De Peelstreek
opent Röwkoelehof
Inwoner Venray
scheidt afval meer
dan goed
Bedrijfsleven
denkt mee over
toekomst
Omroep Venray
onderzoekt
haalbaarheid tv
jjj
Leunseweg krijgt in 2010
een derde rijstrook
Een rondgang langs
de stemlokalen
Laat u inspireren
door onze keukens en badkamers
I R O K
PEEL EN MAAS
Museum De Peelstreek in
Ysselsteyn is deze winter geheel
veranderd. Diverse grote land
bouwmachines hebben een plaats
gekregen in de nieuw gebouwde
dependance Rowkoelenhof (te
bereiken via de wandelroute van
het Rouwkuilen gebied). Naast de
grotere landbouwmachines karren
en werktuigen staan in een aan
grenzende openschuur Den Schop
ook tal van ploegen, en andere
landbouwwerktuigen. Deze beide
ruimtes zijn te bezoeken via de
vermelde wandelroute van SBB.
Ook is het mogelijk Röwkoelehof
te bezoeken. De SBB wandelroute
is te bereiken vanaf de Rouwkui-
lenweg in Ysselsteyn. Museum De
Peelstreek aan de Ysselsteynseweg
113 is heringericht. Nieuw in het
museum zijn eenT- Ford uit 1919,
een landauer en een kerbrik uit de
twintiger jaren van de vorige eeuw.
Verder zijn de oude ambachten
overzichtelijker gegroepeerd en
hebben de smid en de dorpswin
kel een prominente plaats gekre
gen. De routing in het museum is
volledig vernieuwd zodat de indi
viduele bezoeker met de nieuw
gemaakte handleiding geheel
zelfstandig een wandeling door
het museum kan maken. Men kan
er dan zien hoe onze voorouders
leefden en werkten in een tijd dat
er nog geen tractoren, mestinjec-
toren of maiskneuzers waren. De
werkzaamheden werden met de
hand gedaan want de factor tijd
telde toen nog niet zo zwaar mee.
In het museum "de Peelstreek"
hangt een sfeer van begin vorige
eeuw en worden leven en wer
ken met paard en handen duide
lijk naar voren gebracht. Nieuw
in het museum is ook de kast
met klederdrachten uit de jaren
'20 en de koetsierskleding van
Jan Litjens 'de neus' uit Leunen.
Dit compacte en overzichtelijk
ingerichte museum is zeker een
bezoek waard voor allen die het
leven in het begin van de vorige
eeuw in De Peel eens willen bekij
ken. Ideaal voor een familiedag,
buurt - of personeelsfeest. Ook
voor kleinere gezelschappen staan
deskundige gidsen klaar. Geïnte
resseerden kunnen contact opne
men via telefoon (0478)541765 of
06-53132288.
Venray doet het goed als het
gaat om afvalscheiding. Dat
blijkt uit de afvalcijfers over
2007. Uit deze cijfers blijkt
dat alle verpakkingsstromen
goed worden gescheiden. Ven
ray voldoet hierdoor met 68%
ruimschoots aan de landelijke
afvaldoelstelling van 60%.
Sinds 2006 kunnen inwoners
van Venray vrijwel al hun ver
pakkingsafval inleveren bij de
verschillende milieuparken. Bij
een groot aantal supermarkten
kunnen inwoners ook nog blik
en petflesjes inleveren. Wethou
der Patrick van der Broeck is erg
tevreden met de kwaliteit van de
afvalscheiding. "Het is goed om
te zien dat de Venrayse burger zo
bewust bezig is met scheiden van
afval", aldus Van der Broeck."Dit is
niet alleen goed voor het milieu,
we kunnen hierdoor ook de afval
tarieven voor de Venrayse inwo
ners laag houden." De afvalstoffen
heffing is de laatste jaren steeds
opnieuw gedaald in Venray. Van
228,49 euro in 2005 naar 197,15
euro. Daarmee is Venray met een
zesde plaats een van de goedkoop
ste gemeenten in Limburg.
Eind 2007 heeft de gemeente
ook een zogenaamde sorteerana-
lyse laten uitvoeren. Hierbij wordt
onderzocht hoeveel procent van
een bepaalde afvalstroom geschei
den wordt ingezameld. Koploper
is de gescheiden inzameling van
glas, 97% van deze stroom wordt
gescheiden ingezameld. Bij oud
papier en karton is dat 93%. Opval
lend is ook de hoge respons bij de
twee nieuwe gescheiden afval
stromen drankenkartons (73%) en
kunststof flacons (64%).
Alleen de inzameling van KCA
(Klein Chemisch Afval zoals onder
andere batterijen en gloeilampen)
bleef in 2007 achter. "Maar omdat
alles cijfers gebaseerd zijn op
steekproeven is dat geen ramp",
aldus Van der Broeck.
Een anders positieve ontwik
keling is de afname van de hoe
veelheid zwerfafval en illegale
dumpingen. Deze stroom is ten
opzichte van 2006 met 8% afgeno
men tot 91 ton. "Dit is nog steeds
te veel", vindt wethouder Van de
Broeck. "Maar we zijn in Venray al
een heel eind op de goede weg."
Eveneens positief is het feit dat
er naar schatting 50 procent min
der blikjes en petflessen op straat
worden weggegooid. Dat heeft
volgens Van der Broeck concreet
te maken met de invoering van de
Venrayse Inzamel Plekken (VIP's)
bij vijf supermarkten in Venray.
"Door de burger te belonen voor
goed gedrag worden veel minder
blikjes en petflessen op straat
gegooid. Al zijn het er nog altijd
teveel." Venray is volgens de wet
houder er klaar voor als naar ver
wachting in 2010 het statiegeld
op bier- en petflessen wordt opge
heven. Dat scheelt de supermark
ten in Venray op jaarbasis 15.0000
tot 20.000 euro, de kosten die
worden gemaakt om de flessen
in hun winkel in te zamelen. Van
der Broeck: "De doelstelling voor
gemeenten is om in 2009 38 pro
cent van het kunststof verpak
kingsmateriaal in te zamelen. Met
44 procent zaten wij daar in 1997
al boven." Landelijk wordt het
Venrayse project met VIP's gezien
als een voorbeeld. Het Centraal
Bureau Levensmiddelen (CEB) wil
het concept zelfs landelijk gaan
invoeren.
Hoe ziet de economische
toekomst van Venray er uit?
Welke ontwikkelingen doen
zich voor en wat is de rol van
Venray daarin? Om daar ant
woord op te krijgen stelt de
gemeente momenteel een visie
op de economische ontwikke
ling op.
Verschillende partijen binnen
de gemeente krijgen de kans om
mee te denken en mee te praten.
Op dinsdag 15 april wordt in de
Witte Hoeve de conferentie over
de economische toekomst van
Venray gehouden. Wethouder Lei
Heidens (CDA) geeft een toelich
ting op de economische ontwik
keling. Joep Brouwers, adjunct
directeur Stichting Brainport Eind
hoven, houdt een inleiding waar
na werkgroepen aan de slag gaan.
Aan het eind van de bijeenkomst
volgt een samenvatting en er wor
den conclusies getrokken.
Voor de conferentie zijn niet
alleen ondernemersorganisaties
uitgenodigd, maar ook onderwijs
instellingen, buurgemeenten en
dorps- en wijkraden. In de peri
ode na de conferentie zijn er nog
enkele bijeenkomsten met de
klankbordgroep.
Momenteel zet de gemeente
een visie op de economische ont
wikkeling van Venray op papier.
Deze visie moet antwoord geven
op vragen als: wat is de huidige
economische structuur van Ven
ray? Welke positie heeft Venray in
de regio? Welke trends en ontwik
kelingen doen zich momenteel
voor? En wat betekent dit voor
de toekomstige, wenselijke ont
wikkeling van de Venrayse econo
mie? De gemeenteraad van Venray
spreekt zich in september uit over
de economische visie.
Omroep Venray heeft opdracht
gegeven voor een haalbaarheids
studie naar lokale tv in Venray. Het
bureau Bolk en Bolk B.V uit Maas
tricht voert deze studie uit voor
de omroep. De omroep wil met
deze studie onder andere in beeld
krijgen welke investeringen nodig
zijn om lokale tv te produceren,
welke eenmalige subsidies zich
kan verwerven en welke financi
ële risico's er zijn. Verwacht wordt
dat de haalbaarheidsstudie in juni
afgerond zal zijn. Bij de studie
stelt het adviesbureau een plan
op waarin het overheidsbeleid en
de wettelijke kaders voor lokale
tv in beeld gebracht worden.
Daarbij stelt het bureau ook een
analyse op over het product, de
markt en de middeleninzet toege
spitst op de mogelijkheden en de
wensen van lokale tv in Venray. Als
Omroep Venray uitgebreid wordt
met het product tv gaat het om
veel meer dan alleen maar het uit
breiden van radio naar tv. Het gaat
misschien wel om een verdubbe
ling van het aantal vrijwilligers en
budgetten, indien alles in eigen
beheer ontwikkeld en uitgevoerd
wordt. Om de mogelijkheden van
deze stap goed te kunnen beoor
delen zal een ondernemersplan
worden opgesteld, gebaseerd op
productverbreding en marktver
ruiming door het introduceren
van lokale tv, dat de omroep ook
kan gebruiken voor subsidiever-
werving en financiering door ban
ken en dergelijke. De kosten voor
het onderzoek, 16.000 euro, wor
den in zijn geheel gefinancierd
door de Stichting CAI.
www.irok.nl
GALERIE
LIJSTENMAKERIJ
KUNSTUITLEEN
zaterdag 12 april
13.00-16.00 uur
opening expositie
Iris Slock
Liesbeth Minderhoud
Het regent zaterdagmiddag
pijpenstelen in Geijsteren.
Bij stembureau de Aide Schol
druppelen rond half twee
enkele dorpsbewoners bin
nen. Met nog anderhalf uur
te gaan is de opkomst al ruim
boven de 40 procent. "Ik heb
Venray gestemd", zegt een
mevrouw beslist. "Na Wans-
sum doe ik alle boodschappen
in Venray. De meeste kinde
ren uit het dorp gaan er naar
de middelbare school. En wij
spreken dezelfde taal. Als
mensen mij vragen waar ligt
Geijsteren? Dan antwoord ik
'bij Venray'."
Opvallend in alle stembureaus
is dat de legitimatiebewijzen ner
gens worden gevraagd. De men
sen hoeven niet eens hun naam te
zeggen. Want achter de tafel kent
iedereen de 'kiezers'.
Wilbert Hendrix is ook voor
Venray. "Het maakt me niet zoveel
uit. Maar qua afstand zitten we
dichter bij Venray. Ik ken daar ook
meer mensen dan in Horst. Zelf
ben ik al veertig jaar lid van het
Venrays Mannenkoor."
Een ouder echtpaar loopt ver
scholen onder twee grote para
plu's over straat. Ze hebben zojuist
gestemd. En allebei op Venray.
"Dat is beter voor de haven. Dan
komt dat ook eens van de grond
in Wanssumzegt hij."We wonen
al 51 jaar in Geijsteren. Twee kin
deren van ons wonen in Venray",
zegt zijn echtgenote. "Ik kom drie
keer per week in Venray en bijna
nooit in Horst. Als we bij Horst
komen, dan hangen we toch aan
de laatste mem", meent de vrouw.
Haar man vult aan: "In Venray heb
je Beukenrode, het Schuttersveld
en het ziekenhuis. Dat zijn voor
ons belangrijke voorzieningen".
Beiden hebben ook voor de split
sing gekozen. "Laat drie dorpen
naar Venray gaan en drie bij Horst.
Dat lijkt me het beste", vindt zij.
In Wanssum is om tien voor
twee de opkomst 30 procent,
een stuk lager dan in Geijsteren.
Alhoewel in partycentrum De
Zandhoek het op dit moment een
komen en gaan is. Een echtpaar
kiest voor Horst aan de Maas."Ons
gevoel zegt dat dit het beste is",
zegt de man. "Maar als we bij Ven
ray komen dan accepteren we het
ook."
Marcel Franssen (20) heeft ook
de voorkeur voor Horst. "Venray is
teveel op de haven gericht. Ik heb
ook niet zo n goed gevoel bij Ven
ray. Het is vooral intuïtief. Ik kom
vaiker in Venray maar met uitgaan
zit ik meer in Horst. Daar hangt
een gemoedelijkere sfeer."
Een oudere dame heeft op Ven
ray gestemd. "Ik ben niet echt een
Wanssumse. Ik woon hier nu acht
tien jaar maar ik heb niet zoveel
contacten in het dorp. Ik ben
meer stadsgericht dan dorpsge-
richt. Vandaar dat ik voor Venray
ben."
Een echtpaar komt uit het stem
lokaal."Je mag best vragen waarop
we gestemd hebben. Maar dat zeg
gen we niet", aldus de man terwijl
zijn vrouw 'nee' schudt.
Even verderop in Blitterwijck
heeft om 14.10 uur 38 procent
gestemd. De sfeer is gemoedelijk
in het stembureau in het gemeen
schapshuis. "Moet ik me legitime
ren", vraagt een bezoeker. "Nee,
dat hoeft niet. We kennen je wel",
lacht iemand achter de tafel.
"Blitterswijck ligt aan de Maas
dus het hoort bij Horst aan de
Maas", vindt een mevrouw. "Ik
ben voor een splitsing. Geijsteren
en Wanssum horen toch meer bij
Venray. Horst lijkt me beter omdat
het meer dorps is. Het allerbelang
rijkste vind ik dat er in Blitters
wijck meer huizen komen voor
starters en senioren."
Voor PietVerstraelen is de keuze
niet moeilijk. "Venray is te duur",
vindt hij. "Horst aan de Maas lijkt
me het beste voor ons. De jeugd
van Blitterswijck moet hier kun
nen blijven sporten. Anders moe
ten ze wellicht naar Wanssum toe,
als we bij Venray komen."
Man en vrouw komen samen
naar buiten. Ze hebben verdeeld
gestemd. "We hebben het er de
hele week over gehad. We heb
ben onze eigen redenen", vertelt
zij. "Als ik in Horst ga winkelen
kan ik gratis parkeren. Horst lijkt
me beter voor Blitterswijck." Haar
man ziet het anders. Het echtpaar
heeft een vleeskalverenbedrijf.
"De agrarische sector is in Venray
goed vertegenwoordigd. Ik denk
dat we beter af zijn bij Venray. Dat
zou ook beter zijn voor de haven
en de industrie in Wanssum",
meent hij. In Meerlo ligt een half
uur voor sluitingstijd de opkomst
op 39 procent. "Ik heb op Horst
gestemd", zegt een man. "Het is
landelijker en ik heb het gevoel dat
die gemeente dichter bij de bur
gers staat dan Venray." André van
den Berg woont bijna vier jaar in
Meerlo. Hij is afkomstig uit Grub-
benvorst. Hij heeft dus ervaring
met Horst aan de Maas. "Natuurlijk
heb ik voor Horst gekozen", zegt
hij beslist. "Ik heb goede ervarin
gen met die gemeente. Het sociale
gebeuren staat er op een hoger
peil dan in Venray."
Dorpsraadslid Martin Janssen
zit achter de tafel. Hij is opgewekt.
"Het loopt prima hier. Ik heb een
vaag vermoeden dat de meesten
de voorkeur hebben voor Horst",
denkt hij. Een echtpaar heeft
zojuist gestemd én is verdeeld.
"We zijn afkomstig uit de stad en
wonen nu dertig jaar in Meerlo",
vertelt zij. "Het is een agrarische
gemeente die beter bij Horst
past. Ik kom vaker in Venray maar
de groenste gemeente wint het
vandaag." Haar echtgenoot denkt
er heel anders over. "Nee, ik heb
helemaal niks met Horst. Ik kom
in Venray voor de schouwburg, de
bibliotheek en de bioscoop. Ven
ray heeft een meer stads karakter.
Dat is in mijn ogen beter voor ons."
Ook in Tienray regent het flink.
Pascal Billekens, oud-doelman van
Wittenhorst, heeft zojuist gestemd.
Hij lacht. "Wat dacht je? Op Horst
natuurlijk. Dat zit nu eenmaal in
me. Venray is toch de grote aartsri
vaal", weet hij nog van de voetbal
velden. De opkomst is in diensten
centrum Zonnehof uitzonderlijk
hoog met 62 procent. "De mensen
uit Tienray zijn heel erg betrok
ken. Het leeft hier enorm", weet
een mevrouw achter de tafel.
"Ook bij de twee burgeravonden
waren er heel veel Tienraynaren."
Dorpsraadvoorzitter Anthony van
Baal constateert tevreden dat de
betrokkenheid in zijn dorp groot
is. "Dat zie je ook bij onze vergade
ringen." Van Baal vermoedt dat de
meeste Tienraynaren kiezen voor
Horst. Jac Janssen heeft de kran
ten goed gelezen."Horst en Venray
praten toch in hun eigen voordeel.
Daar trek me niet veel van aan",
aldus Janssen die het betreurt dat
Meerlo-Wanssum wordt opgehe
ven. "Ik vind het echt jammer dat
de gemeente verdwijnt. Hoe gro
ter, hoe onpersoonlijker. Ik heb
voor Horst gekozen omdat ik me
er meer betrokken bij voel dan bij
Venray."
Om tien voor drie is het een
grote modderpoel voor de ingang
van het Pastoërsweike in Swolgen
waar het stembureau zetelt. "Het
wordt tijd dat Horst of Venray hier
iets aan gaat doen", lacht Twan
Smeets die de voorkeur heeft voor
Horst. "Voor mensen uit Swolgen
is de afstand korter. En Horst heeft
de financiën beter voor elkaar.
Het maakt me eigenlijk niet eens
zoveel uit", zegt Smeets die zich
afvraagt of groter wel beter is. "Ik
heb geen idee hoe het straks voor
ons gaat uitpakken..Dat is kof
fiedik kijken." Meer dan de helft
van de kiezers (55 procent) is
geweest.
Vlak voor drie uur komt een
84-jarige Swolgenaar het stemlo
kaal binnen."Kan het nog", vraagt
hij. Er volgt een bevestigend ant
woord. "Ik heb vroeger lang in
Venray gewoond", vertelt hij. "En
toen viel me de gemeente al tegen.
Daarom lijkt me Horst het beste .Al
zal ik op mijn leeftijd er niet veel
meer van merken." Buiten slaat de
kerkklok drie keer."Het is zit erop.
We kunnen sluiten", klinkt het en
de deur gaat op slot.
Flinke investeringen voor betere verkeersafwikkeling
De Leunseweg krijgt in 2010
een ingrijpende opknapbeurt.
De gemeente trekt 950.000
euro uit om de weg te verbre
den met een derde rijstrook. In
de richting naar het centrum
(zuid-noord) komt een dubbe
le rijbaan. Andersom blijft er
één rijstrook die met een grote
middenberm (van 4,5 meter
breed) wordt afgescheiden
van de dubbele rijstrook. De
rotonde Leunseweg-Zuidsin-
gel krijgt aan de oostkant een
'bypass'. Zodat het verkeer dat
rechtsaf richting Brukske gaat,
gescheiden wordt van het ver
keer dat rechtdoor gaat naar
Vënray-centrum.
Vooruitlopend op de werkzaam
heden aan de Leunseweg wordt in
2009 een rotonde aangelegd op
het kruispunt Leunseweg-Pater-
slaan bij de Paterskerk. De kosten
bedragen 300.000 euro.
De Leunseweg - tussen de
rotondes bij het viaduct Deurne-
seweg en de Zuidsingel - wordt in
totaal ruim vijf meter breder. Dit
gaat ten koste van de groenstrook
aan de zijde van de sportvelden.
Het bureau Goudappel Coffeng
heeft een onderzoek uitgevoerd
naar dit drukke wegtracé. In de
ochtend- en avondspits ontstaan
er telkens files. Die komen snel
maar lossen ook weer vrij snel op.
's Avonds begint de stagnatie rond
16.45 uur maar tegen 18.00 uur
zijn de problemen alweer voorbij.
Er is niet alleen gekeken naar
het autoverkeer. Dagelijks zijn
er grote fletsstromen die via de
rotonde Leunseweg-Zuidsingel
naar het Raayland College gaan.
Daarnaast is er rekening gehou
den met allerlei ruimtelijke ont
wikkelingen in de omgeving. Zoals
de uitbreiding van WoonMax en
De Brier (de mogelijke komst van
Albert Heijn), een kantorencom
plex aan de Zuidsingel, de uitbrei
dingsplannen van Wieënhof en de
Oude Melkfabriek Een jaar gele
den is er de doorsteek over De
Hulst II gekomen, de weg de Voor
de bij discotheek Zenith. Dit heeft
geleid tot een verkeersafname op
de Leunseweg. Maar dit is slechts
tijdelijk want de Leunseweg zal in
de toekomst alsmaar drukker wor
den. Er moet daarom iets gebeu
ren om de verkeerstoename op
te vangen. Een groot knelpunt is
de rotonde Leunseweg-Zuidsingel
mede door de vele fietsers die bin
nen de bebouwde kom voorrang
hebben op het autoverkeer. Daar
door ontstaan er wachtrijen op en
voor de rotondes. Tussen 2004 en
2007, tot de openstelling van de
Voorde in mei vorig jaar, kende
de Leunseweg een verkeerstoe
name van 28 procent. Sinds de
komst van deze doorsteek over
De Hulst II daalde de verkeersin
tensiteit op de Leunseweg weer
met 11 procent. De twee belang
rijkste zaken zijn de aanleg van
een bypass aan de zuidoostkant
van de rotonde Leunseweg-Zuids
ingel en de uitbreiding naar twee
rijstroken in zuid-noordrichting.
De twee rijrichtingen worden
fysiek afgescheiden door een mid
denberm van 4,5 meter. Er is voor
deze breedte gekozen zodat auto's
met pech er makkelijk kunnen
staan zonder het doorgaande ver
keer te hinderen. Ook kan de weg
dan veiliger worden overgestoken
door fietsers en voetgangers. De
middenberm wordt alleen onder
broken bij de afslag naar de Aca
ciastraat. Dit betekent dat auto's
vanaf de opritten bij woonhuizen
en bedrijven alleen nog de eer
ste rijbaan kunnen nemen. Als ze
de andere richting uit willen, dan
moeten ze keren op de rotonde.
Aan beide zijden van de Leun
seweg blijven er twee eenrich-
tingsfietspaden. Het fietspad met
trottoir en groenstrook een de
oostkant, langs de huizen en de
bedrijven, blijft liggen. Aan de
westzijde schuift alles ruim vijf
meter op vanwege de midden
berm en de derde rijbaan.
Op de rotonde Leunseweg-
Zuidsingel worden de drie rijstro
ken op de zuidelijke en oostelijke
tak van de rotonde fysiek van
elkaar gescheiden met een tus-
senbreedte van minimaal twee
meter. Dit wordt gedaan voor de
veiligheid van de fietsers die zo
gefaseerd kunnen oversteken. De
fietsers moeten hier drie rijstro
ken oversteken om de overkant te
bereiken.
Uit verkeersmodellen blijkt dat
de wachtrijen voor het verkeer
vanuit zuidelijke richting op de
rotonde Leunseweg-Zuidsingel in
de ochtendspits straks geheel zijn
verdwenen. Dit geldt niet voor
het verkeer dat vanuit de oost
kant (Brukske) komt. Op de oos
telijke tak van de rotonde zal in
deze spitsperiode nog steeds een
wachtrij van bijna 350 meter staan,
net zoals in de huidige situatie. De
maatregelen bieden ook geen ver
betering voor de afwikkeling van
het verkeer uit noordelijke rich
ting. Op de noordelijke tak van de
rotonde Leunseweg-Zuidsingel
blijft in de ochtendspits, zoals nu
al het geval is, een wachtrij van
circa 200 meter staan.
Tijdens de avondspits zullen er
geen lange wachtrijen meer zijn
rondom de rotonde Leunseweg-
Zuidsingel. Op alle vier de takken
blijven de wachtrijen beperkt tot
maximaal 150 tot 200 meter.
Nog dit jaar worden er enkele
kleine aanpassingen gedaan om de
veiligheid en de doorstroming te
verbeteren. Zo wordt de rotonde
bij het viaduct Deurneseweg vol
ledig rondgemaakt.Ter hoogte van
Wieënhof komt een doorgetrok
ken middenstreep zodat het auto
verkeer hier niet meer linksaf kan.
Fietsoversteken worden verbeterd
en er komt een groter plateau op
de kruising met de Acaciastraat.
Regenachtige dorpspeiling in Meerlo-Wanssum
Meldersloseweg 6
A73 afsl. 11 - HORST
Donderdag 10 april 2008 - Pagina 5
Modecentrum Frans Theelen
St. Lambertusplein 12 Horst
www.mooidemooistemode.nl
Bezoek onze showroom:
Heidseweg 33, Venray-Heide T 0478 533000
www.comfortabel-wonen.com
de COMFORTABEL
WONEN aanpak
