CACAO RECLAME Uit vroeger dagen Ouwerling, emancipator in Peelland. De Economische rechter vonniste Foor de Politierechter TWEE PAKJES ROODMERK CACAO VOOR SLECHTS F 1,- deGruyters Zaterdag 8 October 1955 No 40 ZES ENJZEVENTIGSTE JAARGANG ONDERVINDT PEEL EN MAAS f CONFECTIE VAI m DRUK EN UITGAVE FIRi*»A VAN DEN MUNCKHOF WRPKRl RH UOOB VPMPAY CN OMCTPP'irP'M ADVERTENTIEPRIJS 8 ct. p. mm. ABONNEMENTS- GROOTESTRAAT 28 TELEF. 512 GIRO IS 0552 E(L,IVDL«U VVJUlV VJlllKAI Hl» UIVlo I KE/IVCIi PRIJS PER KWARTAAL f 1.25 Buiten Venruj f 1.45 bij elke aankoop van 1 4,— De Gruyter-artikelen (van samen f 1,50) Geldig van 5 t/m 11 October 1955 om Ouwerling weg te werken. Zijn betrekking was: onderwijzer met verplichte hoofdacte, in de volks mond waarnemend of tweede „bo venmeester". Dat instituut, afhan kelijk van het getal leerlingen en daardoor van het aantal onderwij zers, kent de Wet niet meer. Ouwerling had als zodanig f 600 salaris, terwijl de meeste gewone onderwijzers op het minimum van f 400 stonden, ongeacht hun leef tijd. Een bepaalde vermindering van het getal leerlingen zou als automatisch gevolg hebben, dat de betrekking van Ouwerling moest worden opgeheven; dat hij bij aan blijven weer gewoon onderwijzer worden moest met het minimum- salaris (tegen de 40-jarigeleeftijd) en dat dan, volgens gebruik de jongste, een of meer onderwijzers als overcompleet zouden worden ontslagen. Maar de openbare school zou overigens blijven voortbestaan. Zo als ook gebeurd is. De pastoor van Deurne dreef die schoolstrijd en sloot alle mogelijkheden uit door alleen een bijzondere [school met fraters-personeel daarnaast te wil len. Vele ingezetenen van Deurne waren op de hand van Ouwerling, die als onderwijzer en als mens een gezien man was. Zo werd de schoolstrijd heftig. Om geld voor de bouw enz. van een bijzondere school en om leerlingen daarheen te halen. 0— Hoe was het dan gekomen, dat Ouwerling weg moest Hierboven schreef ik al, dat hij zich uit lief hebberij bezig hield met geweste lijke en vooral plaatselijke historie. Daarvoor onderzocht hij archieven, zoals van Deurne enz. De heer van het kasteel Deurne had hem opgedragen, het archief van het kasteel te ordenen en te registreren. Zijn vriend, notaris Sassen te Helmond, tevens archi varis, hielp hem. Zo kwamen Ouwerling allerlei feiten en toestanden, ook allesbe halve mooie, onder de ogen. Hij praatte daarover, vooral ook op zijn cursus voor het hoofdonderwijzers examen. Gedienstige geesten wisten wel te zorgen, dat een en ander ter ore van bepaalde machthebbers en potentaten kwam. Het zette kwaad bloed tegen hem. Hij publiceerde ook enige artikelen daarover. En schreef eveneens een paar stukken over de erbarmelijke toestand van het lager onderwijs in 't katholieke zuiden,waar absoluut niets gedaan werd van gemeentewege voor ver betering van de positie der onder wijzers. Wie mijn boek „Om de School" kent, vindt daarin een en ander beschreven. J. Heeren, onderwijzer aan een katholieke school in Helmond, die in 1908 met Ouwerling intiem be vriend werd en dat bleef tot diens dood in 1932 schreef over deze aan gelegenheid in het Getouw (Hel mond) in 1940: De vooruitstrevende, gezonde ideeën en zijn kijk op Deurnese toestanden, maakten Ouwerling ongeschikt om bij de omzetting van de openbare school in een bijzondere, in 1896, te worden overgenomen. Ouwerling stond „op de keien" en hij moest maar zien, wat er van hem terecht kwam. Zo staat er. De conclusie, wie volgens Heeren dan geschikt is voor een betrekking aan een bij zondere school, laat ik aan de lezers over. Maar die omzetting is een leugen, want de openbare school is naast de fratersschool nog lange tijd blijven bestaan. 0— Ouwerling is echter gegaan. Tegen het jaar 1900 begon hij als redacteur van De Zuid-Willems vaart te Helmond de strijd tegen het gemeentebestuur van Deurne zijn woonplaats van 1880 af tot zijn dood in 1932 met mij als zijn medewerker over andere Peel dorpen. Wordt vervolgd. H. H. J. MAAS. voudige middeltjes die Maas en Peel in 1888 reeds bekend maakte weer vergeten. Wij geven daarom ten bate van alle tegenwoordige en toekomstige kiespijnlijders nog maals het bericht weer: Sedert korten tijd worden twee methodes aanbevolen; volgens de een kan men de kiespijn genezen of doen verminderen, volgens de andere kan men zich van een slechte kies bevrijden. In het eerste geval neemt men een stuk zink; de eene zijde daar van wordt tegen het vlees gehou den. Wanneer men nu met den kant van een stuk zilver den rand van het zink aanraakt, ontstaat daar door een lichte electrische stroom en houdt de pijn op. In het tweede geval neemt men een stuk gommelastiek, boort er een gat in, en steekt het zo op den tand, dat het 't bovenste gedeelte van den tand aanraakt. Het gomme lastiek trekt steeds aan den wortel en de tand gaat eindelijk los, zon der dat de patiënt pijn heeft te lijden. Aldus lezen wij in Maas en Peel van 1888. De zitting van deze rechter is toch anders als anders en de ver dachten zijn van een heel ander slag dan de klanten van de straf rechter. Een ingewikkeld geval was dat van de landbouwer J. uit Bergen, die terecht stond voor het niet na leven van de CAO, ten opzichte van de bij hem in dienst zijnde landarbeider. Deze landarbeider had zich tot de controle gewend met de vraag of zijn werkgever verplicht was aan hem de 6 pet duurtoeslag uit te betalen. De opsporingsambtenaar had een onderzoek ingesteld en was tot de slotsom gekomen, dat de arbeider niet alleen die 6 pet niet kreeg, maar bovendien zijn overuren niet betaald kreeg, die ongeveer 12 uren per week bedroegen. Derhalve was er voor deze boer over een tijdvak van 16 maanden in totaal een voordeel geweest van ruim 1000 gulden, waarvan de ar beider 700 gulden te weinig had ontvangen. De stukken waren zo overtui gend en zo munitieus, dat als het ware elke ademhaling van de ar beider in geld was uitgedrukt. Hoe wel het opzettelijke niet bewezen was, stond onomstotelijk vast, dat de arbeider het hem rechtmatig toekomend loon niet was uitbe taald. Hier deed de Economische poli tierechtereen Salomonsoordeel. Hij verdaagde de zaak tot over veer tien dagen, om de boer gelegen heid te geven de 700 gulden uit te betalen, opdat hij met het vonnis wijzen, met deze daad rekening zou kunnen houden. De Wanssumse arbeider B. en diens broer hadden beiden de ar beidsverhouding met Landbouwbe lang beëindigd, zonder toestem ming van het GAB. Als reden werd aangevoerd, dat ze zich te veel hadden verslapen en daarom maar waren weggeble ven. Een opmerkelijke mentaliteit. Maar de boete van 4 tientjes zal hen misschien wat vroeger wakker maken De papieren.... Th. uit Meerlo had een handel in tabaksartikelen gedreven zonder de vereiste vergunningen. Hij had echter nu examen gedaan en vol trots werden de benodigde papieren getoond. Hier had de politierechter begrip voor en legde maar een symbo lische boete op van vijf gulden, die prompt werden betaald. K. A. te Venray had een handel in schoenen gedreven, zonder in 't bezit te zijn van de vereiste ver gunningen. Voor hetzelfde feit was deze verdachte reeds tweemaal ver oordeeld, maar had niets geleerd. Steeds werd er maar doorgegaan en voor de examens steeds maar gestraald. 100 gulden boete of 25 dagen hechtenis met de ten uitvoerleg ging van de voorwaardelijke straf van 14 dagen logies Pollardstraat Roermond, van de vorige keer. Bij de bespreking van mijn arti kel Ouwerling, emancipator, in het boek over de Peel, schreef de redacteur van dit blad, dat het jammer was, dat ik deze geschie denis zo onduidelijk en onbegrijpe lijk verhaalde. En hierin moest ik hem groot gelijk geven. Door allerlei oorzaken is de tekst verminkt en ingekort in het besproken boek terecht ge komen en vooral voor de jongeren is de figuur van Ouwerling vaag en onbegrijpelijk gebleven. Het is daarom dat ik in onder staand opstel opnieuw een korte schets wil geven van de figuur van Ouwerling, zijn werk en de tijd waarin hij leefde. De betekenis van het woord emancipator, toegepast op Ouwer ling, is: vrijmaker. En dit aller eerst in geestelijke zin.' Hij wilde glashelder de misstanden beschrij ven, die rond de eeuwwending in het Land van de Peel bestonden, met de bewijzen erbij, om het pu bliek te doen inzien: le. dat die misstanden heersten; 2e. dat de verschillende bestuur ders die misstanden veroor zaakten om zichzelf rijk te maken. 3e. dat de massabevolking daar zelf de schuld van droeg, door domheid, door gebrek aan ontwikkeling, door haar geest 'van kruiperige slaver nij, doe,: haar geneigdheid tot huichelarij, tot leugen en de redeloze angst, dat die be stuurders zich wreken zouden over het vrijmoedig en eerlijk de waarheid zeggen. De massa werkte niet samen en in plaats van samen te werken, bracht de een de ander vooral in het geniep, nog meer in het leed. Hij bracht dan die misstanden in de Zuid-Willemsvaart van die dagen, de Helmondse Courant, waarvan hij lange tijd redacteur was. Er werd onder de bevolking bit tere armoede geleden door de vele Peelwerkers, dagloners, keuterboe ren en kleine ambachtslui. Zij leef den in hun hutjes van leem enz., nauwelijks beter dan dieren. De besten, dat waren zij, die vol doende energie daarvoor bezaten, trokken naar Duitsland, waar volks ontwikkeling en welvaart heersten. De massa-bevolking in Peelland was zo onontwikkeld (de meesten konden nauwelijks of niet lezen) en zo bang voor de bestuurders, dat zij van haar staatsrechtelijke rechten niets wist of er toch geen gebruik van durfde te maken. Haar grootste wijsheid bestond in het elkaar napraten van dom heden. Dat nu eenmaal in deze wereld zich het best warmde, die het kortst bij het vuur zat, dat het niets geven kan of men door een kat of een kater gebeten wordt, dat de waarheid niet gezegd mocht worden, dat voor de mindere man geen geluk op aarde kon bestaan en hij zich in zijn armoede maar schikken moest. Voor allemaal kon er niet genoeg zijn...! —0— Ouwerling was geboren in 1861 in Den Bosch en werd in 1880 be noemd aan de openbare school in Deurne. Ik leerde Ouwerling kennen in September 1896. Toen was ik mijn schrijversloopbaan al begonnen. Ik was negentien en hij vijf en dertig jaren oud. Tot dan toe had hij er nooit aan gedacht, over de mis standen in de Peel en Peelland te gaan schrijven. Hij had wel eens, als onderwijzer een paar stukjes gepubliceerd over de erbarmelijke positie van de on derwijzers in het zuiden, over de toestanden van het onderwijs en volksontwikkelin g. De reactie daarop gaf de stoot, dat hij zijn betrekking verloor. Hij moest er uit! En daardoor kregen zijn vijanden een tegenstander, die hen overwon! Zo draait het leven. Dat heb ik beschreven in „Het Goud van de Peel". De Visscher is Ouwerling. 0— De schoolstrijd was aanleiding ADVERTEREN IN 1888 Als men in die dagen abonné was v.an Maas en Peel dan had men niet alleen recht op geregelde toe zending daarvan, maar ook kreeg men reductie, en niet zo geringe, op de prijs der advertenties. Elke abonné kon elk kwartaal een ad vertentie van 10 regels doen plaat sen voor 20 cent, terwijl deze naar het gebruikelijke tarief 50 centen zou kosten. Dit was niet de enige gunst, die Maas en Peel aan haar lezers ver leende; neen, zij die behoefte aan werk hebben, (werkelozen zouden wij zeggen) konden kosteloos hunne aanbiedingen of aanvragen omwerk plaatsen. Geregeld herinnerde Maas en Peel aan beide faciliteiten. TANDPIJN Hoe het mogelijk is dat bij de tegenwoordige hoge stand der me dische wetenschap en de voortdu rende verzorging met de meest ge raffineerde mondwaters en tand pasta's iemand nog tandpijn kan krijgen is gewoonweg onbegrijpelijk. Blijkbaar is men de twee een Diploma's. De Coöperatie te Lottum werd in het nauw gedreven toen de vo rige beheerdster was komen te overlijden. De nieuwe kracht had niet de beschikking over de nodige diploma's, maar desondanks werd zij toch benoemd. Reeds eerder veroordeeld voor dezelfde feiten bleef men rustig doorgaan met het plegen van deze strafbare feiten, maar ook een coö peratie heeft de wet te eerbiedigen. Het zal nog jaren duren eer de bewuste beheerdster de vereiste papieren zal hebben en het was derhalve geen hoopvolle muziek. Het bestuur van voornoemde coö peratie zal, aldus de verdediger, gedwongen zijn de winkel te slui ten en zeker na dat het vonnis was geveld, zijnde 8 maal 150 gulden boete, waarvan 8 maal 100 gulden voorwaardelijk. Landbouw. P. B. en zijn zoon H. B. uit Ber gen hadden de formulieren voor de landbouwtelling niet ingeleverd bij de plaatselijke Bureauhouder. Het is nu eenmaal noodzakelijk, dat de Overheid weet wat er wordt geteeld. Daar de rechter van oor deel was, dat dit feit niet opzette lijk was gepleegd, werd de boete voor ieder twaalf gulden. Ingewikkeld was de zaak tegen de grossier L. R. uit Afferden, die zijn zaak met de verkoop van ver warmingsapparaten had uitgebreid, dit was aan het licht gekomen door een klacht van een concur rent. Het ging niet om die stinkende en walmende petroleum-toestellen, maar om de moderne oliehaarden, daar die eerste niet onder de be palingen vielen. Maar over een tientje boete is altijd heen te komen. Het is niet prettig als je op je verjaardag voor Vrouwe Justitia moet verschijnen. Het feestelijke van die dag krijgt dan wel een ge duchte opdoffer. In plaats van met vrienden en kennissen een verjaar dagsborreltje te pikken, een donder preek van de heer Officier over je heen te moeten laten gaan, valt niet mee. Toch overkwam dat een inwoner uit Tegelen, die als opper man in het dagelijkse leven zijn kost verdient. Deze opperman nu had een paar collega's bij hem op de bouw, die er schijnbaar een levensdoel van gemaakt hadden, hem het leven zo zuur mogelijk te maken. Tot op een gegeven moment de gal hem in zijn bloed schoot en hij een van die pestkop pen met een schop op zijn kop sloeg. Waarbij hulp en moord ge roepen werd en de politie een bon netje uitschreef. Voor dit treurige feit moest onze Tegelenaar nu uitgerekend op zijn verjaardag op het matje komen. Hij kreeg zijn donderpreek, maar tot zijn kenne lijk genoegen bleek de Officier ook behoorlijk goed op de hoogte te zijn van de gedragingen van de afgeroste getuige, die bij zijn ge- tuigengeld ook een behoorlijke strafpreek mee mocht nemen. De eis was zwaar, maar zelfs Vrouwe Justitia heeft een zwak voor jarigen en daarom was ditmaal de boete slechts f 15. Men zou zo zeggen in Merselo gebeurt nooit iets tegen de wet, maar vergist u niet, want de laatste zitting moest een geweldenaar op het matje komen, die een buur jongen liefst twee tanden los en een neus bloedend geslagen had. Of de verdachte nu al zei, dat hij alleen zijn zoon te hulp gekomen was, die door de „bloedneus" afge rost werd, het hielp niets. Men moet zijn handen thuis houden en heeft men klachten over de een of ander, dan zal de politie dat graag opknappen. Die moeten per slot van rekening ook iets te doen hebben. Dies kreeg de geweldenaar f 25.—. We hebben het hier al meer ver teld, maar telkens blijkt wel welk een vreemde kostgangers hier feitelijk rondwandelen. Daar trekt een sleepboot enkele kolenschepen door de Maas. 's Avonds gaan ze netjes aan de kant liggen, maar dan begint het werk eerst. Want dan ging de sleepboot langs de andere schepen liggen en bunkerde zijn ruim netjes vol kolen. Alleen er werd geen rekening gepresen teerd en later in Rotterdam kwam men geregeld 10 tot 15 ton kolen tekort. Nu had men al lang op dit onderlinge handeltje liggen loeren en jawel op een goede avond in Velden kon de waterpoll tie duidelijk zien, dat er gebunkerd werd. En toen waren zowel de be manning van de sleepboot, als die van de sleep „het klosje" en de meervoudige kamer zal nu wel uitspraak doen. Want 10 tot 15 ton kolen gaat boven de macht van een politierechter. Een Grubbenvorsternaar ging autorijden. Echter zonder rijbewijs, aangezien hij de jaren des ver- stands nog niet had. Dat zul je nu altijd zien, maar juist op die reis, rijdt hij tegen een woonwagen op, welke hij behoorlijk kneust. Zonder verder te kijken smeerde hij het hem toen. Maar Hermandad laat zich niet in de luren leggen en greep de rijbewijs-loze bij zijn kraag. Voor dit ritje mag hij eerst de schade aan de woonwagen be talen en verder nog f 50.boete. Dan was er een triest geval. Enkele meisjes uit Meerlo hebben bij het aspergessteken ruzie gekre gen. Een daarvan maakt zich zo kwaad, dat ze de ander met het heft van een aspergesmes in haar gezicht slaat. Laat ze nu juist het oog raken, dat hierdoor verduisterd wordt en volgens de rapporten van de geneesheren ook nooit meer behoorlijk functioneren zal. Het slachtoffer zal aan dat oog voortaan drie-kwart blind zijn. Afgezien van alle mogelijke reke ningen, die de verdachte zal moeten betalen en die ongetwijfeld niet laag zullen zijn, blijft dat meisje haar hele leven lang gehandicapt en de Officier bracht dan ook nog eens uitdrukkelijk naar voren hoe dom het is, zich door drift mee te laten sleuren en dergelijke dingen te doen. Om verdachte dat af te leren, kreeg ze een boete van f 50.en een maand v.w. Waarbij dan de rekeningen nog wel eens apart ter sprake komen. Dronken bromfietsberijders, fiet sers en automobilisten zelfs waren er ditmaal weer in overvloed. De gebruikelijke boetes werden weer gevraagd en wie daar de tweede keer moest komen kreeg gratis logies aangeboden. Een lange rij van mensen, die misschien deze veroordeling flauwekul vinden, maar die door hun gedrag de verkeerspuzzle en de verkeers moeilijkheden nog al groter maken als ze al zijn, maar bovendien het leven van andere mensen erg in het gevaar brengen. Een kastelein uit Sevenum zorgde hier voor de vrolijke noot, door juichend zijn f 50,boete te betalen wegens dronkenlapperij op een bromfiets. De goede man had kennelijk verwacht nog in de rechts zaal in verzekerde bewaring gesteld te zullen worden en wist zijn geluk niet op te brengen, toen bleek dat hij er met een boete van af kwam. Spontaan zei hij dan ook, dat hij er een goeje op zou pakken op die gelukkige afloop, waar tegen tot zijn grote verbazing zelfs de Offi cier geen bezwaar had, mits hij dan zijn brommer maar op stal liet staan. Dat industrialisatie ook niet alles is, kun je in Bergen merken, waar heren fabrikanten druk bezig zijn de meisjes, die op de fabrieken werken, weg te kopen bij hun collega's. En treffen die collega's dan elkaar, dan wordt er natuurlijk over die wegkoperij zo 't een en 't ander gezegd. En zolang dat ge sprek op hoog peil staat, is daar niets op tegen, maar gewoonlijk halen ze dat hoge peil niet en dan komt de politie er aan te pas, die in alle mogelijke spellingen, alle mogelijke rare en vieze woordjes op moet schrijven. En dan komen de industriëlen voor de politierech ter, die netjes boeten van f 25.— en meer gratis uitdeelt. Behalve aan een fabrikant, die kon bewijzen het hoge peil gehandhaafd te hebben en toch zijn collega lekker de waar heid gezegd te hebben. En die werd dan ook prompt vrijgesproken. Dan was er nog een ruzie tussen twee firmanten, die vroeger geza menlijk speelautomaten hadden ge ëxploiteerd. Deze zaak kon niet doorgaan en werd uitgesteld.

Peel en Maas | 1955 | | pagina 1