Albert Heijn
Het dure leven....
Ouwerling, emancipator
in Peelland
SC,ÏÏS5 WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
't Is al kwaliteit
wat de AH winterpot schaft
Vermicelli
Zaterdag 29 October 1955 No'43
ZES EN ZEVENTIGSTE JAARGANG
PEEL EN MAAS
CONFECTIE VAN
w
"EEN RIJK BEZIT
DRUK EN UITGAVE FIRmA VAN DEN
De waarde van de stoffen, waaruit het menselyk
lichaam is samengesteld, is niet erg hoog! Gaat
U maar eens na:
Net genoeg vet om er zeven stuk
ken zeep van te maken.
Voldoende zwavel om er een
klein doosjes zvvavelzalf mee te
bereiden.
Vijf en veertig liter water, dus
nèt genoeg om er een héél klein
aquarium mee te vullen.
Net zo veel phosphor, dat U er
ruim 2000 luciferskoppen mee zou
kunnen laten maken.
Voor 900 potlootstiftjes koolstof.
Kalk, nauwelijks voldoende om
er een klein muurtje mee te wit
ten en tenslotte aan
IJzer net genoeg om er een paar
draadnagels van te maken.
Totale waarde... misschien f 7.50.
Het in stand houden van dat
menselijk lichaam kost echter wel
veel geld.
In zeventig jaren eet en drinkt
de gemiddelde mens meer dan 1400
maal zijn lichaamsgewicht, nl.:
4000 kg aardappelen
6000 broden
6000 kg vruchten en groenten
5000 eieren
900 kg kaas
5000 liter melk
3500 kg suiker
9000 liter water
waarbij wij dan maar zwijgen van
de zes of zeven varkens, de zes of
zeven koeien, de paar ons zout en
peper, de jam, de chocolade, (de
paar druppels alcohol, die sommige
mensen tot zich nemen).... en de
aspirientjes....
't Is wel de moeite waard om
goed voor die mens-machine te
zorgen. Want al is dan het stoffe
lijk gedeelte niet zo duur, de ziel,
de geest, het verstand en de werk
kracht vertegenwoordigen nu een
enorme waarde.
Zo bezit de mens van tegenwoor
dig een kapitaal aan arbeidskracht.
In al die jaren van arbeid kan
men veel geld verdienen. Dat heeft
men dan ook wel nodig!
Heeft U wel eens bedacht, dat
men aan een kind, van zijn geboor
te tot zijn achttiende jaar een be>
drag moet besteden van tenminste
f 10.000.
Heeft U wel eens bedacht, dat
als zo'n kind gaat studeren, dat
nog héél wat meer kost dan die
f 10.000 die er dan aan besteed
zijn?
Gelukkig maar, dat Uw werk
kracht er is... dat die werkkracht
U in de gelegenheid stelt het vele
geld, dat nodig is, te verdienen.
Daarmee heeft U het druk, Uw
hele leven lang.
En als U gezond is, is dat werken
een vreugde... En wanneer U suc
ces heeft in het leven, is het alle
maal betrekkelijk gemakkelijk.
Hoe zijn Uw kansen op succes
Als U de 45 gepasseerd is, hoeft
U de moed heus nog niet op te
geven.
64 pet. van de grootste presta
ties in de geschiedenis der mens
heid werden verricht door mannen
en vrouwen, die tussen de 45 en
65 jaar oud waren.
10 pet. van de belangrijkste pres
taties in de wereldgeschiedenis
werden geleverd door mannen en
vrouwen tussen de zeventig en....
tachtig
Is U vrijgezel?
Ook dan heeft U goede kansen:
Michelangelo, Isaac Newton, Cho
pin, Liszt, Schopenhauer, Cecil
Rhodes, Lord Kitchener, Voltaire,
waren vrijgezellen-
Is U getrouwd?
Willem de Zwijger, Napoleon,
Benjamin Franklin, George Was
hington, Abraham Lincoln, Lord
Nelson en Edison waren allemaal
getrouwd....
Over Uw levensduur?
Ook hierover kunnen wij iets
vertellen.
Sinds jaar en dag heeft men
alle mogelijke dingen over 't leven
der mensen statistisch vastgelegd.
Wist U, dat de mensen van Uw
generatie veel langer leven dan
hun voorouders?
Als U op het ogenblik 35 jaar
oud is, bestaat er een redelijke
kans, dat U nog 17 miljoen minu
ten te leven heeft en dus zeventig
wordt.
Maar-
de Oude Grieken werden gemid
deld slechts 18 jaar en de Romei
nen (2000 jaar geleden) hadden
een gemiddelde levensduur van 22
jaar.
In de middeleeuwen werden de
mensen gemiddeld niet ouder dan
35 jaar.
In 1850 werd men gemiddeld 41
jaar.
Tegen het einde van de negen
tiende eeuw 45 jaar.
Omstreeks 1920 werden gemid
deld 55 jaar.
Om en bij 1935 was de gemiddel
de levensduur al gegroeid tot... 60
jaar.
Omstreeks 1945 werden de men
sen gemiddeld 65.1 jaar en NU is
de gemiddelde levensduur in Ne
derland iets meer dan 70 jaar...
Om dan tenslotte nog wat an
dere cijfers te geven.
Deskundigen hebben uitgerekend
hoeveel het kost in oorlogstijd één
mens te doden:
Julius Caesar was goedkoop en
had slechts f 1.80 nodig.
Napoleon Bonaparte werd duur
der en vroeg f 10.800.
Tijdens de Onafhankelijkheids
oorlog in de Verenigde Staten van
Noord-Amerika werd dat f 18.000.
Gedurende de eerste wereldoor
log per mens f 81.000.
De tweede wereldoorlog eiste
van de Amerikanen voor elke ge
dode Duitser of Japanner f900.000.
Het gebruik van atoombommen
zeker achtend, berekent men nu
reeds, dat in een te verwachten
derde oorlog iedere gevallen tegen
stander minstens zal kosten het
bedrag van: f 4.000.000
SLOT
Vorig artikel eindigde met de
bonnenhistorie betreffende de dood
arme Deurnese peelwerkers. De
vaders van die beklagenswaardige
schepsels, zoals ik deze van nabij
en goed gekend heb, op hun werk
in de Peelkuilen, in de Deurnese
fabriek en in hun vuile krotten
van plaggen, leem en latten, ver
lokt door de schitterende voorspie
gelingen van de industrie, hadden
gemeend hun bestaantje van dag-
lonertje of van keutertje maar met
haastige spoed te moeten verruilen
voor dat van peelwerker in de in
dustrie, om zodoende het Millioe-
nen-paradijs binnen te kunnen
treden.
HET MILLIOENEN-
PARADIJS.
Toen zij aan den lijve hadden
ondervonden, dat zij de hel waren
Ingelokt, was, althans van zeer
velen hunner, alle energie reeds
kapot.
De besten trokken wel intijds
naar Pruisen en anderen werden
meestal te laat, naar Pruisen ge
prest (zie vorig artikel). De vaders
hadden gemeend, de voet in het
Peelparadijs te zetten. Waar hun
beetje geest afstompte door het
beulswerk en de armoede.
In de vroegte 'smorgens op pad
en 'savonds laat thuis, met brood
en Amerikaans spek en een flesje
snevel in de knikkezak, om als
alles meeliep zo'n dag een loon
van zestig cent verdiend te hebben!
Wat bleef daarvan voor de vrouw
en het gezin over?
Meestal viel dat ook nog erg
tegen. Bovendien, als de magazijnen
vol turfstrooisel zaten en de ver
koop niet vlotten wilde, kregen er
maar kortweg een paar honderd
ontslag. Overgeleverd aan „den
arme"! En wat was in dergelijke
omstandigheden het noodlot?
De kinderen van elf, twaalf jaar
jongens en meisjes, moesten of
wilden ook mee, met de knikkezak
om de nek, om wat bij te verdie
nen mee met vader en zo de stap
te zetten naar de lichamelijke en
morele ondergang.
Op mijn veelvuldige tochten door
de Peel heb ik maar heel weinig
arbeiders ontmoet boven de leef
tijd van vijftig jaren. Velen haal
den die ouderdom niet!
Het sterftecijfer van de kinderen
beneden het jaar was ijzingwek
kend hoog! En dat werd maar goed
gewauweld: „weer een engelke vur
d'n hemel!" En ze zullen daar ook
wel beter af geweest zijn dan in
de fabriekshel.
De kinderen, die de eerste paar
jaren levend door kwamen, waren
meestal gehard en ijzersterk. En
zo zag men onder de meisjes van
elf, twaalf jaren „flinke plooien"
en wat onder lichamelijk ontwik
kelde, aankomende „vrouwen".
Vroegtijdig in die ruwe milieus.
Vroeg rijp. En het was dan ook
geen wonder, dat „verkapte" pro
stitutie als vanzelf ontstond. Maar
wonderbaar, niet die toestanden,
maar de boeken over die toestan
den waren „zedeloos". Eigenaardige
verwarring van begrippen. Omwille
van de waarheid moet ik echter
hierbij voegen, dat verscheidene
priesters zoals ik bewijzen kan
er wel heel anders over dachten!
En dan die afgestompte hersens!
Daar heb in de Deurnese fabriek
staaltjes van gezien om over te
lachen, maar toch; wel meer om
van te ijzen.
Daar stond 'me zo'n kerel, met
tranende rood belopen ogen van
turfstof en houtzaagsel, aan elke
hand een paar stompjes van afge
knepen vingers, de kin bedropen
met pruimkwijlsel en slokjessnevel
aan de machinekast voor de per
sing van turfstrooiselpakken. Dat
gebeurde in een afdeling hoog bo
ven de grond. Bliksemsnel gingen
de deuren van de kast open, een
massa losse turf vezels stortte voor
hem neer in een bak één grau
we wolk van stof in die afdeling
diep voorover bukken om ijzer-
draden en houten latten uit te ieg-
gen, zich oprichten, de deuren
draaiden snel dicht en op hetzelfde
moment een donderend geraas en
kwakte met een zware plof het
pak neer, beneden op een wagen
voor direct vervoer, want onmid-
delijk volgde een nieuw pak. Dat
werkte mechanisch van beneden
af.
De bedienende personen konden
elkaar niet zien. Een onderdeeltje
van een minuut te laat en de zware
deuren hadden de man boven plat
geknepen. Ik vroeg hem: „Wat
dan?"...: Traag, moeizaam het ant
woord: „Dan hedd' au we knappert
geblaoze!"
Of dat wel eens gebeurd was?
„O jawe, dan wurd er een ander
neergezet, verder niks.
En hoe die machine werkte?
Hoe kon hij dat weten? Hoe lang
hij dat al deed? Es zien, een jaar
of twaalf, misschien wel vijftien!...
Alles even fatalistisch.
Nog geen wrak van een mens
meer over
Beneden had ik een half uur
werk om mijn kleren af te borste
len en mij te wassen. En de arbei
ders hadden lol: dat ik in zo'n
rotzooi kwam met een herenpakske
aan, alleen om 'ns te kijken
Die hele fabriek, grotendeels van
hout opgetrokken, was een gore
onderkomen boel. Ouwerling kreeg
practisch geen kans om zijn voet
in dat heiligdom te zetten. Zeker
niet verder dan eens in ,.het kan
toor". Waar niets te zien was.
De fabrieken van de „particuliere'
Peelindustrieën zagen er veel beter
uit. Maar daaruit moet men geens
zins afleiden, dat het lot van die
arbeiders ook zoveel mooier was
De staking van 1919 ging tegeri
de „Maatschappij Helenatfeen" (zie
„Het Goud van de Peel", naschrift,
3e druk).
Veel artikelen heeft Ouwerling
geschreven met het opschrift „Het
Millioenenparadijs". Die beschreven
de hele gemeentelijke veenexploi-
tatie van Deurne. En als onderdeel
ook het lot van de arbeiders. Maar
de bonnenhistorie (slot art. III)
behoort tot een andere serie arti
kelen namelijk
De gedwongen winkelnering
Arbeiders van de Deurnese fabriek
moesten hun winkelwaren kopen in
de winkel van het „Sikkertaoriske"!
Zo kwamen de (schrale) lonen van
de arbeiders, betaald uit de kas
van de gemeente, ook bij de Secre
taris terecht. De prijzen van de
winkelwaren waren er altijd hoger
dan in andere winkels. Maar een
arbeidersvrouw moest het eens
wagen, daar te gaan winkelen
Dadelijk lekte dat uit. Gevolg: de
man (eventueel ook de kinderen)
de hei op
Ook de bonnen van „den arme'
moesten omgezet worden in de
gedwongen winkel. Dus dat ge
meentegeld vloeide eveneens naar
het „Sikkertaoriske". Maar niet
voor die bon alleen kon iets ge
haald worden. Daar moesten andere
winkelwaren bijOp de pof. Om
later te verrekenen, als de arbeider
weer iets verdiende. Zodat die altijd
slaaf bleef. En als daar moeilijk
heden door ontstonden, bijv. door
dat zo'n ongelukkige dat niet bij
houden kon, welnu, dan kreeg hij
geen bon meer en moest maar zien,
wat er van zijn gezin terecht kwam!
(Men zie alweer „Het Goud van de
Peel").
Het Millioenenparadijs en de
Gedwongen Winkelnering waren
dan onderwerpen, behorende tot
het geheel: de veenexploitatie door
de gemeente Deurne. Maar dit
totaalonderwerp bevatte ook nog
andere speciale onderdelen. Zoals
eerstens:
De Deurnese Melkkoe
Dat beest gaf volop Maar alleen
voor de weinigen van het kliekje,
die er aan trekken mochten. Dat
waren de handlangers. Men kon
hen weldra kennen (ijverige diena
ren van de exploitatie aan hun
levenswijze van gestegen welvaart,
betere woning, enz. en hun propa
ganda bij raadsverkiezingen.
Een van de nakomelingen (erf
genamen) heeft zich dan ook be
ijverd, inPeelverhaaltjes en zo meer
de voorstelling ingang te'doen vinden
dat de Peelschrijvers rond het jaar
1900 alles maar uit hun duim ge
zogen hadden. Andere Peelschrij
vers dan Ouwerling en ik bestonden
er niet!
Ik ben in 1896 begonnen met ge
gevens te verzamelen voor mijn
roman „Het Goud van de Peel".
(En in 1889 met waarnemingen in
de Peel). Daaraan heb ik onaf ge-
De tijd van de stevige kost breekt weer aan. Maar waarom er ook
stevige prijzen voor betaald Bij Albert Heijn vindt U het puikje
van de nieuwe oogst voor de laagst denkbare prijzen. Om nog te
zwijgen van de unieke voordelen, die het verrassend obligatie-spaar
systeem iedere (ook nieuwe) klant biedt.
Zuurkcolspek
Bonen met doorregen Spek
■tal. Tomatenpuree 6 x geconc.
Witte Bonen
Capucijners
Capucijners extra gelezen
Grauwe Erwten
Grauwe Erwten extra gelezen
Heli. Bruine Bonen
Gerookt Vet Spek
Augurken Zoetzuur
Spiiterwten
Spliterwten extra gelezen
Groene Erwten
Groene Erwten extra gelezen
Geld. Rookworst div. bekende merken
SPECIALE AAN BI E DING:
100 gram
28
literblik
1 10
2 blikjes
39
500 gram
45
500 gram
39
500 gram
45
500 gram
43
500 gram
49
500 gram
47
500 gram
109
literpoe
72
500 gram
39
500 gram
43
500 gram
32
500 gram
37
per stuk
75
op kooklengte
fijn/middel/grof
250 gram \A_
van 19 voor |™T
Ook U kunt obligatiehoudster worden.
Voor elke bestede gulden kunt U 1 spaarzegel k 10 ct kopen. Als U f 49.-
hebt gespaard, kunt U Uw spaarboekje inwisselen voor een winstdelende
4 0/0 AH-klantenobligatie, groot f 50.- (of rente op rente kwekende
AH-spaarobligatie, groot f 50.-). Spaartegoed en obligaties steeds inwisselbaar.
Extra voordeel voor U
De effectenhandel geeft voor een AH-klantenobligatie een aanzienlijk
hoger bedrag dan de nominale waarde van f 50.-
Nu hebt U 3 redenen
om bij AH te kopen:
1. de beste kwaliteit
2. de laagste prijzen
3. rente winstaandeel
broken gewerkt tot eind 1908 en
daarvoor honderden malen de Peel
doorkruist, dag en nacht. Dikwijls
alleen, dikwijls ook met Ouwerling
samen. Uit die gegevens schreven
Ouwerling en ik ook de kranten
artikelen. Het boek is verschenen
in 1909. En wij waren uiterst voor
zichtig: eerst grondig onderzoek,
en dan publicatie. En zelfs dan nog
sober, gematigd. Bijvoorb.: Wijlen
Pater J. van Well S.J. (Venlo) had
het boek gelezen. Hij moest in de
Peel zijn voor het retraitewerk.
In 'n conferentie met de parochie
geestelijken wierp hij de vraag op:
„Geeft dat boek van Maas de wer
kelijkheid weer?"
Het antwoord luidde: „Was dat
maar waar! Dan stonden we er nu
niet meer zo hopeloos voor! Het
was allemaal veel en veel erger!
Wij begrijpen er niets van, waarom
Maas niet de volle waarheid heeft
geschreven!"
Dat heeft Pater J. van Well meer
malen verteld, ook in talrijke gezel
schappen. Misschien herinnert deze
of gene Venrayenaar zich ook nog
wel het geestdriftige oordeel van
Pater Bosse O.F.M.?
Een paar staaltjes nog in 't kort.
Van de Helenaveense pastoor W.
Kerssemaekers kreeg ik 't begin
van mijn schrijven over Peelland
een brief. Hij noemde mij daarin
„un filou"(een schurk) en was van
oordeel, dat eertijds personen voor
minder erge misdaden naar brand
stapel of schavot waren gebracht.
Nou, daar kon ik het als jonge
Oostrumse snuiter mee doen, hè?
Ouwerling stuurde hem ter inzage
mijn uitvoerig manuscript over toe
standen en personen (alles met de
ware namen), dat hij nodig had
voor zijn boek „Uit de donkere Ge
westen". Na lezing stuurde pastoor
K. dat aan Ouwerling terug met
brief erbij. Ik citeer woordelijk:
„Hierbij de scripta Maas re
tour. Tot mijn leedwezen moet
ik bekennen, dat de Waarheid
daarin op haar troon zetelt. Ik
had nooit kunnen vermoeden,
dat de toestanden zóó vreeselijk
zijn. Er zal een Herculesbezem
voor noodigzijn om dien Augias
stal alvast maar iets te reini
gen. Mogen de pogingen van
Maas daarin slagen!"
Daarna nodigde past. K. mij uit,
een dag bij hem door te brengen.
Dat deed ik. Hij was hoogst ver
baasd, een blijmoedige jongen voor
zich te zien! (Hij had een oude
harde zuurpruimerige vuurvreter
verwacht!) Hij putte zich uit in
hartelijkheid en verontschuldigingen
En verklapte mij de Venrayse bron,
waaruit de ophitsing tegen mij was
voortgekomen! En vertelde mij Peel-
staaltjes, veel erger dan ik ze had
vermoed. Ik zou ze niet eens heb
ben durven publiceren (van sexuele
aard). Zie „Het Goud van de Peel",
pastoor Van Appelen. We zijn goede
vrienden gebleven.
Maar wat gebeurde in Deurne,
het millioenenparadijs met de ge
dwongen winkelnering enhetkliek-
trekken aan de melkkoe? Dit: dat
de koopkracht onder de talrijke be
volkingsgroep, de arbeiders, heel
gauw uitgeput raakte; dat de nering
doenden meer en meer verarmden!
In het millioenenparadijs!
En dan was er tweedens nog een
andere bron van inkomsten voor de
kliek. Dat heette in een speciale
serie van artikelen:
Met de korf lopen
Dat betrof ook al weer een heel
misselijke geschiedenis als onder
deel van de gemeentelijke veen-
exploitatie. Namelijk het incasseren
van „steekpenningen".
Tegenwoordig spreekt men van
„sleutelgeld" bij huur en koop van
een huis. En van „zwarte lonen".
Vervolg zie achter-pagina.