TWEEDE BLAD VAN PEEL EN MAAS
Brieven van oud-dorpsgenoten
uit Nieow-Zeeland.
Dagboek vaneen krijgsgevangene
Uit de geschiedenis
van Venray en omgeving
Uit „Peel en Maas"
Herijk van maten, gewichten
en meetwerktuigen
VERF
NIEUWE KERKEN
Regenwater
De Peelparel
BEL BIJ BRAND
392
ZATERDAGS JUNI 1952 ^No."23
De eerste briefschrijver heeft sedert
zijn aankomst in Nieuw Zeeland zijn
derde werkgever en werkt momenteel
mee aan de bouw van een grote
papierfabriek, waarvan de bouwkosten
330 millioen gulden bedragen.
De fabriek wordt gebouwd in een
afgelegen streek van het Noorder
eiland van Nieuw Zeeland. De duur
van de bouw der fabriek is geraamd
op circa drie jaar en de briefschrijver
is voornemens zolang daar te blijven
werken. Het gehele fabriekscomplex
wordt opgetrokken uit staal. Een
viertal stalen ketels met een middel
lijn van 8 meter en een hoogte van
io meter, waarvan de wand bestaat
uit staalplaat van i cm. dikte, vor
men een onderdeel van d6 fabriek.
Doordat er in die afgelegen streek
bijna niemand wil gaan werken is
het loon er zeer hoog
Bij een ssurige werkweek verdient
onze oud dorpsgenoot een netto loon
van f 195.— Kostgeld en belasting
zijn voor rekening van de werkgever.
Voordat de briefschrjjvei aange
nomen werd moest een proefwerk
gemaakt worden. Dit werkje nam
slechts 10 minuten in beslag waarna
het contract van aanname afgesloten
werd. Enkele dagen later ondernam
hij de lange reis van ruim 500 km.
met zijn gloednieuwe BSA 350 cc.
motor.
Het loon, dat betrokkene verdient
is practisch het hoogste wat in Nieuw-
Zeeland betaald wordt. Het normale
weekloon van de goede vaklieden
schommelt rond de f 120,—Het kost
geld bedraagt plm. f 25,— en de be
lasting plm. f 15,— per week.
Het natuurschoon in Nieuw Zeeland
is schitterend. Er komen heetwater-
bronnen voor en de hoge heuvels
worden afgewisseld door grote meren.
Volgens zijn* schrijven is onze oud
dorpsgenoot ijverig aan het sparen om
te zijner tijd een huisje te kunnen
bouwen. Wanneer hij er dan niet in
zou slagen om in dat huisje met een
Nederlands meisje te gaan wonen
maakt hy er een kanariekooi van,
want van de Nieuw Zeelandse girls
moet hy niets hebben en bestempelt
ze kortweg als wandelende verf- en
parfumwinkols.
Een tweede van een ander emigrant
ontvangen brief geeft een overzicht
van allerhande dingen die eventuele
latere emigranten van nut kunnen
zjjn zodat wy' de inhoud van deze brief
hier onverkort weergeven.
Op 1 Februari j 1. kwam ik in
Wellington aan. De debarkatie (ont
scheping) verliep zeer voorspoedig en
alles was tot in de puntjes geregeld.
Dezelfde dag nog ontving ik de be
nodigde papieren en de volgende dag
ging het per trein naar de plaats van
bestemming, om als arbeider by de
Staatsbosdienst te gaan werken.
Het werk viel reuze mee, maar het
loon f 85,- per week, viel wat tegen.
Bovendien zat ik circa 30 km van de
bewoonde wereld vandaan.
Op mijn desbetreffend verzoek kon
ik overgeplaatst worden naar een
staatsboerderij, waarmede ik evenwel
in financieel opzicht niet vooruitging
Spoedig lukte hot my toch ander werk
te krygen en wel als monteur ineen
tractor en landbouwmachine garage.
By een •10-urige werkweek is mijn
loon thans circa f 106,—
In de plaats waar ik thans werk
wonen ook een paar emigranten uit
Limburg, wat natuurlijk zeer prettig
Als we, druipend en doorweekt,
eindelijk in de trein zitten rijst de
bange vraag op: Waar brengen ze ons
nu weer heen
De een raadt: Naar de haven, om
ingeschoept te worden.
Anderen weerNaar Malang of
Soerabaja.
We weten er niets van en zullen
de eerste uren ook niets weten, want
alle raampjes worden potdicht ge
sloten en de altyd waakzame Jappen
geven ons geen kans naar buiten te
gluren.
We hebben voor 2 dagen brood ont
vangen, maar de meesten hebben van
pure honger alles meteen naai binnen
geschrokt; ons staat dus een lange
reis te wachten.
De trein sjokt in sukkelgang verder,
af en toe stopt hij lange tijd en aan
het gekwebbel buiten merken we, als
we op stationsterrein moeten zyn.
De uren verstrijken tergend lang
zaam, de hitte van de middag maakt
de atmosfeer in de propvolle wagon,
zonder enige ventilatie, ondragelijk.
We hangen maar zo'n beetje te suffen,
vallen in lichte slaap en schiikken
weer wakker. Geen drinken, geen
enkele verversing.
De duisternis brengt verademing,
want de ramen mogenopen. De frisse
nachtlucht maakt ons weer wakker;
nu kunnen we tonminste gissen, waar
we heengaan. Aan de gebouwen, welke
we passeren, kunnen enkelen zien, dat
we op de grote ly'n Batavia—Soerbaja
zijn. En als we, laat in de a^ond, op
een station stoppen, mogen we even
de trein uit.
En nu blijkt weer eens te meer,
hoe de eenvoudige Javaan ons nog
genegen is. Van alle kanten worden
is. Het plaatsje heeft plm. 3500 in
woners.
Voor ontspanning is er hier vol
doende gelegenheid. De Nieuw Zee
lander is een echte sportman en houdt
van jagen, vissen, tafeltennis, ten
nissen, dansen enz. Het is nog vry
moeilijk voor me om indrukken tot
in de finesses over Nieuw Zeeland te
geven, daarvoor ben ik nog te kort
hier. Aangezien er evenwel in onze
streek nog velen met sluimerende
emigratieplannen rondlopen, lijkt het
mij toch wel wenselijk hieronder een
en ander over mjjn nieuwe vaderland,
in bet bijzonder het Noorder eiland
van Nieuw Zeeland, te laten volgen.
Het klimaat is subtropisch.
De winter is er niet bekend, even
min de tropische zomer. De nachten
zijn er vrij koel (niet koud) Het vee
blijft het gehele jaar door in de wei.
Nederland heeft nogal een rijkelijke
regenval, doch hier is deze nog groter.
Het natuurschoon is hier over wel
digend. Nieuw Zeeland is over het
algemeen een groot heuvelland. De
hoogste berg op het Noorder eiland
is 1030 m. hoog. Bomen, heesters,
bloemen, meren en watervallen zyn
hier zeer talrijk.
De Nieuw Zeelander is er zich van
bewust, dat zyn land Z6er mooi is en
noemt het daarom „Gods eigen land".
Het wegennet is hier voldoende en
wordt goed onderhouden. De afstanden
zyn naar Nederlandse begrippen groot
en vele farms liggen dan ook mijlen
ver van de bewoonde wereld.
Yervoersgelegenheid is erin Nieuw
Zeeland voldoende. Op iedere 4 in
woners loopt er een auto.
De sociale voorzieningen zijn hier
zeer goed. Iedere werknemer betaalt
7,5 pet. van zyn loon aan premie en
is dan practisch tegen alles verzekerd,
zoals invaliditeit, ziekenhuis, dokter,
geneesmiddelen enz. Alleen de tand
arts valt hier buiten. Aan het onder
wijs wordt zeer veel aandacht be
steed.
Er zijn voldoende scholen en de
kinderen worden over grote afstanden
door staatsbus8en kosteloos hiernaar
toe vervoerd.
Personen die zich na de lagere
school verder willen ontwikkelen b.v.
een vak leren of anderszins kunnen
hiervoor terecht op de avondcursussen
die geheel kosteloos worden gegeven.
In Nieuw Zeeland is vrijheid van
godsdienst. Hoewel de katholieken
ver in de minderheid zyn, worden ze
in het geheel niet gehinderd in het
vervullen van hun plichten.
Vele werkgevers stellen hun auto
des Zondags beschikbaar om naar de
kerk te kunnen gaan. De Nieuw Zee
lander is over het algemeen zeer gods
dienstig. De loonregeling is zeer be
hoorlijk.
Een ongeschoold arbeider heeft by
een 40 urige werkweek circa f 85,—.
De arbeiders die in Staatsdienst zyn
(PTT, spoorwegen enzverdienen on
geveer hetzelfde, maar zij betalen
lagere huishuren. De lonen van de
landarbeiders bedragen f 60,— tot
f 80,— per week plus kost en inwo
ning. Zy' moeten evenwel langer dan
40 uren werken. De lonen van vak
lieden variëren van f90,— tot f120,—
per week. Sommige beroepen, b.v.
lassers, genieten hogere lonen.
Over het algemeen kan gezegd wor
den, dat het te verrichten werk in
ons vanuit de kampong vruchten en
tabak aangereikt, heel stiekum na
tuurlijk, uit angst voor de Jap.
We drinken liters water, uitge
droogd als we zyn door de 15 uur
lar.ge reis.
Dan gaat het weer verder, steeds
in dezelfde sukkelgang.
De nacht verstrijkt en ook de lange
dag daarna en weer wordt het nacht.
We zitten nu al 36 uur als haringen
in een ton; onze huid klef door het
meermalen opgedroogde zweet, onze
weinige kleren zyn vies en stinken.
Als een verlossing voelen we de
aankomst in Soerabaja. Het is 2 uur
in de nacht, als wij in ons zoveelste
kamp aankomen. Dit blijkt de H.B.S.
te zyn en in hetzelfde lokaal, waar
ik zo vaak heb gestaan, smijt ik mijn
natte bundel neer en val in slaap.
De betonvloer doet geen pijn meer,
daar zyn we aan gewend. Niemand
denkt aan de honger, slapen willen
we, alleen maar slapen na 2 slapeloze
nachten. En wat morgen komt, in
teresseert ons geen zier.
Aan alles merken we, dat ons ver-
blyf hier maar tijdelijk zal zijn; deze
school is slechts een doorgangskamp;
de Koreanen, die ons bewaken, zeggen
ons, dat er al veel groepen een paar
dagen hier geweest zyn en dan inge
scheept zyn.
Ver mis hebben ze het niet gehad,
want precies 14 dagen later, op Prins
Bernhard z'n verjaardag, maken we
de sombere tocht naar de haven. Meer
dan een uur trekken we door de stad
naar Perak. Vrouwen proberen, via
roepen en tekens, iets over hun dier
baren te weten te komen. Het zyn
Indo-vrouwen, want de Nederlandse
vrouwen zitten al „veilig".
Nieuw Zeeland niet zo zwaar is als
in Nederland.
Er wordt veel meer machinaal ge
werkt en de Nieuw Zeelander houdt
niet van zwaar werk. Iedereen heeft
per jaar recht op 14 dagen vacantie,
sommige beroepen 3 of 4 weken.
Bovendien zyn er nog verschillende
feestdagen in het jaar waarop niet
gewerkt wordt.
Wat de techniek en de machines
betreft, op dit gebied zyn ze hier
Nederland wel wat voor. Er wordt
gewerkt met de modernste Ameri
kaanse machines.
Op het gebied van de bouwnyver
heid staan ze op Nederland ver ten
achter. Hoofdzakelijk komt dit door
dat het klimaat van Nieuw Zeeland
niet zo'n hoge eisen stelt aan de
woningen als in Nederland.
Het uitgaansleven is hier niet zoals
in Nederland. Om 6 uur 's avonds zyn
de café's gesloten, 's Zondags de gehele
dag. De kosten van het levensonder
houd zijn in verhouding met het loon
laag. Voor f 25 per week heeft men
een zeer goed kosthuis.
In het begin viel het niet mee om
aan h6t Engelse menu, dat nogal
sterk afwijkt aan het Nederlandse, te
wennen.
De pryzen van kleding en schoeisel
zyn iets hoger dan in Nederland (plm.
3 pet.) Fietsen en motors zyn prac
tisch even duur. Auto's evenwel zyn
veel duurder. Een vierpersoons Ford
of Morris kost zes tot acht duizend
gulden. Een zespersoons auto al gauw
f 12.000,—. Huizen zyn hier ontzet
tend duur. Een stenen huis, be
vattende 6 of 8 vertrekken kost
f 40.000,-.
Het vee is er spotgoedkoop. De ge
middelde prüs van een koe is f 150.
Voor een tientje koopt men een prima
paard. Paarden worden niet veel ge
bruikt in Nieuw Zeeland. Tot slot nog
enkele opmerkingen over de toekomst
mogelijkheden in Nieuw Zeeland.
Het land is 8 maal zo groot als
Nederland en heeft nog geen 2 millioen
inwoners. Er is dus ruimte genoeg
en van overbevolking voorlopig nog
geen sprake. Dagelijks staan er vier
tot vyf honderd advertenties in de
courant waarin personeel gevraagd
wordt. Er is een ernstig tekort aan
arbeidskrachten.
Voor jonge mensen die willen wer
ken en zich kunnen aanpassen liggen
hier in Nieuw Zeeland goede toekomst
mogelijkheden.
Oudere mensen zou ik het emi
greren willen afraden- Meestal leren
ze de taal niet meer en kunnen zich
niet aan de veranderde levensomstan
digheden aanpassen. Een en ander
brengt over het algemeen meer moei
lijkheden met zich mee dan men zo
oppervlakkig denkt. Vooral de taal is
voor velen de grote struikelblok. Daar
om een goede raad
Wie van plan is te emigreren moet
eerst goed de Engelse taal kennen.
De Nieuw Zeelander is gastvrij en
vriendelijk en iemand die wil werken
en zich weet aan te passen voelt zich
al heel gauw thuis in hun midden.
van 9 Juni 1888
3 Juni ontstond brand ten huize
van M. v.d. Homberg te Meerlo.
C. Verschuren te Leunen, aan
vaardde een candidatuur van de ge
meenteraad in de vacature Peter
Niessen.
15 Juni 1889
8 Juni woedde boven de Smakt
een geducht onweer. Door de hagel
werd grote schade aangebracht.
„Hebben jullie ontmoet? Waar
zit De Jappen proberen hen terug
te jagen, maar het helpt niets. Een
brutaaltje komt té dicht by en een
Jap rent haar achterna. Hy weet nog
juist de bagagedrager te grijpen, maar
het vrouwtje springt van de fiets en
rent weg.
De Jap in zyn vaart, struikelt over
de vallende fiets en een „hartelijk"
en hatelijk hoongelach stygt uit onze
troep op. Ook de andere Jappen lachen
hun fanatieke collega uit.
En verder gaat het weer; de stilte
is voelbaar. Niemand spreekt; we
weten, wat ons te wachten staat. En
jawel; in de haven ligt een oude
Japanse schuit op ons te wachten. Als
vee worden we in het ruim gedreven:
3000 mannen in 3 laadruimen.
We proberen nog een dragelijk
plaatsje te bemachtigen, maar steeds
gevangenen komen binnen, zodat we
tenslotte mannetje aan mannetje in
het bedompte hol hurken, steunend
op ons bundeltje.
Aan een Jap, die tussen ons door
scharrelt, vragen we, hoelang de reis
zal duren en waarheen we gaan
„Minstens dertig dagen. Als jullie
levend overkomen, zullen jullie daar
ginds zeker sterven. Dit land zien
jullie nooit meer; hier komt geen
blanke terug l"
De stemming is beneden nul. Als
alles binnen is, gaan de luiken dicht
en wordt het stikdonker. Waar dat
heen moet, is ons een raadsel.
Duizend mensen in een laag ruim,
zonder enige ventilatie
Het moet donker zyn, voor wy
gaan vertrekken, want 't bovenluik
wordt gehesen en we zien de sterren
hoog boven ons flikkeren.
We proberen wat te slapen, liggend
over elkaar, hurkend teger. de ruim
wand of steunend tegen de stutten.
Het is nog volslagen nacht als wy
naar boven mogen.
De meesten vragen eerst naar een
W.C., maar die zyn er niet, ook geen
urinoirs. Over de reling schynt een
Jan Poels
Toen tegen het einde van de vorige
eeuw Argentinië veel schapen naar
Europa begonnen uit te voeren, zond
de Venrayse schapencompagnie in
1889 twee van haar leden Jan Poels
en Louis Raedts Czn. naar Buenos-
Aires, om schapen te kopen voor
Engeland. In 1890 ging Jan Poels
voor de tweede maal, thans verge
zeld door Gerard van Meyel.
Michels
Joannes Michels werd geboren te
Venray 22 October 1 S31 en hy over
leed na een gelukkige echtvereniging
gedurende 10 jaren met Anna Ger-
trudis Wismans op 24 April 1867.
yan Opbergen
Wilhelmus van Opbergen werd
geboren te Venray 22 Juli 1878 en
overleed plotseling 14 Februari 1046
yan de Pasch
Wilhelmina Johanna van de Pasch
werd geboren te Geysteren 28 Febr.
1874, huwde met Antoon Jenniskens
en overleed 17 November 1928 te
Leunen.
Pliilipsen
Uit een notariële akte van verkoop
van land op 6 September i860 leren
wy kennen
Hendrik Philipsen; hy was weduw
naar van Aldegonda Evers en
akkerman te Oostrum. Hy had een
minderjarige dochter, Johanna ge
naamd. Voogd van deze Johanna was
Johannes Evers, schaapsherder, die
in Weversloo woonde.
Phillips
Johanna Clementina Phillips werd
14 September 1850 te Antwerpen ge
boren. Zy werd by de Ursulinen te
Venray ingekleed op 28 October 1876
en ontving de naam van Clotilde.
Zy werd in 1893 assistente en in
1894 overste te Posterholt, waar zy
20 April 1897 overleed.
Poell
Hendrik Jacob Poell heeft veel be
trekkingen bekleed.
Hy was secretaris van Broekhuizen-
vorst (1757—1775) en tevens secretaris
van Meeiloo (1763 1775), koninklijk
Pruisisch ontvanger, eerst te Broek
huizen, dan te Arcen, vervolgens te
Venray. Hy was gehuwd mei Maria
Allegondis de Bruijn.
Poels
Aleida Hubertine Poels werd ge
boren te Merselo is Juni 1875. Zy
trad in het huwelyk met Victor
Hubertus Asselberghs en na dians
overlijden met Peter Johannes van
Rens. Zy overleed te Leunen 25
October 1948.
Anna Maria Gertruda Poels werd
geboren te Venray 1 Mei 1851, zy
trad in het huwelijk met Sebastianus
Swinkels en na diens dood met Peter
van Kempen. Zy overleed 16 April
1936.
Anna Maria Gertrudis Poels werd
22 September 1892 te Venray geboren
en overleed er godvruchtig op 12 April
1906.
Anna Maria Josephina Poels werd
geboren te Venray 21 Maart 1867,
trad in het huwelijk met Leonardus
Janssen en overleed 30 Maart 1894.
Antoon Poels werd geboren 22
November 1846 te Merselo; hy trad
I in het huwelijk met Anna Maria van
Helden. Hy overleed 2 September
1924.
Gerard Poels, „akkerman", wonende
op Messeplaats aan de Heyde onder
Venray benoemde op 17 Juli 1878
zyn broer Johannes Poels, particulier
by hem inwonende tot voogd van zyn
kinderen, die by zyn overlijden nog
minderjarig mochten zijn. Van deze
benoeming werd een notariële akte
opgemaakt door notaris Carolus
Alexander Maria Smitz te Venray in
tegenwoordigheid van Henricus Anto-
nius Grollenberg, candidaat-notaris
en van Hendricus van de Yen, kleer
maker.
Dr. Guillaume Poels werd geboren
3i Augustus 1876 te Venray. Hy trad
in bet huwelijk met Maria Wentholt
en overleed te Venray 19 Maart 1907.
Hij was geneesheer te Boxmeer, en
was om zyn zeldzame goedheid be
mind. Groot was zyn godsvrucht tot
het heilig Hart van Jesus.
Hendrina Poels was geboren te
Venray 26 Juni 1844 en huwde met
Johannes Wilhelmus Poels. Zy over
leed te Venray 21 Mei 1927.
Henri Poels huwde in 1910 te
Venray met Elise Prin uit Ryssel en
vestigde zich als vertegenwoordiger
van de Venrayse Schapencompagnie,
later als zelfstandig importeur te
Burzaco in Argentinië.
Een zoon van Henri Poels bleef
ook in Argentinië wonen.
Een van zyn dochters huwde met
een Zwitserse importeur van Argen
tijns vee en vestigde zich in Arth
Goldau, waar in de laatste oorlog
Dr. Henri Poels en twee zonen van
zyn broer Jan met hun gezinnen een
veilig schuiloord vonden.
Henricus Poels werd geboren 11 Mei
1805 te Venray. Hy trad in het
huwelijk met Francisca Wismans en
na haar dood met Anna Mechtildis
Voesten. Hij overleed na een kort
stondige ziekte op 10 April 1877. Hy
was lid geweest van het armbestuur
on van de kerkfabriekraad, alias het
kerkbestuur.
Henricus Poels werd geboren te
Venray 14 September 1848, hy trad
in het huwelijk met Henrica In 't
Groenewolt en overleed na een 54 jarig
gelukkig huwelijksleven op 16 Nov.
1929.
Henricus Poels werd geboren 21
Maart 1862 te Heide-Venray; hy trad
in het huwelijk met Anna Maria
Catharina van Rens en overleed
3 Februari 1938 te Leunen. Hij is lid
geweest van het kerkbestuur van
Leunen.
Jan Jacobs
Jan Jacobs werd geboren te Venray
31 Mei 1805, hy trad in het huwelijk
met Anna Gertruda van der Putten
en overleed 6 Januari 1892 aldaar.
Anna Gertruda van der Putten
werd geboren te Venray 17 April
1809 en overleed aldaar 6 Juni 1874.
BijsterYelds
Josina Francisca Bystervelds werd
geboren te Venray 25 November 1810;
zij trad in het huwelijk met Henricus
Tillemanus van den Munckhof en
overleed 20 Maart 1877.
Burgemeester en Wethouders van
Venray, maken by deze bekend, dat
dit jaar voor de herijk der maten,
gewichten en meetwerktuigen zal
zitting gehouden worden te Venray
in het achterzaaltje van café-restau
rant Schaeffers, Schoolstraat 3.
Op Maandag 9 Juni a.s. van 11-12
en van 13.30—16 30 uur voor hen,
wier geslachtsnaam (firmanaam) begint
met een der letters A, B, C, D, E, F
en G. ..i-vlat;
Op Dinsdag 10 Juni a.s. van 9-12
en van 13.30-16 30 uur voor hen,
wier geslachts- (firma) naam begint
met een der letters H, I, J, K, L, M,
N en O.
Op Woensdag 11 Juni a.s. van 9—12
en van 13.30-16.30 uur voor hen,
wier geslachts (firma)naam begint met
een der letters P, Q, R, S, T, U, V,
W, X, Y en Z.
Hoge glans, geweldig uitstrykvermo-
gen, duurzaam, snelle droging, pracht
kleuren, kortom op een bus goede
verf staatF. W. HENDRIKS. Kwa
liteit gewaarborgd. Zonder moeite
strykt U de bus ledig tot op de
bodem, dus zakselvry.
Honderden zyn U voorgegaan, neemt
ook U eens een proef en ge zyt te
vreden. Aanbevelend,
Schildersbedrijf
F. W. HENDRIKS Af*
Langstraat
Telefoon 713
Door de veelheid van de bomen
Zien wy soms het bos niet meer.
Veelheid van offers wy niet schromen
't Licht daalt dan van Boven neer.
kunnen wy U niet leveren,
maar wel kunnen wy Uw was
behandelen met water dat net zo
zacht is als regenwater.
Steeds tot Uw dienst
STOOMWASSERIJ
Kempweg !5-23a Tel. 5Só
aan totale vervuiling, ondragelijke
dorst in deze rioollucht en totale
afmatting. De dysentrie woekert door
en steeds meer en meer slachtoffers
vallen er.
De lijders hebben geen kracht om
op te staan zelfs; laat staan 23 uur
te wachten. Ze doen, wat ze niet
ophouden kunnen, zo maar op de
vloer en dit verspreidt weer nieuwe
besmetting.
Dit begint met een vreselijke kramp
in je buik, koorts en braakneigingen
en dan de ziekte: bloed, slym en een
niet te controleren stroom waterig
vuil.
De vijfde dag behoor ik zelf - nu
voor de derde maal tijdens myq
gevangenschap tot de slachtoffers
Nu heviger dan vorige malen, gelijkt
het een explosie.
Je kronkelt van py'n, je probeert
je buren niet te plagen en je telt de
minuten van de lange uren, die je
weer kans geven naar buiten te
komen.
De eerste doden vallen en worden
zo maar zonder enige ceremonie
in zee neergelaten. De zesde dag, de
tiende dag op zee, zien we plotseling
land voor ons. Onbekend land, rotsen
en eilanden steken op uit de zee.
En juist, als de dysentrie de gehele
levende have dreigt te liquideren,
laat de Jap het schip de haven van
Singapore binnen lopen.
Niet om ons krijgsgevangenen
van totale ondergang te redden
maar terwille van de 400 Japanse
soldaten, in de hutten op het boven
dek, die bestemd zyn voor het front
in Burma.
Deze zeereis is een hel geweest en
doodziek maar toch dankbaar
betreed ik land.
Wordt vervolgd.
soort vlondertje getimmerd te zyn,
met enkele gaten 6rin. Daar moeten
we onze behoeften doen
Het is natuurlijk één grote smeer
boel, omdat ze bijna allemaal hoge
nood hebben; de meesten van angst
en zenuwen. De wind, welke recht
op kop staat, maakt het geheel nog
vi9zer.
Een uur mogen we boven blijven
en snuiven afgezien van de WC-
geuren de frisse zeewind op. Dit
uur blijkt ook bestemd te zijn, om
eten te krijgen voor de hele dag. In
twee pannetjes krijgen we een schep
rijst en een klats water met ramanas
stelen. Daarmee duiken we weer ons
hol in. Voor 23 uur zal duisternis en
stank ons gezelschap houden.
Nu we de werkelykheid nuchter
gaan bekijken, denken wy aan de
grote mogelijkheid van torpedering.
De Amerikanen strekken - na de
slag van Pearl Harbour hun zee
macht alweer uit tot dicht by de
Aziatische kust.
Zakelyk bespreken we de toestand.
Als iets gebeurt, wat dan Er
is slechts eeu smalle loodrechte trap
naar boven, waarlangs 700 mensen
redding moeten zoeken. Zwemvesten
zyn er niet, dat wil zeggen die
liggen hoog opgestapeld achter dikke
tralies naast ons ruim.
Een deputatie gaat naar de kapitein,
maar die zit te bibberen van pure
ellende en angst in de uiterste hoek
van het ruim en weet er alleen maar
uit te brengen: „We gaan allemaal
naar de sode vraagt mij maar
niets."
Als midden op de dag een hels
gebulder losbarst en het hele schip
davert en kraakt in zyn voegen,
barst er een jammerlijk geroep en
gehuil los. De opgekropte zenuwen
zoeken een uitweg. Sommigen vliegen
op en willen eruit. Maar er gebeurt
niets meer en de rust, de versuffing
keert weer.
De lucht in het ruim is echter zó
bedorven en de hitte zo moordend,
dat we in een permanente versuffing
verkeren. Het is weer luchten voor
je het weet en weer speelt zich
hetzelfde liedje af van de vorige
nacht: Eten halen, mannetje aan
mannetje door de reling, een kleine
boodschap" doen en de „grote" op
het vlondertje.
De derde dag ligt de schuit stil;
we hebben geen idee, of we naar't
Oosten of Westen varen. We mogen
eerder en langer luchten dan anders
en nu zien we. vaag tegen de nach
telyke hemel, de silhouetten van
Priok.
We zyn dus weer in Batavia terug.
Onder in het ruim liggen roeds 300
zieken. De dysentrie breekt uit, wat
ook niet anders kan met deze hygi
ënische toestanden. De wind waait
de besmetting over het dek, over ons
en ons eten.
Er komt een dokter aan boord en
de Jap keurt ons allen op deze zo
besmettelijke darmziekte. Hy heeft
daar een snelle methode voor, welke
zich moeilyk beschrijven laat. Het
gevolg is, dat zowat 400 het schip
verlaten en met een laadboot naar de
wal gaan. Wy blyven 3 Km. buiten
gaats liggen.
De tweede dag komt een schip
langszy en daaruit worden een lading
vrachtauto's overgeladen op ons schip.
Zo steelt de Jap nu al maanden
lang van onze voorraden: auto's en
machineriën, hele fabrieken en brug
gen.
Het luik boven ons gaat open en
een zware vrachtwagen daalt neer. De
jongens, die er onder liggen, vliegen
op zy, maar daar blyft het niet by
Nog vyf wagens worden in 't ruim
neergelaten, zodat de bodem bjjna
geheel gevuld is.
Wy zitten opgepropt tegen de wan
den. Na de nieuwe lading gaat het
luik weer dicht en wordt opnieuw
een plaatsje gezocht onder en op de
auto's.
Dan gaat de reis weer verder; het
is niet menselijk meer. We lyden
XI
