Toontje
RECREATIESCHAP
Peel en Maas
de dwerg
Maart en
St. Jozef
Oudheidkundige Kring
TRUCK-SERVICE
Venray
in het weekend
JaattteeqadeüM^
Wim Claessens
Twee gezinnen
dakloos
drukwerk
VRIJDAG 28 FEBRUARI 1969 No. 9
NEGENTIGSTE JAARGANG
PEEL EN MAAS
SSSJa^^M'W^Jfe'lSSÏ WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN jBWg~l!g.g«r- r.
In de jongste vergadering van het recreatieschap Peel en Maas
nam Drs. F. Schols de teugels over. Drs. Dittrich, die na het be
danken van Mr. Custers de leiding van het dagelijks bestuur had,
zei met een gerust hart de voorzittershamer over te dragen en
wenste de nieuwe voorzitter alle wüsheid toe voor de toekomst.
Want het blijkt nu wel, dat het
recreatieschap langzaam maar zeker
van de grond gaat komen. De nieu
we directeur-secretaris, de heer H.
J. Verwiel, bleek in zijn neuwe kan
toor op de Hoge Beek 93 al een be
hoorlijke portie werk verzet te heb
ben. Zo is hij al kennis gaan met de
verschillende VW's in deze streek
en met de verschillende organisaties,
waarmede hij met zijn werk te doen
krijgt, niet alleen op gemeentelijk,
maar ook op provinciaal en rijks
niveau. En daarnaast zijn al kontak
ten gelegd met vakantie- en horeca
bedrijven inzake receratie-objecten.
Want hij ziet als een van zijn taken
particuliere initiatieven op dit ter
rein aan te moedgen en mee te hel
pen verwezenlijken.
BOSGEBIED
Hij bleek ook al enige moeilijk
heden te hebben gekregen in ver
band met het recreatieplan, waar in
bosgebied vakantieverblijven gepro
jecteerd zijn. De instanties die hier
mee te maken krijgen, zijn niet wild
enthousiast over die plannen, om
dat daardoor wat bomen opgeofferd
moefen worden.
Drs. Dittrich merkte in dit ver
band op, wat hebben we aan bos,
als er geen mensen in mogen ko
men,
Maar de heer Verwiel hoopte toch
dat ook die instanties door hem be
keerd zouden kunnen worden. Daar
naast zal hij eerlang beginnen met
een informatieblad over recreatie-
obiecten in deze contreien en over
alles wat de recreatie betreft, be
stemd voor de leden, maar ook voor
de provinciale en rijksdiensten, die
hiermede te maken krijgen of heb
ben.
En tenslotte zal hij potentiëlie be
leggers benaderen om te kijken of
van die zijde geen interesse bestaat
om hier recreatie-objecten tot stand
te brengen. Een ambitieus werkpro
gramma, waarbij hij geassisteerd zal
worden door een Horster jongedame,
die het bureau mede komt runnen.
RECREATIEPLAN
Vooraf had Drs. Dittrich een over
zicht gegeven van de stand van za
kten in het recreatieplan, dat Ir. Val
len heeft opgesteld. Dit is bij de
Provinciale Planologische Commis
sie ingediend. Maar die wil wachten
met de behandeling tot de advies
commissie van het schap zich heeft
uitgesproken of in dit plan voldoen
de aandacht gegeven is aan de land
en tuinbouw en of aan deze sector
niet te zware belemmeringen in de
weg gelegd worden. Daarbii is dan
ook ingeschakeld de commissie ruil
verkaveling
Minder te spreken was Drs. Dit
trich over het voornemen dan het
ingediende plan te behandelen zon
der dat het schap zelf gehoord kon
worden. Dit verzoek had Ged.. Sta
ten namelijk afgewezen. Men was
echter niet van plan zich als publiek
rechterlijk orgaan in den hoekje te
laten zetten. Daar zou een ferme
brief over geschreven gaan worden.
Nadat de heer Schreven tot pen
ningmeester benoemd was, kwamen
in de rondvraag nog enkele puntjes
aan de orde. Zo werd o.m. gevraagd
of het schap al enige resultaten had
bereikt inzake aansluitingen op de
nieuwe Noord Zuid verbinding. Het
blijkt dat Waterstaat bereid is ook
Tienray, Lottum, Grubbenvorst en
Wanssum aansluitingen op deze weg
te maken. Maar den en ander moet
nog bekeken worden met stede-
bouwkundigen e.d.
AUTOMOBIELBEDRIJF BOM
STATIONSWEG 183 TELEFOON 2325
OOSTRUM VENRAY
ROGGEMIJTEN IN BRAND
Op vrijwel onbegaanbare wegjen
moest de brandweer zich zaterdag
een weg banen (er kwam zelfs de
brandweerauto in de sneeuw vast te
zitten) om een brand in twee rogge-
mijten aan de Meerlosedijk, eigen
dom van de landbouwer W. uit Oos
trum, te kunnen bestrijden.
Toch gelukte het de brandweer
om een in de nabijheid staande der
de roggemijt te behouden. Naar de
oorzaak van de brand wordt een on
derzoek ingesteld.
MOTORRIJDER TEGEN AUTO
Zondagmiddag botste de 21-jarige
motorrijder J. uit Ysselsteyn op de
kruising LangstraatLange weg te
gen een personenauto. Hij moest met
o.a. een beenbreuk naar het zieken
huis worden vervoerd.
BLIKSCHADE
De Eindhov'ense mevrouw, die in
Oostrum de overweg wilde passeren,
kreeg de schrik van haar leven, toen
de lichten op rood sprongen. Zij
stopte en zette haar auto terug, maar
lette onvoldoende op het verkeer
achter haar, zodat ze met haar auto
tegen een ander botste. Er ontstond
materiële schade.
KERKCONSECRATIE
Op zondag 9 maart a.s. zal mgr.
E. Beel, hulpbisschop van Roermond,
de nieuwe rectoraatskerk van St.
Jozef te Smakt consacreren in een
plechtige dienst, welke om half elf
begint.
Maart en St. Jozef zijn in onze
streek een begripDat is tradi
tie en als maart zich aankondigt op
de kalender dan moet de krant er
wat over schrijven. Per slot van re
kening is de Smakt nog altijd het
enige bedevaartoord van St. Jozef.
Maar als je dan voor de type-ma
chine zit om dat stukje te schrijven,
dan weet je feitelijk gden goede
raad met die heiligeNu is het
tegenwoordig wel gewoonte om all£.
heiligen maar aan de kant te schui
ven, maar ook zonder dat heb je met
St. Jozef moeite
Wat weten we feitelijk bar weinig
van hem en wat we weten klinkt zo
raar, zo wereldvreemd. Een man, die
Maria bijstaat en helpt, een vrouw
die een kind verwacht. Hij sjouwt
daar mee naar Bethlehem, vlucht er
mee naar Egypte en zorgt later als
timmerman dat de kleine in pais en
vree opgroeien kan
Een doodgewoon, haast simpel
mensenleven, waarin een man zijn
plicht en zijn werk doetGeen
wonderen kan men van hem verha
len, geen geleerde geschriften van
hem zijn overgebleven, neen, het is
een gewone mens.
Haast tekenend voor hem is zijn
Nederlands bedevaarts-oord. Een
kleine plaats aohteraf, een kleine
kapel met een wat knoesterig beeld.
Daar wacht hij op de mensen. Op de
mensen, die het ondanks alle hoog
conjunctuur zo dikwijls nog zorgen
hebben. Zorgen, zoals hij die gekend
moet hebben. Mensen, die tobben en
plaren moeten, ook in deze tijd. Hij
weet wat tobben en plaren is
Daar in die kleine kapel kan men
hem zeggen, wat er aan scheelt, wat
de moeilijkheden zijn. O neen, dan
gebeuren er gden wonderen, beslist
niet. Maar wie kent de troost, dfe
hulp en bijstand die uit die kleine
kapel gestroomd isIs dat ook
niet de reden, waarom ook in deze
tijd die kleine kapel nog altijd men
sen blijft trekken, waarom ook in
deze tijd juist de meest eenvoudige
heilige als St. Jozef was, nog altijd
zijn kaarsje krijgt
Er verandert veel zeggen ze. En
dat kloptMaar bij alle verande
ringen blijft de mens zoeken naai
iemand, waar men bij aan kan klop
pen als men in de put zit, als men
moeilijkheden heeft
I
Zo iemand is de opvallende maar
daarom misschoten des te grotere
heilige van de Smakt. En daarom
zal het ook in de komende maand St.
Jozef in zijn kleine kapel het weer
druk krijgen, alle veranderingen ten
spijt
Bft elke vergadering van de Geschied- en Oudheidkundige Kring
Venray e.o. staat men verbaasd over de feiten-kennis van de voor
zitter pastoor Driessen uit Well. Hü gooit met jaartallen en fei
ten, weet telkens nieuwe bijzonderheden en is duidelijk de grote
animator van deze 64 leden tellende kring, die in verschillend op
zicht een goed verenigingsjaar achter de rug heeft.
2e vervolg.
Aanvankelijk keerde hij nog vaak
in Oploo terug, maar van lieverlede
werden de bezoeken aan zijn ge
boorteplaats zeldzamer. En steeds
verder strekte zijn zwerfgebied zich
uit. Hij trok van Maasbommel langs
de Maas tot Sittard en van Weert
door de Meijerij tot Den Bosch. En
overal waar hij zich vertoonde leek
't of de Rattenvanger van Hameln
in 't dorp was verschenen. En zoals
deze met 't pijpen op zijn fluit een
magische kracht uitoefende op de
kinderen van 't befaamde stadje
zo ook oefende de verschijning van
de kleine zwerver met zijn zonder
ling gevaarte een magische kracht
uit op de jeugd van stad en land. In
tegenstelling echter met de fluitspe
ler van Hameln, die de kinderen ten
verderve voerde, die door de jeugd
in een rivier van leed werd gedre-
Schijnbaar onbewogen duwde
Toontje dan zijn zonderling voertuig
voort. Bij elke stap wiegde zijn
baardige hoofd van links naar rechts
en lang kon hij de plagerijen ver
dragen een dagelijks gebeuren,
waaraan hij gewend was. Maar plot
seling, als het getreiter hem te bar
werd, steeg 't bloed hem naar het
MM
■■BHi
hoofd en ziedend van toorn greep
hij zijn schopje en sloeg onder het
uitstoten van vloeken, op de troep
AUTOMOBIELBEDRIJF BOM
STATIONSWEG 183 TELEFOON 2325
O O S T R U M V E N R A Y
Zo kon secretaris van Ass in zijn
jaarverslag enkele excursies vermel
den en enkele lezingen, terwijl de
genealogische afdeling een vlotte
start heeft gehad. Wel werd van die
kant geklaagd dat in Venray het
bronnenmateriaal slechts met moei
te te raadplegen is en men vroeg om
ruimere mogelijkheden. Men ver
wacht veel van de cursus schriftge
schiedenis, die gie archivaris Dr. H.
Camps speciaal voor de leden van
deze afdeling gaat houden.
De Museumstichting, een andere
aktiviteit van de kring, bleek het
afgelopen jaar klaar te zijn gekomlen
met de bruikleenbewijzen en heeft
in haar depot enkele goede aanwin
sten kunnen opnemen.
Ook hier klonk echter weer de
vraag naar ruimte. Maar wanneer
museum-ruimte ter beschikking
komt, kan op dit moment niemand
zeggen. Het enige wat gezegd kan
worden is dat de gemeente de zaak
ook dringend vindt en alles doet
wat in haar vermogen ligt.
Geklaagd werd dat nog te veel
materiaal verdwijnt, dat feitelijk in
het museum thuis hoort. Een goed
voorbeeld is de communiebank op
de Smakt, die zonder meer is opge
ruimd .en als verloren moet worden
beschouwd.
VELDNAMEN
De toponymische afdeling is al
volop aan het werk om oude veld
namen, oude wegen- en straatnamen
te achterhalen. Een groots werk,
waarbij velen assisteren en letterlijk
„de boer op gaan". Men heeft daar
bij als wetenschappelijk adviseur
aan kunnen trekken Pater Dr. San
ders, die zich reeds vroeger in Ven
ray hiermede bezig heeft gehouden
en veel materiaal heeft verzameld.
Dit heeft hij reeds ter beschikking
gesteld.
JAARPROGRAMMA
Voor het thans lopende jaar heeft
de kring excursies op het program
ma staan naar 's Heerienberg en
naar Deventer, plaatsen, die ook in
Venrays geschiedenis een grote rol
spelen.
Men hoopt verder deskundigen aan
te kunnen trekken om een lezing te
houden over de Merovingische tijd
en over de Romeinse tijd. Van deze
tijdperken is nog te weinig bekend.
Staande de vergadering werd de ar
chivaris van het Land van Cuyk, de
heer Douma, nog verzocht om een
lezing te houden over het land van
Cuyk en Venray.
SCHUTSPATRONEN
Als sluitstuk van de vergadering,
en wierp met grote trefzekerheid
stenen naar de uiteenstuivende scha
re. Erbarmelijk kon het ventje te
keer gaan na zulke plagerijen of, als
het hem om andere reden niet naar
de zin was. Dan kon hij vloeken als
den ketter.
Eens, zo luidt het verhaal, zat hij
te Milsbeek langs de weg zijn spul
len te verstellen ente vloeken.
En dit laatste deed hij zo fervent,
dat een boer, die in de buurt aan het
gras maaien was, naar hem toeliep
en hem sommeerde daarmee op te
houden, „anders snij ik u de kop af".
Toontje schrok daarvan en bedaar
de.
Zoals gezegd sliep hij meestal in
de openlucht in een bosje of een
droge sloot. Daarbij speelden zijn
twee parapluies een belangrijke rol.
Als het regende waren ze voor hem
elen dak en als de zon fel brandde
zat hij in de schaduw van de open
geslagen schermen, 's Winters vond
hij meestal onderdak bij meelijden
de boeren in schuur of stal. Zelfs de
rosdoek van een voermanskar ver
smaadde hij niet als nachtverblijf.
En als hij dan 's morgens van de
boerin ,,'n köpke werrem drinken"
kreeg en een boterham, dan reageer
de hij dankbaar: „Dank ow wel,
moederke, dank ow wel, God zegene
u". En dat was waarachtig gemeend,
want, ondanks zijn verbittering te
gen de maatschappij, was hij bijzon
der gevoelig voor een goed woord
of, voor een persoonlijke attentie.
Toen hij, na het gebruikelijk hinder
lijk volgen door de jeugd, dens langs
die hij begonnen was met een her
denking van het overleden lid Mees
ter Wijnhoven, hield Pastoor Dries
sen een causerie over de schutspa
tronen van de kerken in deze streek.
Hij wees er op dat het een goed ge
bruik is kerken toe te wiiden aan de
een of andere heilige, ook al om zo
onze verbondenheid met de gemeen
schap der heiligen tot uitdrukking te
breng)en. Maar in de keuze van de
schutspatroon ligt een bepaalde ge
schiedkundige binding, die het ons
weer mogelijk maakt om bepaalde
geschiedkundige konklusies over
ouderdom van kerken, over belang
rijkheid van vroegere parochies e.d.
te trekken
Want ook heiligen zijn een soort
mode-artikel. Als in de twintiger ja
ren Pastoor van Ars heilig verklaard
wordt en Theresia van Lissieux dan
komen er kerken, met die nieuwe
heiligen als schutspatroon.
Zo is het ook vroeger gegaan. Een
van de oudste kerken in Limburg
is de St. Servaes in Maastricht. Voor
het overige doen dan juist Romeinse
heiligen hier in deze streken opgeld.
Xanten met St. Vitus is daar een
goed voorbeeld van.
Rond 700 komen de Frankische
Heiligen hier aan bod. St. Martinus
loopt daar voorop, mede door het
werk van de bisschop, die later zelf
heilig verklaard wordt, St. Lamber-
ne 20 Martinus-kerken, waarbij het
tus. Limburg alleen al telt zo'n klei-
eigenaardige is, dat daarbij in de
buurt altijd een kapel of kerk ver
rijst, dat is toegewijd aan de H.
Lambertus. Zo staat in Gennep een
Martinuskerk, in Ottersum 'n Lam-
bertuskerk. Datzelfde zien we in
Venlo, met als neven-kerken of
dochterkerken Blerick en Horst, die
aan de H. Lambertus zijn toegewijd.
Andere heiligen van die tijd zijn de
H. Dionysius en Gertrudis, de
schutspatronen van Oirlo's kerk, al
is daar later Dionysius „verloren"
geraakt.
De Benedictijn St. Willibrord is
de man, die komende uit Rome, hier
wederom kerken sticht met Romein
se heiligen. Een mooi voorbeeld is
daarvan te vinden in het Land van
Cuyk waar een heel rij kerken te
vinden is, die als schutspatroon heb
ben, heiligen, waaraan in Rome de
grote kerken zijn toegewijd. Dat
Venray St. Petrus als schutspatroon
krijgt, is zeker aan Willibrordus te
wijten, waarbij opnieuw mag wor
den aangetekend dat later dochter
kerken weer worden toegewijd aan
St. Willibrord (Geysteren).
Als een goed voorbeeld van de
naam-doorgeving van de moeder
kerken op de later gestichte neven
kerken noemde Pastoor Driessen
Straelen, waar men St. Vitus weer
de weg zat te rusten, kwam een
klein meisje met uitgestoken hand
je en kloppend hart op de ruige
dwerg af en stak hem een handje
vol kersen toe.
„Geej ziet en zuute meid", zei
Toontje. Toen keerde hij zich om,
terwijl de tranen hem in de ogen
sprongen. Hij was immers ook zo
weinig hartelijkheid gewend
In de strenge winter van 1917 ging
het gerucht dat Toontje was dood
gevroren aan de „Piasmolen". Tden
hij de dag daarop bij een boerin om
een „bakje koffie" kwam vragen, zei
deze: „Hé Toontje ik meende da ge
dood gevroren waart?" „Ja", zei
Toontje, „maar 't hé gedoid."
Zo kwam zijn oude humor toch
weer boven. Intussen stond de dwerg
bij veel mensen te boek als ,,'n lelijk
menneke", omdat hij zo driftig kon
worden en zo kon vloeken.
En daarmee was hij veroordeeld,
zonder dat de schuldvraag was ge
steld.
In de „Echo van het Land van
Cuyk" verscheen bij de dood van
Toontje een tweetal sympathieke ar
tikelen van de hand van den zekere
„Tehabe", gewijd aan het heengaan
van de dwerg. Daarin werd gesteld,
dat deze zwerver zich door zijn een
zijdig karakter, door zijn norse na
tuur buiten de gemeenschap had ge
steld. Deze conclusie was m.i. fout.
Naar mijn overtuiging was 't juist
de gemeenschap die de dwerg had
uitgestoten. De ongezonde belang
als schutspatroon nam. Toen de
Wellse parochie mede onder invloed
van het kasteel aldaar, tot stand
kwam en zich dus ging afscheid/en
van Straelen werd St. Vitus schuts
patroon van Well. Datzelfde gebeur
de toen later uit Well, de parochie
Bergen tot stand kwam en weer la
ter Arcen. Deze dochterkerken na
men allemaal dezelfde schutspatroon
aan.
In de Karolingse tijd waren het
Cosmos en Damianus, die in „trek"
waren. De kerken van Afferden en
Groesbeek zijn er bijv. aan toege
wijd. De Middeleeuwen brachtien de
Kruistochten en de ridders en edelen
kwamen in aanraking met Oosterse
heiligen. St. Catharina, waaraan de
Leunse kerk gewijd is, is daar een
goed voorbeeld van. Maar een heili
ge heeft vooral de aandacht getrok
ken en dat was Antonius Abt, waar
aan vele kerken werden gewijd.
Mook, Siebengewald, Katwijk, Box
meer (waar later zelfs een kerk
dorp de naam St. Anthonis kreeg),
Maashees en Vel turn zijn daar de
voorbeelden van. Hij werd weer op
gevolgd door Rochus, waarvan we
in Venray zelf een kapel hebben
stelling van oud en jong griefde hem
zeer. Hij, de zwaar gehandicapte,
werd opgejaagd, geplaagd en gesard
van dag tot dag. Langer dan 25 jaar
werd hij achtervolgd, vooral door
de onbarmhartige jeugd. Wie durft
voor zichzelf vol te houden dat hij,
onder zulke omstandigheden, goed
gehumeurd zou blijven en nooit eens
zou vloeken?
En Toontje vloekte niet tegen O.L.
Heer, hij vloekte tegen de maat
schappij, die hem had uitgeworpen.
Inderdaad heeft deze dwerg zijn
ganse levien een zwaar kruis gedra
gen, een last, die zelfs een reus
Chrystophor mogelijk te machtig zou
zijn geweest.
Wie onder zulke omstandigheden
dan toch nog kan bidden, dat kan
geen „lelijk menneke" zijn.
Persoonlijk heb ik gezien, terwijl
hij zich onbespied waande, dat hij.
zittend op een bos stro in een koe
stal, bad vóór hij het bordje pap
verorberde, dat hem was toegereikt
en wel met ongeveinsde eerlijkheid.
En het is mij bekend, dat hij, lang
nadat zijn zwerversleven was begon
nen, nog zijn kerstmis „vierde" op
zijn manier en waar hij zich ook be
vond.
Zou O.L. Heer niet méér geluisterd
hebben naar 't eenvoudige gebed van
deze verschoppeling dan naar zijn
vloeken tegen een maatschappij, die
hem verwierp tegen 't onrecht, dat
hem werd aangedaan, hem de ge
handicapte, voor wie er geen plaats
was. (Hoe is 't ook weer?).
Voor uw rijbewijs naar
Autorijschool
Aanmelden
Kennedyplein 10 tel. 2471
Poststraat 8 tel. 1429
Erkend A.N.W.B., Bovag,
Vamor gediplomeerd
BRAND IN WONING
Maandagmorgen omstreeks kwart
voor negen brak door tot nog toe
onverklaarbare oorzaak brand uit in
de bergruimte op de zolder van de
woning aan St. Antoniusveldweg,
bewoond door de echtparen Jeucken
(met 3 kinderen) en van Vugt (met
1 kind).
De bewoners werden door de buurt
gewaarschuwd dat de vlammen uit
het dak sloegen en voordat de
brandweer, die in recordtijd ter
plaatse was, tot aktie kon overgaan
was het bovenste gedeelte al niet
meer te redden. De inboedel van de
benedenvertrekken kon grotendeels
in veiligheid worden gebracht.
De schade welke 20.000,be
draagt wordt door de verzekering
gedekt.
De acht personen welke dakloos
geworden zijn, werden elders onder
gebracht.
GESLAAGD
Aan de Universiteit te Nijmegen
slaagde de heer L. Heijnsbroek voor
arts-exanien.
voor al uw
van den munckhof n.v.
Na ruim 25 jaar zwerven was Toon
tjes kracht opgebruikt. In het voor
jaar van 1922 deed zich een tragisch
toneeltje voor op een. weg in Weert.
Ziek, uitgeput en verwaarloosd was
Toontje nauwelijks meer in staat om
zijn volgestouwde kinderwagen voort
te bewegen. Hij vorderde slechts
voetje voor voetje en moest na en
kele passen al weer rusten. Er was
geen rumoer nu van plagende kin
deren. Een vreemde stilte was er
gevalljen rondom de blijkbaar dood
zieke dwerg, een pijnlijke verlaten-
hied. Blijkbaar distancieerde ieder
een zich van het geval. Meewarig
keken de voorbijgangers naar dat
zielig hoopje mens enzetten hun
weg voort
Toen schoof Toontje met een laat
ste krachtsinspanning zijn wagentje
naar de kant van de weg en liet zich
in de berm van de weg vallen.
Een pater kwam voorbij en ont
fermde zich over hem. Hij liet hem
naar zijn klooster brengen, waar de
dwerg liefderijk werd verzorgd.
Kort daarna begon Toontje, onder
Franciscaanse begeleiding en bewo
genheid zijn laatste en grootse reis.
Zo stierf dat „lelijke menneke"
Toontje van Els.
W. F. Christiaans
St. Anthonis.
Naschrift:
Wij schreven dit artikel met een
ofschoon geen persoonlijk
schuldbewustzijn, als een posthume
genoegdoening aan deze veel ver
guisde dwerg.