Moeder en zoon
Venray voorheen
en thans.
Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken.
Dit nummer
bestaat uit twee bladen
Het nieuwe gymnasium der
Paters.
TKETJILLETON.
Zaterdag 10 Maart 1928
44c Jaargang. No
ABONNEMENTSPRIJS
PER KWARTAAL
voor VENRAY 65 c.
franco per post 75 c.
voor het buitenland
bij vooruitbetaling f 1.30
afzonder!, nummers 5 c.
PEEL EN MAAS
Uitgave van FIRMA. VAN DEN MUNGKHOF, VENRAY. Tel. No. 51
FRIJS DEK
ADVERTENTIËN
van 1—6 regels 45 cl
elke regel meer 7* ct.
Da bouw van 't nieuwe gymnasium
is reeds een heel eind gevorderd.
Ontworpen door den kundigen
architect, Jules Kaijser van Venlo.
en uitgevoerd door de energieke en
nauwgezette aannem&rs, de Gebr.
Oudenhoven, belooft't nu reeds Ven»
ray weer met een statig bouwwerk
te zullen vermeerderen en verrijken.
Als alleteekeDen niet bedriegeD,
zal 't gymnasium bij 't begin van
het nieuwe schooljaar in September
a.s. in gebruik genomen kunnen
worden.
Want de nieuwe bouw is geheel
en alleen bestemd, om als school te
dienen daarin worden alle, maar
ook alleen lessen gegeven.
Maar, waarom dan een nieuwe
bouw Was 't oude gymnasium dan
niet goed genoeg
Als gebouw wel, echter niet meer
als school.
Zooals ge misschien weel, is sinds
een paar jaar ook het gymnasium
der Paters, dat der Ursulinec reeds
eenige maanden daarvoor bij konink
lijk besluit «aangewezen" en bezit
bet thans 't recht, om aan zijn leer
lingen, die met succes 't eindexameD
aan 't gymnasium afleggen, 't diplo»
ma uit te reiktu, dat toelating
schenkt tot de Universiteit.
Dat is inderdaad een voorrecht,
ook voor Veoray. Venray's fanfare
gaf dat te kenDen, door na 't ver»
schijnen van bedoeld koninklijk be»
sluit, een klinkende serenade aan
de Paters van 't Gymnasium te
brengen.
Maar het brengt ook verpüchtin»
gen mee. Behalve, dat de Paters de
wettelijke bevoegdheid moeten bezit
ten, om les te mogen geven, moet
ook 't leerplan gelijkvormig zijn aan
dat der openbare gymnasia en de
school moet levens voldoen aan de
wettelijk gestelde eischen.
Daar was 't oude gymnasium ech
ter niet op gebouwd. Niet allo klas
sen beantwoorden aan de ooodzake»
lijke voorwaarden teekenklas
33
Henri voed dit verdwijcen wel wat
vreemd en tsg er aleobts een voorwendsel
in het soheen hem toe, alsof de toestand,
waarin bij tioh bevond, al te voren be»
rekend was en reeds begon hij na te dsn*
ken, wrik bijzonder belang die man kon
hebben, hem zooveel te vragen naar iyo
vroeger leven, toen door een toeval zyn
gedaohten een andere wending kregen.
Hij zat dicht by de schrijftafel van deo
hertog en onwillekeurig bleef zyn blik rus»
ten op den perkamenten omslag, waarin
Gontel den hertog de op tafel liggende pa»
pieren bad gebracht.
Wat by toen zag, maakte een overwel»
digeoden indruk op hem en eenige oogen»
blikken dacht hy dat bij tioh vergiste.
Op bet couvert stond met groote letters
zyn naam »Henride Langes". Hy boog
zich voorover om zich te overtuigen of hy
wel goed'gezian had het was zyn naam,
en, om hem nog meer in bet oog te doen
tallen, waa by met rooden inkt onder»
•treept.
Wat betsekende dat f (Hoe kwam dc
hertog in het bezit van een document, dat,
volgens hit opschrift, geheel op ham be»
trekking bad f
Het sobeen hem toe, alsof het begon te
sohemeran en meer dan ooit kwamen de
woorden van zyn vader hem voor den
ontbreekt, natuur- en scheikunde
kunnen in de oude bouw slechts ge
brekkig gegeven worden.
Daarvandaan dan ook, dat zelfs
de Inspecteur van bezuiniging, dm
hier van rijkswege een onderzoek
instelde, volmondig erkende, dat 't
zoo niet langer ging, en gereedelijk
zijn toestemming voor de bouw gaf.
Nu hoorde ik laatst iemand zeggen,
dat die paters toch maar centen
hebben ze bouwen maar raak
Kijk 'ns even omdat het gymna
sium nu wettelijk is aangewezen,
vergoedt het Rijk 90 pCt. in de
bouwkosten.
.Dus,'' zult ge nu misschien zeg-
geD, «wij. Venraysche belastingbe
talers, zijn er maar weer goed voor,'
kom, dat zal meevallen.
Luister maar even. Het Rijk, niet
de gemeente betaalt als rente en
aflossing jaarlijks hoogstens f 5000.
Dat geld wordt opgebracht door de
belastingbetalers van 't geheele land
Als we nu eens aannemen, dat op
de 6,000.000 Nederlanders 250,000
belastingbetalers zijn en zooveel
zyn er zeker dan betaalt elk Ven-
rayach belastingplichtige elk jaar van
die 5000 gld. de kapitale som van
twee koperen centen.
Dat is toch niet te bar.
En daarvoor krijgt Venray een
gebouw, dat, ai is 't-zoo zuinig
mogelijk ontworpen en uitgevoerd,
toch hel uiterlijk van ons dorp zeker
zal verfraaien.
Maar dat niet alleen.
Daarvoor heeft Venray een Gym»
naaium, waar ook zijn jongens, die
ta'.eDt, hebben, kunnen sfleggen
eindexamen, dat toelating schenkt
tot de Universiteit.
Noem nog eens een gemeente, waar
twee bijzondere «aangewezen'' gym
nasia zijn, één voor meisjes en ééo
voor jongens
»Het Athene van Limburg", zéé
wordt Venray betiteld door den
Inspecteur der Gymnasia, Dr. Vin-
kesteio. Is dat geen eer voor onze
gemeente
Kom, zoeken we nu niet altijd de
schaduwzijde
Laten we eerlijk bekennen, dat 't
nieuwe gymnasium, al aal Heersten
vooral aan 't onderwijs ten goede
komen, toch ook voor Venray be»
teokent een winst, een groote winst.
VENRAYER.
der beeldhouwkunst, n.l. uit boven»
genoemde oeuw.-
Dat getuigen ook weer de beelden
van de H. Barbara en de H. Mar»
gareta. Inderdaad keurige meubel»
stukken in Venray's Godshuis. Min»
der merkwaardig van kunstwaarde
d.w.z. van oude kunstwaarde zijn
de beelden van S. Sebasliaan, van
St. Crisplnus. (Het laatste is moderne
constructie) Maar nog mogen wij
niet vergeten te vermelden de H.
Laurentius, de H Barnardus, en
VIII
Nu wij de eigenschappen van den
monumentalen bouw der Venraysche
kerk hebben aangetoond, zullen we
de ods het meest interessant schijnen
de merkwaardigheden van het inte»
rieur even de revue laten passeereo.
Onze aanteekeningen dateeren echter vooral niet de Piëta, als zijnde waar»
van de jaren tusschen 1890 en 1905, sohijnlijk het allerbeste beeld uit de
toodat, mocht er in latere jaren een geheele kerk, ook alweer uit de
of ander zijn veranderd, wij ons be-1 zelfde eeuw. Alleen de beelden der
leefdvoor mededeelingen daaromtrent' Apostelen dateeren uit verschillende
van onze L. Vr. De klauwen van
den adelaar, de toppen der vleugels
de twee zilveren luchters, die gestaan
hebben aaD de zijde van den eigen»
lijken lessenaar, dat alles was blijk-
baar in den oorsprongelijken toe
stand van zilver, maar dat alles i
in den woeligen tijd der Fransche
soldaten gestolen en medegenomen
of in francs direct omgezet. Het ge
heele kunstproduct is nog op meer
andere plaatsen op afschuwelijke
wijze geschonden en verminkt.
Behalve deze schoone adelaa
aanbevelen
Ons ong viel indertijd op eenige
mooie beelden. Daar hiDg destijds in
het midden der kerk, een prachtig
15e eeuwsch Lieve Vrouwebeeld, met
een dubbele voorstelling van de H
Maria met het Kindje Jezus op den
arm, het beeld omgeven door een
rozenkrans en het geheel rustende of
staande op de maan.
Ik heb mij destijds wel in gissin
gen verdiept, waarom eigenlijk dat
mannenhoofd onder op de maan moest
staan. En ik heb het niet verder
kunnen brengen dan door te veroo»
darstellen, dat het eene gewone voor»
stelling van het gezicht van de maan
moest beduiden.
Immers die zelfde vertooning geeft
de maan wel eens vaker te zien. Ook
de beelden vaD de H. Oda, van St,
Cecilia, St. Lucia, St. Catharina zijn
mooie beelden uit den zelfden tijd.
Ook uit de 15e eeuw dateert de H
Antonius, abt met de kruk, alsmede
de fraaie beelden van St. Petrus en
St. Nicolsas en dat van St. Elisabet
van Hongarije.
Nog zagen we er een beeld van St
Joris te paard met den draak, ook
uit de 15e eeuw, dus we! de moeite
waard ze alle te vermelden.
Het Missiekruis met de twee
daarnaast staande beelden, en die
eenige reden hebben te doen gelooven
dat ze van wat laterec datum zijn
stonden volgens mij gedane mededee»
ling vroeger in het midden der kerk,
boven het hoog koor.
De pastoor, die in zijn tijd de
keuze heeft gedaan bij het aanschaf»
fen der kerkbeelden heeft inderdaad
met kennis des onderscheids alle
producten genomen uit een der meest
gevierde en vruchtbare tijdperken
geeit.- Er le.lt ten min, die nw moeder
gedood beelt eo die men beet Hertog de
Preitio. Wis het misachien een nieuwe
aanslag van den hertog, dit na dan dood
der moeder tij# haat op den aoon had over-
gebracht I
Op dit oogentlik hoorde bij gedru-icb
in de tedere kamer, waardoor hij aijo «elf-
beheeraehing terugkreeg
De deor van bet kabinet werd aaobt ge
opend bij keerde z'ob om en injplaats
van den hertog d.e, naar bij meende,
temg aonde komen, aag bij de geatalte van
Valentine in de deur Veriobrikt eo ver
heugd tegelijk anelde bij baar tegemoet.
GHj hier, mejuffrouw t riep hij ver
heugd uit. Welk een gelnkkig toeval,
dat ik u biar zie.
Valentine lachte treurig. Het ie geen
toeval, teide lij. waardoor tk bier ben.
Ik moet u «preken, daar gij mij etn «eer
gewichtigen dienst 'kuot bewijzen, en ik
beb mijo peettante, de hertogin, varaooht,
u hier te mogen ontmoeten.
Henri tniaterde met de meeate verbazing
traehtte tevargeefa da bedoeling van
Valantine'a woorden te vatten.
Een dieeat, mejuffrouw f stamelde
bij. Ia dank u aeer, dat gij er niet
aan getwijfeld hebt, dat ik n gaarne van
dien st wil «ijn. Weea alacbla ano goed,
nog te aeggeo, wat gij van mij verlangt
ik zal bet mij een groota eer rekenen all
ik ieta voor u kan doen.
Maar bat ia vreaseljjk 1 aaide aij
aaraelende, terwijl baar da tranen in de
I oogen kwamen. Ik zoude het niet over
leven. indien gij bet mij weigerdetGij
alleen kunt mij beipen, en niet elloen
mjjn leven... ook de eer mijner familio...
hebt gij io uw macht.
De laatale woorden kon z\j aleohta met
moeite uitspreken «nikkende liet aij zloh
op een atoal vallen
Henri bad veriobrikt baar baod gevat,
die lij niet ternglrok.
In Gods neem. mejuffrouw, blijft
kalm I Zeg mij, wat ik doen kan, om u te
helpen, eu twijfel niet aan mijn goeden
wil, cm bet ten nitvoer te brengen. Ik
zcu voor n door bet vuur gaan I
Valentine bedwong met moeite baar
tranen en zag hem aan. Haar waogen
waren rood van opgewondenheid en in
naar oogen fonkelden heldere tranen.
Gij moet goed begrypeo, hoeveel ver
trouwen ik in u ate!ik zoude niet wagen
ten iemand te zeggen, wat mij op dit
oogenblik zoo diep ongelukkig maakt.
En weea er van ovarimgd. dat, bet
gein gij mij ault madedeeien, door mij gis
een diep gebeim zal worden bewaard,
antwoordde Henri levendig en op over
tuigenden loon.
Langaeim trok aij baar band nit de
aijne terog. Het ia niet gemakkelijk, n
alles te vertillen en ik weet aelfa niet. of
ik er deo moed toe zal nebben, maar ik
zal bet beproeven, ofschoon ik zelf slechts
een deel van de waarheid weet. Sedert
den avond van bet bal ten oprent scheen
het mij toe, aleof er ieta buitengewoons
geacbied was. en vooral merkte ik op, dat
1 mijn moeder in bet oogvallend veranderd
was. Wat er gebeerd ia, weet ik niet,
maar sedert den daarop volgende morgen,
j wav zij altijd in gedaohten verdiept, en ik
beproefde tevergeefs baar in eao andere
atemmiog te brengen, 's Avonds ging «ij
vroeg naar baar kamer en daar die naait
tijdperken, zoo zijn heide Jacobussen
en Simon uit de 13a, terwijl Bar»
tholomeus een product schijnt te zijn
uit de 16a of 17e eeuw.
Iemand uit Venray die tol de ern»
stige kunstminnaars schijnt te be-
hooren, vertelde ons, dat hij wel
eens gehoord had, dat de apostelen
beelden afkomstig waren van de
Utrechtsche Domkerk. In ieder ge
val is de collecte heiligen-beelden in
de kerk te Venray er eene, die in
kunstwaarde ver boven die uit vele
andere, zelfs grooter Kerken uit
steekt.
Het is voor den intensieven lief»
hebber van kerkelijke historie be»
paald een genot ze een voor een eene
hewonderlDgsbeurt te geven.
Een zeer zeldzaam stuk bezit deze
kerk nog in den koperen adelaar,
mat het lessenaartje voor de diensten
dat wij zagen op het groot- of hoog
koor.
Al aanstonds echter kan men be»
merken, dat hier kerkroof, diefstal
of beeldstormerij hun verfoeielijk en
verachtelijk bedrijf hebben uitge»
oefend, of beter gezegd hun treurig
misdrijf. De complete voorstelling
van dit hoogst merkwaardig kerk»
meubeltje moet eigenlijk zijn als
volgt Een adelaar op een drieboe»
kig voetstuk met gothiek ornement»
werk, wat dan ook nog zoo aaowezig
is, evenais aan elk der drie z^jdeD
het schoone beeld, de H. Maagd,
de H. Petrus en een Bisschop met
een boek in de hand.
Aan de houdiDg of den greep der
rechterhand te oordeelen, moet deze
voorheen eeu slaf omklemd gehou»
den hebben, doch deze staf is er niet
meer. Evenmin het kleine beeldje
van het Jezuskindje, en de haDdeD
.verdient nog eene bijzondere ver
melding om zijne buitengewone
kunstwaarde, de groote montrans
dezer kerk, vermoedelijk uit het
kunsttijdperk der Gothiek. Hoe f ij
van smaak zijn hieraan die boge-
der torentjes uitgevoerd. Het kunst
stuk is uit zilver gedreven, en al-
ik mij niet vergis, is het schoon
werk meer dan eens door ander
kerken geïmiteerd.
Wij leeken kunnen van dergelijk-
heerlijke werken slechts eene opp-
vlakkige beschrijving geven, mts;
wie eene vergelijking met andere
monstransen maakten nier de schoone
harmonische afwisseling van ver
guld en mat 6n gepolijst zilver na
gaat, de allerfijnst bewerkte beel
jes der apostelen in de nissen de
keurig uitgevoerde toreoljes aan
dachtig beschouwd, behoeft daarom
geen vakman te zijn om het hooge
artistieke in deze bewerking te be
wonderen. En toen in het jaar 18Si
te Amsterdam eeDe interessante
expositie plaats vond van kerkelijke
kunst, trok voornoemde monstrt
de aandacht van alle deskundig -1
en vaklui. En in dit opzicht is a:
commentaar overbodig.
Om onze belangstelling in Ven»
rays kerkelijke kunstwerken toonde
ons destijds de bekwame heer pas
toor zaliger gedachteois, iets onge
kends schoon op het gebied der
kerkkleedjj, n.l. een roket en alb».
vervaardigd uit heerlijke kanten.
Deze kant is de beroemde Brabant
sche kant, die in vroeger tijden
diende tot versiering eener enkele
albe.
Er was toen in Venray woonac
tig een rustend hofkapelaan van het
Oostenrijksche huis, wien deze albe
toebehoorde. Men kan dat nog zien
aan den keizerlijken dubbelen arend
die als wapen in het kantwerk op
zeer kunstvolle wijze is ingeweven,
da mijne ligt. boerde ik haar tot laat in
dec recht onmatig heen eo weer ioopeo
Gij kant begrijpen, boe oogeralt ik mij
maakte, 's Morgena zag ik telkena aan
baar roode oogen en vermoeide trekken,
dat zij dien nacht weinig of niet geslapen,
maar aoovaal la meer geweend had. Maar
dat was nog niet alles aoma, all tij een
tijdlang in gedachten verzonken bad ge
nten, stond plotseling op, omarmde
mij en knate mij zoo hartstochtelijk moge
lijk. Het was duidelijk, dat aij zich onder
den drnk van of andar leed bevond eo ik
was diep ongeinkkig, daar ik zag, hoeveel
de arme vronw er onder leed.
En hebt gij haar Dooit naar de reden
gevraagd 1 viel Heori haar in da rede.
Eens heb ik bet willen doen ik
werd er met alle kracht toe genoodzaakt
en daoht, dat zij, zoowel als ik, zich ver
licht zonde gevoelen, a'a zij mij haar
smart mededeelde maar nauwelijks had
ik eenige woorden geaprokeD, waaruit iij
kon vermoeden, waar ik heen wilde, of
zij brak in een zenuwachtig snikken uit en
melde naar haar kamer, waarin zij zioh
opaloot.
't Is leer vreemd
Van dit oogenblik was ik nog meer
bevreesd voor haar, en sloeg ik haar
voortdurend met de meeate opmerkzaam-
t beid gada. 's Nachts sliep ik nauwelijks
.meer, maar lnisterde naar het geringsts
gedruisoh. Maar gedurende eeo aantal
dagan geschiedde er niets, waaruit :k iela
j kon opmaken, zoodat ik reeds begon ts
hopso, dat het gevaar, dat mijn moeder
zooveel leed verooriaakle, voorbij waa
ik guode mij toen 'a naohta weer eenige
raat. Maar in den vorigen nacht vernam
ik een gedeelte van de vertchrikkelijke
waarheid.
Zij hield een oogeDblik ep, terwijl Henri
haar verlaDgend aanzag.
Gisteravond, zoo vervolgde Valen
tine haar verbaal was ik vroeg naar
mijn kamer gegaan, daar ik door de aan
houdend elapeloosa nachten vermoeid en
afgemat was tooh wss ik nog te opge
wonden, om reeds dadelijk te knonen
ioslapsn, zoodat ik half wakend, half
droomend in mijn bed lag. Plotseling hoor
de ik spreken in de kamer mijner
moeder waren twee peraonen de een waa
aij zelve, de ander...
Hier hield aij even op, maar toeo,ver
volgde lij op vatten toon
Gij moet weten, dat moeder een man
io baar diaoat heeft gehouden, die reedi bü
haar geboorte in dienst van mijn groot
vader waa en dien moeder dna van baar
prilste jeugd kent; deie bediende geniet
dan ook het volsta verlrouwen mijner
moeder.
Antoniovraagde Henri, terwijl
hem een liohte huivering door de ledeD
voer
Jmst, zeide Valentine, kent gij
bem I
Een weinig maar ga voort, uw
verhaal boezemt mij bet grootste belang
in.
De andere atem dan ia de kamer
mij oer moeder, was die van Antonio
I Heori (laakte een aueht,
Hij eprak luide en, terwijl hij sprak,
boorde ik mijn moeder snel in de kamer
heen en weer loo'pta.
Wordt vbrvouoo.