandacht besteed aan het op 19 juli 1937 in Hotel de Zwaan gehouden bruiloftfeest van de Ven rayse Maria Messemaeckers en de Engelsman Jack Grijspeerdt De heer Nagelhout las toen een in het Engels gesteld feestgedicht voor en er werd een selektie van Engelse platen gedraaid. De Duitse inval in ons land op 10 mei 1940 bracht voor de radiodistri- butie grote veranderingen met zich mee. Vrywel onmiddellijk mocht men geen buitenlandse zenders meer doorgeven, de Duitse natuur lijk uitgezonderd. Dit uiteraard om te voorkomen dat er geluisterd zou worden naar Radio Oraiye en de BBC. OVERGANG NAAR PTT Eind 1940 besloot Seyss-Inquart tot naasting (verbeurdverklaring te gen vergoeding) van de ruim 800 particuliere radiocentrales. Tbt schrik en verbazing kreeg de PTT de opdracht de radiodistributie ver der te verzorgen. Het duurde enige tyd voordat deze maatregel overal was uitgevoerd. In Venray gebeurde dat pas op 1 mei 1942. De Venrayse medewerkers van de Radio-Centra le (B. Philipsen, L. Ewals en J. van Sinten) kwamen op die datum in dienst van de PTT. H. Nagelhout, de bedrijfsleider, ging niet over naar WOt U mél de CARNAVAL gezelligheid in huis Sluit U dan LUCHTST0R1N0 WET DE MINSTE li ~S Inlichtingen en pfoelannslniting gratis. de PTT. Hy hield het - omdat de Duitsers hem niet welgezind waren - voor gezien. In het najaar van 1941 ging hy onderduiken in een Lim burgse myn. In de tussenliggende periode werd de Centrale bediend door de Venrayse medewerkers en door de heren Theunissen en Evers van de Libocentrale uit Nijmegen. INCIDENT In die periode deed zich een inci dent voor. Tydens een verzoekpla- tenprogramma zette L. Ewals by vergissing het Wilhelmus op. Op een of andere wyze is dit de Duit sers ter ore gekomen met het ge volg dat Evers voor een verhoor naar Eindhoven moest Enigszins aangeslagen keerde hij daarvan te rug. Daarop werd ook Ewals ver hoord maar hij wist de Duitsers te overtuigen dat het spelen van het volkslied op een vergissing be rustte. In de herfst van 1942 (er waren toen ca. 700 aansluitingen) werd de Centrale van de Schoolstraat over gebracht naar het woonhuis van de PTT-ambtenaar G. Verkoeijen die het beheer voerde tot begin 1951. Daags na de grote luchtlandingen (17 september 1944) viel de elektri citeit uit en was het voorlopig ge daan met de uitzendingen. Omdat in de bevrijdingsperiode van september-november 1944 het dis tributienet zwaar was beschadigd 'en het herstel bemoeilijkt werd door materiaalgebrek, kon 'de draad' in Venray-centrum pas in de herfst van 1945 weer worden opge pakt en op de kerkdorpen eerst by- na een jaar later. In 1951 verhuisde de Centrale naar het pas gereedgekomen nieu we postkantoor. Ttenslotte, eind der vyftiger jaren, naar de telefooncen trale aan de Pr. BemhardstraaL Rond 1960 werd het net op de kerk dorpen gesloopt omdat het niet meer rendabel was. Radio-ont vangst via distributie (vanaf 1954 Draadomroep genoemd) was toen alleen nog mogelijk in Venray- centrum. In 1965 besloot de PTT de lande lijke Draadomroep geleidelijk op te heffen omdat de bedrijfsresultaten onvoldoende waren. Door de geste gen welvaart was het aantal particu liere radio's sterk toegenomen en het aantal abonnees van de Draad omroep afgenomen. Op 31 januari 1975 beleefde de landelijke Draad omroep haar definitieve einde: er waren toen nog 20.000 abonnees die het toen zonder radioplezier moesten stellen of zelf een radio moesten aanschaffen. In Venray was de Draadomroep al eerder verdwenen, waarschijnlijk rond 1968. Ruim 35 jaren lagen er tussen be gin en einde van de Venrayse Radio- Centrale. Niemand weet wat de toekomst brengt, maar toch lykt de verwach ting gerechtvaardigd dat de Venray se Kabel TV (en radio) een heel wat langer leven beschoren zal zyn. W.J.M. Willemsen W3F- v 'De Mavo maakt er een puinhoop van...' Met deze kop kondigt direk teur W. Baken in een brief aan dat a.s. dinsdag, 4 februari, om 14.30 uur de eerste steen zal worden gelegd voor de opbouw van een nieuw schoolgebouw. Dit nieuwe schoolgebouw zal herrijzen op de resten van het oude gebouw. Onlangs kwamen wij in het bezit van een aantal foto's waarop de allereerste bouw van de MAVO te zien is. We praten dan over de jaren 1938-1939 want de school werd in februari 1940, net voor het uitbreken van de oorlog, opgeleverd. De toenmalige MAVO, die overigens direkt na de oorlog al icerd herbouwd, werd gebouwd door het bedrijf van de gebroeders Spee uit Venray. Die gebroeders waren Jan. Piet en Aloys, terwijl ook va der Piet Spee aktief in het bedrijf was. De eerste twee zijn overigens nu nog in leven. Jan is inmiddels 93 jaar oud terwijl Piet Spee in Susteren woont en 72 jaar oud is. Aloys Spee was indertijd de zaak voerder. Het aannemingsbedrijf had toen ongeveer 20 mensen in dienst, wat veel was voor die tijd. De bouw van de MAVO was in die dagen ook een flinke klus. Er werden nog maar weinig machines gebruikt en alles ging eigenlijk op de schouders of met een loop brug naar boveii. Wel beschikte het aannemingsbedrijf van Spee al over een vrachtauto. De bouw kostte indertijd f23.863,-, voor die da gen een niet onaanzienlijk bedrag.

Peel en Maas | 1992 | | pagina 7