Ons Orgel.
Uitgave van Firma W. Van den Munckhof, Venray.
Gemeenteraad te Venray.
Zaterdag 19 April 1913.
34ste Jaargang.
No. 17
Dit nummer
bestaat uit
TWEE BLADEN
Abonnementsprijs per kwartaal
voor VENRAY 50 c.
franco per post 55 c.
voor het buitenland bij vooruitbetaling 85 c.
afzonderlijke nummers 4 c.
Prijs der AdvertentiSn
van 1—4 regels 20 c.
elke regel meer 5 c.
letters en vignetten naar plaatsruimte.
Advertentiön, 3maal geplaatst, worden 2maal berekend.
Geen instrument draagt zoo een
gansch bijzonder kerkelijk karakter,
en past zich zoo godsdienstig aan den
zang van koor en priester aan, als
het orgel. Steeds was het orgel het
speeltuig der kerk bij uitnemendheid,
later werd het zulks met uitsluiting
van alle anderen.
I)e geschiedenis van het orgel telt
meer dan twintig eeuwen. Ofschoon
op de vele plaatsen, waar in de H.
Schrift het muziekinstrument Orga-
num voorkomt, nergens van ons
orgel sprake is, maar steeds van een
snaar- of blaasinstrument, was toch
het orgel in zijn primitiefsten vorm
reeds bij de Joden bekend; reeds een
paar eeuwen vóór Christus bestonden
kleine staande pijporgels, met hand-
breede toetsen, van één tot twee
ob'svcr?,— of»" handhl*noh»lp
gedreven.
Op het voetstuk der groote obelisk
van Theodosius in Konstantinopel,
uit de 4de eeuw, staat een klein
orgel voorgesteld, door een persoon
bespeeld, en waarvan de blaasbalg
door twee personen getrapt wordt.
In Noord-Europa werd waarschijn
lijk het eerste orgel door Karei de
Groote geplaatst in den Dom van
Aken; de toetsen waren ongeveer
handbreed, zoodat met elke hand
slechts één toon werd aangeslagen.
In de elfde en twaalfde eeuw was
het orgel reeds vrij algemeen in de
grootere kerken in gebruik; de kon-
struktie was weinig verbeterd; alleen
pijpen en blaasbalgen werden naar
groott8 der kerken vermeerderd. Het
werk der orgeltrappers schijnt uiter
mate bezwaarlijk geweest te zijn.
want wij lezen, dat in de 12de eeuw
de twintig blaasbalgen van het orgel
te Halberstadt door tien mannen
getrapt werden.
Tot dien tijd was het orgel enkel
diatonisch, dat is, het bevatte in
aansluiting aan bet koraal alleen de
opvolgende noten der natuurlijke
gamme; eerst in de 13de eeuw
werden de doorloopende halve noten
eraan toegevoegd.
In de 15de eeuw werd het pedaal,
een klavier voor de voeten van don
organist, aan de speeltafel toege
voegd, en begon het orgel zijne
groote uitbreiding te erlangen.
Terwijl vroeger de orgels, in
kleinere kasten besloten, öf op zijde
in het koor, of opeen smalletrihuun
tus8chen koor en kerk stonden,
werden nu, gewoonlijk tegen den
werkelijken muur onder in de kerk,
groote, op zich zelf staande orgel-
buizen met zangtribunes gobouwd.
In de Kathedraal van Toulouse
werden tegen 1463 in het midden
schip der kerk vijf orgels aange
bracht, goed in gezicht en gehoor
van elkander gelegen, en die ge-
zamelijk konden bespeeld worden.
De weinige orgelkasten, welke nog
uit den gothieken tijd tot ons zijn
gekomen, zijn meesterstukken van
wonderschoon snijwerk, voor het
doorlaten van den toon aan de front
zijde gansch licht en open gehouden.
De 16de eeuw bracht een rijke
afwisseling van registers; de tong
werken werden aan de bestaande
fipwerken toegevoegd, en door pijpen
van hout, tin en zelfs koper werd een
groote klankscbakeering verworven.
De 17de eeuw echter was eerst de
volle hoogte van orgel en orgelkunst.
Reusachtige orgels werden gebouwd,
waarvoor grootmeesters als Fresco-
baldi en Buxtehude, genieën als
Handel en Bach hunne onsterfelijke
komposities schreven.
Na het verval der 18de eeuw,
waarin de ernst van het orgel ont
wijd werd door allerhande wereld-
sche lichtzinnigheid, (stemmen
van allerhand gevogelte, bekkenslag,
klokkenspel, dondergerommel en
regenbui bracht de laatste eeuw
aan het orgel zijn laatste volkmaking
door de moderne vindingen der
mekaniekwaar vroeger een
oekwaam organist Öeïi 01 itfee
mannen naast zich moest hebben om
de registers te trekken en af te
stooten, heeft nu met de pneumatische
inrichting de organist met lichte
vingerknippen, zelfs met één enkelen,
gansch het groote orgel met al zijn
registers in zijn macht; met een
vingerdruk worden alle denkbare
koppelingen van verschillende manu
alen onderling, en met of zonder
pedaal, naar goedvinden gemaakt
of opgelost; door het oordeelkundig
gebruik van den rolzweller of van
den zwelkast wordt de zachtste toon
gansch geleidelijk tot de grootste
davering van kracht gesteigerd, om
daarna even geleidelijk zacht en
zachter, eindelijk nauwelijks meer
hoorbaar, als onder de hooge kerk
gewelven, in verre verte weg te
sterven.
De toets, die ééne enkele, of die
in groote orgels honderde orgelpijpen
doet spreken, werd met dezelfde
gemakkelijkheid neergedrukt; en
zijdezacht glijdt de hand van den
organist over het gladde klavier van
het reu8achtigste orgel.
Ook in de verfijning der registers,
flüte harmonique, violoncel,
hautbois, gamba, voix céleste,
schijnt de moderne orgelbouw het
laatste woord gesproken te hebben.
Hoe groote toekomst ook op alle
gebied aan de elektriciteit is wegge
legd, toch schijnt de pneumatische
inrichting der orgels den voorkeur te
verdienen boven de elektrische
wegens het gemakkelijker defect der
laatste.
In de parochiekerk van Venray,
de hoogstgewelfde onder alle Lim-
burgsche kerken, wordt thans door
de beker.de firma Gebr. Vermeulen,
Kerkorgelfabrikanten te Weert, ter
vervanging van bet gansch onwaar
dig speeltuig aldaar, een nieuw orgel
met al de middelen der moderne
orgelkunst gebouwd Alleen de
1 mooie antieke orgelkast met haar
zeer elegant snijwerk stijl Louis XV
werd aan de frontzijde en de zij
opstanden bewaard, -maar tot meer
dan bet driedubbele harer diepte
vergroot. Aan de voorzijde werden
een achttal gesloten paneelen, die
voor de geluidsontwikkeling van
den zwelkast hinderlijk waren, tot
een sierlijk traliewerk met renais
sance-ornament uitgeb.oken.
Alleen uit akoustisch oogpunt, en
afgezien van de werkelijke antieki-
teitswaarde der geheel orgeltribune,
is de plaats van het orgel allervoor
treffelijkst. Vrij staand tusschen de
laatste pilaren en met gansch den
boogen werkelijken muur als achter
grond en klankbord, ontwikkelt het
zijn geluid in volle kracht, en gaat
ook geen enkele nuance der fijnste
pianissimo's verloren. Het heeft ge
wis het dubbele dtr waarde, dan
wanneer het in dr diepe, enge,
geluid-smorende ruimte van den
toren ware ondergebi «cht.
De dispositie van het orgel i9 de volgen,
de het bestaut uit .e manualen en
vrij pedaal.
1. Bourdon 16' 1 restant 8"—
3. Flüte harmonique 8' 4. Violoncel 8'
5. Bourdon 8' 6. Dktaaf4' 7.
Oktaaf 2' 8 Mixiuur 3 st. 9. Trom
pet 8'
Manuaal II. C-g'"
(in zwelkast)
10. Viool pre8tant 8' 11. Gamba 8'
12' Voix céleste 8' 13. Holpijp 8'
14. Salicionaal 8'15. Fluit Dolce 4'
16. Piccolo 2' 17. Basson Hauthois 8'
Vrij pedaal. C-d
18. Subbas 16' 19. Oktaafbas 8'
20. Fluit 4' 21. Bazuin 16'.
Nevenregisters.
1, Pedaal-koppel I 2. Pedaal-koppel
II 3. Manuaal-koppel I-II 4.
Suboktaaf—koppel II—I 5. Superoktaaf
koppel I 6. Melodiekoppel III 7.
Automatische Pedaal-omschakeling met
oplosser 8. Vaste kombinaties
Piano, Mezzo Forte, Forte, Grand—Jeu
en oplossing 9. Trede voor de zwel»
kast 10. Tremolo.
Het orgel werkt pneumatisch.
Alles is uit allerbest materiaal ver
vaardigd. De verdipping van de
antieke orgelkast is eveneens met
oud eikenhout bijgewerkt. De plaat»
sing der registers eo'geleidingen is
in de antieke kast zoo doelmatig in»
gericht, dat door afzonderlijke
gangetjes de toegang tot alle onder»
deelen gemakkelijk- is; voorwaar
geen geringe moeilijkheid. De groote
zwelkast van bet tweede manuaal
opent en sluit zich geleidelijk en
volkomen geruischloos.
In klank- en kleurschakeering dei-
vele tongregisters (de fijne tong»
werken werden in Parijs vervaar»
digd,) is de laatste volmaaktheid
bereikt. Sommige registers, wier
schreeuwerigheid anders altijd door
vol werk moest afgedekt worden, b.v.
de trompet, zijn zoo edel en rond van
toon, dat ze als soloregisler kunnen
gebruikt worden. Aan gemakkelijk»
heid en gelijkheid van intonatie,
even als aan de grootst mogelijke
vastheid in stemming, zijn de beste
zorgen besteed.
In één woord, de ter beste faam
bekend staande firma Vermeulen van
Weert, (die er dan ook eene eer
in stelde, in de antieke orgelkast van
Venray een modelorgel te plaatsen
heeft eer van haar werk.
Op 1 Mei aanst., feestdag van
's Heeren Hemelvaart, zal namiddags
ten 4 ure, na de liturgische zegening,
het orgel plechtig worden ingehul»
digd. In afwisseling met de beste
zangstukken van het Ceciliakoor, zal
de heer Henri Hermans, organist
aan O. L. Vrouw te Maastricht, een
groot orgelkoncert geven, waarin
gansch de rijkdom van het orgel door
den hoogbegaafden kunstenaar in
het licht gesteld zal worden. De
plechtigheid wordt met Lof en Te
Deum besloten.
Om in de hooge kosten, die de
draagkracht der kerkelijke finantien
ver te boven gaan, te gemoed te
komen, zal door de leden der
Kerkfabriek in den loop der aan»
staande week, aan de huizen der
parochianen, de gelegenheid tot
inteekening worden aangeboden.
Venray 18 April 1913.
P. S.
OPENBARE VERGADERING
van den
op iateruag M ijprrf nam.
De Voorzitter opent de vergaderir .r Met
gebed en verzoekt den Secr, r»r. de
notulen der vorige vergadering voor te
lezen, die ongewijzigd worden goedge
keurd.
AGENDA.
1 Onderzoek geloofsbrieven van het
nieuw gekozen lid H. Strijbos.
De Voorzitter wijst de heeren FoDck
en Michels aan om de geloofsbrieven vsn
het nieuwgekozen lid H. Strijbos te
onderzoeken.
Aangezien deze in orde worden bevon
den, bestaat tegen zijne toelating geen
bezwaar en zal de beer Strijbos in de
eerstkomende zitting worden geïnstalleerd.
2 Bericht Directeur-Generaal der Pos»
terijen, dat met ingang van 16 dezer het
postkantoor den geheelen dag wordt
opengesteld.
Van den D.-G. der Posterijen is een
schryven ingekomen, vermeldende dat met
ingaog van 16 dezer het postkantoor
alhier geopend is van 8 uur vm. tot 9
nur nam.
In een tweede schrijven wordt ter
kennis gebracht dat tegen eene verhoogiDg
der buur van bet postkantoor met f 100
per jaar geen bezwaar bestaat.
Voor kennisgeving aangenomen.
De beer Slits vraagt uog of de dienst
uren zyn 'oor post telegraaf en telephoon,
of voor post alleen.
De Voorzitter zegt voor alle takken van
dienst.
4 Mededeeling over de aanbesteding
van den weg Venray—Overloon.
De Secretaris leest de bedragen, waar
voor ingeschreven is, voor, waarop alge»
meene stilte volgde.
De Voorzitter zegt op ieders gezicht de
vraag te lezen Wat nu
In Noord Brabant is men circa f 18000
boven de begrooting.
De commissie zal zich begin der vol»
gende week naar 's Bosch begeven om
(laar met den Gouverneur, Gedep. St. en
Hoofd-Ingenieur Rijkswaterstaat raad te
nemen. Men zal trachten het tekort als
nog door provinciale of rijkssubsidie aan
gevuld te krijgen, lukt dit niet, dan
maakt Maashees hem misschien in eigen
beheer. Zoolang er in Maashees geen
besluit genomen is, kunnen wij ook niets
doen, want het zou dwaas zijn zoo wij
een weg tot aan de grens gingen maken,
te meer daar ook hier de begrooting ver
j is overschreden. Wy zullen dus dienen af
•e wachten wat Maashees doet.
De heer Geurts vraagt en als Maas-
hees nu op ons wacht, wat dan
De heer Th. Camps vraagt om een
nieuwe begrooting vast te doen stellen,
hij vindt het vreemd dat de ingenieur zich
zoover misrekend zou hebben.
De Voorzitter zegt dat voor ons gedeelte
de oorspronkelijke kosten met f 3000 zijn
verhoogd voor afbreken en weder op
bouwen spuitenhuisje, rioleering. bestra
ting enz.
De 'neer Th. Camps zegt dat het verschil
dan nog groot is, de begrooting was
f 23000, voeg daar de f 3000 onkosten
bij, dan heeft men nog maar f 26000,
terwyl de inschrijving met vleilaag
bedroeg f 33000, dus nog f 7000 boren
de begrooting.
De Secretaris zegt dat de laatste be
grooting eerst 2 maanden geleden is opge
maakt.
De heer Wijnhoven zegt dat geen
enkele aannemer den weg voor de be-
grootingsom kan makeo, de genomen
eenheidsprijzen voor grondstoffen komen
soms nog niet aan 2 derden van den
kostenden prijs. Ook is er geen rekening
gehouden met het vervoer, de daarvoor
uitgetrokken prijzen lijken nergens op.
De Voorzitter zegt dat men niet beter
kan doen dan afwachten. Mocht Maashees
besluiten de f 18000 uit eigen zak by te
passen, dan «uilen wij ons tekort"ook zelf
aanzuiveren.
5 Aanleg weg VeDr&yDeurne en
daarmede vast te «tellen overeenkomst met
Deurne.
De Secretaris deelt kaarten en teeke-
ningen rond en leest daarna een concept
besluit voor om met de gemeente Deurne
een overeenkomst aan te gaan om voor
gezamenlijke rekening een grintweg aan te
leggen van Venray naar Deurne. De
kosten zullen door ieder voor de helft
gedragen worden, terwijl ieders gedeelte
na oplevering door en decharge van den
aannemer in eigen onderhoud komt.
Wordt goedgekeurd.
6 Adres neringdoenden over de op
richting eener Kamer van Koophandel.
Aangezien de Voorzitter niet op de
hoogte is met deze instelling, verzoekt
hij den Secretaris daarvan uitleg te geven.
De Secretaris geeft een overzicht van
het ontstaan en wezen der K. v. K., in het
kort hierop neerkomende, dat door den
Raad aan de Koningin het verzoek moet
wordeD gedaan tot oprichting. Volgt de
koninklijke bewilliging, dan wordt er een
bestuur gekozen bestaande uit 5 of 6
leden en een secretaris. Kiezers zijn zij,
die kiesgerechtigd zijn voor den Gemeente
raad, mRs zij hoofd zijn van industrie- of
neringbedryven. Jaarlijks dient er dan
eene som op de begrooting te worden uit
getrokken tot bestryding der onkosten als:
salaris secretaris, drukwerk enz. Dit be
hoeft echter zooveel niet te zyn, f 600 is
ruim voldoende.
De heer Geurts vraagt of er ook werk
van gemaakt is om den sneltrein die des
morgens om 9 uur naar Holland vertrekt,
voor Venray te behouden.
De Voorzitter antwoordt dat daarvoor
reeds twee rekwesten zijn verzonden. Van
terzijde heeft hij vernomen dat dit
misschien wel zal worden ingewilligd, doch
een ofhcieel antwoord is er nog niet.
De heer Fonck zegt dat als er een K.
v. K. bestaat, men veel meer kans heeft
zulke verzoeken ingewilligd te krijgen, dit
is het aangewezen lichaam om verkeersbe-
langen te behartigen.
De heer Michels vraagt of er zich ook
andere gemeenten by kunnen aansluiten.
De Voorzitter antwoordt: -Ja, mits wy
het eerst zijn, anders moeten wij ons bij
anderen aansluiten."
De Voorzitter brengt in omvraag of men
het verzoek tot oprichting zal doen. zoo
ja. welk bedrag men jaarlijks zal uittrek
ken.
MAAS
Weekblad voor Venray, Horst en omstreken.
1
