nr
Mupckhof, Venray.
Een wildzang.
Zaterdag 18 December 19Q9.
30ste, F aargang
No 51
TWEE
])it nummer
bestaat uit
BLADEN.
Mengelwerk.
PEEL
Abonnementsprijs per kwartaal
voor Vbnrat 50 c.
franco per post 65 c.
voor het buitenland by vooruitbetaling 85 c.
afzonderlijke nummers 6 c.
Over Centralisatie
van bedrijven.
In de hoofdstraat van mijn wijk
een niet lange straat aldus de
schrijver der Haagsche Sprokke
lingen in het Utr. Dbl. waren tot
dusver vier sigarenwinkels, dezer
dagen kwam er een vijfde bij. Het
geval is er een uit vele. Ik maak er'
dan alleen ook melding van om
op te wijzen dat't niet uitsluitend
aan den ongunst der tijden te wijten
is, als 't hier en daar slecht gaat met
zaken, een verschijnsel dat trouwens
over 't geheel weer tot staan schijnt
te zijn gekomen, want de straten
zijn dezer dagen overvol met men
schen, de winkels vol met koopers
en de trams vol met dames die pakjes
huiswaarts brengen.
Wie kan er anders dan die men
schen zelf, die een winkel opzetten
waarin zij zekei f 600 huur ver
wonen, voor aansprakelijk worden
gesteld, als zij over eenigen tijd mis
schier, moeten worden opgenomen in
de fatale lijst der faillieten
Hollanders rooken veel sigaren
maar op een 60tal winkels zijn er
vier voor het tabaksvak toch al ruim
genoeg. Voor een vijfde is geen
plaatB.
Als ik dat zoo zie ook in een
aantal andere vakken -dan vraaj
ik me wel eens af, of 't op den duur
zoo tal voortgaan in de maatschappij
waarin dan toch op die wijze een
ontzaglijk kapitaal aan huishuur
werkkracht en andere uitgaven
verloren gaat. 't Is waar: daarnaast
staat deze andere vraag, hoe de
menschen bij een economischer in
richting allemaal aan den kost zoun
den komen. Maar die vraag hebben
schipper Rietheuvel en de Kamer van
Koophandel te Rotterdam ook be
denkelijk hoofdschuddend gedaan,
toen de spoorwegen de trekschuit
kwam verdringen en er zijn nu
heel wat meer spoorbeambten d
toen geëmployeerden aan veerschuit»
diensten.
Mits 't maar langzaam aan ge»
achiedt door «evolutie" zal 't dan ook
voor de minimumlijders in schraal
beklante winkels er niet slechter op
worden.
In vroegere jaren waren er immers
ook geen reuzentaken als tegen woor»
dig. In de plaats daarvan waren er
zaakjes van den kleinen middenstand
waarvan er velen met zorg en moeite
de einden van 't jaar aan elkaar
knoopten en een zucht van verlichting
slaakten, als een kassiersknecht met
zijn wissel hun deur voorbijging.
Het grootbedrijf heeft de meeste
dier zaakjes weggedrongen, maar het
getal plaatsen aan den maatschappe»
lijken arbeid is er niet kleiner op
geworden, integendeel. En de be»
trekkenen? 't Is waar, in plaats I
van zelfstandige patroontjes zijn er
nu meer bedienden Maar terwijl de
kleine patroon in zorgen zat, zijn de
bedienden nu zeker, op tijd hun loon
te krijgen.
Van de coöperatieve winkelver»
eeniging van «Eigen Hulp'' ontving
ik een gedenkschrift van haar ont»
wikkeling in 30 jaren. Haar ledental
aanvankelijk 363, is nu gestegen tot
bijna 9000, haar omzet beliep ver»
leden jaar 2.1 I millioen gulden. Zij
heeft en dit was de ergste tijd, in de
eerste jaren een aantal kleine krui»
denierszakendoen verdwijnen. Maa
zij heeft daarentegen 23-1 beambten
in vasten dienst, die aan loon ruim
f 140,000 ontvangen en bovendien
f 19.400 kregen van de winst over
1908, terwijl zij aanspraak hebben
op ouderdomspensioen uit een fonds
dat alreeds f 170,000 bezit. Zouden
dus, zij 't niet uit een persoonlijk,
dan toch uit een algemeen maat»
schappelijk oogpunt, de werkers in
dat vak er niet beter op geworden
zijn?
En dit terwijl de leden iu die 30
jaren bijna 5.1j2 millioen als aan
deelen in de winsten uitgekeerd
kregeD, doordat de verkoopsprijzen
door royale concurrentie, zoodanig
worden gesteld dat de particuliere
winkelier eveneens met behoorlijke
winst voor verkoopen kan.
Deze coöperatie is intusschen niet
de grootste in onze stad. «De Vol
harding" een werkliedenvereniging
is veel grooter. Deze heeft bijna
30,000 leden, die over 1908 een
winst deelden van f 161,000 gemaakt
op artikelen van dagelijksch verbruik
waar weinig winst op zit.
Voeg bij die 38,000 leden nu nog
die van een tweede arbeiders-coope*
atie, en men ziet, hoe er van de
48,000 Haagsche gezinnen nog maar
een klein deel bij particulieren te
markt gaal.
Die particulieren, die krachtig
waren om den strijd te voeien, zijn
wat minder rijk door geworden,
maar kunnen toch ook goed bestaan.
Maar wat wij in dit vak niet meer
zien is de overvloed van kleine zaken
die een kommervol bestaan oplever»
den en, voor zoover nog aanwezig
de meeste klandisie opleveren voor j
den keuringsdienst.
MAAS
Prijs der Advertentiên:
van 1 4 regels
elke regel meer o
letters en vignetten naar plaatsruimte.
Advertentiên, 3maal'geplaatst worden 2maal berekend.
20
wenschon
een mestvork veranderde. .1
De boer, heizij een i ij e of een
arme, heeft zijn lijd volop i oodig in
zijn bedrijfMeent hij winters
eer.ige vrije urer, te heb en, dan
map hij die bestedon aan de vermeer
dering zijner vakkennis, "ok kan
hij zich dan eens goed net zijn
kinderen bezighouden, en z-h over
tuigen van hunne vorderingen, iets
wat op 't platte land itn'» veel te
wenschen overlaat. Wanneer men
hoort, dat in dorpjes van ecu 100ial
boerderijen 6 tot 8 jachtak en wor
den uitgegeven, dan kar men er
zeker van zijn dat in zulke .plaatsen
de boerenstand niet hard vot ruitgaat
Eene andere afwijking is de
handelszucht. De eiger.lij e boer.
die. geen opleiding voor de handel
heeft gehad, die niet fli k kan
rekenen en boekhouden en die zich
dan in den handel gaat menden, gaat
'oijDa altijd achteruit. Bi een zoo
grooten omzet als bijv. c igia&n-
handel wenscht, moet ien .nd niet
alleen goed kunnen reken a, maar
ook goed beslagen zijn op li t gebied
handels- en vakkenni -! order
i'a ;:".i
onmid :llijk in omstandigheden en beroepsplichten i
bierdoor geen schade lijden. Is dit!
niet het geval, dan mag hij 't postje
aannemen. Maar om naar zulk een
post of ook maar een poslje als post
bode oi iels dergelijks met alle
middelen en met allo geweld 1e
sfreven, hetzij uit eer- hetzij uit
hebzucht, is beslist af te keuren,
Voor vele boeren is zulk een post
met zijn moeite en verantwoordelijk
heid, en vooral met zijn groot lijds-
verzuim, de reden van achteruit- en
ondergang geworden.
Noortje bang was voor dokters wraak
A JDc schrik was er ingekomen.
En de dokter herinnerde zich nog goed
de bedreiging die hij toen had uitgesproken
maar die hij zoo graag onuitgevoerd zou
laten blijven. Als hij Doortjc maar eens
zien kon.
In
had
SLOT.
der
moet hij ook het gelei góed bij el
kaar kunnen houden.
Het grootste gevaar bestaat echter
in het tijdverlies en in de gewoonte
van een gemakkelijk leven.
Zulk een «handelsman" vindt
spoedig het werk op den akkeren
den stal al te zwaar en te ver
velend. Hij gaat liever de markten
af. Dat is gemakkelijker. En men
heeft er zoo vaak gelegenheid, een
oed glas te drinken. Spoedig ziet
men aan land en stal, dat de baas
vaak afwe..ig is: De kinderen en
dienstboden verwilderen'en worden
niet voor hun beroep opgeleid.
Er mogen uiizor.deringen zijn,
maar in den regel is 't hier boven
gezegde toch het gewone verloop van
een baiideldrijvendvii boer
Afwijken van het
boerenbedrijf.
In het algemeen streven van onzen
tijd. om op gemakkelijke wijze zijn
brood te verdienen, geschiedt het
vaak, dat ook de boer zijn eigenlijk
beroep uit het oog verliest en naar
gelegenheid zoekt, om zich een
bijverdienste of een gemakkelijk
ven te verschaffen.
Dit afwijken is reeds voor veleD
een gevaarlijke stap geweest, waar
door zij grooto schade geleden heb
ben.
Een der gevaarlijkste nevenbe
roepen van den boer is jacht en
visscherij. Wanneer ik een boer met
geweer zie, dan zou ik willen
het
Zoo gaat het ook gewoonlijk als
boerenmenscheu, zonder, voldoende
middelen een winkel ofberber
innen. Wie zonder kennis van
zaken een bedrijf begint, die moet
vaak duur leergeld betalen. Niet
alleen het tijdverlies, dat vooral de
herberg meebrengt, maar ook het
inkoopen van minderwaardige
winkelwaar, en het lichtzinnig ver-
leenen van crediet hebben reeds
raenigen boer ten onder gebracht.
In den laatste» tijd is er bij de
boeren nog de postjesjacht ais af
wijking bijgekomen.
In elke gemeente moet natuurlijk
zeker getal mannen de leiding in
handen hebben, en als dit iu eene
boerengemeente boeren zijn, die de
coodige kennis hebben, dan is dit
zeer goed. Wordt nu een boer door
zijn medeburgers aangespoord om
zulk een ambt (bijv. burgemeester,
raadslid, secretaris of gemeente
ontvanger) te aanvaarden, dan on-
derzoeke hij eerst of zijne huiselijke
Dc rentmeester was het eerst weer bij
zijn stukken en nam dc gekkin stevig
bij den arm. - Ongemanierd dingDoe
je zoo met den dokter? En die heeft om
jc hand gevraagdHen je gek of droom
je nog
Dat heb ik boven aan de trap al
gehoord luidde het antwoord terstond.
En omdat ik mij daarom ergerde heb ik
hem een patsch gegeven.
Dat was allerliefst, klonk het uit den
hoed.
.in zier. verstaanbare $prqk de
rentmeesters vróuw nare dochter toe maar
in 't eerst zonder eenig gevolgeinde
lijk kwam het als uit een stortvloed uit
Doortje* s mond:
Maar ik kan hem heelemaa! niet
lijden
En gisteren heb je mij een kus ge
geven en gezegd dat ik een verschrikkelijk
aardige kerel was I steunde de dokter be
schaamd en geërgerd, nadat het hem ge
lukt was zich te bevrijden van de treurige
overblijfselen van zijnen kort te voren nog
zoo glimmende cylinder.
Onze schaapsherder is ook een
aardige kerel, maar daarom hoef ik nog
niet met hem te trouwen
Veel moeitte kostte het den dokter, den
rentmeester en diens vrouw weder in een
gemoedelijke stemming te brengen. Toen
volgde er een lang gesprek met den
koetsier van den dokterswagen, die zich
liet overeden door een groot zilveren stuk
om eeuwig het stil/.wijl;en te bewaren
over alles wal hij gezien en gehoord had.
Doortjc die hierbij nu en dan ineen
schaterlach was losgebroken, sprong achter
het wegrijdend rijtuig spottend heen u
weer en lachte den dokter na, totdat deze
zich omdraaide en de vuist ballen I ha.tr
toeriep - - Doortjc wij vinden elkander
nog wel eens en dan wee je persoontje!
Wraak is zoet! Je hebt mij bekedigd
hoordenk daar aan meisje.
Sedert dien ongelukkigen morgen waren
de bezoeken van den dokter bij den rent
meester tot de. hoogst noodzakelijke be
perkt, ofschoon deze zoowel als zijn vrouw
zich alle moeite gaven om den pijnlijken
indruk dier vergeefsehe poging zooveel
mogelijk uit te wisschen.
Een wonder iets is toch des menschen
hart.
Tot nu toe had dc dokter nag niets ge
voeld van iets dat men liefde zou kunnen
noemen, zelfs niet op dien Meiavond,
waarop die merkwaardige gebeurtenis was
voorgevallen. En was ook ternauwernood
iels meer dan een stoute luim geweest, die
hem den morgen daarna op den weg tot
dc krenkende vernedering gevoerd had.
Nu echter, nadat die kleine kat hem zoo
vreeselijk er tusschen had gehad, nu was
zijn hart getrolVen. sedert di n tijd voelde
hij een onweerstaanbare, niet te doovcn
liefde voor dat wilde Doortje.
Het was eene hopeloozc liefde, zooals
hij tot zich zei ven zeide want Doortje zag
hij niet meer, zelfs bij zijne bezoeken op
het slot niet.
De rentmeester zeide, dat Doortje zich
schaamde over hetgeen zij gedaan had en
niet te vinden was als dc mcnschen-
dokter kwam. Intusschen was zij toch wel
wat stiller en gezeglijker geworden.
De rentmeestersvromv echter meende
woord dokter Justu
levenslust meer.
Op zekeren dag stond hij in den kiemen
tuin, die bij zijn huis hoorde. Dc bloeiende
herfstbloemen ©p bedden en struiken
stonden in veelkleurige pracht, door dc
mild schijnend»- zon nog verhoogd. Plots
ontstond er geruisch op den landweg: in
galop kwam dc rentmeester aangereden op
zijn bruiotje en riep hel aan het tuinhek
Doktergauw gauw
Is er en ongeluk gebeurd vroeg
dc dokter reeds op weg naar den stal.
waar zijn rijpaard stond.
Doortje stamelde de rentmeester,
Bleek van schrik keerde de dokter zich
om en vroeg
Wat is er Is het erg
Met een zuurzoet gezicht zeide de rent.
meester Zij huilt verschrikkelijk zij heeft
tandpijn. Het is een holle baktand geloof
ik. Zij vliegt bijna tegen de muur op.
Laat ze maar vliegenzeide de dok
ter, die door deze verklaring zijn gewonen
zieltoestand spoedig herkregen had.
Dat is gezond voor dat speelsche ding.
Laat ze maar eens goed uithuppelen, dan
gaat de speelschheid er uit.
Zeker weergaf de rentmeester, maUr
neem uwe tangen mee en al wat noodig
en kom gauw met me mee. anders is
er geen rust in mijn huis.
Dc dokter haalde zijne schouders op.
Het spijt mij wel beste vriend, maar
ik heb besloten Doortje te laten spartelen.
\'ie', om mij te wreken over die be ie ed
ging dat zij vérre van mijMaa? neV
noodlot geeft mij bij mijne weigering oen
middel in dc hand, om een dresseerenden
invloed uit te oefenen op dat spring-in-'t-
veld, dat om een hollen tand baar eigen
vader van huis jaagt.
Komt toch 1 't is maar om vrede in-
huis te hebben, bedelde de rentmeester.
De dokter bleef koel tot in zijn hart.
gaf den raad, die spectakelmaakster
in een afgelegen schuur op te sluiten. Over
twee, drie dagen zou dc pijn wel over
zijn.
Nog duurden de onderhandelingen van
beide zijden voort, toen het weder leven
dig werd op den landweg In hel biezen-
wagentje waarin zij Zondags naar de
kerk reed kwam de rentmeestersvrouw
aangerammeld.
Door haren man spoedig op de hoogte
gebracht van den toestand, vcreenigde
zij hare .smeekingen met dc zijne. Maar
o. schande! dc dokter bleef bij zijn be
sluit.
I n de andere dokter woont vijf uren
an hier, steunde de rentmeesters vrouw
n reed weg. De rentmeester bedacht zich
•n. toen zette hij zich op een tuinbank
Ier cn mccncnde. dat de dokter wel
een hard hoofd en een dik vel had. maar
toch niet onbuigzaam zou wezen, verzocht
hij, hem een beetje gezelschap t< willen
houden, want dut geschrei daar n huis.
had zijne zenuwen geschokt.
Hiertegen had tic dokter niets, hij dook
iu den kelder en haalde een goede flescb.
Uchoelioehoc, oeah, ocah klonk
het plotseling van den landweg af. en
spoedig daarna hield een biezen wagentje
weer stil voor het hek. De rentmeesters-
vrouw geleidde hare huilende dochter den
tuin in. stelde ze den dokter voor en
snikkend liet zij hooren
Hier onmensch, zie je mijn arm
kind. Blijl nu maar hardvochtig als ge
kunt. Heli? haar toch. het arme lieve
Doortje. dat jou
De dokter voelde zich licht bewogen,
toen hij dat van pijn trillende menscben-
kind voor zich zag en dat weinig wel
luidend huilen en dat met doeken om
wonden hoofd stemden hem thans minder
lot lachen als wanneer hij geheel voelloos
ware geweest.
Welnu Doortje. zeide hij eindelijk,
doet het erg pijn
Och, oeah
Ja, met tandpijn valt niet te spotten.
Maar er zijn toch smarten, die heviger
zijn, kleine.
Dat is waar. Oeah mijn tand. mijn
tand. trek hem er uit dokter, om Gods
wil.
Dat is zeker waar. bevestigde de
dokter. Bijvoorbeeld toen gij mij op dien
Meiavond een verbazend aardigen kerel
noemdet en mij den volgenden dag hebt
afgewezen, dat deed mij meer pijn dan
die holle tand. En die