Rijst: een van de belangrijkste
voedingsmiddelen ter wereld!
O
Van rijst-tafel tot rijst-toetje.
(Rijst, in het latijn: Oryza SativaL).
Rijst is voor 40% van de wereldbevolking het belangrijkste
voedsel. Maar ook de rest van de mensheid eet zeer regelma
tig rijst. Ongeveer de helft van alle Nederlanders eet éénmaal
in de week rijst.
Rijst is een lekker, gezond en voedzaam produkt met heel
veel mogelijkheden. Maar voor de rijst op tafel staat, moet er
heel wat gebeuren.
De oorsprong
Zo'n 3000 jaar v. Ch. vinden wij in
het grote Chinese rijk reeds een ge
weldige rijstbouw. Uit gevonden te
keningen blijkt dat de wijze van ver
bouwen bijzonder geavanceerd was.
Tot op de dag van vandaag wordt er
nog zo verbouwd. Het grote belang
van rijst voor de Chinese bevolking
blijkt uit de taal. Het teken rijst is
hetzelfde teken als voor voedsel en
als voor landbouw.
Geleidelijk aan verspreidde de rijst
bouw zich over geheel Zuidoost-
Azië, de Filippijnen, India en Per-
zië.
Het enorme leger van Alexander de
Grote voedde zich met rijst en
bracht deze gewoonte mee naar
Europa. In Spanje en Italië werden
zelfs goede oogsten verkregen.
Omdat rijst redelijk lang goed te
bewaren is, werd zij ook veel op
schepen meegenomen. Zo zou de
rijst, via een Hollandse kapitein, in
Amerika gekomen zijn. Het klimaat
en de grond bleken zo gunstig voor
rijstbouw te zijn, dat Amerika een
van de grootste exporteurs zou wor
den.
Dewi Sri -
de rijstgodin.
Rijst is een bron van leven en ook een
bron van rijkdom, zeggen de In
donesiërs. Rijst heeft de mens te
danken aan de goedgunstigheid van
de goden: Suria, de zon; Agung, de
vulkaan; Periiwi, moeder aarde;
Vishnu, het water en de godin Dewi
Sri van de rijstplaht.
Veel offers worden tijdens het groei
proces en de oogst gebracht. Alles is
omgeven met veel riten en symbo
len. Een geweldig feest wordt aange
richt als de sawa's (rijstvelden) hele
maal groen zijn. Alles om de goden te
behagen. Alle liefde en zorg wordt
aan de rijstverbouwing besteed. Dus
aan het koken en eten van de rijst
moet dit zeker ook gebeuren.
Het was traditie de rijst met de spe
ciaal daartoe gewassen hand uit een
bananenschil te eten.
Nu eet men rijst met een vork en
lepel. Het gebruik van een mes is een
belediging voor Dewi Sri!
Rijst: waarlijk een goddelijk voedsel.
De rijstplant
Alhoewel rijst uit China stamt, is
onze naam rijst afgeleid van het La
tijn: Oryza Sativa L. Vandaar dat
een van Neerlands grootste rijstpro-
ducenten Oryza als merknaam heeft
gekozen. De plant is een éénjarig
graangewas. In sommige delen van
Azië en in Suriname wordt twee
maal per jaar geoogst. Overal elders
één maal.
De plant kan meer dan een meter
hoog worden. Aan een aar (of halm)
kunnen 20-300 korrels rijpen. Elke
korrel wordt beschermd door een
vlies en een dop. De korrel bevat veel
zetmeel. In de kiem zitten de vitami
nen, de mineralen en vetten.
We kennen de langgraanrijst en de
rondgraanrijst. Gekookt lijken ze
veel op elkaar omdat de langgraan
rijst dan iets ronder is geworden en
de rondgraanrijst iets langer.
Langgraanrijst
Rondgraanrijst
Van elke 100 kg ongepelde rijst houdt
men 70 kg witte (van het vlies
ontdane) korrel over.
De meeste rijst wordt 'nat' ver
bouwd. Dit gebeurt bijvoorbeeld op
akkers die in terrasvorm (sawa's)
tegen de berghelling aanliggen.
Ze staan bijna voortdurend onder
water. De rijst wordt eerst inbedden
uitgezaaid. Na 30-45 dagen worden
de jonge rijstplantjes uitgezet. De
rijptijd is, afhankelijk van het ge
bied, 3 tot 5 maanden. Na de oogst
wordt de rijst gedroogd en gedorst.
Het pellen van de
rijst.
De dop die om de korrel zit kan het
best vergeleken worden met het kaf
van het koren. Het ontdoppen ge
beurt in het land waar de rijst wordt
verbouwd. Er blijft dan de zoge
naamde zilvervliesrijst over. Dit
vlies bevat veel eiwit, vitaminen, mi
neralen en vetten. Deze rijst heeft
dus een zeer hoge voedingswaarde.
Veel rijst wordt echter nog verder
gepeld. Dat gebeurt omdat de smaak
fijne? is en omdat de rijst dan beter
houdbaar is.
Deze gepelde rijst heet kookrijst.
Wanneer deze kookrijst nog een spe
ciale behandeling ondergaat, wordt
het snelkookrijst. Dit betekent dat
de bereidingstijd aanzienlijk verkort
wordt. Bovendien verdwijnen door
dit proces de eigenschappen die rijst
kleverig maken, zodat de korrel
mooi droog wordt en de pan schoon
blijft.
Het pellen van de Oryza-rijst ge
beurt in haar eigen pellerij in
Zwijndrecht. Aan het pellen en se
lecteren van hele, mooie korrels
wordt de grootst mogelijke zorg en
aandacht besteed.
Rijst is een produkt dat eigenlijk met alles gegeten kan
worden. Warm zowel als koud, als hoofdgerecht zowel als toetje.
In Nederland werd rijst jarenlang
bijna uitsluitend als rijstebrij of rijs
tepap gegeten, Voor deze gerechten
is er de speciale paprijst. Langzaam
deed de rijst haar intrede als hoofd
gerecht en tegenwoordig eet eigen
lijk iedereen wel eens nasi. (Alhoe
wel het maleise woord voor rijst nasi
is, bedoelen wij hiermee eigenlijk
nasi goreng).
Maar ook rijst als toetje wordt steeds
populairder. Toetjes met rijst als
hoofdbestanddeel zijn een natuur
lijk produkt. Bovendien heerlijk als
hapje tussendoor voor diegenen met
extra trek. Of als kleine lunch!
Oryza heeft zo'n heerlijk toetje ge-
creeërd. Het heet simpelweg: rijst-
toetje.
2 minuten koken, even laten staan en
u heeft een heerlijk en bovendien
gezond toetje op tafel. U gebruikt
alleen natuurlijke ingrediënten en u
hoeft geen suiker toe te voegen. Het
toetje is er in twee smaken, met si
naasappel en abrikozen of met kren
ten, geconfijte vruchtjes en kaneel.
Maar natuurlijk kan er naar eigen
smaak best nog wat aan toegevoegd
worden, bijvoorbeeld likeur of slag-
De bereiding is zeer eenvoudig. De
inhoud van het pak brengt u met
melk al roerend aan de kook. U laat
de pan met gesloten deksel staan en
uw nagerecht is klaar. Als u het met
een opdient is het nog warm. U kunt
het ook nog eerst in de koelkast koud
laten worden. Dan kunt u het, als er
gasten zijn, een dag van te voren
klaarmaken.
Bovendien kunt u het elke keer an
ders opdienen. In een echte
sinaasappel- of grapefruitschil. In
een grote schaal, versierd met slag
room of chocoladesaus. Of in kleine
kommetjes met een partje manda
rijn of een stukje ananas. Maar lek
ker is het altijd.
Nasi van restjes
Iedereen kent het probleem van de
restjes, maar al die restjes zijn om te
toveren tot een gezellige nasi.
Allerlei restjes groenten en overge
bleven fijngesneden stukjes vlees.
4 kopjes Oryza zilvervliesrijst.
1 grote ui, fijngesneden.
2 paprika's fijngesneden.
1 teentje knoflook, fijngehakt.
1 pond tomaten, fijngesneden.
2 eetlepels (olijf)olie.
Verhit de olie en fruit hierin de ui en
knoflook tot zij lichtbruin zien. Voeg
dan de overige ingrediënten toe en
bak alles gedurende 5 minuten
zachtjes.
Kook de rijst volgens het recept op
het pak. Meng de rijst schep voor
schep goed door de ingrediënten.
Nasi goreng
Dewi Sri (4 pers.)
4 kopjes Oryza snelkookrijst.
200 gr. in blokjes gesneden
varkensvlees.
200 gr. in blokjes gesneden ham.
1 middelgrote ui, fijngesneden.
3 teentjes knoflook, fijngesneden.
2 theelepels sambal oelek.
3 eetlepels (zonnebloem) olie.
2 theelepels ketoembar.
1 theelepel djinten.
I2 theelepel laos.
/2 theelepel djahé.
voor de garnering:
2 eieren
4 augurkjes,
kroepoek.
Kook de rijst volgens de aanwijzin
gen op het pak. Verhit de olie en fruit
hierin de knoflook, ui en de kruiden.
Braad in dezelfde olie het vlees en de
ham gaar. Voeg hier de inmiddels
afgekoelde rijst aan toe. Schep het
geheel om en om, gedurende 5 minu
ten. Laat het geheel goed warm wor
den. Bak van de eieren een omelet en
snij die in reepjes. Garneer de nasi
met de omelet, de augurkjes en de
kroepoek.
Serveer met in de lengte
gesneden stukken komkommer,
leg er voor
iedereen een
spiegelei op.
