Van een automaat, die denkt De Internationale toestand Het Portret -c J IN DE AFGELOOPEN WEEK Dc laatste dagen is Moskou het cen trum van een druk en zeer veel zijdig diplomatiek verkeer. Er zijn vertegenwoordigers van tal van sta ten aangekomen, of ze worden ver wacht. Daar is allereerst een Duit- sche militaire missie, die de defini tieve grenslijn door Polen komt vast stellen. De Turksche minister van Buitenlandsche Zaken, Saradjoglu, is er, de Estlandsche minister Selter is er kort geweest en is na een onder houd met Molotof naar zijn hoofd stad teruggevlogen, terwijl Von Rib- bentrop naar de Russische hoofdstad is gekomen. Om dan nog niet te spreken van een Bulgaarsche mili taire missie, die komt onderhandelen over een luchtlijn. Het meest sensationeel is wel het bezoek van den Estlandschen minister, dat eerder dan oorspronkelijk het plan was, werd be ëindigd. Minister Selter zou, toen hij te Moskou was, een uitnoodiging hebben ge kregen om bij Molotof te komen, en daar moeten hem in ultimatieven vorm eischen zijn gesteld van zóó vèrstrekkenden aard, dat hij er onmiddellijk zijn regeering van in kennis meende te moeten stellen. Turkije schijnt ten doel te hebben met Rusland maatregelen te willen bespreken voor wederzijdschen bijstand voor het geval Duitschland via de Zwarte Zee verder naar het Oosten zou willen opdringen, doch an derzijds wordt gezegd, dat Turkije via Rus land een vriendschappelijk pact met Duitschland sluit. Dat zou dan weer een nieuwe verrassing zijn, In Polen. In het bezette gebied ten Oosten van de demarcatielijn steken de Russen hun op vattingen niet onder stoelen en banken. Integendeel, zij hebben de bolsjewiseering overal met kracht aangevat. Poolsche land goederen worden onder de boeren verdeeld, in de bezette plaatsen worden de meest „extremistische" elementen tot plaatselijke sovjets benoemd, fabrieken zijn onder lei ding van een arbeiders-comité gesteld, de Zondag als rustdag is afgeschaft, het land wordt bewerkt met geschriften en films. Ook Italië is van een en ander, dat dank zij de medewerking van Duitschland plaats heeft, verwonderd en verstoord. Toch is 'er nog geen sprake van oneenigheid tusschen de beide nieuwbakken partners van het Duitsch-Russische verdrag. Waar noodig, trekken de Duitschers terug op de vastge stelde lijn en nemen de Russen het ver laten terrein in bezit. De strijd in Polen nadert zijn einde, al wordt nog hier en daar gevochten en houdt Warschau nog stand, De neutralen en de contrabande. De moeilijkheden voor den neutralen handel worden mét den dag erger: Een groot aantal schepen wordt door dé Engel- schen aangehouden en aan een streng onderzoek naar contrabande onderworpen. Tal van schepen van onze Holla nd-Ame? rika-lijn korheh eenvoudig niet opdagen, zonder dat men weet, waar ze zich bevin den. Zweden heeft een conflict met Duitschland over het in den grond boren van het vrachtschip „Gertrud Bratt", dat een lading houtpulp naar Engeland zou vervoeren. Ook Finland is hevig veront rust door het tot zinken brengen van de „Walma" door een Duitschen onderzeeër. Daar cellulose inderdaad contrabande is, daar ze gebruikt wordt voor munitiefabri- cage, zal er voor Zweden en Finland Weinig anders opzitten dan de uitvoer van deze stof naar Engeland stop te zetten, aange zien ze anders de kans loopen, dat haar geheele handelsvloot wordt getorpedeerd. Voor Engeland is dit een strop. Aan het Westfront blijft het nog steeds betrekkelijk kalm. Beide partijen blijven versterkingen aan voeren, in de Saar-omgeving hebben artil lerie-gevechten plaats, er wordt melding gemaakt van het neerschieten van vlieg tuigen; boven Duitschland worden nog steeds door de Engelschen strooibiljetten uitgeworpen; de Opperste Oorlogsraad der Geallieerden heeft „ergens in Sussex" ver gaderd, maar van een oorlog op groote schaal is nog geen sprake. Op zee is meer activiteit. Daar woedt de duikbootenoorlog in al zijn kracht. Chamberlain heeft in het Lagerhuis uiteengezet, dat de geallieerden ten doel hebben, de economische structuur van den vijand te desorganiseeren, en daar door Duitschland te- beletten, den oorlog voort te zetten. Aangezien daarbij echter moest worden erkend, dat Duitschland over groote voorraden beschikt, waarschuwde de premier tegen .te gipot optimisme ten opzichte van den duur van den oorlog. Dit laatste moge blijken uit het aanbod van Duitschland omBelgië tarwe te leveren De Communistische partij in Frank rijk Verbóden."' Van de vele ?gebeurtemssen in het bui tenland van e'lken dag Grenen wij hier nog te vermelden Het rëédèl eenigen tijd ver wachte verbod van Adc Communistische partij en allé direct'óf indirect met haar in verband staande organisaties en vereeni- gingen. Reeds - waren 'ebnige bladen als de „HumanitéfJ, „Ce -SóirT. en enkele kleinere verboden De reden vaij dit krasse optreden tegen de partij, die 73 vertegenwoordigers in de Kamer en in den Senaat telt en waartoe bovendien vele burgemeesters en gemeenteraadsleden behooren, ligt in het feit, dat de Cömmtiftisleö ook na het Duitsch-Russische vera tag- én den Russi- schen inval in Polen de politiek van Mos kou bleven verdedigen en zich daardoor buiten de volksgemeenschap plaatsten. De Communisten waren de vorige week reeds uit de vakbeweging gestooten. "Wel wijzigen zich den laatsten tijd alle verhoudingen grondig: in Brest-Litovsk verbroederden zich deze week nationaal-socialisten en bolsjewieken, in Frankrijk worden nu de communisten, die meermalen vrij veel in vloed oefenden op het landsbestuur, buiten de gemeenschap geplaatst. ONJUISTE BERICHTEN—EEN GEVAAR VOOR ONZE NEUTRALITEIT. Wij staan sterk op de handhaving van onze neutraliteit; en dit wordt ons door niemand kwalijk genomen zelfs niet door de ooi-log voeren de partijen, die er zelfs van overtuigd moeten zijn, dat deze houding van Nederland het beste met hun eigen belangen strookt. Willen wij echter in den algeheelen zin des woords neutraal zijn en blijven, dan moeten wij ook nauwgezet alles vermijden, wat met deze onzijdigheid in strijd is. Zoo hebben wij in het openbaar geen enkele der oorlogvoerende partijen vóór te trek ken, onverschillig naar welke zijde onze sympathie uitgaat Neutraliteit is onpar tijdigheid. Dit betoog klemt te meer, wanneer het betreft het verspreiden van eenzijdig ge tinte en daarenboven onjuiste berichten, afkomstig van een der beide partijen. Daar door wordt een verkeerde voorstelling van den waren toestand in het leven geroepen. Het heeft ongetwijfeld in de bedoeling ge legen van onze regeering, om ook dóór- tegen te waarschuwen, toen zij bepaalde wenken gaf ten aanzien van bepaalde uitin gen in de pers. Den ouderen onder ons heugt het nog zeer goed, hoe in den wereldoorlog van beide zijden niet alleen hevig met gra naten, doch ook met spek werd geschoten. Door de eerste worden menschen gedood, door het tweede vergiftigd. Onjuiste, ten- dentieuse berichtgeving moet streng uit onze bladen worden geweerd. Ook in dezen oorlog, hoewel nog geen maand oud, heeft men blijkbaar reeds on middellijk zijn toevlucht genomen tot de onjuiste berichtgeving, met het kennelijk doel, daarmede de openbare meening in de neutrale landen te beïnvloeden. Ook onze pers weet daarvan mede te spreken. Het Engelsche Ministerie van Voorlich ting waarover ook in het eigen land steen en been wordt geklaagd heeft b.v. thans reeds een record geslagen in het maken van, wat men zacht uitgedrukt zou kunnen noemenflaters. Wij herinneren hier slechts aan het verslag van den lucht- raid op Wilhelmshaven, waarvan het oor spronkelijk heette dat alle Engelsche vlieg tuigen veilig en wel naar hun bases waren teruggekeerd; oproerige bewegingen in het Protectoraat; de verdwijning van Göbbels, enz. Later heeft men foto's gezien van de begrafenis der twaalf bij Wilhelmshaven gedode Engelsche vliegers; Nederlandsche journalisten van onverdachte reputatie hebben zich er van kunnen overtuigen dat in het Protectqj-aat pais en -vrêe heerscht, althans geen oproer heeft plaats gehad; den „verdwenen" Göbbels hebben zij, die daar toe lust gevoelden, een redevoering kunnen hooren houden voor de radio. Een dergelijke voorlichting kunnen wij niet bewonderen, evenmin als wij bewon dering kunnen koesteren voor een Minis terie van Voorlichting, dat zich op derge lijke wijze zelf aan de kaak stelt en blijk baar niet bij machte is om te begrijpen, in welk belachelijk daglicht het zich stelt. Met nadruk moet worden gewaarschuwd tegen het publiceeren van op de oorlog voering of oorlogsdaden betrekking heb bend nieuws, waarvoor niet de noodige waarborgen bestaan, dat het inderdaad juist is. Onjuiste berichten, van welke zijde ook, misleiden den lezer en vormen een gevaar voor de strikte neutraliteit, waartoe Nederland zich heeft verbonden. VAN DE WEEK MAURICE GUSTAVE GAMELIN, de Opperbevelhebber der Entente. De geheele wereld wacht op de ontwikkeling van den strijd aan het Westfront. De man, van wiens plan nen in dit opzicht wel het meest zal afhangen, is generaal Gamelin, om dat op zijn schouders het opperbevel rust over alle Fransohe en Engelsche strijdki-achten te land, ter zee en in de lucht. Reeds in 1906 had de jonge Gamelin de aandacht op zich geves tigd van Maarschaik Joffre, toen nog divisie-commandant, die den kapi tein der jagers Gamelin tot zijn ordonnance-officier benoemde en hem later tijdens den Eersten Wereld oorlog zijn persoonlijken adjudant maakte. Gamelin had een groot aan deel in den eersten slag aan de Marne. Later vocht hij in Syrië tegen de Druzen. In 1935 werd hij benoemd tot Chef van den Grooten Generalen Staf van het Fransche leger en dus automatisch tot Opperbevelhebber in tijd van oorlog. Men had in Frankrijk geen beteren generaal kunnen kiezen en de Duitschers zullen het nog moeilijk genoeg door hem krijgen. VJ BREST-LITOVSK. Brest-Litovsk was voor Polen, vooral uit verkeers-politiek oogpunt, van zeer groote beteekenis. Niet minder dan zes belang rijke spoorlijnen komen in deze stad samen. Van buitengewoon veel belang is ook het Brest-Litovsk-kanaal, dat de Dnjepr met de Boeg verbindt. Dit kanaal is 80 km lang en werd pas kort geleden op een diepte van 2.30 m gebracht. Het aantal inwoners van Brest-Litovsk varieert van 50.000 tot 60.000, waaronder zich on geveer 30.000 Joden bevinden. Zij ver tegenwoordigen den handelsstand. GDYNIA THANS GOTENHAFEN. minb"*p^-president Calinescu naar het Roemeensclie Athenaeum, waar het werd op gebaard. Op den achtergrond (in uniform) de nieuwe regeering. Duitschland is door de overgave van Gdynia of Gdingen de grootste en tevens modernst geoutilleerde haven van de Oostzee rijker geworden. Hoewel Danzig van het Rijk werd gescheiden, om Polen als „vrije en onbelemmerde toegang tot de Oostzee" te dienen, werden van Pool sche zijde dadelijk grootscheepsche plan nen uitgewerkt tot het stichten van een moderne haven in de onmiddellijke nabij- hied. Hiertoe werd Gdingen uitverkoren, te dien tijde een klein*, onbeduidend vis- schersdorpje op 14 km afstand. Hoe snel deze havenplaats groeide, blijkt wel hier uit, dat zij in 7925 ca. 5000 inwoners telde, in 1938 evenwel 100.000. De havenwerken kunnen bogen op dé1 nieuwste laad- en los-inrichtingen. Machines, die vergelijkingen met drie onbe. kenden oplossen. f Altijd heeft de rustelooze mensch ge- poogd op machinale wijze zijn even- i beeld te scheppen. Altijd zijn er gees- ten geweest, die het onbereikbare nage- j streefd hebben, menschen, die meen- j den, dat men van staal en vele prepa- raten werkelijk een zelfstandig func- j tioneerend instrument kon vervaardi- j gen, dat gelijk gesteld zou kunnen worden met den mensch zelf. Laten we erkc men, dat 't gelukkig is, dat de inderdaad zeer vindingrijke geest van den mensch nog altijd niet geslaagd is zijn doel: den volmaakten j robot te construeeren. Niettemin is het interessant eens na te gaan wat ver- schillende experimenten opleverden. J Ze zijn als technische grap in ieder ge val belangwekkend genoeg. TOEN Thomas Alva Edison de wereld in opschudding bracht met zijn nieu we fonograaf, hebben ernstige man nen met de grootste zekerheid verklaard, dat zij heelemaal niet van plan waren zich door een „buikspreker" voor den gek te laten houden. Zoo onwaarschijnlijk leek hun het feit, dat de menschelijke stem vast gelegd zou kunnen worden op een metalen cylinder. Zooals men weet, werden voor het appa raat van Edison de klanken vastgelegd op een rol, waarop een lange spiraalgroef werd gegraveerd; dit systeem wordt nog voor de dictafoon gebruikt. Eerst later kwam men tot den platten ebonieten schijf, dien wij cis gramofoonplaat kennen. Tegenover al wat nieuw is, staat de in zijn hart altijd conservatieven mensch vrijwel zonder uit zondering afwijzend. En toch heeft men reeds vroeg kennis kunnen maken met zoogenaamde „spreek- jtomaten" en de „ijzeren robot" uit onze ngen is allerminst een nieuwe verschij ning.'Ook al wordt er tegenwoordig een veel intensiever belangstelling getoond voor dit onderwerp, van een origineele creatie Kan geen sprake zijn. Bovendien, geen enkele van die oiide, automatische „menschen" is dus geheel en goed functionneerend bewaard gebleven. Wij weten derhalve niet precies hoe deze poppen gewerkt hebben en moeten derhal ve afgaan op de dikwijls fantastische be schrijvingen van de tijdgenooten. De beroemde theoloog van de vroege Mid deieeuwen on scholasticus Albertus Mag r.us van vvien de menschen maar al te graag geloofden, dat bij een verbond had gesloten met den duivel, omdat zij anders Schrijfautomaten van Droz uit het begin van de negentiende eeuw. geleerde heeren hadden verklaard dat dit werkstuk ten zeerste haar lof verdiende, in de eerste plaats wegens zijn belangrijkheid, maar in de tweede plaats vanwege de prachtige uitvoering." Over het verdere lot van deze automaat verkeert men in het on zekere. Wellicht is het toestel geheel ver nield door zijn schepper, ofwel heeft deze het apparaat voor een beduidende som gelds verkocht aan voorname vreemdelin gen. Een automaat versloeg Napoleon. EEN andere automatische mensch, die in zijn tijd veel opzien baarde, was de schaakautomaat van den Hongaar Wolfgang van Kempelen, die zijn „mensch" in 1769 geconstrueerd heeft. Hij mocht zich daarbij verheugen in den financieelen steun van Keizer Franz Joseph II, die de uitvinding van Kempelen niet alleen be vorderd had, maa»* deze bovendien aan alle Europeesche hoven wenschte te vertoonen. Het apparaat bestond uit een tafel, die in vele opzichten deed denken aan een kast, waarachter een in Turkschen dracht ge kleede houten figuur voor het schaakbord gezeten was. De schaakstukken werden nu door de linkerhand van den houten Turk verzet. Wanneer de koningin zijn naam „Gardez" noemde, schudde de houten schaakmeester tweemaal met het hoofd. En gebeurde het een enkele maal dat een schaker van vleesch en bloed den strijd aanbond en deze een verkeerde zet wilde herstellen, dan schudde de Turk heftig het hoofd om uitdrukking te geven aan zijn wrevel. Kempelen, die zijn machine en de daaraan verbonden geheimen had overge daan aan het Huis Habsburg, verscheen met zijn houten pop op elke bijeenkomst. Bovendien bracht hij een koffertje mee, dat deed denken aan een hoedendoos. En ofschoon men aannam dat het kistje iets te maken had met de automaat, is pien er toch nooit achter gekomen wat deze „hoeden doos" nu precies met het apparaat van doen had. Toen Napoleon in 1809 in het slot Schön- brunn te Weenen zijn intrek nam, kon hij de verleiding niet weerstaan den strijd aan te binden met de schaakautomaat. Napoleon werd bij deze gelegenheid grondig geslagen en was over deze neder laag zoo razend dat hij met een geweldi gen vuistslag de houten figuur met tafel en al in elkaar sloeg. De machine werd la ter weer gerepareerd en naar Amerika ge- stuurd, waar zij in 1844 tijdens een brand in Philadelphia grondig werd verwoest. Tij dens Kempelens leven, deed het praatje veel opgeld dat zich in het kastje een ge niale dwerg-schaakmeester bevond, die het spel leidde. Maar aangezien de triomfen van de houten automaat zich uitstrekken over een tijdvak van 110 jaar, schijnt deze veronderstelling niet wel te rechtvaardi gen, zooals trouwens ook een andere these om het fenomenale succes te verklaren, n.l. dat Kempelen een uitstekend hypnotiseur was, die dank zij deze talenten in staat was zijn leven lang de wereld voor den gek te houden, op losse schroeven staat. Welk een diepen indruk deze machani- sche „spielereien" op de menschen van voorbije tijden hebben gemaakt, kan men zien uit de behandeling van de litteratuur. Het is een lange weg, die gelegen is tus schen deze "utomatische grapjes uit een speculatieven tijd tot de machinale „robot" een automatische mensch, die geheel uit ijzer bestaat. Deze „robots" zouden dat was althans de bedoeling van de construc teurs bij mechanische werkzaamheden den mensch van vleesch en bloed geheel te vervangen. Maar dat was ook al een specu. latieve gedachte. Eigenlijk beschikt men niet over de gegevens, waaruit zou blijken, of dit idee ingang gevonden heeft of wel dat de practijk er voordeel bij gehad heeft. Aangezien men er slechts van tijd tot tijd over hoort, kan men lannemen, dat er geen sprake is van practische verwezenlijking dezer plannen. Anders is het evenwel ge steld met de „denkende machines" die reeds direct afzagen van het i dee den mensch uiterlijk na te vormen en die niets anders wilden maken dan louter machines, weliswaar met zeer bijzondere, mensche lijke kwaliteiten en capaciteiten. Een der gelijk apparaat is onlangs door de technici Fusch en Wilbör in Amerika gelanceerd en deze machine is in staat vergelijkingen met drie onbekenden op te lossen. Wij zullen afwachten, wat in deze de waarheid is. In ieder geval staat vast dat sedert eeuwen toovenaars, alchemisten en technici zich inspannen het verlossende woord te vinden, dat het probleem van het leven zelf zou doen verhuizen naar het rijk van het bekende, van het mysterielooze. Maar zoover zijn de heeren nog niet en wij vreezen voor hen, dat dit geslacht hun tri omf niet meer zal meemaken, zoo ooit een geslacht den denkenden mensch van ijzer zal aanschouwen. zijn diepgaande kennis van de natuur en de daarin optredende verschijnselen niet verklaren konden zou voor het eerst, zoover wij dat kunnen nagaan, een kunst matigen mensch vervaardigd hebben, die in staat was te spreken. Maar de min of meer ijverzuchtige leerling van Albertu's Magnus, genaamd Thomas van Aquino, ver nielde den „sprekenden kop", dien zijn leermeester in elkaar gezet had, omdat ook hij er slechts het werk van den duivel in kon zien. En zijn groote leermeester kon nog slechts met droefenis en bitterheid vast. stellen: „Daar is niet één slag het werk van dertig moeitevolle jaren te gronde gegaan." Grieksch, Latijn en Fransch naar verkiezing. ERST veel later heeft, toen een ge leerd natuurkundige, Valentin I-Ier biz, om de Koningin Katharina van Zweden te vermaken, een anderen „spre kenden kop" vervaardigd, die naar wensen op de vragen, die hem voorgelegd werden. Grieksch, Latijn of Fransch kon antwoor den op de vragen, welke hem werden ge steld. Helaas weten we niets van de me chanische inrichting van dit t ewonderens waardige kunstwerk en zullen daarom on zen twijfel aan het bestaan hebben..van dit wonderwerk niet geheel kunnen onderdruk ken. Misschien was de uitvinder in dit ge val inderdaad een handig buikspreker, die alleen maar een automatische inrichting had geconstrueerd, om het open en dicht gaan van de mond te bewerkstelligen. De eerste,-die er in mocht slagen een automatischen mensch te vervaardigen, waaromtrent wij nauwkeurige aanwijzingen en gegevens- bezitten,-was de Fransche abt Mical, die met,zijn werk in 1873 proeven af legde, ten overstaan van de „Académie des Sciences" te Parijs. Van het geheimzinnige apparaat werd een ets gemaakt, die nog thans bewaard wordt- i'h de Bibliothèque Na tionale van de Fransche hoofdstad. De uit vinder had een soort tempel gemaakt, met pilaren en een kroongewelf in den stijl van Lodewijk XVI. Onder den troonhemel be vonden zich twee koppen, die op een door zuilen gedragen voetstuk rusttten. Hierop waren ingegraveerd ae vier zinnen, die dooi de automaat gesproken konden worden. De abt verklaarde dat zijn werk de oplossing van een belangrijk technisch probleem be- teekend.q, dat hoewel niet direct onoplos baar, toch uiterst-moeilijk was en hij voeg de daaraan tos: „De Académie des Sciences" heeft in haar J verslag gezegd, dat deze sprekende koppen j zeer veel l'.cht kunnen Verspreiden over de j spreekorganen ..van de menschen en dan in hét bijzonder over de totstandkoming en I de vorming van klanken tot woorden. De4 De „schrijfrobot" uit onze dagen.

Peel en Maas | 1939 | | pagina 10