SS) PETROLEUM
Griep
ASPRO'
BEHAAGLIJKE WARMTE
Oude Venrayse boerderijen
en hun geschiedenis
Qoeci gekozen..
ifêamps'
JULI4NASINGEL41'tekf. 1061 (K4780)
Politierechter
Geestelijk artikel
voor moderne mensen
natuurlijk een oliehaard gestookt met
OLIESERVICE K. VAN ELSEN
Gevonden
voorwerpen
Vrijdag 9 novemberKl962 No. 45
Drie en tachtigste jaargang
PEEL EN MAAS
DRUK EN UITGAVE VAN DEN MUNCKHOF N.V. VENRAY AH VOOR VFNRAY FW OM^TRFFFN ADVERTENTIEPRIJS 8 ct. per mm. ABONNBMENTS-
GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL. 1512 GIRO 1050652 VV ErErlVOLÜU VUUl\ Etlllvil I E#IV UiVlO 1 I\uI\Erll PRIJS PER KWARTAAL 1.50 (bultan Venrny 175)
Het is een bekend feit dat immi
granten zich in den vreemde zoveel
mogelijk op een wijze trachten te
vestigen, zoals zij het van huis uit
gewend zijn.
De oude nederlandse nederzettin
gen in Zuid-Afrika, op Ceylon, in
Oost-Indië en in Amerika laten dit
duidelijk zien. Eenzelfde verschijn
sel deed zich voor tijdens de z.g.
volksverhuizing die ook wat onze
streek betreft, voor de aard der be
volking beslissend is geweest.
Door het Maasdal leidde een der
grote wegen die steeds weer door
de trekkende volksstammen werd
ingeslagen. Steeds weer hebben de
naar geschikte plaats zoekende
-aq }ip ut- iipe-TjaS uauiuiejssinoA
trekkelijk vruchtbare gebied vaste
voet te krijgen. Maar ook steeds
weer heeft de bevolking geheel of
gedeeltelijk, vooral naar de minder
vruchtbare en derhalve minder dicht
bevolkte gronden moeten uitwijken
(streek rond Venray).
Tengevolge van deze verschuivin
gen, waarvan de eerste geschied
schrijvers en ook de oudheidkundige
vondsten getuigen, kan zelfs de her
komst der volksstammen, waarvan
onze huidige bevolking afstamt, met
met zekerheid worden vastgesteld.
In 't kort komt het hier op neer,
dat de uit het Oosten komende Fran
ken, de oorspronkelijke bevolking
(Kelten) verdrongen, waarna de op
dringende Saksen op hun beurt het.
land der Franken in hun bezit na
men.
Dus drie volksstammen, waaruit
de voorouders der tegenwoordige
bevolking zijn voortgekomen. Iets
van deze volksstammen vinden we
tex-ug in de bouwbedrijven van on
ze boerderijen.
DRIE VOLKSSTAMMEN
DRIE BOUWWIJZEN
KELTISCHE TYPE (langgcveltype)
Woning en bedrijfsgebouwen" la
gen onder een dak. Het muurwerk
was niet hoog en vervaardigd uit
met leem besti-eken vlechtwerk, ook
wel uit zoden en plaggen.
Dit type boerenwoning, vond men
in onze streken vroeger hoofdzake
lijk alleen op de hogere gronden en
zelden als grote boerderij. In de
dorpskommen van onze streek tus
sen de grote hoeven gelegen, kwa
men ze echter meer voor, omdat ze
zeer geschikt waren voor een min
of meer aaneensluitende bebouwing.
Dit verschil wettigt enigszins de
veronderstelling dat de z.g Kelten
door de nieuwkomers uit het Maas
dal naar 't Westen zijn verdrongen
of verlof kregen zich in onderge
schikte verhouding in het dorp'' of
op minder vruchtbare grond te ves
tigen.
FRANKISCHE TYPE langgeveltype
De Franken, die een meer inten
sieve kuituur kenden en over beter
bouwmateriaal beschikten, hadden
oorspronkelijk in de nabijheid van
de Maas de beste gronden in beslag
genomen.
Van huis uit kenden zij een bouw
wijze, waarbij woon- en bedrijfs
ruimte over verschillende gebou
wen vei'deeld waren, die min of
meer onregelmatig om het erf ge
groepeerd lagen.
De ingangen van de boerderij van
het huis ,de stal en de schuur be
vinden zich meestal in een van de
langgevels (Boerderij Rosmolen,
Venray- Oos tr um)
SAKSISCHE TYPE - kortgeveltype
Voor Venray en omstreken is het
Saksische Type boerderij wel het
meest voorkomende ,al zijn er tal
rijk van dit type later tot dwars-
huis verbouwd, het z.g. T-type.
Onder kortgeveltype wordt ver
staan de boerderij waarin de beide
korte gevels zijn te vinden: a. aan
de voorkant het woonhuis; b. aan
de achterkant de stal.
Oorspronkelijk was dit hoeve
type in de Praehistorie niets anders
dan een ruimte gedeeltelijk onder de
grond, overwelfd door een dak dat
uit huiden, vlechtwerk en stro kan
hebben bestaan.
In latere perioden kwam, vermoe
delijk in verband met het klimaat,
alsmede door vermeerdering van de
technische vaardigheid der voor
ouders, de gehele woonruimte boven
de grond. Dit hebben oudheidkun
dige opgravingen aangetoond.
Op grond van onderzoekingen is
komen vast te staan dat dit type
hoeve voorkomt in N.O. Brabant,
Noord Limburg, Neder-Rijngebied,
Land van Nijmegen, Twente, Over
ijssel, Drente en aangrenzend ge
bied van Duitsland.
De Saksen waren voornamelijk
veehouders en namen bij hun komst
in deze streek voor hun bedrijven
grotendeels genoegen met de braak-
gronden en de daaraan grenzende
heidegronden. Hun hoeven beston
den uit één groot huis, woon- en
bedrijfsruimten onder één dak.
Het grote dak overhuifde oor
spronkelijk een grote, ongedeelde
ruimte, waar mens en vee een
drachtig een onderkomen vonden.
In de loop der tijden werd het
woongedeelte van de stallencomplex
gescheiden door een stenen muur.
Uit 't oogpunt van Bouwtechniek
bezien, lag het maken van zulk een
scheidingsmuur voor de hand, alleen
reeds met het oog op een goede ver
warming en het brandgevaar.
Van de haard af kon de boer oor
spronkelijk met een oogopslag zijn
gehele bezit overzien, een voordeel
dat blijkbaar lang opwoog tegen
dat van een scheidingsbuur.
Kenmerkend voor de Saksische
bouwwijze is de in verhouding tot
de lengte, de grote breedte, die een
hoog dak nodig maakt, terwijl de
muren betrekkelijk laag gehouden
werden.
Het Venrayse landschap is vlak en
biedt aan de wind weinig weerstand.
Dit was aanleiding om op de hoge
re gronden een laagte als bouwter
rein uit te kiezen. De constructie van
het bouwwerk was op grote lucht
druk berekend, terwijl aan het dak
een, voor het afvloeien van de wind,
gunstige vorm werd gegeven.
Dient nog vermeld, dat die oude
boerderijen oorspronkelijk rondom
een begroeiing hadden met zwarte
eiken. Er was van oudsher een ge
woonte om juist eikenbomen rond
de boerenhoeven te planten, waar
van men het ontstaan wel heeft toe
geschreven aan de godenverering in
de tijd van het heidendom.
Zoals bekend, hebben eiken in 't
landschap een grotere trefkans voor
bliksem. Het is te betreuren, dat
deze prachtige versiering van het
landschap, waaraan men op grote
afstand de plaatsen der hoeven kon
herkennen door het kappen der bo
men is verloren gegaan.
HOE MEN BOUWDE
Tot in de vorige eeuw bouwde
de boer zelf met helpers zijn boer
derij: de leiding had een boeren-
timmerman, die het vak van zijn
vader had geleerd en die als voor
naamste gereedschap de bijl en de
dissel hanteerde.
Onder zijn leiding wrd de plaats
van de boerderij bepaald, de sleu
ven voor de steunbalken en muur
tjes werden tot op het witte zand,
de vaste grond, uitgegraven.
Intussen werden de eiken bornen
bekapt tot balken, het geraamte (ge
binte) van de boerderij werd met
pennen in elkaar gezet, de veld-
ovens zorgden voor de stenen en de
opvulling tussen de balken kon ge
schieden door de metselaars.
De dekker zorgde voor het dak
met riet of stro. De vloeren werden
gelegd op het zwarte zand ofwel
vastgestampte leem, soms met inge
stampte kiezelsteentjes (met mono
gram al of niet met jaargetal), soms
ook belegd met rode zachte vloerpla
vuizen.
Zo bepaalde de traditie van eeu
wen de manier van bouwen, het
uiterlijk zicht van de boerderij, zo
bepaalde ook de traditie de inrich
ting van het huis, de stalling, de
schuur, groter of kleiner en beant
woordend aan de welstand van de
opdrachtgever. Maar in grote trek
ken het traditionele beeld verto
nend.
Zo was dit nog in de 19e eeuw. De
boerderij, een met aan de streek
eigen bouwstoffen sarhengesteld
nuttigheidsgebouw, is 'n bescheiden
en rationeel volkse landelijke archi
tectuur, gegrondvest op de eeuwen
lange ervaring van vele geslachten
en opgericht naar den aard harer
bestemming: het in veiligheid bren
gen van het te stallen vee (stal-
ruimte) en een voor het boerenge
zin bestemd woongedeelte (huisin
richting) de ziel van het complex,
als middelpunt hiervan was het
haardvuur. Van de huiselijke kring,
die „ös volk" vormde rond het
haardvuur, spreidde het volkse le
ven zich uit en vandaar drong het
door ons gewest.
DOCUMENTATIE
VENRAYSE BOERDERIJEN
Vele boerderijen van diverse ty
pen zijn in de loop der jaren (o.a.
door oorlogshandelingen en verval)
uit het Venrayse land verdwenen.
Uit de dorpskern van Venray zelf,
waar naast de Keltisch-Frankische
vormtypen, eveneens het Saksische
bouwtype voorkwam, zijn ze eerder
afgebroken dan op het platteland
om Venray. Zij moesten plaats ma
ken voor de burgerwoningen en
voor de neringdoenden.
Overlevering, oude foto's en kaar
ten kunnen ons nog enig uitzicht
geven hieromtrent. Slechts de ouden
van dagen kennen nog o.a. de Tol,
de Ark, het hoge huis, Jagershuis,
de hoeven van Touwes Mieke, Ties
Boer, Bert Zeegers, het Stepke etc.
In de kerkdorpen en gehuchten
een PONTIAC
daar kunt U van op aan.
2 Jaar gratis verzekerd.
Horlogerie
rond Venray vinden we nog vrij
veel hoofdzakelijke hoeven van het
Saksische type en tot dwarshuis ver
bouwde boerderijen.
De meeste Saksische boerderijen,
die hun bouwvorm nog ongerept be
waard hielden zijn o.a.:
Merselo-Weverslo
Beekerhof, Fiethof, Huynhof, Bij
te Minte (thans schuur), Mai-tiene-
plats, Siemus-Huuske (vervallen).
Gedeeltelijk verbouwd of dwars
huis: Wertsplats (1652), Giezen-Han-
nus (1750), Nadese-plats (7116), De
Kamp.
Van al deze boerderijen spant de
Martiene-plats (v. Osch) onder We
verslo de kroon. Hier vinden we het
best bewaarde Saksische boerderij-
complex onder Venray. De Schob,
Hoeve, Schuur met voormalige
schaapskooi, put en bakhuis.
Veltum - Wieën - Heide
Smits of Huube-plats (dwarshuis),
Zandman, Hendrikke (dwarshuis),
Bij de Wèver, Theuws-plats (dwars
huis), De Liet (met pakhuis en put).
Is van oorsprong uit de 16e eeuw.
Leunen en omgeving
Huube-plats, Kaons-plats, De-
Laëste, Op de Goor. Oude schuren
van Saksische boerderij-type: Op
den Adam (Alem?); Op het Riet; De
Hoef; In de Locht.
Oirlo - Castenray
Aan Bezouw; Lomshof (thans
schuur); Notenberg (vervallen); De
Thuyl (dwarshuis, 1667).
Vens-plats en oude schuur; Wie-
ne-plats (1745); Bij Heuvelmans; Bij
Smuldei-s en oude schuur en bak
huis; Bij „Petter Jenne" (verbouwd,
We hebben hier slechts een greep
gedaan en zijn veri'e van volledig
met de opgave van deze gegevens.
In werkelijkheid is door ondei'gete-
kende in de loop der jaren een
schat van gegevens bijeen gebracht.
Zij vormen thans een waai*devol-
le documentatie, waarin we o.a. af
beeldingen (foto's of tekeningen)
vinden. Ook van reeds verdwenen
boerderijen. En jaartallen in ankers
of in stenen gegrift, ook in balken
van de schuur. Door welke families
zij werden bewoond, etc.
Dat het verzamelen van gegevens
omtrent de Venrayse boerderijen 'n
vrij urgente kwestie is, wordt dui
delijk als men bedenkt, dat van de
authentieke oude boerderijen er
reeds zeer vele zijn verdwenen zon
der te zijn vastgelegd en dat het
overige deel der overblijvenden
vroeg of laat dezelfde weg zal vol
gen.
Daarnaast betekenen de ruil- en
herverkaveling, de steeds voort
schrijdende verburgelijking van het
platteland en de vergankelijkheid
van de bij de boerderijbouw ge
bruikte materialen, waar naast
brand, verwaarlozing en verval
door ouderdom voortdurend nieuwe
slachtoffers vragen, het in snel tem
po verdwijnen van talloze oude
boerderijen.
Het gaat hier om uitingen van 'n
cultuur en gemeenschapsleven, ge
baseerd op een traditioneel leven.
De boerderij bepaalt ook het archi
tectonische aanblik van het platte
land en zij weerspiegelt in haar ge
schiedenis het leven en het bedrijf
van een zeer belangrijk deel van
onze Venrayse bevolking.
Bernard Kruysen
ofl« «mftrtuwra
•1AKM *VP0tl«k«n
Itóïticut C f S
De zon scheen stralend uit een
blauwe lucht, de vogels kwetterden
in de bomen, de nijvere bijen zoem
den af en aan en de atmosfeer werd
bezwangerd door de volle geur van
bloeiende rozen. Om kort te gaan,
het was uitgesproken A.O.W.-weer.
De 66-jarige verdachte wandelde
vergenoegd in zijn tuin, luisterde
naar de vogels, hield zich de mug
gen van het lijf en trok vreedzaam
aan zijn pijp.
De donderslag die in de boeken
altijd bij heldere hemel komt, werd
in dit geval gevormd door het re
gelmatig getik van 'n hegge-schaar.
De bejaarde wandelaar merkte het
getik plotseling op. Hij gunde zich
de tijd niet zijn pijp naar behoren
uit te kloppen. Met een voor zijn ja
ren opmerkelijke snelheid begaf hij
zich weer in de richting van het ge
tik, beende over het gazon, huppel
de door de border en kwam tot
stilstand voor zijn bloedeigen rozen
haag.
Dit was de rozenhaag, die hij
eigenhandig had geplant en vertroe
teld, bemest, begoten en gesnoeid
en tot grote bloei gebracht. Dit was
bovendien de rozenhaag, die de
doornige afscheiding moest vormen
met het terrein van de zeventig
jarige buurman, de tweede verdach
te in deze zaak.
Het ritmisch getik ontstond aan
gene zijde van de rozenhaag. De
oorzaak is zonder meer duidelijk: de
70-jarige buurman en medeverdach
te was met zijn heggeschaar doende
de bloeiende haag aan de kant van
zijn domein te kortwieken.
De 66-jarige hipte over de haag
gelijk een mus over een sigaretten
peuk. Tegelijk stond hij van aan
schijn tot aanschijn met de hegge
schaar, die zijn kostelijke rozenhaag
teisterde en met de 70-jarige buur
man, die de heggeschaar schaamte
loos bestuurde.
Het onderhoud, dat hierna volgde
was zeer beknopt neergelegd in de
beide dagvaardingen, die de mannen
voor het hekje van de politierech
ter riepen. De 66-jarige zou ter ver
dediging van zijn rozen de buurman
èen ferme oplawaai hebben gegeven.
De 70-jarige op zijn beurt zou de
ander met de heggeschaar hebben
behandeld, alsof hij een rozenhaag
was.
Beide mannen ontkenden ijverig,
zonder hun argumenten kracht bij
te zetten met de waardigheid, die
zij aan hun grijze haren hadden
kunnen ontlenen. De ander had het
wel gedaan. Buurman zelf niet. En
de andere buurman ook niet.
In dit spel van nietes-welles kwam
de officier van justitie overpind om
officieel welles te zeggen. Hij vond
beide gevallen bewezen. Hij vond
ook dat de 70-jarige met zijn heg
geschaar meer dan hinderlijk is ge
weest. Dus eiste hij tegen de man
van 66 met de rozen vijftien gulden
boete, maar tegen de 70-jarige
schaarbestuurder vijftig gulden.
De rechter kwam bij de bejaarde
rozenkweker niet aan een veroorde
ling toe. Hij ontsloeg de man van
rechtsvervolging. De 70-jarige met
de heggeschaar hield evenwel zijn
vijf tientjes boete.
Maar tussen de beide tuinen staat
de geteisterde ï'ozenhaag gelijk een
tamme kraai, die aan één zijde is
gekortwiekt. Sinds die tijd is het
daar alsof de zon niet meer zo
hard straalt, de vogels niet meer zo
opgewekt kwetteren en de bijen niet
meer zo nijver zoemen.
„Alsof de ratten d'r aan hebben
zitten vreten", zei de oude eigenaar
giftig. i
GEMASKERD BAL
Een gemaskei'd bal is spannend.
Men zoekt tevergeefs naar het eer
ste herkenningspunt, de ogen. Zij
zijn .verhuld achter nauwe spleten
in het masker, dat gemakkelijk nog
andere herkenningspunten bedekt.
Uit hetgeen er aan herkenbaars
overblijft zoekt men dikwijls tever
geefs naar de persoon, die er achter
schuilt.
Het leven heeft veel overeenkomst
met een gemaskerd bal en is min
stens even spannend. Wanneer we
eerlijk in onszelf kiiken, dan moe
ten wij bekennen, dat wij kiekeboe
spelen met onze medemens. Wij la
ten hem net zoveel zien, dat hij
niet goed weet wie hij nu werkelijk
voor zich heeft. Wij doen vrolijk
met een schreiend hart en wanneer
er teer geluk in ons hart is, dan
doen wij stug om dit geluk niet te
laten schenden in andermans han
den of woord.
Het is maar zelden, dat de mens
zichzelf opent voor een ander. Hij
kan het alleen bij diegene, die hij
lief heeft en van wiens liefde hij
zeker is. Bij gelukkig getrouwde
mensen kunnen wij die openheid
SCHOON ZUINIG WARM
Prins Hendrikstraat 18 VENRAY - Tel. 1834
waarnemen. Daar hebben twee men
sen zich werkelijk aan elkaar over
gegeven.
Het is niet zo moeilijk te raden,
waarom wij de luiken voor ons
diepste innerlijke leven dicht laten.
Het is omdat wij ons kwetsbaar we
ten zodat wij onze intiemste gedach
ten eenvoudigweg aan een ander
niet zouden kunnen toevertrouwen.
Maar juist in die innerlijkste ge
dachten zijn wij het meest onszelf
en daar vindt de ontmoeting plaats
tussen God en mens. Voor Hem we
ten wij ons de naakte mens, die
niets kan verbergen. Voor hem be
kennen wij onze schuld, onze onze
kerheid, Die „onze harten en nie
ren doorgrondt".
Ons hele leven is een gemaskerd
bal voor de mens, maar voor God
is er geen demasqué. Voor Hem
kunnen we ons niet anders voor
doen dan wij zijn.
En hierop slaat Christus' verma
ning, dat wij niet over anderen
moeten oordelen teneinde niet de
kans te lopen zelf te worden ver
oordeeld. Ons oordeel kan zelden de
mens recht doen, omdat wij niet in
zijn hart kunnen kijken.
EL CID IN VENRAY
EL CID is een grootse film gewor
den die zich kan scharen in de
groep van Ben Hur, de Tien Ge
boden e.a.
50 miljoen gulden waren nodig om
dit heldenepos in beeld te brengen
en twee van de grootste sterren ver
leenden hun medewerking. Chax-lton
Heston de winnaar van de academy
ward, die reeds eerder grote rollen
vertolkte in Ben Hur en de Tien
Geboden, speelt thans op onovertref
bare wijze de legendai-ische figuur
van EL CID.
Sophia Loren eveneens een oscar
winnares, speelt de prachtige rol
van Chimene.
Kosten noch moeiten werden ge
spaard om van deze film 'n mijl
paal in de cinematografie te maken.
De Technirama 70 mm camera's met
hun kristalheldere beeld werden
gebruikt om een middeleeuws epos
in prachtige kleuren weer te geven.
EL CID is het verhaal van een
edelmoedig man wiens verdraag
zaamheid hem bijna tot een verra
der van zijn eigen koning en volk
maakte. Het bittere lot der balling
schap viel hem dan ook ten deel.
Zijn leven werd beheerst door lief
de voor zijn land, zijn stad Valen
cia maar bovenal door die van een
vrouw Chemine, van wie hij zo vaak
door het slagveld werd gescheiden.
EL CID is niet alleen maar een
epos waarin een kleurrijke avon
tuurlijke tijd met c^uels en veldsla
gen op grandioze wijze herleeft.
EL CID is bovenal een film die
tegen de magistrale achtergrond van
het Spanje der 11e eeuw een lief
desdrama vertelt zoals de geschie
denis maar zelden heeft gekend.
EL CID is dan ook vooral een
film die vrouwen midden in 't hart
treft en men kan tenslotte besluiten
door te zeggen dat EL CID een unie
ke film is.
Kinderarmbandje, J. Verstappen,
Pr. Beatrixstraat 5; blauw ceintuur,
roze vulpen, licht bruin garbadine
jongensjas, witte spatlap van rij
wiel, zilveren kettinkje met Maria
medaillon, wit kinderschoentje, Po
litiebureau; vierkante damesbeurs
met inhoud, A. de Jong, Stations
weg 22; VW wieldop, Gommans,
Smaklerweg 15; etui met kammetje
(bruin), Smits, Stationsweg 46; brui
ne herenportemonnaie met inhoud,
van Opbergen, Kolkweg 15; witte
sjaal met groene noppen, de Vos,
Pr. Bemhardstraat 21; wit kussentje
uit reismand, Nagelhout, Grotestraat
5a; zak stro in plastic, G. Janssen,
Oranjestraat 12; bruine portemon-
naie met foto's e.d., herenbril met
zwart montuur, Politiebureau; touw
5 meter lang, Hoenderstraat 47;
bruine lederen portemonnaie met
inhoud, A. Swachhoven, Julianasin-
gel 13; wit kinderschoentje, Politie
bureau; rozenkrans met etuitje,
Zwitserlood, Bergweg 4; stalen
duimstok, Langstraat 51; gekleurde
hoofdsjaal, Lucassen, Oude Oostr.
weg 29; kinderbeursje rood met wit,
lederen portefeuille met persoons
bewijs, gestreepte das, bruin school
tas, Politiebureau; bruine jongens-
beurs met inhoud, Landweertweg 8;
rijwielsleuteltje, Politiebureau; wiel
dop VW, Politie Oostrum; beige kin
derschoentje, van Diepen, Esdoorn-
straat 9, Venray; zakmes met kur
kentrekker, bruine portemonnaie,
Politiebureau; dames polshorloge,
Hendricx, Grotestraat 5; heren
handschoen, Wismans, Oude Oostr.
weg 5; stalen meetstok, Kleuskens,
Horsterweg 17; zwarte jonge hond.
zuster Leenders, p.a. Slagerij Leen-
ders; 2 terlenka rokken, Oudenho
ven, Oranjestraat 6; zwarte hond,
Verheijen, Beukenlaan 29; Marok
kaans lederen portemonnaie, Po
litiebureau; broeikist, J. v. Dijck,
Overloonseweg 91; 5 vakantiebon
nen, Janssen-Clevers, Henseniusstr.
8; linker dameshandschoen, Politie
bureau; reserve wiel compleet van
een Opel, Sanders, Ch. Ruysstraat 3:
oude boekentas, Politiebureau; gar
badine regenjas, Veltum 12; big-
ben regenjas, Aben, Servatiusweg
20; 3 strengetjes garen, Strijbosch,
Arkstraat 1; rijwielsleuteltje, Mo-
rees, Stationsweg 184; stromat, Pee-
ters, Langeweg 36.
Bescherm u tegen
Rilj^rig? Onprettig? Vlug:
