Tweede blad.
Uit de Peel.
Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken.
Het gouden Bidsnoer.
FEUILLETON.
Kapitalisme.
Zaterdag 3 Mei 1924
4Be Jaargang No 18
ABONNEMENTSPRIJS
PER KWARTAAL
voor VENRAY 65 c.
franco per post 75 c.
voor het buitenland
(bij vooruitbetaling) f 1,30
afzonderl. nummers 5 c.
PEEL EN MAAS
Uitgave van FIRMA VAN DEN MUNCKHOF, VENRAY. Tel. No. 51
PRIJS DER
ADVERTENTIEN
1—8 regels 60 ct
elke regel meer 7l/t ct
Advertentiën bij abonne-
ment groote reductie.
ui.
Een weinig achter de fabriek
schiet uit de hoofdkaart eene groote
vaart in de richting van Horst naar
Wachthuis 19. Zij zal mettertijd
doorgetrokken worden tot Amerika,
waarvan men de nieuwe kerk en
pastorie, ais 't zonnetje schijnt, goed
en duidelijk kan zien liggen.
Rechts van bet kanaal, midden in
't veen, ligt een zandheuvel nde
Vossenbeuvtl'', waarop een steenen
huis eenzaam staat Van daar beeft
men een ruim vergezicht op de ge
heels omgeving Men ziet hier de
torens van Horst. Sevenum, Maas
bree, Helden, Meipl, de torentjes
en fabrieken van Heleriaveen, de
fabrieken van Griendtsveen de ge
bouwen aan 'c station, de zonderlinge
brug van den transporteur, deD
toren van Deurne, Amerika en daar
achter de groote, hooge toren van
Venray met zijne kleine hoektorent
jes. Overal rondom staan turfboopen
en blinkt het water der wijken
Zooals de lange wijken daar nu
liggen, zijn ze slechts tijdelijk. Zij
liggen boven het peil van het kanaal
en worden gevoed door de pomp-
machine in de fabriek van Griendts
veen. Zij liggen op 200 meter afstand
van eeD en zijn 4i|28 meter breed.
Later laat men ze droog loopen en
graaft de definitieve wijken midden
tusschen de thans bestaande in. Het
hoofdkanaal heelt de aanzienlijke
breedte van 14 meter.
Het doel is later dit kanaal door te
trekken tot Amerika.
Dit karaal zal op dan duur een
prachtige verbieding ztjn voor het
dorpje Amerika, dat in zijne op
komst is
Amerika bestaat uit wijd en zijd
verspreide woningen. Voor een paar
jaar heeft men door het stichten van
een kerk en school een vereecigiugs-
punt gemaakt voor de omwonenden.
Wanneer nu de halte Amerika
gebouwd zal zijn is ook dit piekje
verbonden met het wereld verkeer.
Hst wijkenstelsel op de terreinen van
Grledtsveen is vrij uitgebreid.
In de .oude peel" zooals men de
terreinen der maatschappij Heiena-
veen heet, liggen de wijken in den
vorm van esn drietand terweerszijden
4.
Wel, 't mocht wat, mijnheer, sprak
hij weder fluisterend aan mijn oor,
terwijl hij door een hevig schudden
met zijn hoofd zijne ontevredenheid te
kennen gaf, dat hij om de waardin
niet kon spreken zooals hij wilde,
wel 't mocht watj neen die zuchten
welke daar worden gehoord, komen
waarachtig niet van den wind vraagt
het Krelis Blauw maar eens, die heeft
niet alleen zuchten gehoord, maar is
bij zijn nek gepakt en door elkaar ge
schud als een waterrot, door iemand....
een zonderlinge, akelige gedaante. Ik
zal niet zeggen wie ik denk dat het
was I
Is het toch waar? vroeg ik ver
wonderd, hij zijn angstig gelaat toch
een lach niet kunnende onderdrukken,
omdat de wensch bij mij opkwam, dat
ik het wel eens gaarne had willen zien.
Lach niet, mijnheer, zei Peter, die
zich om mij kwaad maakte, want
je bent er nog goed afgekomen, geloof
me, ze hadden....
Me ook wel eens bij mijn nek
kunnen pakken, vulde ik aan. Nu,
als het daar dan nog bij blijft, is het
nog zoo slirn niet.
Zoo slim niet I dat zou ik denken,
Krelis Blauw heit van schrik zés
van 't kanaal Deze maatschappij
heeft bare fabrieken te Helenaveen
(dorp) liggen. Zij is de eigenaresse
van het kanaal en de havec.
Op 'Deumsch grondgebied ligt
bijna evenwijdig mat het Helena-
veensche het Deumsch kanaal, als
sen bewijs dat alle menschen niet
gelijk denken. Toen meD geen ac»
coord kon krijgen, groef men zelf
een kanaal. Tusschen de beide
kaDalen liggen nog zeer bedrijvige
turfstrooiseifabrieken van Steegh en
Esser, Fedor Wolff en Co., di8 allen
om 't hardst fabriceeren, daar de
aanvraag groot is De fabrieken
worden ook electrisch verlicht.
Aan de overzijde vaa het spoor op
Horster en Venraysch gebied werkt
de maatschappij Ioaveeo- De fabiiek
ligt aan gene zijde van hst spoor.
Het terrein aan de andere zijde. Om
nu de turf in de machine te krijgen
heeft men een transporteur, eene
brug over 't spoor gebouwd, waar
over eene breede ijzeren band zonder
eind loopt, waarop wagentjes ge
plaatst zijn. De turven aan de over
zijde daarin geworpen loopen van
zelf in de machine, 't Is een vernuftig
uitgedacht overbrengingsmiddel. Wat
er treft, is de rustelooze bedrijvigheid
die overal heerscht. In den drukken
tijd guot men zich zelfs des nachts
geen rust om aan de talrijke aan
vragen te voldoen. Er wordt trou
wens een voldoend loon gegeven.
Een groot geluk voor de kolonie,
zoowei voor HeleDaveen vroeger als
thans voor Griendtsveen, is dat de
drank er geweerd wordt,
Wie in 't noorden gezien heeft,
welke ontzettende rampen voor per
soon en voor huisgezin bet misbruik
van sterken drank na zich sleept,
moet terecht de maatregelen der
Directie prijzen, die het gebruik van
sterken drank, zooveel als in hare
macht is, zoekt tegen te gnan.
In 't noorden kan men Zaterdags
zien hoe het met zwaar werken ver
diende geld in slechte jenever wordt
omgezet, hoe het weekgeld verbrast
wordt en krakeel en twist het gevolg
zijn der onmatigheid.
Waarvandaan komen anders die
dronkenmaDstooneeleD, dat zedebe-
derf en die ruwheid f
De arbeiders, die uit de noordelijke
veenec uaar hier komen, zijn een
borrel gewoon, maar zij zijn hem
ook spoedig ontwend. En zijn zij
er eenmaal af, dan hebben zij van hel
gemis weinig hinder meer. In ieder
geval houden zij er wel wat meer
geld mede in den zak, waarom bet
weken aan de koorts gelegen, en zij
dachten dat ie sterven zou; 't is omje
een toeval op je lijf te halen.
Ja, dat wil ik wel gelooven, als
men zoo ongevraagd in zijn nek wordt
gepakt, dat is niet zeer aangenaam,
zeide ik, om hem tevreden te stellen
want niettegenstaande mijne ontmoeting
van dien avond geloofde ik er niets
van; mijn oude ongeloof aan spoken
had weer bij mij zijn intrek genomen
en meer en meer won de gedachte bij
bij mij veld, dat ik met een krankzin
nige in aanraking was geweest. Wat
het echter mocht zijn, ik was nu blijde
in - De gekroonde Posthoorn" te zitten,
en die vreugde nam niet weinig toe, toen
ik van tijd tot tijd den wind tegen de
deur hoorde bulderen, iets wat de slui
mering van Sultan zeer onrustig maakte.
Nou weet .ik niet of ik goed ge
daan heb, zei Jasper, toen hij met een
groot glas dampende, maar iets of wat
aangelengde spiritus naar mijn tafeltje
tradmijnheer heeft me grog ge
vraagd en nou breng ik op mijn eigen
houtje ponsmijnheer moet ze reis
probeeren, ze is opperbest, ik heb ze
tegenwoordig van een voornaam likeur
stoker te Amsterdam.
't Is goed, Ja3per, zeide ik, wij
zullen haar dadelijk eens onderzoeken,
en de daad bij het woord voegende,
werkte ik een goede hoeveelheid naar
binnen. Nu ze is goed, Jasper, ik
hen over mijn ruil volstrekt niet onte
vreden, voegde ik hem toe.
Het deed den vroolijken dorpswaard
altijd genoegen, wanneer men zijne
waar prees, en ook nu bracht mijne
hun toch te doen is.
Slechts des Zondags op bepaalde
uren of met speciaal verlof, mogen de
arbeiders sterken drank gebruiken.
De maatregel werkt uitstekend en
de gevolgen zijn best te zien.
Eer de maatregel ingevoerd was,
heeft men wel wat moeite en last
gehad. Het was toch de gewoonte,
dat vreemde schippers, die kwamen
laden, van een zekere hoeveelheid
turf een kan jenever schonken.
Kwamen er veel kannen, dan ver
loren er veel laders hunne bezinning.
De schippers hielden zich aan de
gewoonte en 't duurde heel wat, eer
men den drank voor goed van 't wetk
had. Hierin staat de kolonie dus ver
voor de Drentsche en Friesche kolo
niën, waar het drankgebruik nog
welig tiert, zeer ten genoege en len
voordeale van de herbergiers, maar
als een ware pest voor vele huisgezin
nen.
De werklieden, die uit de vreemde
naar het veen gaan, wonen in keeien.
De keeten zijn voor 't grootste ge
deelte in steen opgetrokken met een
raam en een grooteD schoorsteen.
Rondom zijn de britsen of slaap
plaatsen. In het midden staat de
bouten tafel met vaste banken. De
werklieden ontvangen stroo endekens
van de Maatschappij.
I)e algemeene pot wordt door een
der werklieden gekookt. Bij anderen
bakt ieder zijn eigen koek. Brood,
vet, spek, koffie is't verdere voedsel.
Men zou kunnen denken, dat de
menschen bjj 't zware werk, het
sobere maal ec het ongezellige keet-
leven niet prettig gestemd zouden,
zijn. Toch hoort men af en toe een
gezang uit de keeten klinken, dat
meer pleit voor 't goede humeur dar
arbeiders dan voor de gezellige om
geving of voor de muzikale ontwik
keling der zangers.
Het ideaal van den Drenische
arbeider, die ver van zijn huis een
gedeelte van het jaar in zwaren
arbeid gaat doorbrengen, is des
winters te kunnen gaan schaatsen
rijden, niets te doen en uit te rusten
Zij kunnen bij goed werken een
veertig, vijftig gulden mede huis
waarts nemen. In de Peel werken
ook veie arbeiders uit de omliggende
dorpen, die dan des Zondags naar
huis gaan na de week in de keeten
gewoond te hebben.
Het kanaal Helenaveen is nog al
vischrijk ook in de wijken komen
klelDe baarzen en snoeken voor.
waarvan 't een raadsel is, boe zij in
het drabbige water kunnen laven.
goedkeuring een lach van tevredenheid
om zijne lippen, terwijl hij zijne blauwe
oogen tot zijne vrouw wendde, nis
wilde hij zeggen zie je wel, mijn
heer is een goeie proever.
De gelagkamer van »De gekroonde
Posthoorn" was, hoewel niet klein, toch
niet van al te grooten omvang en het
is dienstig voor den verderen loop van
mijn verhaal, na de eerste kennis
making met Jasper en zijne vrouw, de
ligging van het een en ander zoowat
op te geven, opdat de lezer zich later
volkomen op de hoogte van de toestan
den zal kunnen stellen.
De kamer zag er zeer gezellig uit en
maakte, althans op een winteravond
als dezen, bij het binnentreden een
allergunstigslen indrukwant men ge
voelde terstond, dat, hoe onaangenaam
het buiten ook mocht zijn, men hier
geheel op zijn gemak was. Den waard
en zijn vrouw was het ook aan te zien,
dat zij iets meer waren dan lieden, die
er een boerenherberg op na hielden,
en in hun omgang bleef het voor den
opmerker niet verholen, dat de be
schaving eenigen invloed op hen had
uitgeoefend, en men van hen meer
beleefdheid en voorkomendheid mocht
verwachten, dan dit anders met lieden
van hun slag het geval is.
Jasper Klink was, tot voor twaalf
jaar geleden, bediende geweest op het
kasteel »Doeblenburg", en had in zijn
betrekkelijk nogal winstgevend ambl
een klein duitje overgegaard, dat door
de onbekrompenheid van zijn meester
zeer was aangegroeid, toen deze hoorde
Opmerkelijk is het, dat tusscben
de wijken zoo weinig vogels en
dieren huizen. Een enkele heipieper,
een vlucht patrijzen, is alles wat meD
er ziet. Hazen zijn er van zelf weinig,
omdat zij bijna alle verdrinken de
kanten der wijken gaan steil af an
raken de langooren er op hunne
vlucht In, dan moeten zij dit met
den dood bekoopen.
Eene hoogte midden in het ter
rein gelegen draagt den naam van
Vossenheuvel, omdat daar voor jaren
een nest vossen uitgegraven werd
Reinaert zal verre tochten hebben
moeten ondernemen om de kippen uit
de buurt te verschalken. De Vossen
heuvel is bet hoogste punt van eeD
zandrug, die hier over eene groote
lengte door de veenlaag gebroken is.
Wanneer men het afgestoken veen
van terzijde beschouwd kan men juist
zien hoe het gevormd werd. De lagen
zijn in het bovenste gedeelte het dui
delijkst, Order zit de zoogenaamde
compacte blauwe en zwarte turf op
het zand. Daarboven de lossere
bruine turf en daarop de losse turf.
De geheele veenlaag is zeer dik,
hier en daar vier vijf meter.
In de eerste jaren zal men zich
hoofdzakelijk wel bezighouden met
het vervaardigen van turfstrooisel.
Wanneer het bovenveen weg is, zal
de turfbricatie weer moeten beginnen
en eindelijk de ontginning van den
gemengden ondergrond, het in cul»
tuurbrengen. Dan zal de toestand
worden, zooals die reeds eene halve
eeuw en meer In het Noorden bestaat.
De vaste bevolking zat zich toeleggeD
op landbouw en tuinderij.
De turfstrooiseltabricatie brengt
velen werk en brood, de fabrieks
eigenaars eene goede verdienste en
heeft vele der omliggende gemeenten
rijk gemaakt. Toch zal er een tijd
komen, dat het bovenveen geheel
verbruikt is.
Om de goede eigenschappen van
he: turfstrooisel in paardenstallen is
Engeland een goed afnemer, In En
geland liggen groote venen en men
heeft wel ge lacht, om deze te ex-
ploiteeren, maar deze liggen te ver
van de groote verkeerswegen ver»
wijderd.
Zoo zal deze tak van industrie ook
geen lang leven hebben.
Tegen dien tijd echter legt men
zich al weer op iets anders toe en
nadat het turfveen verdwenen zal
zijn, zal Griendtsveen, evenals
Helenaveen. eene landbouwkolonie
zijn, gunstig gelegen aan kanalen
en aan spoor. Waar eens de akelige
dat zijn oude, trouwe en eerlijke be
diende zeer veel neiging betoonde, de
herberg »De gekroonde Posthoorn" over
te nemen en zoodoende eens eigen
meester te worden, waar iedereen toch
naar haakt.
De oude jonkheer Zeilker van Doe-
blenburg, had te meer geneigdheid zijn
trouwen bediende voort te helpen, om
dat van zijn geluk nog het heil van
eene tweede afhing, en die tweede per
soon was Bertha Linso, die reeds jaren
lang op het kasteel de betrekking van
kamenier had waargenomen en Jasper
zeer geschikt als echtgenoote was voor
gekomen, waarom hij haar dan ook
maar vroeg en haar ook kreeg.
Sinds waren zij gehuwd, en werden
met drie kindeien gezegend een zoon
en eene dochter, waarvan de eerste
acht en de tweede zeven jaar telde
een oudere zoon had reeds het tijdelijke
met het eeuwige verwisseld, en de
goede ouders troosten zich met de ge
dachte, dat hun kind voor hen in den
hemel bad.
Beide kinderen, door de zorgvolle
moeder reeds vroeg in der, avond te
bed gelegd, waren Jasper en zijn vrouw
alles waarvoor zij leefden; en met
hun vieren, ik zou haast zeggen vijven,
(want Sultan de hond, nog altijd een
souvenir van »Doeblenburg" mag niet
vergeten worden, daar hij geheel on
misbaar voor het huishouden bleek,
en zoowel geliefd werd door de ouders
als door de kinderen, die dagelijks met
hem solden en des zomers door het
gras buitelden, of hem ook wel voor
wagen of siede spande, als wanneer hij
moerassen iagen, weerklinkt d&D bet
vroolijke gezang der akkerlieden en
het goudgele graau rijpt, waar eerst
bet riet boven de bruioe plassen
verdorde.
Ingezonden Uededeellngen
Rugpijn waarschuwt.
Iedere hardnekkige pijn in het smal
le gedeelte van den rug waarschuwt u
om acht te slaan op uw nieren. Zware,
slepende rugpijn en scherpe steken bij
bukken of plotseling keeren, wijzen op
gezwollen, ontstoken nieren pijnlijke,
overwerkte en vermoeide nieren.
De taak der nieren is om het urine
zuur uit het bloed te filtreeren. Kon-
vatting, koorts, overwerking en buiten
sporigheden overspannen de nieren en
veroorzaken ontsteking. Zulk een in
den aanvang lichte ontsteking leidt hij
verwaarloozing mettertijd tot niergruis,
waterzucht, rheumatiek of een
chronische nierkwaal.
Let op uw nieren, zoodra de rug
pijn begint te doen. Zie toe of de
urine afwijkingen vertoont, te schaarsch
of te veelvuldig geloosd wordt, brandend,
pijnlijk en vol bezinksel is, een abnor
male kleur heeft enz. Let ook op
hoofdpijn, aanvallen van duizeligheid,
een voortdurend vermoeid gevoel en
zenuwachtigheid.
Als uw nieren verzwakt zijn, gebruik
dan Foster's Rugpijn Nieren Pillen,
het geneesmiddel, dat ruim 50 jaren
lang zwakke nieren heeft genezen en
over de heele wereld wordt aanbevolen.
Verkrijgbaar in apotheken en dro
gistzaken 5 fl.75 per flacon (geel etiket
met zwarten opdruk). 34
In verband met den dood van den
Duitschen handels- en industrie-magnaat
Stinnes schrijft de Volkskrant
Nooit wellicht heeft er op de wereld
een man geleefd met een macht zoo
groot als de zijne.
Zijne ondernemingen waren ontel
baar en het aantal menschen, in hun
bestaan van hem afhankelijk, misschien
niet eens aan hem zelf bekend.
Doelende op den ommekeer, waarvan
Duitschland de laatste jaren getuige
was, gaat het blad voort
Schijnbaar kwamen er democratische
hervormingen" en zouden de goederen
rechtvaardiger worden verdeeld, maar
na de macht van den keizer, kwam de
veel grootere macht van den kapitalist,
en de eerst tot »milliardairs" gemaakte
arbeiders, ambtenaren en kleine burgers
vielen ten prooi aan honger en gebrek.
Dit verschijnsel" is zonder voorbeeld
in de wereldgeschiedenis en het omge
keerde van hetgeen iedere christelijke
hervorming heeft gebracht.
Het kapitalisme kon zich tot zulke
groote macht ontwikkelen door het
materialisme en de hebzucht, die zich
van het menschdom hebben meester
gemaakt. Was er hooger levensideaal
en geen zucht naar goud, er zou ook
geen macht van het geld kunnen zijn.
de taak van een bok moest vervullen),
met hun vijven dan maakten zij te
zamen een gelukkig, ja benijdenswaar
dig huisgezin uit.
Jasper vond in zijne vrouw, die thans
zeer weinig meer het voorkomen van
kamenier had (want Bertha was nogal
in omvang toegenomen en toonde de
blozende gezetheid van de boerin), zijn
troost en toeverlaat. Schoon hij zich
heer en meester voelde, bezat zijne
vrouw zeer veel invloed op hem, en
hij sloeg, bij welke gelegenheid dan
ook, hare raadgevingen nooit in den
wind, maar nam ze, al werden zij dan
ook niet dadelijk letterlijk door hem
opgevolgd, meestal in overweging. Dit
was bijzonder het geval met zaken den
godsdienst betreffende.
De rondborstige en opgeruimde dorps
waard was, wat men doorgaans noemt
»goed van leven", maar wat minder
»kerksch" dan zijn vrouw verlangde,
die zich in dit opzicht nooit onbetuigd
liet.
Jasper bezat geene in het oog loopende
gebreken, of het moest zijn, dat, hij
zich wel eens driftig maakte, wanneer
hem of anderen onrecht werd aange
daan. Hij vloekte nooit, ging zich ook
niet te buiten aan sterkenarank, met
één woord, zijne zedenleer was onbe
rispelijk, maar hij »knapte", zooals hij
zich uitdrukte, op Zon- en Feestdagen
altijd maar »een stil Vroegmisje" en
ging alleen op Kersttijd en Paschen
naar de Vespers. Hierover moest hij
wel eens een scherp woord van Bertha
hooren, doch of het in ernst met hem
zoo mocht zijn, of dal hij het alleen