Tweed© Blad van „FEEL EN MAAS" Veltum De eerste zaak Uit Brazilië Spoeten Sprutol. Adverteert m dit blad door A. F. van BEURDEN. De mensch is altijd geneigd om den tijd te meten met den duur van een menschenbestaan en wanneer hij, terugblikt naar tijden, waarvan hem het wezen vreemd is, heeft hij spoedig het begrip van den langeren of korteren duur verloren. Wij kennen gewoonlijk aan de dorpen een korter verleden toe, dan ze eigenlijk hebben. Sedert Venray als rode of uitge roeid bosch op het hooger gelegen land ontstond is er vee! langeren tijd vergaan, dan men denkt. Vóór den bouw der majestueuze kerk is er een kleinere kerk uit den eersten tijd der Kerstening geweest en lang te voren woonden er in de gestichte hoeven al landbebouwende, jagende en visschende bewoners, van wie men nog de steeren bijlen, de vel- lenschrapers en de in heuveltjes bijgezette urnen met de assche vindt. De namen duiden het zelfs aan. Merselo of Maresselen van Maar, meer, watervlakte, Oirlo met den zeer ouden stamnaam van hoogte of vlakte, Oirlo met den zeer ouden stamnaam Oir, de Blackt oppervlak te, Lull, het Sumus, de Steeg, zijn alleen te verklaren uit de talen der allereerste bewoners: de Menapiërs of Taxandriërs. Veltum, op geringen afstand ten zuiden van Venray ontstaan, is ook van ouden datum en eerst afge scheiden van Venray gesticht. De wég naar de Peel liep er langs en dat bracht ook bekendheid. In het groote Leenboek wordt omstreeks 1400—1450 met Spraalant bij Oostrum eene groote hofstede vermeld de hoff te Velthum of Veltum met zijne bijbehoorende goederen. Hij was een bezitting van Aleydis van Kedinchoven, heer Sanders wijff. In 1440 ging hij over op Jan van de Kivitt. Men heeft in Venray altijd nog al van de namen der vogels als aan duiding van hoeven gehouden. Jan van de Kivit kwam van de hoeve de Kivit, maar nog treft men er in de bnurt „op den Kuluut", bij „den Nachtegaal", „de Leeuwerik". Wij meer.en, dat deze hof die kan zijn, die tegenover de Kapel gelegen is. Het zou wel de moeite waard zijn, daaromtrent een onderzoek in te stellen. De leenboeken, waarvan boven sprake is, werden gehouden door de Regeering of het Leenhof voor den Koning, aan wien men bij overlijden of verkoop een bedrag als erkentenis moest betalen. Bij sommige adellijke bezitters zat het er door oorlogsverlies, door De meest hinderlijke kwaal voor menschen op L te -i leeftijd is verstopping. Foster's Maagpillen geven baat vanaf de eerste dosis. Een ide aal laxeermiddel voor ouden van dagen. BVS aag jp a 9 E e bt> a f 0.65 per flacon. Foste r's Alom verkrijgbaa: F BUILLBTON IN MIJNE NIEUWE BETREKKING kwade tijden soms al slecht aan, zoodat ze uitstel moesten verzoeken van het betalen der leenschulden, zooals dat bij Geysteren en elders verschillende malen aangeteekend is. Dan moest men wachten, tot men weer geld had. Zoo leest men: Wijnand van Ob- bendorp, genaamd Schellart, bekend met de helft van Geijsteren, maar nit te boeck gezet bij gebreck van betaling. A° 1504. Waar niets is, verliest de keizer zijn recht. Daem Schellart, heer te Geijsteren, krigt uitstel 7 September 1557. Deze zat ook al krap in de duiten. De hooge regeering liet soms wel eens hare oorspronkelijke rechten te voorschijn komen. Zoo kreeg in 1535 Arnt van den Gruijthuis, een hooge heer, Oostrum Spraalant en Veltum, om zijne trou we diensten, terwijl Heer Jacob van Domburch, de Horster Heer, de eigenlijke bezitter, om zijn quaede administratie en zijn schuld van 3000 goudgulden eenvoudig afgezet werd. Later kwam het goed toch weer terug aan de familie, maar door genade, want van Domburch was er van door gegaan. De Kapel van Veltum is toege wijd aan den H. Antonius, Abt en den H. Hubertus, bisschop van Maastricht en patroon tegen de ra zernij, op wiens feestdag zij met de processie druk bezocht wordt. Het koortje der Kapel dateert van 1625, terwijl het schip in 1681 ge bouwd is. Het Kapelletje heeft in de laatste jaren een licht gewelf op graatbogen gekregen. Onder den 7jarigen oorlog diende de kapel als soldaten-hospitaal. In de Kapel hangt een mooi schil derstuk Maria met Kind, omgeven door bloemen. Gelukkig is 'ternog. In de Kapel waren vroeger gebran de glazen, waarschijnlijk producten van Venraysche kunst, o.a. was er nog een met een lijkbaar en opschrif ten, die ik nog zelfgezien heb. Toen men de glazen ging herstel len, waren ze op een goeden mor gen weg en verdwenen. Waar ze gebleven zijn, weet nie mand. Het is in ieder geval een te laken daad geweest, om dergelijke bewijzen van den godsdienstzin en van de kunstlievendheid der oude Venray- schen en Veltumschen te doen ver dwijnen voor nieuwerwetschgekleurd glas, zonder eenige kunstwaarde. Zij zijn denkelijk den weg opge gaan van het groote gebeeldhouwde altaar met honderde figuren uit de groote kerk nu in België en de bronzen wijwaierketel van Castenray, welke laatste voor een plavuizen vloer verschacherd werd. Veltum grenst aan de westzijde aan eene groote zandverstuiving, die ge lukkig door beplanting vastgehouden wordt. Veltum heeft nog verschillende oude, schilderachtige hoeven, die om hun antieke vormen door schilders op 't doek gebracht werden. In Vel tum wordt hard gewerkt, waardoor het vooruitgegaan is en zich mag laten zien. Waarschuwingssignalen Als uw onanisms zelf u door pijn en kwalen een duizelig gevoel, oorsui zingen en andere stoornissen waar schuwt, dat de nieren het urinezuur en andere vergiftige sloffen niet behoor lijk uil het bloed filtieeren, dient gij u in acht te nemen. Gij kunt het spoedig genoeg zelf uitmaken Let er op of gij last hebt van rugpijn, rheumatische pijnen, ischias of spit, een prikkelbaar, zenuwachtig, afgemat gevoel, een gevoel of uw ooren suizen of gonzen, te vaak of te weinig aan drang tot urineeren, troebel, te donker of te licht gekleurd water. Brandend en pijnlijk bij de loozing. Zanderig, gruisachtig of draderig bezinksel. Elk dezer verschijnselen kan bsteeke- nen, dat uw nieren hulp behoeven. Gebruik dan onmiddellijk Foster's Rugpijn Nieren Pillen. Zij worden aan bevolen als het middel, dat de verzwakte nieren opw-kt, de urineloozing regelt en u bevrijdt van rugpijn, rheumaliek en die andere ellendige verschijnselen van nieraanduening Verkrijgbaar (in glasverpakking met iel etiket let hier vooral op) bij potheken en drogisten f 1.75 per flacon. 31 Zij had dezelfde middelen nu ook gebruikt en op het gewone gevolg ge hoopt, hij was dus des morgens vroeg aan zijne zaken gegaan en was te minder ongerust, daar hij haar onder de hoede harer nicht achterliet, op de hulp van de weduwe Kühl kon hij even als vroeger rekenen, 's Middags was hij eerst terug gekomen en had den toestand der zieke slechter gevon den, hij had er van gesproken om den docter te laten halen, maar zij had dit volstrekt niet willen hebben. Na het middagmaal was hij weder uitgegaan, voor acht ure 's avonds kon hij niet terugkeeren, in dien tijd had zij veel geleden, maar bij zijne terugkomst was zij rustig, het was de afmatting geweest, zooals hij zich later overtuigde. Zijne zaken hadden geëischt, dat hij nogmaals uitging, toen hij om elf uur thuis kwam, kampte zij reeds met den dood, hij had nu nog om den geneesheer willen zenden, ofschoon hij geene hulp meer hoopte, maar juffrouw Kuhl had hem voorgehouden, dat dit geheel vruchteloos zou zijn, en hem gesmeekt, de stervende niet te verlaten. Na een kwartier of een half uur was zij storven. Den volgenden morgen om zes uur had hij zijne verwanten en die zijner vrouw, haar overlijden medegedeeld, om negen uur was zijn zwager, de vleeschhouwer Kopp, bij hem gekomen en had hem gezegd, dat in de stad verteld werd, dat zijne vrouw door ver gift gestorven was en had gevorderd de zaak tot klaarheid te brengen, door het lijk te doen openen, hij was 'daar toe dadelijk bereid geweest, ofschoon hij het ontstaan van dat gerucht niet kon begrijpen. Met zijne vrouw had hij in vrede geleefd, zij was wel ouder dan zij, ook zwak en dikwijls ziekelijk hunne echt was kinderloos geweest, maar hij had haar toch geacht en be mind, zooals een brave vrouw dat ver dient. Zooals gezegd is, vertelde hij dit openhartig, met allen schijn van Jwaar heid. Ik vroeg hem naar de nicht zijner vrouw. Zij heette Grietje Kopp, was achttien jaren oud, de dochter van een in ar moede gestorven broeder zijner vrouw, die het meisje als kind tot zich had genomen, maar het meisje had een eigenzinnig, weerspannig karakter, had zich daarom niet met zijne vrouw kunnen verdragen en had voor een half jaar zijn huis verlaten, om in de nabijheid der Hannoversche grenzen bij verwijderde verwanten te gaan dienen. Naderhand had het zijne vrouw leed gedaan, dat hare nicht bij vreemde lieden moest dienen en toen zij voor eenige dagen gehoord had, dat hij langs de grenzen zou reizen, had zij hem verzocht, het kind weer mee te brengen ïagersrtdas Meisieslisgtsa. Hoe de Goede Week daar gevierd wordt. SLOT Witte Donderdag's Morgens ge zongen II. Mis. Op dien dag houden vele Brazilianen hun Paschen. Na de Hoogmis kondigt de pastoor af, dat na den middag om 5 uur de plechtigheid der voetwassching zal plaats hebben, daarna de donkere Metten, waarna de orocessie ter eere van O. L. Vrouw ter Smarte en de groote predikatie en kruisafneming. De menschen begrijpen dus, dat zij voor 12 of 1 uur (s nachts niet thuis zullen komen. Tegen vijf uur hebben vuurpijlen, klokkengalming plaats gemaakt voor den soberen ratel. De koster en mis dienaars loopen ratelend door de straten en ratelen alle menschen bij elkaar. De volksloelnop neemt steeds toe. Spoedig vult zich de kerk, want de voetwassching wordt daar altijd zoo'n beetje als een pretje beschouwd, of schoon de plechtigheid ernstig bedoeld is, ontbreekt de »note comique" maar zelden. Stelt u voor een hooge tribune mid den in het schip van de stampvolle kerk, de menschen opeengehoopt rond de tribune. Als het tijd is, komen pas toor, assistenten, misdienaars (nemen ids in aantal toe) de kerk binnen. Daarna volgen de twaalf apostelen, Deze »imitatie apostelen" zijn doorgaans heele of halve arme kroesharige negers. Per ongeluk heeft de feest commis sie natuurlijk altijd eenige stads of dorpstypen uitverkozen om als apostel op te treden. Zij komen opgekleed in lange, witte alpen. Dit alleen reeds maakt een zeer komische indruk. Na gezamenlijke hoofdbuiging voor het hoofdaltaar keeren allen zich om en Pastoor, assistenten, misdienaars, apostelen, allen beklimmen nu de tribune. Aller oogen zijn nu op hen gevestigd. Dan beginnen de liturgisch 3 gebeden de Voetwassching vangt aan. Niet zelden spelen zich hierbij zeer vermake lijke tooneeltjes af Historisch zijn b.v de volgenden: De Pastoor verzocht den eersten den besten apostel zijn voet uit te steken om gewasschen te worden De man had zich blijkbaar al te goed zijn rol ingewerkt en riep evenals de H. Petrus uit; »U, Pastoor, mijn voeten wasschen 1 Dat nooii 1 Ik heb en dit had hij gedaan. Ik deelde hem nu mede, dat er ver gift en wel arsenicum, in het lichaam zijner vrouw was gevonden, hij had die mededeeling verwacht en bleef er be daard onder. Ik had het al gemerkt, zeide bij, toen gij in de kamer kwaamt, ik zag ook in, waarom gij het mij niet direct zeide, maar ik kan niet begrijpen hoe het gif erin komt. Heeft uw zwager er u niets over gezegd Hoe kon hij dat Hij heeft mij niet te kennen gegeven, dat ik verdacht werd, maar sprak alleen van een ge rucht van vergiftiging. Hebt gij op niemand verdenking? Op geen mensch. Kan uwe vrouw niet door onvoor zichtigheid gift gebruikt hebben Ik kan dat niet verklaren. Hebt gij geen arsenicum in huis gehad? Nooit. Alvorens ik door het verhooren van andere personen, naderebijzonderhede vernam, kon ik met hem niet verder handelen. Ik liet hem in een afzonde lijke kamer gaan, onder het opzicht van gerechtsboden, er mocht nieman bij hem komen. Zijn verhoor had niet het minste bijgedragen om mijne verdenking op hem te bevestigen, hij had geen oogen blik verwarring of onrust laten blijke ik kon hem niets ten laste leggen en toch ik mijne overtuiging niet tot zwijgen brengen. Ik verhoorde nu het dienstmeisje, van ze zelf goed gewasschen 1 Men had mij gezegd, dat ik ze goed moest wasschen" Duurt nog een tijdje voordat Pastoor den man aan 't verstand heeft gebracht wat er eigenlijk gebeuren moet. De Pastoor gaat door en ondertusschen voelde er een ander behoefte om zijn neus te snuiten, zeker om de aandacht wat af te leiden. Plotseling rees hij op van zijn plaats (het was juist een lange neger van bij de twee meter), trok met beide handen zijn alp de hoogte in, groote roode zakdoek komt te voorschijn, alp daslt, snuit gemoedereerd zijn neus, alp wederom opwaarts, zakdoek in zijn zak, lp daalt en de man gaat weer rustig zitten. Men begrijpt, dat dusdanige intermezzos in de gegeven omstandig heden de lachspieren der menschen voortdurend in beweging houden. Een hartige vermaning van den Pastoor is dikwijls dan ook noodig om volk en apostel weer tot de orde te roepen. Doch het grappigste komt nog. Daar ze wel er eens gehoord hebben, dat het bij de oude katholieke hoven een vroom gebruik was om bij die gelegen heid de apostelen een cadeautje mee naar huis te geven, zoo willen ze dat ook hier getrouw navolgen. Nauwelijks de voetwassching afgeloopen of daar komen eenige bruidjes naar boven ge "anterd en vol gratie overhandigen zij eiken apostel een zakje met bruid suikers, een peperkoek of iets anders. Sommigen kunnen nauwelijks hun eetlust bedwingen en beginnen maar vast te knabbelen, anderen houden het etjes recht voor zich, stijf in hun handen alsof het een kostbare relikwie was. Zoo dalen allen wederom kalm de tribune af. Na de Voetwassching beginnen weder om de «donkere metten" weer even gezellig, theater achtig als de vorige avond, doch goed bedoeld De kerk is nog iets voller, hel koor voltalliger en de toiletten nog schitterender. Als de metten afgeloopen zijn wederom proces sie. Deze processie is voornamelijk ge wijd aan de «Zeven Smarten van Maria." Het beeld van den lijdenden Christus gaat echter ook mee Kalm en waardig trekt de processie uit. Het kost nu echter al heel wat meer moeite om de processie op orde te krijgen, vanwege den grooten toeloop des volks. Aan het einde der processie het groote beeld van O. L. Vrouw ter Smarte. Onderweg blijft de processie een keer of drie, vier staan en dan zingt een meisje gesluierd, diep in de rouw het roerende O, gij allen, ziet of er een smart is gelijk aan de mijne." Terwijl zij dat zingt toont zij den Zweetdoek met het heilig aanschijn aan het volk. Zeer treffend wanneer dit mooi gezongen wordt. Wederom in de kerk terug, wordt het beeld van O. L Vrouw ter Smarte op een verhevenheid geplaatst en nu wordt den menschen aanschouwelijk voorgesteld hoe Maria geleden heef'. Eenige bruidjes treden nader, in hun handjes een schaal, waarop zeven zilveren dolken liggen. Het koor betreurt op zang de Zeven Smarten van Maria en na elk liedje steekt een der bruidjes heel gracieus een dolk in het hart van Maria, totdat alle Zeven Smarten be zongen zijn. Nu begrijpen allen hoe Maria geleden heeft. Zalig de een- voudigen, zij zullen het rijk der hemelen bezitten 1 Na deze plechtigheid begint de groote lijdensmeditatie, waaronder de Kruis afneming wordt voorgesteld. Onder de voornoemde plechtigheden is intusschen in aller ijl een groote tribun6 over het hoogaltaar heen in elkaa gezet, daarboven op wordt een reus achtig levensgroot kruisbeeld geplaatst, Onder het kruis staan Maria, de H, Joannes, Jozef van Arimathea Maria Magdalena geknield aan den voet van het kruis, de honderdman in volle wapenrusting enz. Honderden kleine bruidjes nemen plaats op de tribune het voorjaar, koop komen vroeg in tijdig een pot Bij alle Drogisten aan den voet van het kruis. Het geheel moet dus de Calvarieberg voorstellen met Jezus gestorven aan het kruis, doch de menschen mogen dit nog zien en daarom wordt heel dit tooneel afge dekt door een groot gordijn dat van den eenen muur tot den anderen ge spannen, heel het hoog altaar bedekt. Dit gordijn stelt tevens het voor hangsel des tempels voor. Als de predikant nu den dood van Christus verhaald heeft, dan roept hij vol ver ontwaardiging «Scheurt van een, voor hangsel des tempels.Plotseling dood- sche stilte in de kerk, diepe ontroering grijpt het hart der menschen aan, trillend van emotie richten allen hun oogen naar het voorhangsel. Het voorhangel scheurt van een (d.w.z het gordijn wordt opengetrokken) en daar verrijst voor hunne oogen, bader.de in een zee van licht, de»Man van Smarten" hangend tusschen hemel en aarde. Aan zijne voeten, »de onschuld" in den vorm van honderden onschuldige bruidjes en naast zich »hat medelijden" verpersoonlijkt in Maria en de H. Joannes. De predikant gaat door met de predi katie en houdt een korte beschouwing over de H. vijf wonden. Ondertusschen worden de armen en voeten van het beeld losgeschroefd, de armen langs het lichaam gelegd (het beeld is daartoe expres vervaardigd) en geheel het lichaam wordt ten slotte door de vrome vrouwen en Jozef van Arimmathea in een mooie, met bloemen versierde witte doodkistgelegd. Dan noodigt de Predikant alle geloovigen uit neer te knielen en volgt een gezamalijke vereering van het beeld van «Nosso Senhor morto." (de overleden Jezus). Met deze plechtigheid eindigen de feestelijkheden van den Witte Donderdag." Diep onder den indruk begeven allen zich naar hunne bestemming. Goede Vrijdag: 's Morgens de gewone liturgische kerkelijke "plechtigheden. Bij de kruisvereering komt ook heel 't volk het H. Kruis vereeren. Iedereen doet een drievoudige voetval voor het Kruis, kust dit en begeeft zich naar zijn plaats. Daarna wordt van de kerk zoo goed en kwaad als het gaat een sterfkamer" gemaak*. Midden in de kerk wordt de dood kist, met het doode lichaam van Jezus geplaatst, zes kaarsen er om heen, juist als bij een echte doode. Geheel deu dag blijft nu »Nosso Senhor morto" ter vereering uitgesteld. Weinigen zul len er zijn, die dien dag niet even de kerk binnen loopen om het beeld te vereeren. Middags tegen een uur of zes wederom algemeen geratel. Koster en misdienaars loopen met groote ratels door de straten. Het is 't teeken voor de groote begrafenis processie. Deze processie is de grootste attractie van de goede week. Verscheiden menschen komen dagreizen ver, alleen om deze processie bij te wonen. Zij moet de begrafenis van Jezus voorstellen. Duizenden komen er aangestroomd. Deze processie begint om 7 uur en eindigt meestal 's nachts om 12 of 1 uur. Kalm, waardig trekt zij uit. Weer heerlijk zachte, tropische avond. Mil- lioenen sterren aan het firmament, de maan werpt zachl-zegenend haar zil veren stralen op dit roerend tafereel. Midden in de processie verheft zich 'n reusachtig baldakijn, waaronder het doode lichaam van onzen Goddelijken Zaligmaker. Zacht deinend gaat het voorwaarts. Voor de baldakijn een eindelooze rij bruidjes en achter de weenende vrouwen, Maria, de H. Petrus op zijn borst kloppend enz. Waardige wie ik weinig vernam, want hetgeen zij wist bevestigde slechts de mede deeling van haar meester. Ds vrouw was dikwijls ziek geweest, toen Alfred op reis ging was zij wel varend, des avonds voor zijne terug komst, had zich hare gewone ziekte, braken, geopenbaard, 's nachts was Alfred met zijne nicht teruggekomen, de toestand dér vrouw was tot den morgen dezelfde gebleven, om zes uur morgens had zij het meisje in de apotheek een rhabarberpoeder laten halen, Alfred had die aan de zieke in gegeven Na het gebruik van die poe der was de toestand plotseling en zeer veranderd. Deze twee omstandigheden waren de eenige nieuwe, hoe onbeduidend zij schenen te zijn, hechtte ik er onwille keurig gewicht aan. De weduwe Kuhl kon mij ook niets mededeelen, 's morgens om acht uu had zij gehoord, dat haar buurvrouw wed rom zi9k was. Zij had haar meer opgepast, Allred had genoeg met zijn zaken en het meisje genoeg mei het huishouden te doen, zonder hare hulp, had de zieke dus alleen moeten liggen Zij had zich naar de vrouw begeven die hare gewone ziekte, maar thans in een hoogeren graad had. 's Middags was Alfred thuis gekomen en had dadelijk om den dokter willen zenden, maar de zieke had er zich met kracht tegen verzet en gedreigd, de geneesmiddelen, die hij voor zou schrij ven, uit den raam ie werpen. Alfred was zeer goed tegen zijne vrouw, hij had haar 's middags bouil Ion gebracht en 's avonds toen hij nog eens thuis kwam, eene kop koffie. De vrouw had beiden gebruikt, maar het was haar niet goed bekomen. Zij had na het gebruik, heviger moeten bra ken. Weder eene oogenschijnlijke onbe duidende omstandigheid, zooals bij het dienstmeisje en toch wogen zij zoo zwaar bij mij De vrouw had in den dood van juffrouw Alfred niets opmerkelijks ge- gevonden, de zieke die reeds lang suk- lend was, had zooals zij dacht, het vele braken niet langer kunnen ver dragen, hetwelk nu eenmaal hare kwsal was, wanneer zij dus door ver gift om het leven was gekomen, dan soa zij zich dit niet verklaren, want zij wist noch kon iemand verdenken. Vrouw Kuhl stond bekend als een eerlijke en achtenswaardige vrouw. Nu had ik nog de nicht te verhooren zou zij mij eenig licht in deze duistere zaak brengen, opdat alles spoedig tot klaarheid zou komen? Zij was reeds in 't gerechtsgebouw en wachtte in strenge afzondering haar verhoor af. Toen ik haar voor mij wilde laten brengen, werd de vleesch houwer Kopp, de zwager van Alfred aangemeld, dien ik des morgens reeds ondervraagd had. Ik liet hem dadelijk binnenkomen. Heer directeur, er is vergift in het lijk mijner zuster gevonden Ja, arsenicum. De man was opgewonden, hij kon in den zichtbaren zelfstrijd, nauwelijks op dezelfde plaats blijven slaan.

Peel en Maas | 1927 | | pagina 5