Tweede blad. Uit de Peel. Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken. Het gouden Bidsnoer. FEUILLETON. Kapitalisme. Zaterdag 3 Mei 1924 4Be Jaargang No 18 ABONNEMENTSPRIJS PER KWARTAAL voor VENRAY 65 c. franco per post 75 c. voor het buitenland (bij vooruitbetaling) f 1,30 afzonderl. nummers 5 c. PEEL EN MAAS Uitgave van FIRMA VAN DEN MUNCKHOF, VENRAY. Tel. No. 51 PRIJS DER ADVERTENTIEN 1—8 regels 60 ct elke regel meer 7l/t ct Advertentiën bij abonne- ment groote reductie. ui. Een weinig achter de fabriek schiet uit de hoofdkaart eene groote vaart in de richting van Horst naar Wachthuis 19. Zij zal mettertijd doorgetrokken worden tot Amerika, waarvan men de nieuwe kerk en pastorie, ais 't zonnetje schijnt, goed en duidelijk kan zien liggen. Rechts van bet kanaal, midden in 't veen, ligt een zandheuvel nde Vossenbeuvtl'', waarop een steenen huis eenzaam staat Van daar beeft men een ruim vergezicht op de ge heels omgeving Men ziet hier de torens van Horst. Sevenum, Maas bree, Helden, Meipl, de torentjes en fabrieken van Heleriaveen, de fabrieken van Griendtsveen de ge bouwen aan 'c station, de zonderlinge brug van den transporteur, deD toren van Deurne, Amerika en daar achter de groote, hooge toren van Venray met zijne kleine hoektorent jes. Overal rondom staan turfboopen en blinkt het water der wijken Zooals de lange wijken daar nu liggen, zijn ze slechts tijdelijk. Zij liggen boven het peil van het kanaal en worden gevoed door de pomp- machine in de fabriek van Griendts veen. Zij liggen op 200 meter afstand van eeD en zijn 4i|28 meter breed. Later laat men ze droog loopen en graaft de definitieve wijken midden tusschen de thans bestaande in. Het hoofdkanaal heelt de aanzienlijke breedte van 14 meter. Het doel is later dit kanaal door te trekken tot Amerika. Dit karaal zal op dan duur een prachtige verbieding ztjn voor het dorpje Amerika, dat in zijne op komst is Amerika bestaat uit wijd en zijd verspreide woningen. Voor een paar jaar heeft men door het stichten van een kerk en school een vereecigiugs- punt gemaakt voor de omwonenden. Wanneer nu de halte Amerika gebouwd zal zijn is ook dit piekje verbonden met het wereld verkeer. Hst wijkenstelsel op de terreinen van Grledtsveen is vrij uitgebreid. In de .oude peel" zooals men de terreinen der maatschappij Heiena- veen heet, liggen de wijken in den vorm van esn drietand terweerszijden 4. Wel, 't mocht wat, mijnheer, sprak hij weder fluisterend aan mijn oor, terwijl hij door een hevig schudden met zijn hoofd zijne ontevredenheid te kennen gaf, dat hij om de waardin niet kon spreken zooals hij wilde, wel 't mocht watj neen die zuchten welke daar worden gehoord, komen waarachtig niet van den wind vraagt het Krelis Blauw maar eens, die heeft niet alleen zuchten gehoord, maar is bij zijn nek gepakt en door elkaar ge schud als een waterrot, door iemand.... een zonderlinge, akelige gedaante. Ik zal niet zeggen wie ik denk dat het was I Is het toch waar? vroeg ik ver wonderd, hij zijn angstig gelaat toch een lach niet kunnende onderdrukken, omdat de wensch bij mij opkwam, dat ik het wel eens gaarne had willen zien. Lach niet, mijnheer, zei Peter, die zich om mij kwaad maakte, want je bent er nog goed afgekomen, geloof me, ze hadden.... Me ook wel eens bij mijn nek kunnen pakken, vulde ik aan. Nu, als het daar dan nog bij blijft, is het nog zoo slirn niet. Zoo slim niet I dat zou ik denken, Krelis Blauw heit van schrik zés van 't kanaal Deze maatschappij heeft bare fabrieken te Helenaveen (dorp) liggen. Zij is de eigenaresse van het kanaal en de havec. Op 'Deumsch grondgebied ligt bijna evenwijdig mat het Helena- veensche het Deumsch kanaal, als sen bewijs dat alle menschen niet gelijk denken. Toen meD geen ac» coord kon krijgen, groef men zelf een kanaal. Tusschen de beide kaDalen liggen nog zeer bedrijvige turfstrooiseifabrieken van Steegh en Esser, Fedor Wolff en Co., di8 allen om 't hardst fabriceeren, daar de aanvraag groot is De fabrieken worden ook electrisch verlicht. Aan de overzijde vaa het spoor op Horster en Venraysch gebied werkt de maatschappij Ioaveeo- De fabiiek ligt aan gene zijde van hst spoor. Het terrein aan de andere zijde. Om nu de turf in de machine te krijgen heeft men een transporteur, eene brug over 't spoor gebouwd, waar over eene breede ijzeren band zonder eind loopt, waarop wagentjes ge plaatst zijn. De turven aan de over zijde daarin geworpen loopen van zelf in de machine, 't Is een vernuftig uitgedacht overbrengingsmiddel. Wat er treft, is de rustelooze bedrijvigheid die overal heerscht. In den drukken tijd guot men zich zelfs des nachts geen rust om aan de talrijke aan vragen te voldoen. Er wordt trou wens een voldoend loon gegeven. Een groot geluk voor de kolonie, zoowei voor HeleDaveen vroeger als thans voor Griendtsveen, is dat de drank er geweerd wordt, Wie in 't noorden gezien heeft, welke ontzettende rampen voor per soon en voor huisgezin bet misbruik van sterken drank na zich sleept, moet terecht de maatregelen der Directie prijzen, die het gebruik van sterken drank, zooveel als in hare macht is, zoekt tegen te gnan. In 't noorden kan men Zaterdags zien hoe het met zwaar werken ver diende geld in slechte jenever wordt omgezet, hoe het weekgeld verbrast wordt en krakeel en twist het gevolg zijn der onmatigheid. Waarvandaan komen anders die dronkenmaDstooneeleD, dat zedebe- derf en die ruwheid f De arbeiders, die uit de noordelijke veenec uaar hier komen, zijn een borrel gewoon, maar zij zijn hem ook spoedig ontwend. En zijn zij er eenmaal af, dan hebben zij van hel gemis weinig hinder meer. In ieder geval houden zij er wel wat meer geld mede in den zak, waarom bet weken aan de koorts gelegen, en zij dachten dat ie sterven zou; 't is omje een toeval op je lijf te halen. Ja, dat wil ik wel gelooven, als men zoo ongevraagd in zijn nek wordt gepakt, dat is niet zeer aangenaam, zeide ik, om hem tevreden te stellen want niettegenstaande mijne ontmoeting van dien avond geloofde ik er niets van; mijn oude ongeloof aan spoken had weer bij mij zijn intrek genomen en meer en meer won de gedachte bij bij mij veld, dat ik met een krankzin nige in aanraking was geweest. Wat het echter mocht zijn, ik was nu blijde in - De gekroonde Posthoorn" te zitten, en die vreugde nam niet weinig toe, toen ik van tijd tot tijd den wind tegen de deur hoorde bulderen, iets wat de slui mering van Sultan zeer onrustig maakte. Nou weet .ik niet of ik goed ge daan heb, zei Jasper, toen hij met een groot glas dampende, maar iets of wat aangelengde spiritus naar mijn tafeltje tradmijnheer heeft me grog ge vraagd en nou breng ik op mijn eigen houtje ponsmijnheer moet ze reis probeeren, ze is opperbest, ik heb ze tegenwoordig van een voornaam likeur stoker te Amsterdam. 't Is goed, Ja3per, zeide ik, wij zullen haar dadelijk eens onderzoeken, en de daad bij het woord voegende, werkte ik een goede hoeveelheid naar binnen. Nu ze is goed, Jasper, ik hen over mijn ruil volstrekt niet onte vreden, voegde ik hem toe. Het deed den vroolijken dorpswaard altijd genoegen, wanneer men zijne waar prees, en ook nu bracht mijne hun toch te doen is. Slechts des Zondags op bepaalde uren of met speciaal verlof, mogen de arbeiders sterken drank gebruiken. De maatregel werkt uitstekend en de gevolgen zijn best te zien. Eer de maatregel ingevoerd was, heeft men wel wat moeite en last gehad. Het was toch de gewoonte, dat vreemde schippers, die kwamen laden, van een zekere hoeveelheid turf een kan jenever schonken. Kwamen er veel kannen, dan ver loren er veel laders hunne bezinning. De schippers hielden zich aan de gewoonte en 't duurde heel wat, eer men den drank voor goed van 't wetk had. Hierin staat de kolonie dus ver voor de Drentsche en Friesche kolo niën, waar het drankgebruik nog welig tiert, zeer ten genoege en len voordeale van de herbergiers, maar als een ware pest voor vele huisgezin nen. De werklieden, die uit de vreemde naar het veen gaan, wonen in keeien. De keeten zijn voor 't grootste ge deelte in steen opgetrokken met een raam en een grooteD schoorsteen. Rondom zijn de britsen of slaap plaatsen. In het midden staat de bouten tafel met vaste banken. De werklieden ontvangen stroo endekens van de Maatschappij. I)e algemeene pot wordt door een der werklieden gekookt. Bij anderen bakt ieder zijn eigen koek. Brood, vet, spek, koffie is't verdere voedsel. Men zou kunnen denken, dat de menschen bjj 't zware werk, het sobere maal ec het ongezellige keet- leven niet prettig gestemd zouden, zijn. Toch hoort men af en toe een gezang uit de keeten klinken, dat meer pleit voor 't goede humeur dar arbeiders dan voor de gezellige om geving of voor de muzikale ontwik keling der zangers. Het ideaal van den Drenische arbeider, die ver van zijn huis een gedeelte van het jaar in zwaren arbeid gaat doorbrengen, is des winters te kunnen gaan schaatsen rijden, niets te doen en uit te rusten Zij kunnen bij goed werken een veertig, vijftig gulden mede huis waarts nemen. In de Peel werken ook veie arbeiders uit de omliggende dorpen, die dan des Zondags naar huis gaan na de week in de keeten gewoond te hebben. Het kanaal Helenaveen is nog al vischrijk ook in de wijken komen klelDe baarzen en snoeken voor. waarvan 't een raadsel is, boe zij in het drabbige water kunnen laven. goedkeuring een lach van tevredenheid om zijne lippen, terwijl hij zijne blauwe oogen tot zijne vrouw wendde, nis wilde hij zeggen zie je wel, mijn heer is een goeie proever. De gelagkamer van »De gekroonde Posthoorn" was, hoewel niet klein, toch niet van al te grooten omvang en het is dienstig voor den verderen loop van mijn verhaal, na de eerste kennis making met Jasper en zijne vrouw, de ligging van het een en ander zoowat op te geven, opdat de lezer zich later volkomen op de hoogte van de toestan den zal kunnen stellen. De kamer zag er zeer gezellig uit en maakte, althans op een winteravond als dezen, bij het binnentreden een allergunstigslen indrukwant men ge voelde terstond, dat, hoe onaangenaam het buiten ook mocht zijn, men hier geheel op zijn gemak was. Den waard en zijn vrouw was het ook aan te zien, dat zij iets meer waren dan lieden, die er een boerenherberg op na hielden, en in hun omgang bleef het voor den opmerker niet verholen, dat de be schaving eenigen invloed op hen had uitgeoefend, en men van hen meer beleefdheid en voorkomendheid mocht verwachten, dan dit anders met lieden van hun slag het geval is. Jasper Klink was, tot voor twaalf jaar geleden, bediende geweest op het kasteel »Doeblenburg", en had in zijn betrekkelijk nogal winstgevend ambl een klein duitje overgegaard, dat door de onbekrompenheid van zijn meester zeer was aangegroeid, toen deze hoorde Opmerkelijk is het, dat tusscben de wijken zoo weinig vogels en dieren huizen. Een enkele heipieper, een vlucht patrijzen, is alles wat meD er ziet. Hazen zijn er van zelf weinig, omdat zij bijna alle verdrinken de kanten der wijken gaan steil af an raken de langooren er op hunne vlucht In, dan moeten zij dit met den dood bekoopen. Eene hoogte midden in het ter rein gelegen draagt den naam van Vossenheuvel, omdat daar voor jaren een nest vossen uitgegraven werd Reinaert zal verre tochten hebben moeten ondernemen om de kippen uit de buurt te verschalken. De Vossen heuvel is bet hoogste punt van eeD zandrug, die hier over eene groote lengte door de veenlaag gebroken is. Wanneer men het afgestoken veen van terzijde beschouwd kan men juist zien hoe het gevormd werd. De lagen zijn in het bovenste gedeelte het dui delijkst, Order zit de zoogenaamde compacte blauwe en zwarte turf op het zand. Daarboven de lossere bruine turf en daarop de losse turf. De geheele veenlaag is zeer dik, hier en daar vier vijf meter. In de eerste jaren zal men zich hoofdzakelijk wel bezighouden met het vervaardigen van turfstrooisel. Wanneer het bovenveen weg is, zal de turfbricatie weer moeten beginnen en eindelijk de ontginning van den gemengden ondergrond, het in cul» tuurbrengen. Dan zal de toestand worden, zooals die reeds eene halve eeuw en meer In het Noorden bestaat. De vaste bevolking zat zich toeleggeD op landbouw en tuinderij. De turfstrooiseltabricatie brengt velen werk en brood, de fabrieks eigenaars eene goede verdienste en heeft vele der omliggende gemeenten rijk gemaakt. Toch zal er een tijd komen, dat het bovenveen geheel verbruikt is. Om de goede eigenschappen van he: turfstrooisel in paardenstallen is Engeland een goed afnemer, In En geland liggen groote venen en men heeft wel ge lacht, om deze te ex- ploiteeren, maar deze liggen te ver van de groote verkeerswegen ver» wijderd. Zoo zal deze tak van industrie ook geen lang leven hebben. Tegen dien tijd echter legt men zich al weer op iets anders toe en nadat het turfveen verdwenen zal zijn, zal Griendtsveen, evenals Helenaveen. eene landbouwkolonie zijn, gunstig gelegen aan kanalen en aan spoor. Waar eens de akelige dat zijn oude, trouwe en eerlijke be diende zeer veel neiging betoonde, de herberg »De gekroonde Posthoorn" over te nemen en zoodoende eens eigen meester te worden, waar iedereen toch naar haakt. De oude jonkheer Zeilker van Doe- blenburg, had te meer geneigdheid zijn trouwen bediende voort te helpen, om dat van zijn geluk nog het heil van eene tweede afhing, en die tweede per soon was Bertha Linso, die reeds jaren lang op het kasteel de betrekking van kamenier had waargenomen en Jasper zeer geschikt als echtgenoote was voor gekomen, waarom hij haar dan ook maar vroeg en haar ook kreeg. Sinds waren zij gehuwd, en werden met drie kindeien gezegend een zoon en eene dochter, waarvan de eerste acht en de tweede zeven jaar telde een oudere zoon had reeds het tijdelijke met het eeuwige verwisseld, en de goede ouders troosten zich met de ge dachte, dat hun kind voor hen in den hemel bad. Beide kinderen, door de zorgvolle moeder reeds vroeg in der, avond te bed gelegd, waren Jasper en zijn vrouw alles waarvoor zij leefden; en met hun vieren, ik zou haast zeggen vijven, (want Sultan de hond, nog altijd een souvenir van »Doeblenburg" mag niet vergeten worden, daar hij geheel on misbaar voor het huishouden bleek, en zoowel geliefd werd door de ouders als door de kinderen, die dagelijks met hem solden en des zomers door het gras buitelden, of hem ook wel voor wagen of siede spande, als wanneer hij moerassen iagen, weerklinkt d&D bet vroolijke gezang der akkerlieden en het goudgele graau rijpt, waar eerst bet riet boven de bruioe plassen verdorde. Ingezonden Uededeellngen Rugpijn waarschuwt. Iedere hardnekkige pijn in het smal le gedeelte van den rug waarschuwt u om acht te slaan op uw nieren. Zware, slepende rugpijn en scherpe steken bij bukken of plotseling keeren, wijzen op gezwollen, ontstoken nieren pijnlijke, overwerkte en vermoeide nieren. De taak der nieren is om het urine zuur uit het bloed te filtreeren. Kon- vatting, koorts, overwerking en buiten sporigheden overspannen de nieren en veroorzaken ontsteking. Zulk een in den aanvang lichte ontsteking leidt hij verwaarloozing mettertijd tot niergruis, waterzucht, rheumatiek of een chronische nierkwaal. Let op uw nieren, zoodra de rug pijn begint te doen. Zie toe of de urine afwijkingen vertoont, te schaarsch of te veelvuldig geloosd wordt, brandend, pijnlijk en vol bezinksel is, een abnor male kleur heeft enz. Let ook op hoofdpijn, aanvallen van duizeligheid, een voortdurend vermoeid gevoel en zenuwachtigheid. Als uw nieren verzwakt zijn, gebruik dan Foster's Rugpijn Nieren Pillen, het geneesmiddel, dat ruim 50 jaren lang zwakke nieren heeft genezen en over de heele wereld wordt aanbevolen. Verkrijgbaar in apotheken en dro gistzaken 5 fl.75 per flacon (geel etiket met zwarten opdruk). 34 In verband met den dood van den Duitschen handels- en industrie-magnaat Stinnes schrijft de Volkskrant Nooit wellicht heeft er op de wereld een man geleefd met een macht zoo groot als de zijne. Zijne ondernemingen waren ontel baar en het aantal menschen, in hun bestaan van hem afhankelijk, misschien niet eens aan hem zelf bekend. Doelende op den ommekeer, waarvan Duitschland de laatste jaren getuige was, gaat het blad voort Schijnbaar kwamen er democratische hervormingen" en zouden de goederen rechtvaardiger worden verdeeld, maar na de macht van den keizer, kwam de veel grootere macht van den kapitalist, en de eerst tot »milliardairs" gemaakte arbeiders, ambtenaren en kleine burgers vielen ten prooi aan honger en gebrek. Dit verschijnsel" is zonder voorbeeld in de wereldgeschiedenis en het omge keerde van hetgeen iedere christelijke hervorming heeft gebracht. Het kapitalisme kon zich tot zulke groote macht ontwikkelen door het materialisme en de hebzucht, die zich van het menschdom hebben meester gemaakt. Was er hooger levensideaal en geen zucht naar goud, er zou ook geen macht van het geld kunnen zijn. de taak van een bok moest vervullen), met hun vijven dan maakten zij te zamen een gelukkig, ja benijdenswaar dig huisgezin uit. Jasper vond in zijne vrouw, die thans zeer weinig meer het voorkomen van kamenier had (want Bertha was nogal in omvang toegenomen en toonde de blozende gezetheid van de boerin), zijn troost en toeverlaat. Schoon hij zich heer en meester voelde, bezat zijne vrouw zeer veel invloed op hem, en hij sloeg, bij welke gelegenheid dan ook, hare raadgevingen nooit in den wind, maar nam ze, al werden zij dan ook niet dadelijk letterlijk door hem opgevolgd, meestal in overweging. Dit was bijzonder het geval met zaken den godsdienst betreffende. De rondborstige en opgeruimde dorps waard was, wat men doorgaans noemt »goed van leven", maar wat minder »kerksch" dan zijn vrouw verlangde, die zich in dit opzicht nooit onbetuigd liet. Jasper bezat geene in het oog loopende gebreken, of het moest zijn, dat, hij zich wel eens driftig maakte, wanneer hem of anderen onrecht werd aange daan. Hij vloekte nooit, ging zich ook niet te buiten aan sterkenarank, met één woord, zijne zedenleer was onbe rispelijk, maar hij »knapte", zooals hij zich uitdrukte, op Zon- en Feestdagen altijd maar »een stil Vroegmisje" en ging alleen op Kersttijd en Paschen naar de Vespers. Hierover moest hij wel eens een scherp woord van Bertha hooren, doch of het in ernst met hem zoo mocht zijn, of dal hij het alleen

Peel en Maas | 1924 | | pagina 5