Albert Heijn Het dure leven.... Ouwerling, emancipator in Peelland SC,ÏÏS5 WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN 't Is al kwaliteit wat de AH winterpot schaft Vermicelli Zaterdag 29 October 1955 No'43 ZES EN ZEVENTIGSTE JAARGANG PEEL EN MAAS CONFECTIE VAN w "EEN RIJK BEZIT DRUK EN UITGAVE FIRmA VAN DEN De waarde van de stoffen, waaruit het menselyk lichaam is samengesteld, is niet erg hoog! Gaat U maar eens na: Net genoeg vet om er zeven stuk ken zeep van te maken. Voldoende zwavel om er een klein doosjes zvvavelzalf mee te bereiden. Vijf en veertig liter water, dus nèt genoeg om er een héél klein aquarium mee te vullen. Net zo veel phosphor, dat U er ruim 2000 luciferskoppen mee zou kunnen laten maken. Voor 900 potlootstiftjes koolstof. Kalk, nauwelijks voldoende om er een klein muurtje mee te wit ten en tenslotte aan IJzer net genoeg om er een paar draadnagels van te maken. Totale waarde... misschien f 7.50. Het in stand houden van dat menselijk lichaam kost echter wel veel geld. In zeventig jaren eet en drinkt de gemiddelde mens meer dan 1400 maal zijn lichaamsgewicht, nl.: 4000 kg aardappelen 6000 broden 6000 kg vruchten en groenten 5000 eieren 900 kg kaas 5000 liter melk 3500 kg suiker 9000 liter water waarbij wij dan maar zwijgen van de zes of zeven varkens, de zes of zeven koeien, de paar ons zout en peper, de jam, de chocolade, (de paar druppels alcohol, die sommige mensen tot zich nemen).... en de aspirientjes.... 't Is wel de moeite waard om goed voor die mens-machine te zorgen. Want al is dan het stoffe lijk gedeelte niet zo duur, de ziel, de geest, het verstand en de werk kracht vertegenwoordigen nu een enorme waarde. Zo bezit de mens van tegenwoor dig een kapitaal aan arbeidskracht. In al die jaren van arbeid kan men veel geld verdienen. Dat heeft men dan ook wel nodig! Heeft U wel eens bedacht, dat men aan een kind, van zijn geboor te tot zijn achttiende jaar een be> drag moet besteden van tenminste f 10.000. Heeft U wel eens bedacht, dat als zo'n kind gaat studeren, dat nog héél wat meer kost dan die f 10.000 die er dan aan besteed zijn? Gelukkig maar, dat Uw werk kracht er is... dat die werkkracht U in de gelegenheid stelt het vele geld, dat nodig is, te verdienen. Daarmee heeft U het druk, Uw hele leven lang. En als U gezond is, is dat werken een vreugde... En wanneer U suc ces heeft in het leven, is het alle maal betrekkelijk gemakkelijk. Hoe zijn Uw kansen op succes Als U de 45 gepasseerd is, hoeft U de moed heus nog niet op te geven. 64 pet. van de grootste presta ties in de geschiedenis der mens heid werden verricht door mannen en vrouwen, die tussen de 45 en 65 jaar oud waren. 10 pet. van de belangrijkste pres taties in de wereldgeschiedenis werden geleverd door mannen en vrouwen tussen de zeventig en.... tachtig Is U vrijgezel? Ook dan heeft U goede kansen: Michelangelo, Isaac Newton, Cho pin, Liszt, Schopenhauer, Cecil Rhodes, Lord Kitchener, Voltaire, waren vrijgezellen- Is U getrouwd? Willem de Zwijger, Napoleon, Benjamin Franklin, George Was hington, Abraham Lincoln, Lord Nelson en Edison waren allemaal getrouwd.... Over Uw levensduur? Ook hierover kunnen wij iets vertellen. Sinds jaar en dag heeft men alle mogelijke dingen over 't leven der mensen statistisch vastgelegd. Wist U, dat de mensen van Uw generatie veel langer leven dan hun voorouders? Als U op het ogenblik 35 jaar oud is, bestaat er een redelijke kans, dat U nog 17 miljoen minu ten te leven heeft en dus zeventig wordt. Maar- de Oude Grieken werden gemid deld slechts 18 jaar en de Romei nen (2000 jaar geleden) hadden een gemiddelde levensduur van 22 jaar. In de middeleeuwen werden de mensen gemiddeld niet ouder dan 35 jaar. In 1850 werd men gemiddeld 41 jaar. Tegen het einde van de negen tiende eeuw 45 jaar. Omstreeks 1920 werden gemid deld 55 jaar. Om en bij 1935 was de gemiddel de levensduur al gegroeid tot... 60 jaar. Omstreeks 1945 werden de men sen gemiddeld 65.1 jaar en NU is de gemiddelde levensduur in Ne derland iets meer dan 70 jaar... Om dan tenslotte nog wat an dere cijfers te geven. Deskundigen hebben uitgerekend hoeveel het kost in oorlogstijd één mens te doden: Julius Caesar was goedkoop en had slechts f 1.80 nodig. Napoleon Bonaparte werd duur der en vroeg f 10.800. Tijdens de Onafhankelijkheids oorlog in de Verenigde Staten van Noord-Amerika werd dat f 18.000. Gedurende de eerste wereldoor log per mens f 81.000. De tweede wereldoorlog eiste van de Amerikanen voor elke ge dode Duitser of Japanner f900.000. Het gebruik van atoombommen zeker achtend, berekent men nu reeds, dat in een te verwachten derde oorlog iedere gevallen tegen stander minstens zal kosten het bedrag van: f 4.000.000 SLOT Vorig artikel eindigde met de bonnenhistorie betreffende de dood arme Deurnese peelwerkers. De vaders van die beklagenswaardige schepsels, zoals ik deze van nabij en goed gekend heb, op hun werk in de Peelkuilen, in de Deurnese fabriek en in hun vuile krotten van plaggen, leem en latten, ver lokt door de schitterende voorspie gelingen van de industrie, hadden gemeend hun bestaantje van dag- lonertje of van keutertje maar met haastige spoed te moeten verruilen voor dat van peelwerker in de in dustrie, om zodoende het Millioe- nen-paradijs binnen te kunnen treden. HET MILLIOENEN- PARADIJS. Toen zij aan den lijve hadden ondervonden, dat zij de hel waren Ingelokt, was, althans van zeer velen hunner, alle energie reeds kapot. De besten trokken wel intijds naar Pruisen en anderen werden meestal te laat, naar Pruisen ge prest (zie vorig artikel). De vaders hadden gemeend, de voet in het Peelparadijs te zetten. Waar hun beetje geest afstompte door het beulswerk en de armoede. In de vroegte 'smorgens op pad en 'savonds laat thuis, met brood en Amerikaans spek en een flesje snevel in de knikkezak, om als alles meeliep zo'n dag een loon van zestig cent verdiend te hebben! Wat bleef daarvan voor de vrouw en het gezin over? Meestal viel dat ook nog erg tegen. Bovendien, als de magazijnen vol turfstrooisel zaten en de ver koop niet vlotten wilde, kregen er maar kortweg een paar honderd ontslag. Overgeleverd aan „den arme"! En wat was in dergelijke omstandigheden het noodlot? De kinderen van elf, twaalf jaar jongens en meisjes, moesten of wilden ook mee, met de knikkezak om de nek, om wat bij te verdie nen mee met vader en zo de stap te zetten naar de lichamelijke en morele ondergang. Op mijn veelvuldige tochten door de Peel heb ik maar heel weinig arbeiders ontmoet boven de leef tijd van vijftig jaren. Velen haal den die ouderdom niet! Het sterftecijfer van de kinderen beneden het jaar was ijzingwek kend hoog! En dat werd maar goed gewauweld: „weer een engelke vur d'n hemel!" En ze zullen daar ook wel beter af geweest zijn dan in de fabriekshel. De kinderen, die de eerste paar jaren levend door kwamen, waren meestal gehard en ijzersterk. En zo zag men onder de meisjes van elf, twaalf jaren „flinke plooien" en wat onder lichamelijk ontwik kelde, aankomende „vrouwen". Vroegtijdig in die ruwe milieus. Vroeg rijp. En het was dan ook geen wonder, dat „verkapte" pro stitutie als vanzelf ontstond. Maar wonderbaar, niet die toestanden, maar de boeken over die toestan den waren „zedeloos". Eigenaardige verwarring van begrippen. Omwille van de waarheid moet ik echter hierbij voegen, dat verscheidene priesters zoals ik bewijzen kan er wel heel anders over dachten! En dan die afgestompte hersens! Daar heb in de Deurnese fabriek staaltjes van gezien om over te lachen, maar toch; wel meer om van te ijzen. Daar stond 'me zo'n kerel, met tranende rood belopen ogen van turfstof en houtzaagsel, aan elke hand een paar stompjes van afge knepen vingers, de kin bedropen met pruimkwijlsel en slokjessnevel aan de machinekast voor de per sing van turfstrooiselpakken. Dat gebeurde in een afdeling hoog bo ven de grond. Bliksemsnel gingen de deuren van de kast open, een massa losse turf vezels stortte voor hem neer in een bak één grau we wolk van stof in die afdeling diep voorover bukken om ijzer- draden en houten latten uit te ieg- gen, zich oprichten, de deuren draaiden snel dicht en op hetzelfde moment een donderend geraas en kwakte met een zware plof het pak neer, beneden op een wagen voor direct vervoer, want onmid- delijk volgde een nieuw pak. Dat werkte mechanisch van beneden af. De bedienende personen konden elkaar niet zien. Een onderdeeltje van een minuut te laat en de zware deuren hadden de man boven plat geknepen. Ik vroeg hem: „Wat dan?"...: Traag, moeizaam het ant woord: „Dan hedd' au we knappert geblaoze!" Of dat wel eens gebeurd was? „O jawe, dan wurd er een ander neergezet, verder niks. En hoe die machine werkte? Hoe kon hij dat weten? Hoe lang hij dat al deed? Es zien, een jaar of twaalf, misschien wel vijftien!... Alles even fatalistisch. Nog geen wrak van een mens meer over Beneden had ik een half uur werk om mijn kleren af te borste len en mij te wassen. En de arbei ders hadden lol: dat ik in zo'n rotzooi kwam met een herenpakske aan, alleen om 'ns te kijken Die hele fabriek, grotendeels van hout opgetrokken, was een gore onderkomen boel. Ouwerling kreeg practisch geen kans om zijn voet in dat heiligdom te zetten. Zeker niet verder dan eens in ,.het kan toor". Waar niets te zien was. De fabrieken van de „particuliere' Peelindustrieën zagen er veel beter uit. Maar daaruit moet men geens zins afleiden, dat het lot van die arbeiders ook zoveel mooier was De staking van 1919 ging tegeri de „Maatschappij Helenatfeen" (zie „Het Goud van de Peel", naschrift, 3e druk). Veel artikelen heeft Ouwerling geschreven met het opschrift „Het Millioenenparadijs". Die beschreven de hele gemeentelijke veenexploi- tatie van Deurne. En als onderdeel ook het lot van de arbeiders. Maar de bonnenhistorie (slot art. III) behoort tot een andere serie arti kelen namelijk De gedwongen winkelnering Arbeiders van de Deurnese fabriek moesten hun winkelwaren kopen in de winkel van het „Sikkertaoriske"! Zo kwamen de (schrale) lonen van de arbeiders, betaald uit de kas van de gemeente, ook bij de Secre taris terecht. De prijzen van de winkelwaren waren er altijd hoger dan in andere winkels. Maar een arbeidersvrouw moest het eens wagen, daar te gaan winkelen Dadelijk lekte dat uit. Gevolg: de man (eventueel ook de kinderen) de hei op Ook de bonnen van „den arme' moesten omgezet worden in de gedwongen winkel. Dus dat ge meentegeld vloeide eveneens naar het „Sikkertaoriske". Maar niet voor die bon alleen kon iets ge haald worden. Daar moesten andere winkelwaren bijOp de pof. Om later te verrekenen, als de arbeider weer iets verdiende. Zodat die altijd slaaf bleef. En als daar moeilijk heden door ontstonden, bijv. door dat zo'n ongelukkige dat niet bij houden kon, welnu, dan kreeg hij geen bon meer en moest maar zien, wat er van zijn gezin terecht kwam! (Men zie alweer „Het Goud van de Peel"). Het Millioenenparadijs en de Gedwongen Winkelnering waren dan onderwerpen, behorende tot het geheel: de veenexploitatie door de gemeente Deurne. Maar dit totaalonderwerp bevatte ook nog andere speciale onderdelen. Zoals eerstens: De Deurnese Melkkoe Dat beest gaf volop Maar alleen voor de weinigen van het kliekje, die er aan trekken mochten. Dat waren de handlangers. Men kon hen weldra kennen (ijverige diena ren van de exploitatie aan hun levenswijze van gestegen welvaart, betere woning, enz. en hun propa ganda bij raadsverkiezingen. Een van de nakomelingen (erf genamen) heeft zich dan ook be ijverd, inPeelverhaaltjes en zo meer de voorstelling ingang te'doen vinden dat de Peelschrijvers rond het jaar 1900 alles maar uit hun duim ge zogen hadden. Andere Peelschrij vers dan Ouwerling en ik bestonden er niet! Ik ben in 1896 begonnen met ge gevens te verzamelen voor mijn roman „Het Goud van de Peel". (En in 1889 met waarnemingen in de Peel). Daaraan heb ik onaf ge- De tijd van de stevige kost breekt weer aan. Maar waarom er ook stevige prijzen voor betaald Bij Albert Heijn vindt U het puikje van de nieuwe oogst voor de laagst denkbare prijzen. Om nog te zwijgen van de unieke voordelen, die het verrassend obligatie-spaar systeem iedere (ook nieuwe) klant biedt. Zuurkcolspek Bonen met doorregen Spek ■tal. Tomatenpuree 6 x geconc. Witte Bonen Capucijners Capucijners extra gelezen Grauwe Erwten Grauwe Erwten extra gelezen Heli. Bruine Bonen Gerookt Vet Spek Augurken Zoetzuur Spiiterwten Spliterwten extra gelezen Groene Erwten Groene Erwten extra gelezen Geld. Rookworst div. bekende merken SPECIALE AAN BI E DING: 100 gram 28 literblik 1 10 2 blikjes 39 500 gram 45 500 gram 39 500 gram 45 500 gram 43 500 gram 49 500 gram 47 500 gram 109 literpoe 72 500 gram 39 500 gram 43 500 gram 32 500 gram 37 per stuk 75 op kooklengte fijn/middel/grof 250 gram \A_ van 19 voor |™T Ook U kunt obligatiehoudster worden. Voor elke bestede gulden kunt U 1 spaarzegel k 10 ct kopen. Als U f 49.- hebt gespaard, kunt U Uw spaarboekje inwisselen voor een winstdelende 4 0/0 AH-klantenobligatie, groot f 50.- (of rente op rente kwekende AH-spaarobligatie, groot f 50.-). Spaartegoed en obligaties steeds inwisselbaar. Extra voordeel voor U De effectenhandel geeft voor een AH-klantenobligatie een aanzienlijk hoger bedrag dan de nominale waarde van f 50.- Nu hebt U 3 redenen om bij AH te kopen: 1. de beste kwaliteit 2. de laagste prijzen 3. rente winstaandeel broken gewerkt tot eind 1908 en daarvoor honderden malen de Peel doorkruist, dag en nacht. Dikwijls alleen, dikwijls ook met Ouwerling samen. Uit die gegevens schreven Ouwerling en ik ook de kranten artikelen. Het boek is verschenen in 1909. En wij waren uiterst voor zichtig: eerst grondig onderzoek, en dan publicatie. En zelfs dan nog sober, gematigd. Bijvoorb.: Wijlen Pater J. van Well S.J. (Venlo) had het boek gelezen. Hij moest in de Peel zijn voor het retraitewerk. In 'n conferentie met de parochie geestelijken wierp hij de vraag op: „Geeft dat boek van Maas de wer kelijkheid weer?" Het antwoord luidde: „Was dat maar waar! Dan stonden we er nu niet meer zo hopeloos voor! Het was allemaal veel en veel erger! Wij begrijpen er niets van, waarom Maas niet de volle waarheid heeft geschreven!" Dat heeft Pater J. van Well meer malen verteld, ook in talrijke gezel schappen. Misschien herinnert deze of gene Venrayenaar zich ook nog wel het geestdriftige oordeel van Pater Bosse O.F.M.? Een paar staaltjes nog in 't kort. Van de Helenaveense pastoor W. Kerssemaekers kreeg ik 't begin van mijn schrijven over Peelland een brief. Hij noemde mij daarin „un filou"(een schurk) en was van oordeel, dat eertijds personen voor minder erge misdaden naar brand stapel of schavot waren gebracht. Nou, daar kon ik het als jonge Oostrumse snuiter mee doen, hè? Ouwerling stuurde hem ter inzage mijn uitvoerig manuscript over toe standen en personen (alles met de ware namen), dat hij nodig had voor zijn boek „Uit de donkere Ge westen". Na lezing stuurde pastoor K. dat aan Ouwerling terug met brief erbij. Ik citeer woordelijk: „Hierbij de scripta Maas re tour. Tot mijn leedwezen moet ik bekennen, dat de Waarheid daarin op haar troon zetelt. Ik had nooit kunnen vermoeden, dat de toestanden zóó vreeselijk zijn. Er zal een Herculesbezem voor noodigzijn om dien Augias stal alvast maar iets te reini gen. Mogen de pogingen van Maas daarin slagen!" Daarna nodigde past. K. mij uit, een dag bij hem door te brengen. Dat deed ik. Hij was hoogst ver baasd, een blijmoedige jongen voor zich te zien! (Hij had een oude harde zuurpruimerige vuurvreter verwacht!) Hij putte zich uit in hartelijkheid en verontschuldigingen En verklapte mij de Venrayse bron, waaruit de ophitsing tegen mij was voortgekomen! En vertelde mij Peel- staaltjes, veel erger dan ik ze had vermoed. Ik zou ze niet eens heb ben durven publiceren (van sexuele aard). Zie „Het Goud van de Peel", pastoor Van Appelen. We zijn goede vrienden gebleven. Maar wat gebeurde in Deurne, het millioenenparadijs met de ge dwongen winkelnering enhetkliek- trekken aan de melkkoe? Dit: dat de koopkracht onder de talrijke be volkingsgroep, de arbeiders, heel gauw uitgeput raakte; dat de nering doenden meer en meer verarmden! In het millioenenparadijs! En dan was er tweedens nog een andere bron van inkomsten voor de kliek. Dat heette in een speciale serie van artikelen: Met de korf lopen Dat betrof ook al weer een heel misselijke geschiedenis als onder deel van de gemeentelijke veen- exploitatie. Namelijk het incasseren van „steekpenningen". Tegenwoordig spreekt men van „sleutelgeld" bij huur en koop van een huis. En van „zwarte lonen". Vervolg zie achter-pagina.

Peel en Maas | 1955 | | pagina 1