DE ZWIJGER
6
VENRAY
werd vernietigd.
Het toonbeeld der
verwoesting In het
centrum van hel
dorp na het hevige
bombardement en da
genlange uranoctbe-
Scbletlng.
(foto f/, Hoeilemaekers)
geen granaten zouden je meer in
die nerveuse spanning vastklemmen.
Vol dankbaarheid werden rozenhoed
jes gebeden voor hot geluk, dat allon
gespaard waren gebleven.
Hoevee] pijnlijker moest deze dag
nu niet zijn voor ben, die hun dier
baren in de afgelopen dagen verloren
wisten, lln vooral voor hen klonk
dat gebed, zo innig en oprecht, zo
rioordringond, want er heerste zoveel
geluk.
Uien avond kwam do duisternis
over Ven ray als oen beveiliger do
sluior, in de kelders sliepen afgemat
te mensen in met liet rustige gevoel
nu liescherind te zijn uoor die dap
pere Tommys, die bjj hen in de kel
der sliepen of die buiten in een gat
in de grond waakten legen Duitse
patrouilles, dioln het donker tot hol
midden onzer puinon trachten door
te dringen.
Want fij wilden weten, hoe sterk
Vonray bezet was; konden zij 't niet
heroveren, dan zouden zij toch verder
weer iedere meter grond tegen öe
opdringende Englander verdedigen.
DE VERWOESTE GROOTESTRAAT
F,en dag na bet bombardement. De ge
hele straat Is bedolven onder brokken puin
De dagen na de bevrijding.
Tegelijkertijd met do verovering
van Venray, vanuit Merselo en Over-
loon, doorsneden Britse eenheden de
weg van Venray naar Dcurno en be
zetten Ysseleteyn cn het Veulen.
Zodoondo kwamen er voor do ravi
taillering van het front twee wegen
vrii, die naai üverloon eu dio naar
Deunie I Oprukkend over de Jlaas-
heezo weg stuitten de Engelsen, na
do Smakt veroverd te hebben, langs
de spoorlijn by Venray op lievige
weerstand; en zo, In oen boog om
Vonray hoon. (Sorvatius-Leunen
Veulen) stabiliseerde zich na enkele
dagen het frontgebied, zodat Ooslrum
en Oirlo door de Duitsers bozet ble
ven on do frontlijn vlak achtor Sor
vatius liep.
De doorlaat, naar de Maas zou nog
weken duren en veel bloed eisen.
Hot was dus zo, dat de Duitse
artillerie in 'n grote boog vanuit op
slechts (Ine kilometer afstand Ven
ray onder voortdurend granaarvnur
kon houden. En wanneer nu de ne
velwerper brulde, dan geldt het: de
kolder in! Met 'n vreselijk gehuil
hoorde je ze aankomen, de acht gra
naten tegelijk die bijna allen op een
slechts kleine oppervlakte ontploften.
Mot de bevrijding dook ook weer
de politic on do burgomosoter op,
die voor 'n bovenmenselijke taak
stonden. De helpende hand word hen
echter geboden daor de opgedoken
„ondergrondse" en die bovengronds
gekomen, ineens veel moer leden bet
zat, dan zij zelf wist.
Do band „Oranje" was blijkbaar do
vlag. dia de lading mooet dekken en
zo kon liet gebeuren, dat 'een van
Vcnrays beruchtste ingezetenen op
"u gegeven moment met 'n geweer
op 'her, Stadhuis stond.
Maar waarom zou ik dit verbalen,
waarom zou ik verdergaan, leek dit
niet alles zo onbeduidend en klein,
dat sohijngekleden met machtswoor
den on geweren, leek dit ahes nioi
verschrikkelijk nietig, vergeleken by
de ware grootheid, dio de eenvou
dige helden tijdens de voorbijs dagen
haddon getoond.
Overigens ia rle chaotische toestand,
ontstaan door de verwoesting, 'u be
grijpelijke reden tot verontschuldi
ging.
Het leven apcolde zieli nog altijd
al' in die muffe, vochtige keldBr»,
waar bijv. op Servet,ins 2000 mensen
roods weken huisden. Op Si.. Anna
gesticht hadden do Engelsen liet ho
peloze van den toestand ingezien on
alle pariOnton reeds elders naar be
vrijd gebied ge-jvacceerd.
Sorvatius volgde dit voorbeeld, de
toestand daar was onhoudbaar go
worden. Geen Voedsel, geen water,
mensonterende toestanden In do kel
ders!
In hot dorp probeerde men do
zalren enigszins op orde to krygon.
Het. voornaamste punt de voedsel
voorziening was, doordat volo bakke
rijen totaal verwoest waren zeer
precair. Maar de bakkers ui'. Dounio
en Wanroy kwamor. te hidp, onver-
mooi baar reden de wagons van het
Rode Kruis van Helmond af on aan.
De hoofdstraten moesten vrij gemaakt,
worden van het puin, wie zou het
doen
De noodzakelijke bureaux moesten
tenminste waterdicht gemaakt wor
den, wie zou het doen en met. wat
voor nut, wanneer toch nog steeds
granaten vielen.
Do centrale Keuken werkte weor,
de distributie van brood was in die
mate merkbaar Jat er voor twee
dagen 3UÜ gram brood werd aange
wezen, Of de bakker het riskeerde te
bakken was dikwijls eon andere
waag.
Melk was or in weken al
niet moer geweest toevoer
V van buitenaf was ontoerei-
r'i kend. .Vloesten wij zo do
winter in, zouden wy in do
vochtlgo kolders, wanneer
het front bier bleef liggen,
moeten wonen 1
W;j waren bereid dut te
doen, maar in ons hart voel
den wij de onmogelijkheid,
zagen wij voor ons de vrese
lijke gevolgen, kindersterfte,
ziekten, langzame onder
mijning der gezondheid, ge
vaar voor T.B.C. Maar Ven
ray klemdo zich vast aan zijn
verwoeste puinen, aan zijn
vertrouwde kelders, e:i een
golf van protest en veront
waardiging steeg op, toen
de Engelsen bevel gaven
lot....
Algehele evacuatie
ldet Hjdeu was niet vol
tooid, de prijs voor do vrij
heid was nog niet tenvolie
betaald.
Na al de verliezen van
dierbaren, na al dio mate
riele verwoestingen, moest
T Vonrayse volk oog dieper
geslagen worden, wilde het uiteinde-
Hik deze rampen te buvon komon.
De evacuatie van do gehele plaats,
hoo verstandig deze - achteraf
bezien - ook door de Geallieerde
autoriteiten bevolen, wekte 'u be-
grüpelyko reactie van grote verbitte
ring,
Granaten en bommen hadden deze
mensen niet kunnen verdrijven, en
nu de vrijheid eindelijk was gekomen,
alles achterlaren V
Verschil lende autoriteiten bepleit
ten tevergeefs, do Geallieerden, cue
heter op do hoogte waren van de
ontwikkeling der militaire gobonrto-
nisöcn, bleven onwrikbaar op hun
standpunt, staan.
Woensdag 25 October, een week
na de bowjdtr.g, werd het bevel
definitief. Slechts een kloin gedr.clto
dor bovolking, oolitiomannon en O.D.
mocht blijven ter bewaking van de
achtergelaten huizen en goederen.
Üp do markt werd een groot bord
neergehangen als waarschuwing aan
de soldaten; - Looting is a serious
crime." Wij begrepen dit gebaar van
geallieerde zijde nog niet, later bij de
terugkeer werd hot vele Vonrayers
duidelijk.
De uitvoering der evacuatie berustt e
bij de geallieerden, die voor liet
transport zorgden. Wijk voor wijk
moesten de bewoners, met twee
koffers, aan het ziekenhuis zich ver
zamelen en dan weg uit Venray, om
to gaan loven op do liefdadigheid
van hen, die niet getroffen waren.
Tn een week tijde was de gehele
evacuatie een feit. Venray was leeg.
Die laatste toelit naar liet niet
getroffen Brabant, wat is hij ons
zwaar gevallen. Ondanks do treurige
aanblik van zovcol vernielde huizen,
van zoveel puin, voelde je dat er een
kostbaar stuk van je loven lag daar
in dat verminkte Venray.
Je voelde een 'billero pijn van
machteloosheid, granaten on hommen
hij duizcnde waren zjj neergeregond,
wij hadden stand gehouden. En
wanneer het vuur der branden ons
uit. de huizen dreef, dari stonden
anderen, nis dcolgcnooton in ons
hjden, klaar om je gastvrij op to
nemendan deolrieri wij broederlijk
dat kleine stuk liardo brood, dan
dronken wij samen van hel weinigo
water. Maar wij liioldan vol, wü
klemden ons vastj aan ouzo grond
aan alles wat ons zo dierbaar was.
Do verlossing was eindelijk goko-
men, mulat tallozen uir on zo ri.on
waren weggeslagen. Wil duchten
opnieuw to kunnen bogimten, wij
wisten ons oen, en nu
Daar trokken zij onze Vonrayers
naar Overluon.naar Deurne, en vorder
in allo richtingen, losgeslagen van
olkaarin do Peel gokumen zochten
wij ginds naar .don hogen toren van
.St. Petras. Maar wij vonden hem
niet meer, het. was als een symbool,
Venray had zijn lot gedeeld.
Hat moet voor de ouderen wel 'n
heol harde slag zijn geweestgelei
delijk zag je je levenswerk voor eigen
ogen verbrijzeld worden, om tenslotte
van wat je overbleef verdreven te
worden. Voortaan waren wü evacué,
en hot klinkt ons allon nu nog als
een vloek.
Venray verwoest, de
mensen uiteengeslagen,
dat was ons deel.
Dat was ons deel in deze strijd
om de vrijheid. "Wij werden mot
rampen getooid, wij wordou diep
geslagen.
En hier waar liet lol. van Venray
dolinhief bezegeld scheen, eindigt dit
vorhaal on begint een neg onbeschre
ven hoofdstuk van hel leven als
evacué, van de mannen die als bijna
idiote idealisten daar in Brabant, hot
oerste contact legden door de vorming
van lmt Uoinitc N:emv Venray. Dat
,,Do Zwiigex-"' luertoe de 'ff-wt-g'd
zelf het geestelijk contact herstelde
zij liet nog slechts zeer bescheiden
liet ia onze trots!
Flet begon in September, dit ver-
haai van lijden, van samen uitgestane
doodsangsten, en doorleefde verschrik
kingen, van weergaloze heldenmoed
on offergezindheid, van diepe smart
en zwaar geluk.
Muur dit rnfhaal is niet ge
ëindigd met de verwoesting van
Yenrny en do rampzalige eva
cuatie. Hot. zal eens zijn vol
tooiing vinden, na jaren van
moeizame harde liorstelarbold.
liet zal zijn einde vimlon na
jaren als onze mensen, gelaten
maar moedig, diep geslagen
maar niet gebroken, mot die
zelfde liefde voor elkaar als
toeu in die rampzalige October-
ilageii, Venray hebben doen
herrijzen.
Dan zal deze zee van lijden ou
smart, dio over ons Yenrayera kwam,
ziju dicpo zin gekregen kobbon, dan
zullen wü uitgestegen zijn boven do
bonauwenissen van deze voor ons zo
moeilijke rijd.
Moge de herinnering aan hot
lijden in die Octoherdagen ons
weer brengen tot heilige ge
voelens van oprechte eerbied
voor elkaar, on moge zij ons
voeren tot die menselijke groot
heid, die alleen ons in slaat
kan stellen dit ontzaggelijke
werk van wederopbouw en her
rijzing samen te voleindigen.
Wij Lobben allen gel6den, de een
in zijn goed, de ander In zijn bloed,
maar wij alien in onze harten. Deze
erkenning zal ons de kracht geven
om inde moeilijkste ogenblikkon ons
oog to richten op Hem. aan wien
wij ons behoud en onze'vrijheid te
danken hebben.
Heft hoofd op, gij mensen van
bot Venrayse volk, het lijden gooit
U de kracht.
P. W.
Nijmegen, 12 Octolior 1045.
pauze lag tussdien het schot en de
Inslag. Meter voor merer werd de
strook tussen Urole Kerk cn eind
Langstraat afgemaaid!
Wiskundig zuiver, met onfeilbare
regelmaat, kwamen do voltreffers
terug, om daarna weer even verder
In te slaan I
Het was do meest angstige nacht
van den strijd, deze laatste uren
vergden hot uiterste
Room weer een voltreffer, krakond
hoorde je balken boven jo omlaag
storten, puinatof drong door in de
duisternis van den kelder.
Ineens 'n donderende slag, 'ulievigo
steekvlam, pul» stort naar binnon,
sterke, prikkelende kruitdamp dringt,
tot ons door. Een granaat sloeg in
op liet koldergut, maar gelukkig vin
gen de pakken geperst Btroo, dié ula
dekking dienden, den slag op
Hoe lang moest dit nog dureti
Waarom toch deze zinneloze ver
nieling V
Plots legen G uur, na vier utu van
aanhoudend concentrisch vuur, hield
het godonder op, er viel 'n merk
waardige stilte.
In de kelders hoorde men stappen
op straat, hot was alsof langzaam
mensen langs de rr uur slopor Ka-
nu.-lijk terugtrekkende Moffen, die
du laatste dagen altijd zich tegen do
muur drukken voor dekking.
Er klonken gedempte stemmen van
buiten, was het Duits?
In de verte kwam een tank do
straat afgerateld, de keldermuren
schokken ervan, Steeds meer voet
stappen klakken overdo straat,maar
dat konden geen Mollen zfiri. Naar
buiten, dat zijn do Tommys II!
Daar trokken zjj, de kerels mot
hun platte, komische helmen, met
bun bruin uniform, hun zwarte,
kleine utenguns, heel voorzichtig
sluipend langs de muur.
Ey schenken geen aandacht aan
ons, hun helo wezen was geconcen
treerd op do onzichtbare vijand in
die straat vorder, zij waren voorbe
reid op het Bcho' van den verrader
lijken sniper.
üp hot HensoniiiBplein lag oen
Engelsche mitrailleurpost, die de
Henseuiusstraat en Fatersetraat on
der vuur hield. Wij liepen de straal
over, onbewust van hot gevaar, want
zo waren er 1
En daar kwamen zü aan. do kerels
van Lancashire, van de NorfolkB on
de Suffolka, zij die ons bevrijd had
den. Met tranen in do ogen, diep
ontroerd, drukken wij hom de hanu,
die eerste Tommy, de Rode Kruis-
soldaat Dick Stewart uit New Castle.
Alle spanning viel van jo at en
onder liet roken van die oerste En-
gelseho cigar et, voelde jo je hopeloos
moo.
Daar zat hij nou tegenover je, jouw
bevrijder, die eenvoudige, glimlachen
de kerel, met zijn met groen versier
de helm op, die je vroeg of „the
battle bad" was geweest, dio je vroeg
naar de vrouwen en kinderen, of zit
de verschrikkingen goed doorstaan
hadden; „1 am sorry for you. this tor-
ribble destruction"
Waren dat die kerels, dio on3 da
genlang beschoten hadden, die ons
gobombardeerd hadden, waren dezo
gulle, belangstellende Tommys de
zelfden als do duivels, die do Atlan
tische muur bii N'ormandiü doorbro
ken hadden 'l
En zo na die eerste ogenblikken
van uitbundige vreugde, word ,jo
stil van puur geluk en blijdschap.
Alles is voorbij, wij zijn woor vrij
Is dezo prijs te duur gokocht ge
weest, doen dB vernielingen jo nog
pijn
Vind je het verlies van zoveel be
kenden. opwegen tegen het grote
geluk, dat nu onze mensen deelach
tig zijn geworden
Zal nu eon nieuwe toekomst voer
ons beginnen, nu van ons afgevallen
is do druk van deze ongelukkige
vier jaren
Zullen wij nu in vrijheid weer al
len samen, met dezelfde eenheid cn
liefde voor elkaar, kunnen gaan bou
wen aan de uiteindelijke herrijzenis,
van wat hier.als prijs van ons ge
kocht geluk ten offer viel aan deze
verechrikkel(jke,bevrijdingsslrijd
Zullen wij nu de linndor. in elkaar
slaan, om de gevolgen van dit sa-
mengodragon leed en van dit. in ons
aller harten geschreven lijden ook
samen te ondergaan; zullen wij klaar
blijven staan wanneer do ander in
nood is, waaneer zijn woning totaal
kapot is on do onze niet
Zullen wü bereid blijken te ziiuüe
consequenties van deze strijd te dra
gen, doordat wij jaren hard zullen
werken om uit dozo pinnen een
nieuwo plaats to doen herrijzen
Maar boven alles zullen w}j
dat gevoel van saamlioriglieid,
dat begrip voor de nood van
den ander, dat wjj in dc afge
lopen dagen zo voor elkaar
geloond hebben, met ons dragen,
zullen wij dat tu ons vastbon
den, nn dit geluk van vandaag
een nieuwe toekomst opent 7
Zullen wü nu, na zoveel verloren
te hebben, niet ontzaggelijke rijk
dommen kunnen winnen En hoo
zal het zijn, als comnaal deze vol-
kerenstrijd ton einde is, als heel ons
vaderland weor wij Is
De opwindende ogonblikkon dor
eerste ontmoeting niet jo bevrijders
blijven je bij voor hocl jo leven. Je
staal eenvoudig verpletterd door hot
z.o "gewoon aanvaarden van hetlel-
kous terugkerende doodsgevaar. "Want
daar komen zij weer de granaton, nu
niet meer van onzo vrienden, maar
van de woedende Mof, die Venray
onder vuur houdt.
Rustig staan zij daar die Tommys,
binnen schijnen ze niet vool angst
te kennen. Vult een zware 88 m.tn.
granaat erg dicht bh, dan trek ken zü
zich terug op de keldertrap.
Venray is omstreeks 8 uur op
enkele snipers na. geheel in Eugelse
banden, Maar de zuidelyko on oos-
tclijko toegangswegen blijven onder
Duitseh mitraillsurvuur liggen.
Steeds heviger wordt nu het zwa
re granaatvunr, reeds spoedig wor
den Engelse gewonden do huizen
blnnengedvagen.
Ik weet hot neg zo good, Dick
Stewart was by ons, hy bracht een
gewonde binnon, het gehele dybeen
door 'n zwaro scherf opengescheurd.
Vaal-wit lag hü daar, die Tommy,
zachtjes hijgend van pijn. De cigaret.
en de borrel wijn, die ivy hem gaven
deden hem merkbaar goed. Even de
broek losgeknipt, een snelveroand op
de wonde, de brancard op de joop
gcklomd, 5 uren later lug deze zwaar
gewonde onder zuivere lakens ln een
Engels hospitaal.
Hoe zorgden de Tommys niet voor
onze gewonde burgers, hun eerste
vraag waar zij kwam on: wounded
civilians Hoe hobben zij niet ge
zorgd voor dio Redo Kruisjongen, dio
by het helpen van 'n Engelse gewon
de, door granaatscherven getroffen
word
Dio oorste dag der vryhoid. Vele
monson wisten liet pas in den mid
dag, dat Venray vrij was, toen an
doren zich reeds ziek gerookt, hadden
aan de pilligo Players. Merkwaardig
de eerste vraag van uen bevrijden
burger is: een cigaret, al verging hij
van den honger
Dien dag was het 1n de kelders
feest, er was zoveel warmte en ont
roering. N li was het lyden dan toch
voorby, binr.en enkele dagen zouden
do Tommys naar Vonlo trekken en