TWEEDE BLAD VAN PEEL EN MAAS
„ZAT VAN DIE"!
dommanieprentjes
Firma v.d. Munckhof
Een gemeentelijk huishonden
van honderd jaren geleden
ALBERT H E IJ N
bedrukt met passende tekst
Duiven-
F. W. HENDRIKS
Een mooie herinnering
aan 'n blij Feest
Zie onze werkelijk mooie sortering!
Let op nw sckrikdraadbewijs
beperkt
NIEUWE KERKEN
Capucijners.500 gram 33
Mager Spek 200 gram 59
Formosa i°o9r.m 19
O^C^I S chocoladeblok per Stuk 20
Vermicelli
Macaroni
Havermout
Ontbijtkoek
Pindakaas
Pruimen
Abrikozen
Appeltjes.
BOFFIE KOFFIE
Uit „Peel en Maas"
Reclame? dan Peel en Maas!
ZATERDAG 11 APRIL 1953 No.!15
VIER EN ZEVENTIGSTE JAARGANG
door Herman H. J. Maas
De gerechtelelyke behandeling van
de zaak Tienus Basten van Heihoek
was wel eens saai, soms ook lach
wekkend en meestal de ergernis op
wekkend van serieuze betere mensen,
die maar al te goed moesten inzien,
welk een hoop van ellende verborgen
lag onder deze berechting. Een hoop
van ellende,veroorzaakt door immorele
onmaatschappelijke en onchristelijke
toestanden onder verwaarloosde platte
landbewoners.
Tienus Basten had ten aanhore van
getuigen bekend, de brandstichter in
de Peel en de pleger van een reeks
van baldadigheden ten nadele van de
familie Faassen te zijn.
Tienus Basten was geen rechtbank
man. By stond te stotteren en te
hakkelen en zei ja en neen in één
adem, maar legde zyn ondervragers
geen haarbreed in de weg voor de
constructie van een juridisch bewijs
van zyn schuld. Hy antwoordde, wat
op dat moment in hem opwelde.
Soms schokte daarbij een korte
lach in hem op, alsof hy plotseling
aan iets dacht, aan een goede grap
op een Zondagavond of aan vrouw
l)e Gans". Het publiek stond achter
het hek te grinniken„die vent doet
net, alsof hij stapelgek is!"
Zijn ondervragers zuchtte„daar
is geen touw aan vast te knopen
Het was toen nog niet de tijd, dat
ook de psychiatrie zou gaan mee
spreken in rechtszaken.
Maar voor Officier van justitie en
Rechters was het volkomen duidelijk,
wie de werkelijk schuldigen waren.
Alleen, zy konden die werkelijk
schuldigen niet bereiken. Boer Yul
lings had een goede advocaat genomen,
die overeenkomstig zyn recht en zijn
plicht den aanklager de kansen uit
de hand sloeg, de schuld van boer
Vullings en Nol Berens wettelijk en
overtuigend te bewijzen. In levendige
taferelen, alsof hijzelf alles had bijge
woond en mee beleefd, schilderde hy
alle gebeuren in Heihoek, waarin
Tienus Basten een belachelijke rol
had gespeeld, als het verrotten van
zijn aardappelen, zyn weddenschap
over de eieren, zijn spoorreisje en
zyn janoom, zyn „zat van die" en
zyn vry'e metselers. Welke waarde
kon aan de verklaringen van zo'n
blijkbaar getikte toegekend worden,
als hy achteraf in zyn hallucinaties
na zijn manieën van brandstichting
en baldadigheden gebotvierd te heb
ben, een paar kennissen, die een
loopje met hem genomen hadden
wegens zyn krankzinnige zucht naar
„zat van die" zonder te werken,
ging beschuldigen van opstokerQ
Zoals een onnozel kind, dat bang
is voor slaag, de schuld van de
kapotte ruit klakkeloos op een ander
gooit. De fautasterijen van zulke
halfgaren zijn onberekenbaar en onbe
grensd. De beklaagde had in zyn
jeugdjaren door de Peel gedwaald,
tussen de turfhopen, en als hy in de
duisternis over die grauwe vlakte de
weg naar huis zocht, men kon zich
dat lévendig voorstellen, was hij
meermalen gefascineerd door de hoog
oplaaiende vlammen van brandende
hopen turf.
Zó sterk gefascineerd, dat hy op
latere leeftijd, toen hy de Peel miste,
dat beeld in zyn waak dromen zag
oprijzen en aan de onweerstaanbare
drang naar vlammen moest gehoor
zamen en maar zelf in het duister
van het avonduur de brand in de
turfhopen stak, het liefste in de
hoogste, die het hevigste vuur be
loofden, en die nu toevallig aan boer
Faassen behoren moesten, door de
beschikking van het blinde lotEn
omdat boer VulliDgs en Nol Berens
hem hadden geplaagd en voor de gek
gehouden met allerlei dollemans
verhaaltjes om aan „zat van die" te
komen, daarom hadden dan tenslotte
die twee hem opgestookt.
Welke volwassen mens met een
toerekeniDgs vatbaar verstand laat
zich tot zulke misdaden opstoken
Het was te bespottelijk, om er zelfs
maar één seconde geloof aan te
hechtenDie beklaagde zou in staat
geweest zyn, den chef van het station
de schuld te geveD, dat de trein niet
stoppen wilde, toen er net zo'ne mens
als Janome langs de spoorlijn liep,
omdat die chef een grapje met hem
uitgehaald had over „een dubbeltje
minder voor een ander"...
Nu en dan moest de president
hameren, omdat een schaterlach uit
het publiek zich losbrak.
Het einde was, dat Tienus Basten
drie maanden kreeg. Zo luidde de
uitspraak, de Officier had vier maan
den geëist. Maar wel had hy in scherpe
bewoordingen zyn spijt uitgedrukt,
dat de ware schuldigen daarby
wees zyn uitgestrekte arm naar het
tweetal Vullings—Berens aan de
greep van de Strafwet ontsnapten.
„Ja", zei Nardus Boeks, die zich de
tragische comedie van de procedure
niet had kunnen laten ontgaan,
„Vrouwe Justitia wordt geblinddoekt
voorgesteld. Men zegt, omdat zy
oordeelt zonder aanzien des persoons.
Nu haDgt alles daarvan af, hoe dat
begrepen moet of kan worden. Mis
schien ook wel eens zo, dat zy
blindelings toegrijpt? Het is in ieder
geval ongelukkig, dat zy meermalen
alleen naar de dader tast, in plaats
van naar de ware schuldige, die het
feit van misdrijf of misdaad heeft
veroorzaakt, niet zelden door een
reeks van gebeurtenissen over jaren,
in ieder geval over langere tyd.
De procedure tegen Christus zoals
die door Pilatus werd gevoerd, kan
men in bepaalde onderdelen bewon
deren als knap juridisch werk. Maar
zyn vonnis leek nergens op. Zyn
vonnis was een laffe nood vlucht in
de ongerechtigheid, omdat hij liever
aan aardse machthebbers behaagde
dan aan de eeuwige Waarheid-
Zo gaat het maar al te dikwijls
averechts verkeerd vonnis na een
van zuiver inzicht getuigende proce
dure..."
Maar met die beschouwing van
Nardus Boeks werd Tienus Basten
niets gebaat. Evenmin als zijn drie
maanden gevangenis hem in enig
opzicht konden schaden. Lichamelijk
deed zyn verblijf daar hem geen
nadeel. Integendeel, toen hy uit de
gevangenis ontslagen werd, zag hij
er gezonder uit dan ooit voorheen.
En het had zyn geest of zyn gemoed
niet kunnen raken. In dat opzicht
kwam hy er uit, zoals hy er binnen
gestapt waseen halfgare lobbes
Boer Faassen verheugde zich niet
over dat verloop. Hy had gerechtelijke
vervolging gewild om vergelding van
opzettelijk vergrijp aan een anders
eigendom en om bescherming van
het natuurlijke menselijk recht op
veiligheid. En welk resultaat had het
opgeleverd
Na een paar dagen was Trien aan
de toestand gewend. En vooral aan
de weldadige rast na de ry van
beslommeringen in de laatste tijd,
sedert de gebeurtenis tussen Nol
Berens en de Faassens. Zy keuterde
maar stilletjes in haar eentje voort.
In Heihoek scheen de bedaring te
zyn neergedaald. Scheen. Er heerste
stilte. Weinig werd er gesproken over
de gang van de gerechtslyke behan
deling en nog minder over alles, wat
daaraan was voorafgegaan. Da partyen
bleven voortbestaan. De vrijspraak
van boer Vullings en Nol Berens
verhinderden zelfs de minste toenade
ring. Het bleef echter nog daarby,
dat men elkander wantrouwig be
gluurde en dat men de gevaren om
op elkaar te stoten vermeed.
Over Tienus Basten werd geen
woord gerept.
Zo gleden de dagen voort.
Naar de Heihoekse najaarskermis.
Ook daar werd niet over gepraat,
zoals andere jaren, vol verwachting,
met plannen en voorbereidingen.
Het was, alsof iedereen gedrukt
werd door het verontrustende gevoel,
dat er iets dreigends in de lucht
hing.
Dat men na de vechtpartij en meer
nog na de gerechtelijke behandeling
van de turfbraDden en de baldadig
heden boer Vullings en zijn knecht
Nol Berens opvallend veel, buiten
het werk, in het publiek in eikaars
gezelschap zag, veroorzaakte mede
een onbehagelijke stemming. Samen
's Zondags naar het dorp, naar de
kerk, en onderweg samen in de café's.
Samen 's avonds in deze en die her
berg in Heihoek, aan dezelfde kaart
tafel. Samen uit en samen thuis.
Dat was geen gewoonte, baas en
knecht samen, en vooral niet onder
de grotere boeren. Tussen boer
Vullings en Nol Berens scheen geen
afstand meer te bestaan.
Telde Tienus Basten in Heihoek
helemaal niet meer mee? Hy, zo
lang toch het middelpunt geweest
van de zucht naar plagerij en voor
de gek houderij
De dag naderde, dat hy uit de
gevangenis zou terugkeren. En niets
werd afgesproken, niets op touw
gezet.
Het was, zo lang als iemand heugde,
immers de gewoonte geweest, dat
iemand, die de gevangenis mocht
verlaten, door zijn kameraden feeste
lijk werd afgehaald en dat zijn terug
keer in hun midden met een zuipdag
werd gevierd.
Zoals die gevallen met Guul Vossen
en Driek Flats. Om nooit meer te
vergeten
Guul Vossen, vechtersbaas wijd en
zijd bekend. Hy had drie jaren ge
kregen, omdat hy met een krabber
iemand de schedel had stukgeslagen,
wonder boven wonder zonder dodelijke
afloop. Toen kwam hy vry op een
Woensdagnamiddag en werd door
een hele troep met lawaaiend gejuich
afgehaald. Het ging van de ene her
berg naar de andere. Een feest, maar
toch wel van een andere soort dan
by de terugkeer van „de verloren
zoon" by zyn vader. Wel honderdmaal
bezwoer hy het, dat „ze" hem daar
nooit meer zouden zien, in de gevan
genis Om de verdomme niet, daar
had hy genoeg vanJa, zonder
„verdomme" of varianten op dat
thema kon men nu eenmaal niets
zeggen, of het zou veel te flauw
geklonken hebben. Dat duurde zo
voort tot Donderdagavond. By dat
slot werd afgesproken, dat de hele
zelfde troep de volgende Zondag naar
de kermis zou gaan in een naburig
gehucht. Eq zo geschiedde het.
En ook geschiedde het, dat de
marechaussee die Zondagnacht Guul
Vossen weer moesten opsluiten na
een woeste bloedige vechtpartij met
zware verwondingen, om hem
's Maandags geboeid naar Roermond
over te breDgen. Het scheen wel, dat
de gevangenis onweerstaanbaar terug
trok, wie daar eenmaal een langere
tyd had doorgebracht.
Eu die geschiedenis van Driek
Flats
Wordt vervolgd.
Broodschotels
Tabaksstelen voor nesten,
Kunsteieren, Dringers,
Vita grit, Duvo roodsteen,
Rodivit, Bodemwit, enz.
Aanbevelend,
Langstraat. 46 (let op 't huisnummer)
Telefoon 713
Ingevolge het Veiligheidsbesluit
electrische schrikdraden moet het
hoofd of de bestuurder van een
onderneming van landbouw,tuinbouw,
bosbouw of veehouderij, waarin
gebruik wordt gemaakt van een
schrikdraad, in het bezit zyn van een
door een bevoegd deskundige opge
maakt bewijs, waaruit blijkt, dat ten
tyde dat het bewys werd afgegeven,
de schrikdraad aan de in het besluit
genoemde eisen voldeed. Ook voor
schrikdraadinstallaties met battery-
voedicg is dit bewys vereist.
Sinds Juni van het vorig jaar
geldt de bspaling, dat het bewys op
April van 't jaar, volgend op het
jaar van afgifte, zyn geldigheid ver
liest. Op April 1953 zyn dus alle
vóór 1 Januari 1953 afgegeven bewy
zen niet langer geldig.
In verband hiermede worden de
houders van schrikdraad-installaties,
die niet over een in dit jaar uitge
reikt bewys beschikken en ter
verkrijging daarvan nog geen maat
regelen hebben getroffen, dringend
aangeraden zich thans ten spoedigste
tot hun installateur te wenden. Een
duplicaat van het bewys moet aan
de Arbeidsinspecties worden toege
zonden.
Blijkens een officiële bekendmaking
in de „Bundesanzeiger" wordt d9
asperges by invoer in West Duitsland
geliberaliseerd. Deze maatregel houdt
in, dat de exports van onze asperges
in 't komende seizoen aan invoer
beperkingen onderhevig zal zyn.
In hoeverre deze beperking van
invloed zal zyn, is uiteraard afhanke
lijk van de uit te schrijven invoer
vergunningen. Vast staat echter, dat
de Duitse instanties hiermede de
invoer van asperges in eigen hand
willen houden en indien nodig kunnen
stopzetten.
In het vorig jaar was de export
van onze asperges, die in het gehele
seizoen flinke prijzen heeft gemaakt,
geheel vry. Het zal van de weers
omstandigheden afhangen wanneer
met de export van dit product een
aanvang zal worden gemaakt. Ver
wacht mag worden, dat tegen het
einde van deze maand de eerste
asperges aan de veiling zal komen.
Vooral voor Noord Limburg is de
export van het grootste belang, omdat
in deze streek meer dan de helft van
onze nationale export wordt gepro
duceerd.
XII
Na en toen
We zijn met het gemeentelijk huis
houden in onze dagen al zo ver ge
vorderd, dat er nu met millioenen
guldens gewerkt wordt. Nu heeft
Venray reeds meer dan achttiendui
zend inwoners, tegen nog geen vyf-
duizend 100 jaren geleden. Zeker is
dat een enorm verschil. Maar als wy
alleen de aantallen inwoners als
grondslag voor een vergelijking zou
den nemen, dan zouden wy in vele
opzichten tot waardeloze resultaten
komen. Heel veel is er veranderd op
allerlei gebied.
Er zyn in honderd jaren tyds grote
gebeurtenissen geweest in de wereld
geschiedenis, die van verstrekkende
invloed zyn geweest, ook voor het
gebied dat de naam Nederland heeft
gekregen.
Die invloed had natuurlijk ook be
trekking op de gemeentelijke huis
houdens.
Bovendien betrof die invloed sociale
vraagstukken, welke de grond werden
van rijkswetgevingen, waarvoor de
kiemen wel waren uitgestrooid door
de voorbereiders van de grote franse
revolutie, en waarbij later nog de
kiemen gevoegd werden van de in
zichten van Marx, Engels, Lasalle en
anderen maar van welke wetgevingen
een eeuw geleden nog geen spoor te
merken valt. Ook die wetgevingen
werkten door in de gemeentelijke
huishoudens.
En zo zyn er meer factoren te noemen.
Fabelachtige getallen
Nederland met zyn tien millioen
inwoners betaalde in 1932 maar even
6256 millioen gulden belasting.... Dat
is gemiddeld per inwoner (zuigelingen
en grijsaards meegerekend) over de
f 600 in één jaarDaar mag men ook
gerust de vraag by stellen waar is
al dat geld aan besteed? Het zou nu
waarlijk niet overbodig zyn, als de
mensen zich meer met de politiek
bemoeiden, want de politiek bemoeit
zich wel degelijk met hen en hun lot.
van koster schoolonderwijzer Joannes
Deenen. Voorlopig bleef hy in zyn
eigen huis wonen, maar tegen de tyd
dat hy de kostery betrok, moest die
gerestaureerd worden. Er werd nu
immers het hele jaar school gedaan
en het getal scholieren was in korte
fyd gestegen tot tegen de zeventig.
We zyn met deze restauratie in de
GIRO
10 20 00
't Laagland moet zyn dijken sterken
Om de watergolf te keren.
Limburg bouwt zyn nieuwe kerken
Om het ongeloof te weren.
Overbevolking
In 1900 telde Nederland nog maar
vier on een half millioen inwoners.
Dat was financieel zo wat dè tyd
van Indië. De staat Nederland werd
steenrijk genoemd. Maar het grootste
gedeelte van de bevolking leefde in
armoedige omstandigheden. Onderwij
zers en veel andere ambtenaren o.a,
van posteryen en spoorwegen, hadden
amper f 8 per week salaris. Arbeiders
in Peelland en kleine ambachtslieden
vergingen van armoede, zy moesten
naar Duitsland voor een behoorlijk
stuk brood. We herinneren ons toch
nog best, hoe druk ook toen van
„hogerhand" werd gepraat over de
overbevolking. Nog niet de helft van
het huidige inwonerstal en toch al
„overbevolking". Hoe bestaat 't?
In onze tyd is het woord „emigra
tie" niet van de lucht. Als men aan
een vijftig jaren terug denkt, moet
dat ons wel eigenaardig aandoen.
Hier geboren uit Neerlandse ouders
en dan maar van „vaderland" ver
anderen om den brode. Wat voor zin
hebben dan eigenlijk nog woorden
als „vaderland" en „vaderlandsliefde"?
Onlangs lazen we nog dat pater
Maas gezegd had: wie naar Australië
emigreert moet Australiër worden en
ook bereid zyn eventueel voor dat
land te vechten. (Mogelijk ook tegen
Nederland en tegen eigen naaste fa
milie..
Veel veranderd
Deze korte aanstippingen dienden
maar, om de aandacht te vestigen
op allerlei omstandigheden, die in 'n
tijdsverloop van 100 jaren veranderd
zijn. Als wij het gemeentelijk huis
houden van een eeuw geleden willen
vergelijken met dat van onze eigen
tyd, dan kunnen we dus niet volstaan
met 'n vergelijking van de inwoners
aantallen.
De waarde van liet geld
Ook dat is een factor van het
grootste belang. De vraag is altijd
wat kan men voor het geld kopen.
In 1939 kon men b.v. met f 100
evenveel doen als thans met f 264
We zullen dus thans eerst moeten
vaststellen welke waarde het geld
had in het gemeentelijk huishouden
van honderd jaar geleden. We hadden
het immers over kapitalen van zoveel
duizenden francs, hoeveel was dat nu
f9itelyk? De koerswaarde van francs
schommelde destijds om de 48 cents,
wat ons niet veel wijzer maakt.
We zullen eens zien.
Oostrum had destijds wel een ge
meenteschool maar nog geen school
gebouw. Er werd school gehouden in
een afdeling van de kostery Lindert
Lammen (de voorganger van Joannes
Deenen) was van beroepen koster,
wolspinner en schoolmeester. Zonder
opleiding of examen was hy benoemd
tot schoolmeester omdat hy koster
was. Er bestond toen nog geen wet
op het onderwijs. Geldelijk was zyn
hoofdberoep het wolspinnersschap,
dat hy uitoefende in hetzelfde lokaal
als waarin hy school deed, voor nog
geen twintig leerlingen. School was
er slechts van Allerheiligen tot Pasen.
In de andere tyd ging Lindert Lem
men de boer op. Hij overleed in 1823
Door de inmiddels tot stand geko
men schoolwetgeving ging toen alles
anders, onder de (bekwame) leiding
T/m Woensdag 15 April:
250 gram 19
250 gram 22
500 gram 23
per stuk 47-33*2 <5
per pot 85
250 gram 67-39
100 gram 25
100 gram 33
dat's bétere, ja beste koffie!
MAAKT U HET LEVEN GOEDKOPER!
zelfde tyd gekomen als met onze
beschouwingen van het gemeentelijk
huishouden.
In de begrotingen enz. vinden we
nooit anders dan een totaalpost voor
„openbaar onderwijs". Nergens een
gedetailleerd overzicht. De restaura
ties van kosterij en school werden
door het Kerkbestuur van Oostrum
betaald, maar wat de gemeente aan
het kerbestuur moest betalen is niet
te vinden.
Pas in 1855 bouwde de gemeente
een school, die dienst gedaan heeft
tot ver in onze eeuw.
We gaan nu ons licht opsteken by
de officiële aannemingsdocumenten.
Het opschrift luidt:
Onderlingsche aanbesteding der
reparation van timmer- en met
selwerk aan het kapellehuis te
Oostrum, onder de volgende con
ditiën:
Het timmerwerk:
De aanbesteding vervat 10 artikelen
en vervolgt dan:
Aldus de bovenstaande artikelen
aan de timmerlieden voorgelezen
en de reparatiën aan hun ter
plaatse aangetoond hebbende,
heeft Van Dyk, timmerman te
Venray, als minst aannemer het
bovenvermeld timmerwerk op zyn
kosten aangenomen voor eene
somme van 37 Cleefsche gulden
of zestien nederlandse gulden en
9,5 Cent8. (f 16,095)
En wat moest daar dan wel voor
gedaan worden Niet zo weinig
Veel materialen geleverd en veel
arbeid verricht. En uitbetaling kon
pas gebeuren na goedkeuring door 2
onpartijdige deskundigen. Natuurlijk
wilde de aannemer ook wat verdienen
Het metselwerk
Deze bevatte zes artikelen. Waarna
volgt
„AlduB de bovenstaande artikelen
door 3 leden van den kerkenraad
en kapelmeester aan de metsel
bazen voorgelezen en aan hun de
reparatiën ter plaatse aangetoond
hebbende, heeft Joannes Wittops
metselaar te Venray, als minst
aannemer het bovengemelde met
selwerk op zyne eigene kosten
aangenomen, voor eene somme
van vyftien Cleefsche gulden of
zes Nederl. gulden 52V1 cents
fl 6,521/»".
Daarvoor moest vooral een grote
hoeveelheid arbeid verricht worden,
waarvoor een maand t|jd werd ge
geven, terwijl een half jaar daarna de
buitenmuur aan de straat bovendien
nog behoorlijk moest worden afgezet
of gevoegd naar verkiezing van het
kerkbestuur. Goedkeuring door twee
onpartijdige deskundigen eveneens
vereist. Nu zullen we van beide aan
bestedingen de bijzonderheden op
geven. Wat er voor die sommen geldi
verlangd werd
Wordt vervolgd
8 April 1898
Op 22 April zou de oudste ge
meenteveldwachter de heer Antoon
Millen, zijn 40jarig ambtsjubileum
vieren.
11 April 1898
Th. Janssen maakt zyn begunati-
gers bekend, dat hy ook zijn schoen
makerij heeft overgeplaatst naar het
Henseniusplein.
H. Vollenberg-Wijnhoven, nabij
de Patersstraat biedt zich minzaam
als kok by bruiloften, kermissen, be
grafenissen en andere festiviteiten.
11 April 1908
4 April overleed te Helmond de
heer H. J. van der Heyden, vroeger
Rijksontvanger te Venray.
6 April herdacht Pastoor v. Opber
gen te Wellerlooi zyn zilveren priea-
terfeest. Hy ontving o.m. 'n prachtig
beeld van Sint Catharina, dat gepoly
chromeerd was door Jan Vermeulen
te Venray.
Te Venlo sprak op 6 en 7 April
Dr H. Poels voor Spoorwegpersoneel.