DE ZWIJGER 6 VENRAY werd vernietigd. Het toonbeeld der verwoesting In het centrum van hel dorp na het hevige bombardement en da genlange uranoctbe- Scbletlng. (foto f/, Hoeilemaekers) geen granaten zouden je meer in die nerveuse spanning vastklemmen. Vol dankbaarheid werden rozenhoed jes gebeden voor hot geluk, dat allon gespaard waren gebleven. Hoevee] pijnlijker moest deze dag nu niet zijn voor ben, die hun dier baren in de afgelopen dagen verloren wisten, lln vooral voor hen klonk dat gebed, zo innig en oprecht, zo rioordringond, want er heerste zoveel geluk. Uien avond kwam do duisternis over Ven ray als oen beveiliger do sluior, in de kelders sliepen afgemat te mensen in met liet rustige gevoel nu liescherind te zijn uoor die dap pere Tommys, die bjj hen in de kel der sliepen of die buiten in een gat in de grond waakten legen Duitse patrouilles, dioln het donker tot hol midden onzer puinon trachten door te dringen. Want fij wilden weten, hoe sterk Vonray bezet was; konden zij 't niet heroveren, dan zouden zij toch verder weer iedere meter grond tegen öe opdringende Englander verdedigen. DE VERWOESTE GROOTESTRAAT F,en dag na bet bombardement. De ge hele straat Is bedolven onder brokken puin De dagen na de bevrijding. Tegelijkertijd met do verovering van Venray, vanuit Merselo en Over- loon, doorsneden Britse eenheden de weg van Venray naar Dcurno en be zetten Ysseleteyn cn het Veulen. Zodoondo kwamen er voor do ravi taillering van het front twee wegen vrii, die naai üverloon eu dio naar Deunie I Oprukkend over de Jlaas- heezo weg stuitten de Engelsen, na do Smakt veroverd te hebben, langs de spoorlijn by Venray op lievige weerstand; en zo, In oen boog om Vonray hoon. (Sorvatius-Leunen Veulen) stabiliseerde zich na enkele dagen het frontgebied, zodat Ooslrum en Oirlo door de Duitsers bozet ble ven on do frontlijn vlak achtor Sor vatius liep. De doorlaat, naar de Maas zou nog weken duren en veel bloed eisen. Hot was dus zo, dat de Duitse artillerie in 'n grote boog vanuit op slechts (Ine kilometer afstand Ven ray onder voortdurend granaarvnur kon houden. En wanneer nu de ne velwerper brulde, dan geldt het: de kolder in! Met 'n vreselijk gehuil hoorde je ze aankomen, de acht gra naten tegelijk die bijna allen op een slechts kleine oppervlakte ontploften. Mot de bevrijding dook ook weer de politic on do burgomosoter op, die voor 'n bovenmenselijke taak stonden. De helpende hand word hen echter geboden daor de opgedoken „ondergrondse" en die bovengronds gekomen, ineens veel moer leden bet zat, dan zij zelf wist. Do band „Oranje" was blijkbaar do vlag. dia de lading mooet dekken en zo kon liet gebeuren, dat 'een van Vcnrays beruchtste ingezetenen op "u gegeven moment met 'n geweer op 'her, Stadhuis stond. Maar waarom zou ik dit verbalen, waarom zou ik verdergaan, leek dit niet alles zo onbeduidend en klein, dat sohijngekleden met machtswoor den on geweren, leek dit ahes nioi verschrikkelijk nietig, vergeleken by de ware grootheid, dio de eenvou dige helden tijdens de voorbijs dagen haddon getoond. Overigens ia rle chaotische toestand, ontstaan door de verwoesting, 'u be grijpelijke reden tot verontschuldi ging. Het leven apcolde zieli nog altijd al' in die muffe, vochtige keldBr», waar bijv. op Servet,ins 2000 mensen roods weken huisden. Op Si.. Anna gesticht hadden do Engelsen liet ho peloze van den toestand ingezien on alle pariOnton reeds elders naar be vrijd gebied ge-jvacceerd. Sorvatius volgde dit voorbeeld, de toestand daar was onhoudbaar go worden. Geen Voedsel, geen water, mensonterende toestanden In do kel ders! In hot dorp probeerde men do zalren enigszins op orde to krygon. Het. voornaamste punt de voedsel voorziening was, doordat volo bakke rijen totaal verwoest waren zeer precair. Maar de bakkers ui'. Dounio en Wanroy kwamor. te hidp, onver- mooi baar reden de wagons van het Rode Kruis van Helmond af on aan. De hoofdstraten moesten vrij gemaakt, worden van het puin, wie zou het doen De noodzakelijke bureaux moesten tenminste waterdicht gemaakt wor den, wie zou het doen en met. wat voor nut, wanneer toch nog steeds granaten vielen. Do centrale Keuken werkte weor, de distributie van brood was in die mate merkbaar Jat er voor twee dagen 3UÜ gram brood werd aange wezen, Of de bakker het riskeerde te bakken was dikwijls eon andere waag. Melk was or in weken al niet moer geweest toevoer V van buitenaf was ontoerei- r'i kend. .Vloesten wij zo do winter in, zouden wy in do vochtlgo kolders, wanneer het front bier bleef liggen, moeten wonen 1 W;j waren bereid dut te doen, maar in ons hart voel den wij de onmogelijkheid, zagen wij voor ons de vrese lijke gevolgen, kindersterfte, ziekten, langzame onder mijning der gezondheid, ge vaar voor T.B.C. Maar Ven ray klemdo zich vast aan zijn verwoeste puinen, aan zijn vertrouwde kelders, e:i een golf van protest en veront waardiging steeg op, toen de Engelsen bevel gaven lot.... Algehele evacuatie ldet Hjdeu was niet vol tooid, de prijs voor do vrij heid was nog niet tenvolie betaald. Na al de verliezen van dierbaren, na al dio mate riele verwoestingen, moest T Vonrayse volk oog dieper geslagen worden, wilde het uiteinde- Hik deze rampen te buvon komon. De evacuatie van do gehele plaats, hoo verstandig deze - achteraf bezien - ook door de Geallieerde autoriteiten bevolen, wekte 'u be- grüpelyko reactie van grote verbitte ring, Granaten en bommen hadden deze mensen niet kunnen verdrijven, en nu de vrijheid eindelijk was gekomen, alles achterlaren V Verschil lende autoriteiten bepleit ten tevergeefs, do Geallieerden, cue heter op do hoogte waren van de ontwikkeling der militaire gobonrto- nisöcn, bleven onwrikbaar op hun standpunt, staan. Woensdag 25 October, een week na de bowjdtr.g, werd het bevel definitief. Slechts een kloin gedr.clto dor bovolking, oolitiomannon en O.D. mocht blijven ter bewaking van de achtergelaten huizen en goederen. Üp do markt werd een groot bord neergehangen als waarschuwing aan de soldaten; - Looting is a serious crime." Wij begrepen dit gebaar van geallieerde zijde nog niet, later bij de terugkeer werd hot vele Vonrayers duidelijk. De uitvoering der evacuatie berustt e bij de geallieerden, die voor liet transport zorgden. Wijk voor wijk moesten de bewoners, met twee koffers, aan het ziekenhuis zich ver zamelen en dan weg uit Venray, om to gaan loven op do liefdadigheid van hen, die niet getroffen waren. Tn een week tijde was de gehele evacuatie een feit. Venray was leeg. Die laatste toelit naar liet niet getroffen Brabant, wat is hij ons zwaar gevallen. Ondanks do treurige aanblik van zovcol vernielde huizen, van zoveel puin, voelde je dat er een kostbaar stuk van je loven lag daar in dat verminkte Venray. Je voelde een 'billero pijn van machteloosheid, granaten on hommen hij duizcnde waren zjj neergeregond, wij hadden stand gehouden. En wanneer het vuur der branden ons uit. de huizen dreef, dari stonden anderen, nis dcolgcnooton in ons hjden, klaar om je gastvrij op to nemendan deolrieri wij broederlijk dat kleine stuk liardo brood, dan dronken wij samen van hel weinigo water. Maar wij liioldan vol, wü klemden ons vastj aan ouzo grond aan alles wat ons zo dierbaar was. Do verlossing was eindelijk goko- men, mulat tallozen uir on zo ri.on waren weggeslagen. Wil duchten opnieuw to kunnen bogimten, wij wisten ons oen, en nu Daar trokken zij onze Vonrayers naar Overluon.naar Deurne, en vorder in allo richtingen, losgeslagen van olkaarin do Peel gokumen zochten wij ginds naar .don hogen toren van .St. Petras. Maar wij vonden hem niet meer, het. was als een symbool, Venray had zijn lot gedeeld. Hat moet voor de ouderen wel 'n heol harde slag zijn geweestgelei delijk zag je je levenswerk voor eigen ogen verbrijzeld worden, om tenslotte van wat je overbleef verdreven te worden. Voortaan waren wü evacué, en hot klinkt ons allon nu nog als een vloek. Venray verwoest, de mensen uiteengeslagen, dat was ons deel. Dat was ons deel in deze strijd om de vrijheid. "Wij werden mot rampen getooid, wij wordou diep geslagen. En hier waar liet lol. van Venray dolinhief bezegeld scheen, eindigt dit vorhaal on begint een neg onbeschre ven hoofdstuk van hel leven als evacué, van de mannen die als bijna idiote idealisten daar in Brabant, hot oerste contact legden door de vorming van lmt Uoinitc N:emv Venray. Dat ,,Do Zwiigex-"' luertoe de 'ff-wt-g'd zelf het geestelijk contact herstelde zij liet nog slechts zeer bescheiden liet ia onze trots! Flet begon in September, dit ver- haai van lijden, van samen uitgestane doodsangsten, en doorleefde verschrik kingen, van weergaloze heldenmoed on offergezindheid, van diepe smart en zwaar geluk. Muur dit rnfhaal is niet ge ëindigd met de verwoesting van Yenrny en do rampzalige eva cuatie. Hot. zal eens zijn vol tooiing vinden, na jaren van moeizame harde liorstelarbold. liet zal zijn einde vimlon na jaren als onze mensen, gelaten maar moedig, diep geslagen maar niet gebroken, mot die zelfde liefde voor elkaar als toeu in die rampzalige October- ilageii, Venray hebben doen herrijzen. Dan zal deze zee van lijden ou smart, dio over ons Yenrayera kwam, ziju dicpo zin gekregen kobbon, dan zullen wü uitgestegen zijn boven do bonauwenissen van deze voor ons zo moeilijke rijd. Moge de herinnering aan hot lijden in die Octoherdagen ons weer brengen tot heilige ge voelens van oprechte eerbied voor elkaar, on moge zij ons voeren tot die menselijke groot heid, die alleen ons in slaat kan stellen dit ontzaggelijke werk van wederopbouw en her rijzing samen te voleindigen. Wij Lobben allen gel6den, de een in zijn goed, de ander In zijn bloed, maar wij alien in onze harten. Deze erkenning zal ons de kracht geven om inde moeilijkste ogenblikkon ons oog to richten op Hem. aan wien wij ons behoud en onze'vrijheid te danken hebben. Heft hoofd op, gij mensen van bot Venrayse volk, het lijden gooit U de kracht. P. W. Nijmegen, 12 Octolior 1045. pauze lag tussdien het schot en de Inslag. Meter voor merer werd de strook tussen Urole Kerk cn eind Langstraat afgemaaid! Wiskundig zuiver, met onfeilbare regelmaat, kwamen do voltreffers terug, om daarna weer even verder In te slaan I Het was do meest angstige nacht van den strijd, deze laatste uren vergden hot uiterste Room weer een voltreffer, krakond hoorde je balken boven jo omlaag storten, puinatof drong door in de duisternis van den kelder. Ineens 'n donderende slag, 'ulievigo steekvlam, pul» stort naar binnon, sterke, prikkelende kruitdamp dringt, tot ons door. Een granaat sloeg in op liet koldergut, maar gelukkig vin gen de pakken geperst Btroo, dié ula dekking dienden, den slag op Hoe lang moest dit nog dureti Waarom toch deze zinneloze ver nieling V Plots legen G uur, na vier utu van aanhoudend concentrisch vuur, hield het godonder op, er viel 'n merk waardige stilte. In de kelders hoorde men stappen op straat, hot was alsof langzaam mensen langs de rr uur slopor Ka- nu.-lijk terugtrekkende Moffen, die du laatste dagen altijd zich tegen do muur drukken voor dekking. Er klonken gedempte stemmen van buiten, was het Duits? In de verte kwam een tank do straat afgerateld, de keldermuren schokken ervan, Steeds meer voet stappen klakken overdo straat,maar dat konden geen Mollen zfiri. Naar buiten, dat zijn do Tommys II! Daar trokken zjj, de kerels mot hun platte, komische helmen, met bun bruin uniform, hun zwarte, kleine utenguns, heel voorzichtig sluipend langs de muur. Ey schenken geen aandacht aan ons, hun helo wezen was geconcen treerd op do onzichtbare vijand in die straat vorder, zij waren voorbe reid op het Bcho' van den verrader lijken sniper. üp hot HensoniiiBplein lag oen Engelsche mitrailleurpost, die de Henseuiusstraat en Fatersetraat on der vuur hield. Wij liepen de straal over, onbewust van hot gevaar, want zo waren er 1 En daar kwamen zü aan. do kerels van Lancashire, van de NorfolkB on de Suffolka, zij die ons bevrijd had den. Met tranen in do ogen, diep ontroerd, drukken wij hom de hanu, die eerste Tommy, de Rode Kruis- soldaat Dick Stewart uit New Castle. Alle spanning viel van jo at en onder liet roken van die oerste En- gelseho cigar et, voelde jo je hopeloos moo. Daar zat hij nou tegenover je, jouw bevrijder, die eenvoudige, glimlachen de kerel, met zijn met groen versier de helm op, die je vroeg of „the battle bad" was geweest, dio je vroeg naar de vrouwen en kinderen, of zit de verschrikkingen goed doorstaan hadden; „1 am sorry for you. this tor- ribble destruction" Waren dat die kerels, dio on3 da genlang beschoten hadden, die ons gobombardeerd hadden, waren dezo gulle, belangstellende Tommys de zelfden als do duivels, die do Atlan tische muur bii N'ormandiü doorbro ken hadden 'l En zo na die eerste ogenblikken van uitbundige vreugde, word ,jo stil van puur geluk en blijdschap. Alles is voorbij, wij zijn woor vrij Is dezo prijs te duur gokocht ge weest, doen dB vernielingen jo nog pijn Vind je het verlies van zoveel be kenden. opwegen tegen het grote geluk, dat nu onze mensen deelach tig zijn geworden Zal nu eon nieuwe toekomst voer ons beginnen, nu van ons afgevallen is do druk van deze ongelukkige vier jaren Zullen wij nu in vrijheid weer al len samen, met dezelfde eenheid cn liefde voor elkaar, kunnen gaan bou wen aan de uiteindelijke herrijzenis, van wat hier.als prijs van ons ge kocht geluk ten offer viel aan deze verechrikkel(jke,bevrijdingsslrijd Zullen wij nu de linndor. in elkaar slaan, om de gevolgen van dit sa- mengodragon leed en van dit. in ons aller harten geschreven lijden ook samen te ondergaan; zullen wij klaar blijven staan wanneer do ander in nood is, waaneer zijn woning totaal kapot is on do onze niet Zullen wü bereid blijken te ziiuüe consequenties van deze strijd te dra gen, doordat wij jaren hard zullen werken om uit dozo pinnen een nieuwo plaats to doen herrijzen Maar boven alles zullen w}j dat gevoel van saamlioriglieid, dat begrip voor de nood van den ander, dat wjj in dc afge lopen dagen zo voor elkaar geloond hebben, met ons dragen, zullen wij dat tu ons vastbon den, nn dit geluk van vandaag een nieuwe toekomst opent 7 Zullen wü nu, na zoveel verloren te hebben, niet ontzaggelijke rijk dommen kunnen winnen En hoo zal het zijn, als comnaal deze vol- kerenstrijd ton einde is, als heel ons vaderland weor wij Is De opwindende ogonblikkon dor eerste ontmoeting niet jo bevrijders blijven je bij voor hocl jo leven. Je staal eenvoudig verpletterd door hot z.o "gewoon aanvaarden van hetlel- kous terugkerende doodsgevaar. "Want daar komen zij weer de granaton, nu niet meer van onzo vrienden, maar van de woedende Mof, die Venray onder vuur houdt. Rustig staan zij daar die Tommys, binnen schijnen ze niet vool angst te kennen. Vult een zware 88 m.tn. granaat erg dicht bh, dan trek ken zü zich terug op de keldertrap. Venray is omstreeks 8 uur op enkele snipers na. geheel in Eugelse banden, Maar de zuidelyko on oos- tclijko toegangswegen blijven onder Duitseh mitraillsurvuur liggen. Steeds heviger wordt nu het zwa re granaatvunr, reeds spoedig wor den Engelse gewonden do huizen blnnengedvagen. Ik weet hot neg zo good, Dick Stewart was by ons, hy bracht een gewonde binnon, het gehele dybeen door 'n zwaro scherf opengescheurd. Vaal-wit lag hü daar, die Tommy, zachtjes hijgend van pijn. De cigaret. en de borrel wijn, die ivy hem gaven deden hem merkbaar goed. Even de broek losgeknipt, een snelveroand op de wonde, de brancard op de joop gcklomd, 5 uren later lug deze zwaar gewonde onder zuivere lakens ln een Engels hospitaal. Hoe zorgden de Tommys niet voor onze gewonde burgers, hun eerste vraag waar zij kwam on: wounded civilians Hoe hobben zij niet ge zorgd voor dio Redo Kruisjongen, dio by het helpen van 'n Engelse gewon de, door granaatscherven getroffen word Dio oorste dag der vryhoid. Vele monson wisten liet pas in den mid dag, dat Venray vrij was, toen an doren zich reeds ziek gerookt, hadden aan de pilligo Players. Merkwaardig de eerste vraag van uen bevrijden burger is: een cigaret, al verging hij van den honger Dien dag was het 1n de kelders feest, er was zoveel warmte en ont roering. N li was het lyden dan toch voorby, binr.en enkele dagen zouden do Tommys naar Vonlo trekken en

De Zwijger | 1945 | | pagina 6