CACAO
RECLAME
Uit vroeger dagen
Ouwerling, emancipator
in Peelland.
De Economische
rechter vonniste
Foor de Politierechter
TWEE PAKJES
ROODMERK CACAO
VOOR SLECHTS F 1,-
deGruyters
Zaterdag 8 October 1955 No 40
ZES ENJZEVENTIGSTE JAARGANG
ONDERVINDT
PEEL EN MAAS
f CONFECTIE VAI
m
DRUK EN UITGAVE FIRi*»A VAN DEN MUNCKHOF WRPKRl RH UOOB VPMPAY CN OMCTPP'irP'M ADVERTENTIEPRIJS 8 ct. p. mm. ABONNEMENTS-
GROOTESTRAAT 28 TELEF. 512 GIRO IS 0552 E(L,IVDL«U VVJUlV VJlllKAI Hl» UIVlo I KE/IVCIi PRIJS PER KWARTAAL f 1.25 Buiten Venruj f 1.45
bij elke aankoop van 1 4,— De Gruyter-artikelen
(van samen f 1,50)
Geldig van 5 t/m 11 October 1955
om Ouwerling weg te werken. Zijn
betrekking was: onderwijzer met
verplichte hoofdacte, in de volks
mond waarnemend of tweede „bo
venmeester". Dat instituut, afhan
kelijk van het getal leerlingen en
daardoor van het aantal onderwij
zers, kent de Wet niet meer.
Ouwerling had als zodanig f 600
salaris, terwijl de meeste gewone
onderwijzers op het minimum van
f 400 stonden, ongeacht hun leef
tijd. Een bepaalde vermindering
van het getal leerlingen zou als
automatisch gevolg hebben, dat de
betrekking van Ouwerling moest
worden opgeheven; dat hij bij aan
blijven weer gewoon onderwijzer
worden moest met het minimum-
salaris (tegen de 40-jarigeleeftijd)
en dat dan, volgens gebruik de
jongste, een of meer onderwijzers
als overcompleet zouden worden
ontslagen.
Maar de openbare school zou
overigens blijven voortbestaan. Zo
als ook gebeurd is. De pastoor van
Deurne dreef die schoolstrijd en
sloot alle mogelijkheden uit door
alleen een bijzondere [school met
fraters-personeel daarnaast te wil
len.
Vele ingezetenen van Deurne
waren op de hand van Ouwerling,
die als onderwijzer en als mens
een gezien man was. Zo werd de
schoolstrijd heftig. Om geld voor
de bouw enz. van een bijzondere
school en om leerlingen daarheen
te halen.
0—
Hoe was het dan gekomen, dat
Ouwerling weg moest Hierboven
schreef ik al, dat hij zich uit lief
hebberij bezig hield met geweste
lijke en vooral plaatselijke historie.
Daarvoor onderzocht hij archieven,
zoals van Deurne enz.
De heer van het kasteel Deurne
had hem opgedragen, het archief
van het kasteel te ordenen en te
registreren. Zijn vriend, notaris
Sassen te Helmond, tevens archi
varis, hielp hem.
Zo kwamen Ouwerling allerlei
feiten en toestanden, ook allesbe
halve mooie, onder de ogen. Hij
praatte daarover, vooral ook op zijn
cursus voor het hoofdonderwijzers
examen.
Gedienstige geesten wisten wel
te zorgen, dat een en ander ter
ore van bepaalde machthebbers en
potentaten kwam. Het zette kwaad
bloed tegen hem. Hij publiceerde
ook enige artikelen daarover. En
schreef eveneens een paar stukken
over de erbarmelijke toestand van
het lager onderwijs in 't katholieke
zuiden,waar absoluut niets gedaan
werd van gemeentewege voor ver
betering van de positie der onder
wijzers.
Wie mijn boek „Om de School"
kent, vindt daarin een en ander
beschreven.
J. Heeren, onderwijzer aan een
katholieke school in Helmond, die
in 1908 met Ouwerling intiem be
vriend werd en dat bleef tot diens
dood in 1932 schreef over deze aan
gelegenheid in het Getouw (Hel
mond) in 1940:
De vooruitstrevende, gezonde
ideeën en zijn kijk op Deurnese
toestanden, maakten Ouwerling
ongeschikt om bij de omzetting
van de openbare school in een
bijzondere, in 1896, te worden
overgenomen. Ouwerling stond
„op de keien" en hij moest maar
zien, wat er van hem terecht
kwam.
Zo staat er. De conclusie, wie
volgens Heeren dan geschikt is
voor een betrekking aan een bij
zondere school, laat ik aan de
lezers over. Maar die omzetting is
een leugen, want de openbare
school is naast de fratersschool
nog lange tijd blijven bestaan.
0—
Ouwerling is echter gegaan.
Tegen het jaar 1900 begon hij als
redacteur van De Zuid-Willems
vaart te Helmond de strijd tegen
het gemeentebestuur van Deurne
zijn woonplaats van 1880 af tot
zijn dood in 1932 met mij als
zijn medewerker over andere Peel
dorpen.
Wordt vervolgd.
H. H. J. MAAS.
voudige middeltjes die Maas en Peel
in 1888 reeds bekend maakte weer
vergeten. Wij geven daarom
ten bate van alle tegenwoordige
en toekomstige kiespijnlijders nog
maals het bericht weer: Sedert
korten tijd worden twee methodes
aanbevolen; volgens de een kan
men de kiespijn genezen of doen
verminderen, volgens de andere
kan men zich van een slechte kies
bevrijden.
In het eerste geval neemt men
een stuk zink; de eene zijde daar
van wordt tegen het vlees gehou
den. Wanneer men nu met den kant
van een stuk zilver den rand van
het zink aanraakt, ontstaat daar
door een lichte electrische stroom
en houdt de pijn op.
In het tweede geval neemt men
een stuk gommelastiek, boort er
een gat in, en steekt het zo op den
tand, dat het 't bovenste gedeelte
van den tand aanraakt. Het gomme
lastiek trekt steeds aan den wortel
en de tand gaat eindelijk los, zon
der dat de patiënt pijn heeft te
lijden.
Aldus lezen wij in Maas en Peel
van 1888.
De zitting van deze rechter is
toch anders als anders en de ver
dachten zijn van een heel ander
slag dan de klanten van de straf
rechter.
Een ingewikkeld geval was dat
van de landbouwer J. uit Bergen,
die terecht stond voor het niet na
leven van de CAO, ten opzichte
van de bij hem in dienst zijnde
landarbeider.
Deze landarbeider had zich tot
de controle gewend met de vraag
of zijn werkgever verplicht was
aan hem de 6 pet duurtoeslag uit
te betalen.
De opsporingsambtenaar had een
onderzoek ingesteld en was tot de
slotsom gekomen, dat de arbeider
niet alleen die 6 pet niet kreeg,
maar bovendien zijn overuren niet
betaald kreeg, die ongeveer 12 uren
per week bedroegen.
Derhalve was er voor deze boer
over een tijdvak van 16 maanden
in totaal een voordeel geweest van
ruim 1000 gulden, waarvan de ar
beider 700 gulden te weinig had
ontvangen.
De stukken waren zo overtui
gend en zo munitieus, dat als het
ware elke ademhaling van de ar
beider in geld was uitgedrukt. Hoe
wel het opzettelijke niet bewezen
was, stond onomstotelijk vast, dat
de arbeider het hem rechtmatig
toekomend loon niet was uitbe
taald.
Hier deed de Economische poli
tierechtereen Salomonsoordeel. Hij
verdaagde de zaak tot over veer
tien dagen, om de boer gelegen
heid te geven de 700 gulden uit te
betalen, opdat hij met het vonnis
wijzen, met deze daad rekening zou
kunnen houden.
De Wanssumse arbeider B. en
diens broer hadden beiden de ar
beidsverhouding met Landbouwbe
lang beëindigd, zonder toestem
ming van het GAB.
Als reden werd aangevoerd, dat
ze zich te veel hadden verslapen
en daarom maar waren weggeble
ven. Een opmerkelijke mentaliteit.
Maar de boete van 4 tientjes zal
hen misschien wat vroeger wakker
maken
De papieren....
Th. uit Meerlo had een handel
in tabaksartikelen gedreven zonder
de vereiste vergunningen. Hij had
echter nu examen gedaan en vol
trots werden de benodigde papieren
getoond.
Hier had de politierechter begrip
voor en legde maar een symbo
lische boete op van vijf gulden,
die prompt werden betaald.
K. A. te Venray had een handel
in schoenen gedreven, zonder in 't
bezit te zijn van de vereiste ver
gunningen. Voor hetzelfde feit was
deze verdachte reeds tweemaal ver
oordeeld, maar had niets geleerd.
Steeds werd er maar doorgegaan
en voor de examens steeds maar
gestraald.
100 gulden boete of 25 dagen
hechtenis met de ten uitvoerleg
ging van de voorwaardelijke straf
van 14 dagen logies Pollardstraat
Roermond, van de vorige keer.
Bij de bespreking van mijn arti
kel Ouwerling, emancipator, in het
boek over de Peel, schreef de
redacteur van dit blad, dat het
jammer was, dat ik deze geschie
denis zo onduidelijk en onbegrijpe
lijk verhaalde.
En hierin moest ik hem groot
gelijk geven. Door allerlei oorzaken
is de tekst verminkt en ingekort
in het besproken boek terecht ge
komen en vooral voor de jongeren
is de figuur van Ouwerling vaag
en onbegrijpelijk gebleven.
Het is daarom dat ik in onder
staand opstel opnieuw een korte
schets wil geven van de figuur
van Ouwerling, zijn werk en de
tijd waarin hij leefde.
De betekenis van het woord
emancipator, toegepast op Ouwer
ling, is: vrijmaker. En dit aller
eerst in geestelijke zin.' Hij wilde
glashelder de misstanden beschrij
ven, die rond de eeuwwending in
het Land van de Peel bestonden,
met de bewijzen erbij, om het pu
bliek te doen inzien:
le. dat die misstanden heersten;
2e. dat de verschillende bestuur
ders die misstanden veroor
zaakten om zichzelf rijk te
maken.
3e. dat de massabevolking daar
zelf de schuld van droeg,
door domheid, door gebrek
aan ontwikkeling, door haar
geest 'van kruiperige slaver
nij, doe,: haar geneigdheid tot
huichelarij, tot leugen en de
redeloze angst, dat die be
stuurders zich wreken zouden
over het vrijmoedig en eerlijk
de waarheid zeggen.
De massa werkte niet samen en
in plaats van samen te werken,
bracht de een de ander vooral in
het geniep, nog meer in het leed.
Hij bracht dan die misstanden
in de Zuid-Willemsvaart van die
dagen, de Helmondse Courant,
waarvan hij lange tijd redacteur
was.
Er werd onder de bevolking bit
tere armoede geleden door de vele
Peelwerkers, dagloners, keuterboe
ren en kleine ambachtslui. Zij leef
den in hun hutjes van leem enz.,
nauwelijks beter dan dieren.
De besten, dat waren zij, die vol
doende energie daarvoor bezaten,
trokken naar Duitsland, waar volks
ontwikkeling en welvaart heersten.
De massa-bevolking in Peelland
was zo onontwikkeld (de meesten
konden nauwelijks of niet lezen)
en zo bang voor de bestuurders,
dat zij van haar staatsrechtelijke
rechten niets wist of er toch geen
gebruik van durfde te maken.
Haar grootste wijsheid bestond
in het elkaar napraten van dom
heden. Dat nu eenmaal in deze
wereld zich het best warmde, die
het kortst bij het vuur zat, dat het
niets geven kan of men door een
kat of een kater gebeten wordt,
dat de waarheid niet gezegd mocht
worden, dat voor de mindere man
geen geluk op aarde kon bestaan
en hij zich in zijn armoede maar
schikken moest. Voor allemaal kon
er niet genoeg zijn...!
—0—
Ouwerling was geboren in 1861
in Den Bosch en werd in 1880 be
noemd aan de openbare school in
Deurne.
Ik leerde Ouwerling kennen in
September 1896. Toen was ik mijn
schrijversloopbaan al begonnen. Ik
was negentien en hij vijf en dertig
jaren oud. Tot dan toe had hij er
nooit aan gedacht, over de mis
standen in de Peel en Peelland te
gaan schrijven.
Hij had wel eens, als onderwijzer
een paar stukjes gepubliceerd over
de erbarmelijke positie van de on
derwijzers in het zuiden, over de
toestanden van het onderwijs en
volksontwikkelin g.
De reactie daarop gaf de stoot,
dat hij zijn betrekking verloor. Hij
moest er uit! En daardoor kregen
zijn vijanden een tegenstander, die
hen overwon!
Zo draait het leven. Dat heb ik
beschreven in „Het Goud van de
Peel". De Visscher is Ouwerling.
0—
De schoolstrijd was aanleiding
ADVERTEREN IN 1888
Als men in die dagen abonné
was v.an Maas en Peel dan had men
niet alleen recht op geregelde toe
zending daarvan, maar ook kreeg
men reductie, en niet zo geringe,
op de prijs der advertenties. Elke
abonné kon elk kwartaal een ad
vertentie van 10 regels doen plaat
sen voor 20 cent, terwijl deze naar
het gebruikelijke tarief 50 centen
zou kosten.
Dit was niet de enige gunst, die
Maas en Peel aan haar lezers ver
leende; neen, zij die behoefte aan
werk hebben, (werkelozen zouden
wij zeggen) konden kosteloos hunne
aanbiedingen of aanvragen omwerk
plaatsen. Geregeld herinnerde Maas
en Peel aan beide faciliteiten.
TANDPIJN
Hoe het mogelijk is dat bij de
tegenwoordige hoge stand der me
dische wetenschap en de voortdu
rende verzorging met de meest ge
raffineerde mondwaters en tand
pasta's iemand nog tandpijn kan
krijgen is gewoonweg onbegrijpelijk.
Blijkbaar is men de twee een
Diploma's.
De Coöperatie te Lottum werd
in het nauw gedreven toen de vo
rige beheerdster was komen te
overlijden. De nieuwe kracht had
niet de beschikking over de nodige
diploma's, maar desondanks werd
zij toch benoemd.
Reeds eerder veroordeeld voor
dezelfde feiten bleef men rustig
doorgaan met het plegen van deze
strafbare feiten, maar ook een coö
peratie heeft de wet te eerbiedigen.
Het zal nog jaren duren eer de
bewuste beheerdster de vereiste
papieren zal hebben en het was
derhalve geen hoopvolle muziek.
Het bestuur van voornoemde coö
peratie zal, aldus de verdediger,
gedwongen zijn de winkel te slui
ten en zeker na dat het vonnis was
geveld, zijnde 8 maal 150 gulden
boete, waarvan 8 maal 100 gulden
voorwaardelijk.
Landbouw.
P. B. en zijn zoon H. B. uit Ber
gen hadden de formulieren voor
de landbouwtelling niet ingeleverd
bij de plaatselijke Bureauhouder.
Het is nu eenmaal noodzakelijk,
dat de Overheid weet wat er wordt
geteeld. Daar de rechter van oor
deel was, dat dit feit niet opzette
lijk was gepleegd, werd de boete
voor ieder twaalf gulden.
Ingewikkeld was de zaak tegen
de grossier L. R. uit Afferden, die
zijn zaak met de verkoop van ver
warmingsapparaten had uitgebreid,
dit was aan het licht gekomen
door een klacht van een concur
rent.
Het ging niet om die stinkende
en walmende petroleum-toestellen,
maar om de moderne oliehaarden,
daar die eerste niet onder de be
palingen vielen.
Maar over een tientje boete is
altijd heen te komen.
Het is niet prettig als je op je
verjaardag voor Vrouwe Justitia
moet verschijnen. Het feestelijke
van die dag krijgt dan wel een ge
duchte opdoffer. In plaats van met
vrienden en kennissen een verjaar
dagsborreltje te pikken, een donder
preek van de heer Officier over je
heen te moeten laten gaan, valt
niet mee. Toch overkwam dat een
inwoner uit Tegelen, die als opper
man in het dagelijkse leven zijn
kost verdient. Deze opperman nu
had een paar collega's bij hem op
de bouw, die er schijnbaar een
levensdoel van gemaakt hadden,
hem het leven zo zuur mogelijk
te maken. Tot op een gegeven
moment de gal hem in zijn bloed
schoot en hij een van die pestkop
pen met een schop op zijn kop
sloeg. Waarbij hulp en moord ge
roepen werd en de politie een bon
netje uitschreef. Voor dit treurige
feit moest onze Tegelenaar nu
uitgerekend op zijn verjaardag op
het matje komen. Hij kreeg zijn
donderpreek, maar tot zijn kenne
lijk genoegen bleek de Officier
ook behoorlijk goed op de hoogte
te zijn van de gedragingen van de
afgeroste getuige, die bij zijn ge-
tuigengeld ook een behoorlijke
strafpreek mee mocht nemen. De
eis was zwaar, maar zelfs Vrouwe
Justitia heeft een zwak voor jarigen
en daarom was ditmaal de boete
slechts f 15.
Men zou zo zeggen in Merselo
gebeurt nooit iets tegen de wet,
maar vergist u niet, want de laatste
zitting moest een geweldenaar op
het matje komen, die een buur
jongen liefst twee tanden los en
een neus bloedend geslagen had.
Of de verdachte nu al zei, dat hij
alleen zijn zoon te hulp gekomen
was, die door de „bloedneus" afge
rost werd, het hielp niets. Men
moet zijn handen thuis houden en
heeft men klachten over de een
of ander, dan zal de politie dat
graag opknappen. Die moeten per
slot van rekening ook iets te doen
hebben. Dies kreeg de geweldenaar
f 25.—.
We hebben het hier al meer ver
teld, maar telkens blijkt wel welk
een vreemde kostgangers hier
feitelijk rondwandelen. Daar trekt
een sleepboot enkele kolenschepen
door de Maas. 's Avonds gaan ze
netjes aan de kant liggen, maar
dan begint het werk eerst. Want
dan ging de sleepboot langs de
andere schepen liggen en bunkerde
zijn ruim netjes vol kolen. Alleen
er werd geen rekening gepresen
teerd en later in Rotterdam kwam
men geregeld 10 tot 15 ton kolen
tekort. Nu had men al lang op
dit onderlinge handeltje liggen
loeren en jawel op een goede avond
in Velden kon de waterpoll tie
duidelijk zien, dat er gebunkerd
werd. En toen waren zowel de be
manning van de sleepboot, als die
van de sleep „het klosje" en de
meervoudige kamer zal nu wel
uitspraak doen. Want 10 tot 15 ton
kolen gaat boven de macht van
een politierechter.
Een Grubbenvorsternaar ging
autorijden. Echter zonder rijbewijs,
aangezien hij de jaren des ver-
stands nog niet had. Dat zul je nu
altijd zien, maar juist op die reis,
rijdt hij tegen een woonwagen op,
welke hij behoorlijk kneust. Zonder
verder te kijken smeerde hij het
hem toen. Maar Hermandad laat
zich niet in de luren leggen en
greep de rijbewijs-loze bij zijn
kraag. Voor dit ritje mag hij eerst
de schade aan de woonwagen be
talen en verder nog f 50.boete.
Dan was er een triest geval.
Enkele meisjes uit Meerlo hebben
bij het aspergessteken ruzie gekre
gen. Een daarvan maakt zich zo
kwaad, dat ze de ander met het
heft van een aspergesmes in haar
gezicht slaat. Laat ze nu juist het
oog raken, dat hierdoor verduisterd
wordt en volgens de rapporten van
de geneesheren ook nooit meer
behoorlijk functioneren zal. Het
slachtoffer zal aan dat oog voortaan
drie-kwart blind zijn.
Afgezien van alle mogelijke reke
ningen, die de verdachte zal moeten
betalen en die ongetwijfeld niet
laag zullen zijn, blijft dat meisje
haar hele leven lang gehandicapt
en de Officier bracht dan ook nog
eens uitdrukkelijk naar voren hoe
dom het is, zich door drift mee te
laten sleuren en dergelijke dingen
te doen. Om verdachte dat af te
leren, kreeg ze een boete van
f 50.en een maand v.w. Waarbij
dan de rekeningen nog wel eens
apart ter sprake komen.
Dronken bromfietsberijders, fiet
sers en automobilisten zelfs waren
er ditmaal weer in overvloed. De
gebruikelijke boetes werden weer
gevraagd en wie daar de tweede
keer moest komen kreeg gratis
logies aangeboden. Een lange rij
van mensen, die misschien deze
veroordeling flauwekul vinden,
maar die door hun gedrag de
verkeerspuzzle en de verkeers
moeilijkheden nog al groter maken
als ze al zijn, maar bovendien het
leven van andere mensen erg in
het gevaar brengen.
Een kastelein uit Sevenum zorgde
hier voor de vrolijke noot, door
juichend zijn f 50,boete te betalen
wegens dronkenlapperij op een
bromfiets. De goede man had
kennelijk verwacht nog in de rechts
zaal in verzekerde bewaring gesteld
te zullen worden en wist zijn geluk
niet op te brengen, toen bleek dat
hij er met een boete van af kwam.
Spontaan zei hij dan ook, dat hij
er een goeje op zou pakken op die
gelukkige afloop, waar tegen tot
zijn grote verbazing zelfs de Offi
cier geen bezwaar had, mits hij dan
zijn brommer maar op stal liet
staan.
Dat industrialisatie ook niet alles
is, kun je in Bergen merken, waar
heren fabrikanten druk bezig zijn
de meisjes, die op de fabrieken
werken, weg te kopen bij hun
collega's. En treffen die collega's
dan elkaar, dan wordt er natuurlijk
over die wegkoperij zo 't een en 't
ander gezegd. En zolang dat ge
sprek op hoog peil staat, is daar
niets op tegen, maar gewoonlijk
halen ze dat hoge peil niet en dan
komt de politie er aan te pas, die
in alle mogelijke spellingen, alle
mogelijke rare en vieze woordjes
op moet schrijven. En dan komen
de industriëlen voor de politierech
ter, die netjes boeten van f 25.—
en meer gratis uitdeelt. Behalve aan
een fabrikant, die kon bewijzen het
hoge peil gehandhaafd te hebben
en toch zijn collega lekker de waar
heid gezegd te hebben. En die werd
dan ook prompt vrijgesproken.
Dan was er nog een ruzie tussen
twee firmanten, die vroeger geza
menlijk speelautomaten hadden ge
ëxploiteerd. Deze zaak kon niet
doorgaan en werd uitgesteld.