en Te veel. ZATERDAG 12 MEI 1906. ZEVEN EN TWINTIGSTE JAARGANG No. 19 PEEL Abonnementsprijs per kwartaal. voor Vknrat 50 c. franco per post 05 c. voor het buitenland bij vooruitbetaling 85 c. afzonderlijke nummers 0 c. MAAS Prijs der Advertentiën Pan 1 4 regels 20 c. elke regel meer 5 letters en vignetten naar plaatsruimte. Advertentlën, 3maal geplaatst worden Smaal berekend. Uitgever W. A. Van den Munckhov, Venray. Ontzaggelijk veel is er Ue laatste honderd jaar gedaan om den han> denarbeid te verbeteren en den werkenden stand op te heffen. De goede uitslag waarmee die pogingen bekroond werd, is on» lochenbaar hij zou wiskundig kun nen worden weergegeven op heel wat wijzen. Neem dit, van alles het schoonste slechts alleen de verlenging van den gemiddelden levensduur. Doch deze schoone schilderij heeft schaduwplekken, ou t is goed dat men dit wete, dat men dit openlijk verklare. liet geleerde Fransche tijdschrift de Revue des Deux Mondes bevalt onlangs zeer mol k waardige studiën over den toestand der. Amerikaausche werklieden. Ze deden den lezer pijn aati hart, die studiën. Die arme mensche» verdienen veel geld. hébbeo goede voeding, goede kleediug. Ze werken, sommige industriön althans, slechts acht uur daags. Maar 40 50 jaren oud zijnde, wil men te nergens «neer hebben. Z« zijn uitgeput, ze zijn op. Die acht uur herseninspanning, tegenover de machine staande, die die draalt en draait en altijd draait de machine die hij heelt te vo'gen, minuut na minuut, met scherpen blik en gereeds hand, juist om die nauw- wiskundig zekere beweging, hebben den ongelukkige totaal versleten Is dat misschien geen overdrijving* Is dat niet, enkele gevallen ge« maakt tol algemeenheden Laten wij het aannemen. Doch er is nog een ander bewijs stuk voor dezelfde zaak, eene studie van twee geneesheeren betreffende zenuwzieke aandoeningen van den Berlijnschen werkman. Deze dokters (Leubuscher en Bibrowicz zijn hun namen) hebben 11500 zenuwzieke werklui van Bei lijn Jhoden ten dage zou dionog durven onderzocht. ^bestrijden of temperen? Allen waren ze lot den arbeid geheel en ai ongeschikt, doch zo vormén natuurlijk slechts een klein gedeelte van de nog werkenden, die lijden aan eenzelfde kwaal. Die ziekte vroeger als bijzonder eigen toegeschreven aan de rijke standen, is ook bij de werklieden zeer algemeen. Wat is de oorzaak 't Bij den rijke en den burger schrijft rnett de kwaal algemeen op rekening van zenuwzieke erfelijkheid, excessen buitenmatige geestelijke inspanning, verdriet, zorg, kommernissen van allerlei aard. Doch vau dit alles was bij de bedoelde werklieden geen kwestie. De gezegde dokters aarzelen roet hier de schuld te geven aan de on» evenredigheid welke er heden ten da ge bestaat, tussehen het eigenlijk ge» zegde werk van werkman eenerzijds en anderzijds zijn leven en streven. De hedendaagsche arbeid schenkt hem geen voldoening, wekt zijne belangstelling niet. Wal hy er alleen van overhoudt, is de lichamelijke vermoeidheid, die voortkom* uit een verblijf van tien uur in werkplaats of fabriek Feuilleton.. Een wedren op leven en dood. Pat spelletje reet de revolver was maar een kleine herinnering en om je te toonen, dat ik er nog was. Als ik wil kan ik heel wat beter schie ten. Och. och, wat zou die bekoorlijke mrs. Graham zeggen, als zij haar dierbaren echtgenoot zoo eens zien kon. Wel man, je doet tny denken aan een verdronken kat, ha, baha t Zijn latte plagerijen maakten mij half gek en uitgeput als ik was, stelde ik alle pogingen 10 bet werk om buiten het he ieik van zyn stem te komen. Door de een of andere reden scheen Muipas opgehouden to worden, 't tuf van zyn kar ging ten minste langzamerhand verloren inhei geplas van den regen. Myn besluit waa genomen, zoodra ik do kans schoen zag, zou ik in het boscli vlochten dat na de eerstvolgende krom. mmg van den weg begon dank zij mijn vroegere tocht kende ik de omstieok vry nauwkeurig. Ik wan Malpas een heel eind vooruit Als de avond gekomen is. dan neemt hij niet de noodzakelijke phy» sieke rust. maar eon groot getal werklieden gaan naar vereenigingen, volgen conferenties, bezoeken biblio theken of werken te huis, om hunne opvoeding te vervolmaken. Daar volgt uit een ware geestelijke overspanning een buitenmatig streven van den geest, twee factoren welke zonder kijf aan bovengenoemde zenuwziekte de grootste schuld hebben. Er zou over deze kwestie heel wat te zeggen zijn, doch de stol is moeilijk en teer. Vooreerst beeft men het groote vraagstuk van de machine. Wie oen ik den hoek omsloeg, Een open hek hg voor mij ik reed er snel door en duwde mijn Hels tussehen de druipende hazelnoot- hoornen en hangbeuken. Als een ware zondvloed stortte hot water van de bopmoii, wat nog droog gebleven was van mijn kSeeding dadelijk geheel doorweekend. Myn Schoenen waren zwaar van h et water en ik kon byna niet zien waar ik liep. Mijn fiets legde il; plat op den grond lieer en werkte my toon weer terug naai den zoom van bet bosch, waar ik. verbor gen door het kreupelhout, naar de kar uitkeek deze kwam niet zoo spoedig als ik verwachtte. Ik hoopte, dat Malpas, door den bevi- gen regen, die een gordyn van mist vormde, niet opmerken zou. dat ik de verlaten had voor hy een heel eind verder was. Doch de modder op den weg veraaddo mij. met een oogopslag zag Malpas de sporen, die naar hot bosch leidde en deed zyn auto stil bonden. Hij steeg af mot iels glinstorends iu zijn mnd. Toen bij zich omdraaide was zijn gelaat iaat- mij toegekeerd, 011 als ooit dan ston den op die trekken een vast besluit om een moord te begaan. Ik boorde boe hy zich een weg baande door hot kreupelhout, de sporen van mijn Pu socialisten iniegouded nog meer uilbreidiog. moer toepas sing vau de machine: dat beot een van de voorwaarden voor het toe komstig geluk van den werkman. Welnu, de machine en wat er uit volgde de ai beirlsverdeeling, maken het werk éénvormig, altijd hetzelfde, zonder belaogstdling, zonder aan trekkelijkheid. De machine is de algehaele onder» derdtukkiug van eiken iunerlijker. prikkel, de ondndrukking van bet» peen Legrain zou schoon heeft ge noemd »het genoögen der bezigheid.'' Als wij deo gelukkigen landman uitzonderen, hoe weinigen onder de werklieden kemuridan dat genoegen der bezigheid. En de arbeid ten plat» telande verminden gestadig: hei land wordt ontvolkt, de fabriek, de werkplaats, de mijn ontvolken hel. Nog zou het kwaad zoo groot niet zijn. wanneor naast die fabriek, naast die werkplaats, voor de eencn niet de kroeg; het café voor de anderen, zeker de beteren, niet de vereeniging stond, de studiekring, ue my wtkkelitu^^rsus, waar man» waarlijk met de uesie ueaoeun gen bezield zich afsloven om den afgematten werklieden nog een massa wetenschap, politiek of maatschap» pelijke kennis in te scherpen, welke leermeesters zelf soms er zoo weinig van afweten Arme menschen aan wie eeuwig altijd deüelfde gebakjes van ont wikkeling, vooruitgang, wetenschap worden toegediend. '1 zijn de slacht- otiers \an die versneden wetenschap gebrekkig pasklaar gemaakt voor zulke leerlingen. Dit is geen scherts zegt Pr. Fafruw de zaak is in waaiheid te treurig en voor den werkman. tl?e zich te ont wikkelen zoekt, heb ik de dinpste en oprechtste verwondering zelfs als die werkman daarin mistast of wordt misleid. Maar lot diegenen, die er de zorg /gezond verstand, root- op zich nemen, lot die echte of -Nemen wij eens een kykje bij geifQproviseerde lesgevers moet bet gezegd worden dat ze goed de betee- kenis moeten bedenken van het boven vermelde dat ze zich moeten inspan nen. zooveel slechts mogelijk is, huu onderwijs niet alleen pasklaar maken voor de geestesvermogeos van den toehoorder, doch ook voor zijn lichaamskrachten. Men vergeet to veel, dat er ook na de school teveel schoolsche over lading bestaat: dat in de avondschool der volwassenen, daar vooral eene geleidelijke, geir.akkelijke ontwik kel mg moei plaats hebben. Wat van geen direct nut is of niet werkelijk ontspannend, moest ou verbiddel ijk hier verbannen wor den. De groote wijsgeer Herbert Spencer heeft het gezegd: »Men kan zich geen giootere dwaasheid voorstellen dan de voldoening, welke ons mo derne maatschappelijk leven ons be zorgt. welke hierin bestaat dat men zich heden uitput met werken, om zich morgen met werken opuieuw te kunnen uitputten. M. C. voetstippun waren diidelyk genoog in bet natte firn* Zou ik op mijn 9c'iuf1ln>ek vertrouwen, nf onverwacht* op lem toe .springen en mij ?iei> meester te maken van zyn revol ver t Maar wat kan Diuand doen, uitgeput door een woedende dl van twintig tnyl tegenover iemand, wens geheele bezigheid in bet behandelen van een stuur bestaan had Daarom hield ik inij doodstil mij nauwe lijks durvende lie wegen of adem te balen uit angst, dat het kraken van een takje myn schuilplaats mocht verraden. Malpas uitte een kreet van triumf hy had mijn fiets gevondeimijn eenigsto kans op redding Mijn eenigsto Y En dan de auto d» daar zoo verlaten op deo weg stond i Eo ik kende zijn nechanisrae, wist hoe lium aan de gang te kfygen. Als Malpas ray wilte achterhalen kon bij mijn fiets Iceuun. Eer ik dit alles ovjrdaoht had. zat ik reeds in zijn kar. Doch tot mijn grotte wanhoop waren alle pogingen om het ding in beweging te stellen tevergeefs. Malpas bad mij» manoeuvre blijkbaar voorzien. Te blyven waar il. was zou lu gevaar lijk zyn, doch ik liM geen |)lnn zijn auto StonmzujvRlfkbriekpn. De heer Ament, zuiveiconsuleot, hield onlangs te Nederweert eene rede over stoomzuivelfabrieken welke wij wegens hare belangrijk heid hier laten volgen I11 een hoofdartikel van de laatste dagen van »De Boerenstand" hel orgaan van de Boerenbonden in Gelderland lezen wij -Het op de hoogte blijven is voor den landbou wer een eisch des tijds wie dal niet doet komt achterna sukkelen. En op de hoogte blijven beteekent voor den boer »In denken «11 doeu meegaan met de nieuwe richting op het gebied van landbouw, veeteelt uit zuivelbe reiding, waar de nieuwe ideëen niet in botsing komen, met geloof haar gevonden vei laten, znnals had. Myn nies t>- loorschyu halend, spiong k tl'r weer uit, en maakte twee groote meden 111 de uchferbjtode». De lucht ontsnapte mm zoo'» scherp gr fluit dat men het wel op honderd ellen afstand moet hebben kunnen hooren. Ik zag nu ook pas, wat Malpas genood- aakt had (e stoppen. 't Was myn jas. overal zaten nog draden n-van tussehen de machinerie. De wielen hadden hem zeker opgenomen van den weg vas bij al om en omdraaiend tussehen de rade-en in flarden gescheurd. Ik had geen tijd te verliezen en sprong naar voren, om de voorbanden evena ls andere, te trakteeren. Nauwelijks echter had mijn mes Je eene band aangeraakt, of een kogel die den achterband van de kar raakte deed mij opkijken. Daar stond Malpas nog geen 30 ol van j verwijderd, en mikte voor oen tweede schot Met een vlugheid die de nood vleugelen crleende, snelde ik naor liet beschtittoude geboomte, op de hielen gevolgd door Mui pas. Gelukkig zag ik dadelijk mijn fiets. Malpas had geen tijd gehad haar op eenige wijze onbruikbaar te maken. Haat op te rapen was het werk van een oogenblik. een boer, die op de hoogte vau zijn tijd is. Hij bemest zijn weiden en land. - rijen met kunstmest om hoogetv opbrengsten te verkrygen hij heeft verschillende landbou w machines aangeschaft, om vlug en op tijd zijn werk te kunnen verrichten hij heeft vee op zijn stal, dat geëigend is .voor streek waar hij woonthij 1* aangesloten bij een coöperatieve stoomboterfabriek hij is lid van -n eierbond hij heeft eene lamlbouw- cursus gevolgd en zorgt ervoor, dat ook zijn kinderen van dergelij ke nuttige instellingen gebruik ma» ken om voldoende theoretischo kennis van het landbouwbedrijf op te doen en ten slotte bij ver waarloost geenszins zijn geestelijke belangen want hij is lid van den Boerenbond, die op Chriatelijken grondslag is gevestigd." »We zien dus zulk een boer is aangesloteu bij een stoomzuivel- fabriek. Dit geeft iu de eerste plaats veie voordeelen, die wij straks nader zullen beschouwen en in de tweede plaats ook in dezen tak van tm- 'Güf. n.iw» nJiPi. •fifé Mv« staan. Wat zien wij in de hedendaagsche maatschappij In alle takken van industrie is er vooruitgang; de nieuwste macbineriën en verbeteringen wor den allerwege aangebracht overal t noodig om met de beste werktuigen de exploitatie te drijven, 1 men niet door concurrentie •rden voorbijgestreefd. De handkrachtfabrieken brachten indertijd een groote verbetering in de zuivelbereiding, en zeker zijn daardoor enorme voordeelen be haald, maar wij moeten ook eens do toestanden vergelijken. Vroeger was de bereiding van boter eon bijzaak, hot vetmesten van kalveren mot volle zoete melk. hoofd- I Duel nooit ik ken /.wiep! en tegen mijn gezicht, terwijl ik mij met ge*old een weg Joor de struiken haando. E-n vreeselijke stiicra draag ik nog 1 up heden, als een memento anc die nt op loven eu dood, Voor Malpas zicli uit 't kreupelhout hnd losgewerkt. was ik reeds vijftig el verder de weg op, rydeude voor myn dierbaar levén. doch met voordat ik iets heets en hards langs mijo rechterkuit had voelen gaan. Ik zag nog een glimp van hem knielend op het gras, met zyo linker arm opgehe ven. Ik dook op myn zadel ineen en vei meed zoo ziju kogel. Een tweede raakte mijn fiets ergens van achteren, doch bet scheen mijn machine geen kwaad te doen. Toen nog een en nog een en ik was boi'en schot ongedeerd. Nog eens nam ik myn moed in heide handen, zooala de Ernoschei) zeggen eu dacht ik tsa wnt nu te doen. Nog ongeveer veeitien mijlen had ik voor de boeg, danrbjj een voortdurende plasregen. Geen aangenaam bloedend heon, modde rige wegen en een vooruitzicht, voorwaar Slot volgt.

Peel en Maas | 1906 | | pagina 1