De onzichtbare vijand.
ZATERDAG 4 OCTOBER 1890.
ELFDE JAARGANG
No. 40.
Uitgever:
W. VAX DEX AiL\CK Si01"-Sassen
Deze Courant verschijnt iederen Zaterdag.
Uit Friesland.
^daiscfl cSer ftlaan.
L.K. 5* Zondag N.M. 13 Maandag E.K. 21® Dinsdag. Y.M. 28® Dinsdag.
Sdaml der Kon.
5, 10, 10, 22, 28 Oct. op 6.8; 0,17; 0.26; 0,37; 0.48; v/m.; onder 5.2S, 5,17, 5.4, 4.51, 4. 30 n/m.
Abonnementsprijs per kwartaal.
voor Vbnray 50 c.
franco per post 65 c.
voor het buitenland 85 c.
afzonderlijke nummers 6 c.
Prijs der Adverientiën:
Tan 15 rebels 30 0.
elke regel meer g 0.
groote letters on vignetten naar plaatsruimte.
Advertentie!!, 3niaal geplaatst, wordon 2maai berekend.
Advertentiën of Ingezonden
Stukken gelieve men Vrijdag
vóór 2 uur 's-middags te be
zorgen aan het Bureau «Peel en
Maas" te Venray.
In ons vorig nommer leverden wij
een artikel over het lezen van liberale
bladen. Zien wij nu hoe het Katholi-
cismus de sehoone letteren bevordert.
De litteratuur geeft ons de leer,
het steven, de reden en de hartstoch
ten weder, die bij ieder volk lieer-
schend worden gevonden. Zij offert
dikwerf het sehoone en het goede op
om aan de kwade gewoonte van een
volk te gemoet te komen.
Do voorbeelden, die ten bewijze van
het gezegde kunnen strekken, ontbre
ken niet. Wij behoeven slechts de
werken van verschillende schrijvers
der barbaarsche of beschaafde natiën,
der heidensche of Christelijke volken
dooi» te bladeren om terstond te ont
ren in welken tijd zij werden ge-
oiihiven, en hoedanig de volken wa
ren, die ze moesten lezen; men zal
dan tevens zien hoe de verschillende
tijdperken van roem en verval, van
hartstocht en deugd in dien tijd en bij
dat volk overheerschten.
Het is natuurlijk, toen de zon van
het Katholicismus voor de barbaarsche
"en heidensche wereld opging, toen
naar licht, de zeden der volken tot
zuiverheid, zachtmoedigheid en deugd
begon te hervormen, onderging ook
de letterkunde van ieder volk in 't bij
zonder in haren grondslag en m haar
streven den invloed der katholieke
leer en zedewet.
Laat de feiten spreken: Toen het
Evangelie een éénig God kwam ver
kondiger., werden daardoor van zelf
de ontelbare godheden, die de oude
in hunne dwaasheid vereerden, ver-
Feuilleton.
Episode uit Napoleons oorlogen tegen Spanje,
Toen zij na hunne vruchtelooze huiszoeking
door de keuken kwamen, nam Pisani daar,
van een spijker een bos harskaarsen, zooals
bij de Spaiuische landlieden doorgaans ge
bruikt worden, en trad daarmee op den gevan
gene toe.
Hebt gij u bedacht? vroeg hij. Wilt gij
ons de schuilplaats van uw broeder zeggen
Ik weet haar niet, antwoordde de boer
barsch.
Ge hebt een slecht geheugen; we moeten
zien dat wat op te frisschen, sprak, de sergeant
en keek op de kaarsjes üi£ hij m de hand had.
Ik kan toch nooit zeggen, wat ik niet
weet.
Nous verronB, zeide Pisani.
Elke hoek van de hoeve was nu doorzocht,
en de soldaten hadden zich oin den Spanjaard
verzameld, wiens vrouw en zuster hunne ruwe
scherts bleek en sidderend aanhoorden. Een
vat wijn was in huis gevondende soldaten
openden het en dronken er met volle teugen
ui zoodat zij meer en moer in een toestand
gei akten, die hun tot elke gruweldaad in
sta t stelden.
Bindt hem I riep de sergeant, op Lanz
wijzende.
oordeel d, verworpen en der vergetel
heid prijs gegeven, doch tevens wer
den onwillekeurig door die prediking
al de kinderachtige of liever listige
en goddelooze verhalen der heidensche
godenleer veroordeeld, die door hunne
geldgierige priesters, of door bedorve-
ne menschen die buiten het licht der
katholieke waarheid in de duisternis
der dwaling nederzaten, waren ver
zonnen. Door de enkele prediking van
dien éénen God der Katholieken, werd
de heidensche godenleer in hare grond
slagen ondermijnd; er bleven haar om
zoo te zeggen, nog wel eenige getel
de levensdagen, doch haar val was
diensvolgens ook niet meer af te wee-
ren. Toen reeds voorzag zij, dat er
een dag zou aanbreken, waarop zij
uit haar eenzaam graf zou worden op
geroepen of wel om den dichter tot
geliefkoosd speeltuig te verstrekken
of aan verachting en spot te worden
prijs gegeven.
De onzuivere scherts van een Plau-
tus, het laf gezegde van een Te ren tins
en de guddoiuoze 'samenspraken van
een Aristofanes zouden voor immer
op de lippen van een toonspeler ver
sterven, zoo niet, tot onze schande
de ondankbare maatschappij, moede
van de onmetelijke weidaden en de
vrijgevigheid, die de katholieke kerk
met volle handen strooit, tegen haar
ware opgestaan met, de wapenen eens
oudermoorders, dwazelijk wanende
vooruit te gaan, terwijl zij rugge-
waarts hare schreden wendt, en gelijk
de honden, wederkeert tot hetgeen zij
heeft uitgewoipen, namelijk teruggaan
naar de dikke duisternis der heiden
sche tijden, zooals in onze dagen maar
al te zeer gebeurt.
Het kruis dat, alvorens onze god
delijke Verlosser er zijn leven aan ten
offer bracht, een teekeu van verachting
en smaad was, moest van beteeke-
De soldaten grepen den Spanjaard aan, die
zicli woedend verweerde, zich losrukte en naar
zijn borstzak tastte. Zij wierpen zich opnieuw
op hem. Daar stiet een hunner een kreet uit
en tuimelde achterover, door een doodelijken
steek getroffen. In de volgende minuut was
Lanz echter ontwapend cu het mes hem uit de
hand gewrongen.
Zijt gij zwaar gekwetst, Paolo, riep
Pisani, den gevallene naderend?
Met eene stuiptrekkorde beweging wentelde
de soldaat zich op zijde om. Het bloed spiong
hem uit de wonde. Hij was dood.
Brigand bulderde de sergeant den boer
toe, dio nu op den grond lag en door de hem
onderhoudende soldaten met vuisten in liet ge
zicht werd geslagen. Dat zult gij mij betalen.
Bindt hern aan de bank vast.
Door de vereenigde inspanning van vier of
vijf mannen werd Lanz 111 eene zittende hou
ding vastgebonden, zijne armen werden uitge
rekt en op die wijze aan den leuning der bank
vastgemaakt, zoodat hij zich niet verroeren
kon. Toen dit gedaan was, haalde de sergeant
een stuk touw uit den zak, sneed de kaarsen
111 stukken en begon die aan de vingers van
den weerlooze gevangene te binden. Hiermede
gereed zijnde, begon hij wederom te vragen
Waar is uw broeder?
Ik weet het niet.
Giovanni haal een licht uit do keuken.
Waar is uw broeder?
De gevangene gaf geen antwoord.
Voor de derde maal! riep Pisani. Wilt
gij den deserteur uitleveren? Zoo sprekende,
naderde hij met een vlammende houtspaander,
die een van zijn yolk Ueiu gebracht had, de
nis veranderen en verheven worden
inde zangen der toekonistige (lichters,
in de geschriften der eerste lofrede
naren en verdedigers vj»n een geloof
dat met het zwaard werd bestreden
het moest een roemrijk vaandei wor
den, een zegenteeken, idat van over
winningen getuigde, li er op aarde
bevochten, ofschoon zij Jets aardsch
aan zich hadden. Kor om dank zij
het Katholicismus werd' nu verheven,
wat gisteren vertreden, nu geprezen
wat vroeger veracht, nt.' aangebeden"
wat weleer gehaat en {hans gehaat,
wat vroeger als God vofeerd werd.
Gisteren werd de oncl ugd bezongen
en bewierookt door d i heidensche
dichters, verdedigt door redenaren en
wijsgeeren, heden moes: zij veroor
deeld en beschimpt worden, door
nieuwe dichters, door nieuwe redena
ren en wijsgeeren en door de menigte.
Weleer werd aan zedelooze godinnen
als F re ij a en Venus deur een koor
van lichtzinnige en dro-ken prieste
ressen het. lied -dor ^A-ad»b»|id q.d
vadzige wijze toegèzong^-, thans heit
de kuische harp der Christen dichters
in het koor der gesluierde en God
gewijde maagden, de bruiden des
Heeren, het teeder loflied aan, dat
uit den hemel werd geleerd ter eere:
Der maagdelijke Moeder, der dochter
van haar kind,
Der nederigste van allen schoon meer
dan alle n samen,
het toonbeeld der zuivere liefde, der
kuischheid, der heiligheid, Maria de
onbevlekte in wie geen erfsmet of
zonde wordt gevonden.
Men schiijft uit Friesland:
De toestand van deze provincie ver
dient in deze hachelijke tijden goed on
der de oogen te worden gezien door
allen, die het wel meenen met ons dier-
brandbare stoffen, waarmede de, vingers v,in
zijn ongelukkig offer omwonden waren. Dei?
Spanjaards gelaat werd bloedrood hij klemde
de lippen op elkander, maar hij gaf geen ge
luid, ofschoon hij hevige pijn loed. daar de
gesmolten hars hem langs de handen liep en
de huid in blaren deed optrekken.
Om Gods wil, genade! riepen de vrou
wen, en zochten tot den lijder door te dringen.
De soldaten hielden haar nochthans tegen, en
dreven den spot met hare vertwijfeling.
Esleban! mijn arme man! riep eon der
vrouwen en wrong de beide handen. Ik kan
u zoo niet zien lijden; ik moet het zoggen.
11a, ha! spotte de sergeant; ik dacht het
wel, dat er wat te verklappen viel.
Geen woord, Marianne, sprak de man
op barschen toon; ik voel geen pijn.
De ongelukkige vrouw zeeg op de knieën
en sloeg de oogen ten hemel, terwijl zij hare
lippen tot bidden bewoog. Daar tikte een der
liuhunen den sergeant op den arm on wees op
een groote boom, die diciit bij het huis stond,
welks dak hij met zijne lomtnerijko takken
overschaduwde. Er ritselde iets in de twijgen,
dat men kwalijk aan den wind toeschrijven
kon, en dat zich weldra door do verschijning
van een man kenmerkte. De soldaten juichten
bij het in het oog krijgen van den deserteur
en richtte hunne geweren op hern. De vrou
wen maakten van dit oogeublik gobruik en
doofden terstond de vlam uit, dio de handen
van den heldhaftige Spanjaard tot aan de pol
sen roosterde.
Vuur! riep de deserteur. Want levend
laat ik mij niet gevangen nemen.
Dat met' riep Pisani. Mijne orders zijn.
baar Nederland; want inderdaad, de
tijden zijn hier ernstiger dan door me
nigeen, die buiten de beweging staat, in
de verste verte wordt vermoed. De
slechts al te doorzichtige taktiek der
sociaal-democratische aanvoerders om,
door armoede en gebrek te veroorzaken
ontevredenheid op te wekken en, zoodra
dat doel bereikt is, van die armoede en
dat gebrek een wapen te smeden tegen
de bestaande toestanden, gelukt maar
al te zeor. Forst wordt liet arme volk
tot werkstaking gedwongen; de ver
diensten staan daardoor niet alleen stil
voor de werkstakenden, maar ook voor
de veenbazen, boeren en andere werk
gevers en het geldelijk nadeel, daardoor
ontstaan, is zóo onbekerenbaar groot,
dat ons eens zoo rijk gewest, dank zij
de sociaal-democraten, langzamerhand
geheel verarmt en financieel wordt uit
geput. Toch schromen ze niet om, wat
kun werk is en alleen het gevolg is van
kunne opruiingen en verderfelijke theo
rieën, aan »de bestaande toestanden"
toe te schrijven. Zoo heiligt bij hen het
OOei ue
Terwijl dus de terugkcerende betere
tijden wat de prijzen en «liet gemaak"
betreft en het ophouden der zoogenaam
de maloise meerdere welvaart aan groot
er. klein zou kunnen bezorgen, is het
juist dc taktiek dier gewetenlooze heet
hoofden oin die welvaart tegen te hou
den en armoede, gebrek en ontevreden
heid te veroorzaken, wel wetende, dat
eene betrekkelijk welvarende arbeiders
bevolking hun grootste vijand is.
Daarbijen dat is wel een der slecht
ste gevolgen van hun oproer prediken
gaat de moreele kracht van het eens
gegeven woord bij ons de wereld uit;
contracbrouk is onder de pressie dei-
leiders aan de orde van den dag. De
werkstaking op het Bildt b. v. had niet
uehoeven te zijn ontstaan, als de leiders
slechts geduld hadden, dat de arbeiders
u levend te vangen dat zal gebeuren en dus
kom maar gauw omlaag, voordat ik het huis
onder u laat aansteken.
De deserteur bukte en haalde een geweer
voor den dag. dat onder het riet van liet dak
verborgen was. Hij legde aan, drukte los, en
eeu kogel ging vlak door Pisam's chaco.
Thans gaven een half dozijn Italianen vuur,
de Spanjaard sprong naar de hoogte, viel weer
op liet dak en kwam als lijk naar beneden
rollen.
Het tooneel dat nu volgde, is te gruwelijk,
om het te beschrijven, en wat verder
gebeurde, was tijdens den Franscheu oorlog
zulk eene zeldzaamheid niet. Door den dood
van een hunner kameraden verbitterd en op
gewonden door den sterken Calalonisehen
wijn, gaven de soldaten zich aan de grootste
woede over, welke hun aanvoel der eer aan
moedigde, dan te keer ging. Eerst toen zij
hunne woede ten volle gekoeld hadden, na
men zij den terugtocht aan. De boerenwoning,
bij hunne aankomst de zetel van een geiuküig,
vreedzaam, huiselijk leven, was in een asch-
hoop veranderd. Daar lagen de verminkte lij
kon der botde vrouwen en dne kinderen, ter
wijl op de bank vastgehouden, het bloedig en
baibaarseh geteisterd, schoon nog levend
lichaam van Esteban Lanz, die al deze gru
welen mede had moeten aanzien, uitgestrekt
lag.
liet viel den onmenschclijken soldaten niet
moeilijk, hunne handelwijze zoodanig voor to
stellen, dat zij bij huuno terugkomst in hun
korps de straf ontgingen. Zij waren uitgezon
den geworden, om in een wild deel des lands
een deserteur op te vangen zij hadden tegeu-
hun contract naleefden. Immers, in do
eerste dagen van Augustus was tot al
gemeen genoegen van beide partijen
tusschon werkgevers en eene commissie
van arbeiders oen overeenkomst geslo
ten, die, toen liet er op aan kwam haar
uit te voeren, op last der leiders, waar
van er één is, die, naar men zegt, f 12
per weck aan de werkstaking verdient,
eenvoudig als niet gedaan werd be
schouwd.
Uit alles blijkt dan ook, datloonsvcr-
hooging niet het eigenlijke doel is, maar
dat niets anders wordt beoogd dan het
meesterschap over den boer. In de ver
gadering van landeigenaren en bandge
bruikers, die in het laatst van Juni to
Leeuwarden werd gehouden, zeide een
der laalsten het zoo kernachtig in dezo
woorden: «Wij moeten ons vereonigen
want eenige centen hoogcr loon per uur
zou ieder boer wel wenschen te geven;
daarom is helechter niet te doen; men
wil den baas spelen over den boor en dat
mogen wij niet dulden; wij boeren moe
ten vrij en de baas blijven op ous eigen
De vereeniging, welke op die verga
dering is tot stand gekomen, is dan
ook oorzaak dat de werkstaking op het
Bildt, evenals hare voorganstei s te
Beest en Appelscha, volkomen s mis
lukt, (laar het aan het bestuur van die
vereeniging is gelukt, van elders ge
schikte arbeiders te bekomen.
Al wat tot nu toe tegen de leiders
wordt gesproken en geschreven, wordt
aan de arbeiders stelselmatig onthou
den. Zoo o. a. sprak de Commissaris des
Konings in dit gewest in de maand Juli
jl. bij de opening der Statenvergadering
een krachtig woord tegen contract
breuk; openlijk werd door hem ver
klaard, dat de arbeiders onder pressie
hunner leiders zich daaraan schuldig
maakten en dat dit vooral een zoo on
gunstig leeken des tijds was. Niet tegen
stand ontmoet, dat bewees de dood van een
der hunnen. Alzoo hadden zij gebruik van
hunne wapenen moeten maken en konden voor
de gevolgen niet verantwoordelijk zijn. Ook
was do daad niet veel verschillend van wat
schier dagelijks tusschen de PYansche soldaten
en do Spaansehe boeren gebeurde, zoodat do
officieren er weinig gewicht aan hechtten.
Evenwel diende zij. orn den gloeienden haat
en de verbittering, welke de Cataloniers tegnn
de vreemde onderdrukkers koesterden, nog to
vermeerderen.
Sergeant Pisani, die aan het hoofJ der man
schappon had gestaan, werd kort na dit voor
val tot loon eencr dappere daad tot officier
bevorderd, en verliet na ecuigo maanden do
ItaliaanscliG brigade, om tot een cavalerie
regiment over to gaan.
Een jaar was na het reeds medegedeelde
verstreken. De groote troepenmacht, die in
Catalonie stond, en liet gematigd© gedr.ig van
maarschalk Suchet, die er het commando
voerde, hadden bijgedragen, om deze provincie
rustiger te maken, dan eenige andere in Span
je. Vele oproerige benden waren verjaagd,
en dio nog bestonden, hielden zich stil, daar
zij slechts zelden aanvallen waagden on dan in
dcr# ijl naar %ene naburige provincie de wijk
namen.
Er bleef intussehen eene. hoewel niet tal
rijke partij, die den Franscheu veel te doen
gaf.
Wordt vervolgd.