Tonnen huisraad van Noord-Holland naar verwoest Venray
EN MAAS
Donderdag 15 augustus 2002 - Pagina 13
Zelfs de ellende van '40-'45 had schenken aan het goede doel niet uit de Hollandse volksaard verdreven
Ia de Hongerwinter bij Hutjens Iftiawohe .mj
werden duizenden Z. wal vVdyCn5 VOI
Nooi
In de Hongerwinter van
jl944 werden duizenden
loord-Hollanders gered
[oor voedsel dat was aange
leverd vanuit het zuiden.
Toen de Duitse bezetters een
half jaar later vertrokken
waren, mochten zuidelijke
jprovincies op hun beurt
rekenen op noordelijke
hulp bij de wederopbouw
van hun verwoeste steden.
Zomer 1945 startte de hul-
pactie Haarlem helpt Ven-
ray! Inwoners van Haarlem,
Heemstede en Bloemendaal
schonken massaal huisraad,
meubels, glas en speelgoed.
Een vergeten fragment nage-
schiedenis van de periode
'40-'45. Vandaag (donder
dag) is het op de kop af 57
jaar geleden dat de hulpgoe
deren vanuit Haarlem in
Venray arriveerden. Oud-
Venrayse Nicole van den
Bosch maakte in mei een
isfeerverhaal voor het Straat
journaal in Haarlem.
"Alles lag in puin in Venray,
de kerk, de huizen, de wegen.
[Thuis was er niks meer, zelfs
[geen stoel om op te zitten of
een vork om mee te eten."
SLouis Rutten (72) (de Venray-
naar overleed in mei van dit jaar
kort na het verschijnen van het
artikel in het Straatjournaal,
red.) komt na de evacuatie als
veertienjarige jongen op Sinter
klaasavond 1944 terug in Ven
ray. Hij herkent slechts de con
touren van zijn ouderlijk huis.
Er blijkt een granaat doorheen
geslagen. In afwachting van een
levensteken van zijn ouders -
van wie hij werd gescheiden
door het uitbreken van de oor
log - bouwt hij provisorisch het
huis weer op.
Rutten: "Ik had het dak voor
[driekwart bedekt met dakpan
nen uit ruïnes. Met zeil probeer
de ik de zaken op orde te bren
gen. Ik sliep op de grond op
zolder, want beneden lag alles
in puin." Liter krijgt Rutten een
bed van de Hulpactie Rode
Kruis (HARK), mede dankzij de
inzamelwoede van Haarlem en
^R7i omstreken.
Hoewel Zuid-Limburg in sep
tember 1944 door de Amerika
nen is bevrijd, wordt er in de
ftaord-Limburgse Peel nog drie
maanden hevig gevochten. Dui
zenden granaten leggen Venray
in puin. De verplichte evacuatie
is ten einde en 16.000 inwoners
kunnen terug naar hun verniel
de en leeggeplunderde huizen.
Augustijner pater Valentinus
Hutjens, leraar aan het Trini-
teitslyceum in Haarlem, ziet de
puinhopen in het zuiden tijdens
een bezoek aan Nijmegen, waar
hij heeft gestudeerd. Op 27 juni
1945 keert hij terug in Haarlem.
Aangedaan door de ellende ont
staat bij Hutjens het idee om
middelbare scholieren een inza-
melactie te laten houden voor
het getroffen gebied. Het ligt
ook nog vers in het geheugen
dat tijdens de actie Zuid helpt
Noord auto's vol levensmidde
len vanuit het zuiden naar
Noord-Holland trokken om hon
gerende stedelingen de winter
door te helpen. Hutjens' voor
stel vindt meteen steun bij Daaf
Geluk, wethouder van Onder
wijs in Haarlem.
Op 5 juli 1945 - exact twee
maanden na Bevrijdingsdag -
vergaderen de leiding van de
scholen en Nederlands Volks
herstel Haarlem, over het 'Tien
scholenplan' van pater Hutjens,
later stichter en eerste rector
van het Mendelcollege. Er
wordt een actiecomité gevormd
met wethouder Geluk als voor
zitter. Scholieren zullen de spil
van de actie vormen. In diezelf
de dagen wijst de overheid Ven
ray toe aan Haarlem als 'pete
kind' in een landelijk
adoptieplan. Zo wordt Venray
het doel van de actie.
GOUD DER AARDE
Ton Nelissen krijgt in die tijd
les van pater Hutjens. Nelissen,
inmiddels 71 jaar: "Het was een
fijne man waar iedereen wel
voor wilde lopen. Als scholie
ren gingen we met leerkrachten
de deuren langs om spullen in
te zamelen. Ja, daar werd je
warm voor gemaakt op school.
Hutjens was een sympathiek
mens die het goed wist te bren
gen."
Nelissen ziet zichzelf weer
met een handkar en met paard
en wagen door de straten van
Haarlem trekken: "Mensen
reageerden zeer positief. Er
werd naar mijn idee ook veel
opgehaald, terwijl het hier in
die jaren natuurlijk ook niet
allemaal de rijkdom en het goud
der aarde was. Echt oude meu
belstukken waren er niet zo gek
veel, want in die koude winter
in '44 was alles in de kachel
gestopt om in leven te blijven."
Daaf Geluk schrijft namens
het actiecomité aan alle middel
bare scholieren een brief met
het verzoek de stad uit te kam
men. Uit dat schrijven: "Het
wordt een razzia van naasten
liefde, waar de slavenjachten
van afgelopen jaren bij in het
niet zinken." Iedere school
krijgt een wijk toegewezen, die
men verdeelt onder de leerlin
gen. De scholieren worden er
in de brief op aangesproken dat
'ze moeten beseffen hoeveel
mazzel ze hebben dat hun huis
er nog staat met alle meubels
erin'. Geluk sluit de brief af
met:
Vooruit nu, niet bang voor
Venray liep massaal uit om de hulpgoederen uit Haarlam binnen te halen.
teleurstelling.
vermoeidheid,
tegenvallers.
Vooruit voor Nederland.
Vooruit in naam der Konin
gin.
Gewapend met posters, een
persoonlijk actielegitimatiebe
wijs en het motto 'Beter één
kamer leeggeruimd, dan het
hele huis in puin!' gaan de leer
lingen op pad. Volgens Nelissen
was de actie goed aangekon
digd. mensen wisten ervan.
"We belden gewoon aan of we
gingen met een ratel door de
straten. De actie sprak zeer aan.
Het was bekend hoe men daar
in het zuiden in nood zat."
De Haarlemse bioscopen ver
tonen in juli 1945 een speciale
Polygoon-film over het ver
woeste Venray. Het commen
taar: "Alles is door het steeds
aanhoudende granaatvuur in
puin vergaan. In de ernstig
gehavende huizen wonen weer
mensen maar het ontbreekt hen
aan alles. Als wij hun noden
zien dan begrijpen wij Haarlem
mers pas hoe rijk wij zijn. Dan
voelen wij dat het plicht is te
geven, te geven wat wij kun
nen. Beter één stoel naar Ven
ray, dan tien op uw zolder!"
Ook in lokale bladen en in
een speciaal hulpactiekrantje
worden mensen aangespoord
om te geven, met suggesties en
al:
Wat u geven zult:
Kleedingstukken
-vergeet
Tallloze vrachtwagens met goederen kwamen via de huidige Raadhuisstraat Venray binnen.
vooral de mannen en de babies
niet.
Meubelen - Venray zit zonder
kasten.
Bedden met toebehooren.
Seviesgoed, eetgerei.
Hebt u gedacht aan teilen en
emmers, nest-schalen, stoffer en
blik, bezems, waschlijnen,
waschknijpers, kleerenhangers,
naaigerei, timmergereedschap,
wekkers, schrijfbehoeften, toi
let-artikelen?
DANKBARE KRETEN
De scholieren trekken van 23
tot 28 juli langs de deuren.
Daarna besteden velen hun
zomervakantie aan het sorteren,
inpakken en verzenden van de
goederen. Het vervoer van
Haarlem naar Venray lijkt een
probleem te worden, maar na
diverse oproepen in de krant
zijn er meer handkarren te leen
dan men aankan en worden er
door het leger en particuliere
transportondernemers voldoen
de vrachtauto's beschikbaar
gesteld om het transport voor
elkaar te boksen.
Eén van die ondernemers is
Loek Nelissen (86), broer van
Ton en ook Haarlemmer van
origine, maar sinds augustus
1945 met zijn bouwbedrijf
gevestigd in Venray: "Ik had
gehoord dat er in Venray een
groot tekort was aan aanne
mers." Nelissen moet op de
kaart zoeken waar het plaatsje
ligt. Hij denkt er in augustus
1945 voor een jaartje naar toe te
gaan, maar woont er nu nog
steeds.
Nelissen: "We reisden op een
neer met ploegjes uit Haarlem.
Bouwvakkers die dan een of
twee weken weg waren. Je ver
trok om zes uur 's ochtends en
meestal was het half twee 's
middags voordat je in Haarlem
was. Er was gebrek aan alles.
Alles was op de bon, ook benzi
ne. De autobanden waren oud,
ik had een keer vier lekke ban
den onderweg naar Haarlem."
Nelissen neemt gedurende
een half jaar regelmatig spullen
mee voor de HARK in Venray.
"In heel Haarlem was men
ermee bezig en wij hebben
onze vrachtwagens ingezet. Dat
deed je omdat je het kon. Dat is
verder geen heldendaad."
In juli 1945 verschijnen ook
berichten over de 'adoptie' in
De Zwijger, destijds het lokale
weekblad van Venray en oms
treken. De eerste reactie is nog
voorzichtig omdat er al 'zoveel
pogingen waren gedaan om het
meest nodige voor onze arbei
ders, boeren en zakenlieden los
te krijgen bij de ontelbare
bureaus en meestal slechts met
gering resultaat', meldt De Zwij
ger. Maar al snel blijkt hoe fana
tiek en doortastend de Haarlem
mers zijn en ook de Limburgers
worden enthousiast.
De HARK in Venray wordt
belast met de leiding over de
ontvangst en verdeling van de
goederen uit Haarlem. Er vol
gen oproepen voor Venrayse
vrijwilligers om het project ook
aan die kant soepel te laten ver
lopen. "Wij zullen zelf ook han
den uit de mouwen moeten ste
ken!" stelt de HARK in de lokale
krant.
Op dinsdagavond 14 augustus
1945 verzamelt het eerste offi
ciële konvooi zich op de Grote
Markt in Haarlem: dertig grote
verhuiswagens en vrachtauto's.
Voor het vertrek houden burge
meester Reinalda en één van de
leerlingen nog een toespraak op
het bordes van het stadhuis.
Pater Hutjens, Daaf Geluk en
een twintigtal scholieren wor
den enthousiast uitgezwaaid.
In Venray hangen erebogen
met spandoeken vol welkome
en dankbare kreten in de stra
ten, want op 15 augustus zal het
konvooi hulpgoederen uit Haar
lem arriveren. De dag van Maria
ten Hemelopneming wordt
spontaan uitgeroepen tot 'Feest
dag der Naastenliefde'. Heel
Venray is uitgelopen voor een
vreugdevol welkom.
Ties Martens staat boven de
wachtende menigte op het bor
des van het gemeentehuis als
voorzitter van het ontvangstco
mité. Martens, inmiddels 87
jaar: "Ik was lid van de toneel
club en ik geloof dat de deken
van de kerk mij gevraagd heeft.
Op het bordes riep ik met een
microfoon om waar het kön-
vooi zich bevond. Een ordon
nans reed van het konvooi met
een vliegende vaart op de
motor terug naar Venray om mij
te vertellen waar ze waren,
want telefoon was er niet. En ik
riep: ze zijn nu in Boxmeer!
Dan hoorde je een enorm
gejuich van het publiek. En ver
volgens riep ik: ze zijn in Over-
loon! Toen klonk er een oorver
dovend gejuich, ze waren er
bijna. Zo ver als ik kon kijken
zag ik mensen. Je kende wel
drukte bij de kermis of een pro
cessie, maar zo vol als de stra
ten toen waren, dat had ik nog
nooit meegemaakt."
WOEDE EN WANHOOP
Deken Berden huilt tranen
van ontroering volgens Mar
tens, en ook de presentator zelf
kan even niks zeggen op het
moment dat het konvooi Ven
ray binnenrijdt. "Het was prach
tig. Je had ineens het gevoel dat
je er niet alleen voor stond."
De Haarlemse scholieren blij
ven een paar weken in Venray
logeren om mee te helpen. Het
HARK-bureau in de Grotestraat
in Venray coördineert aanvra
gen van de inwoners en staat
onder leiding van Paula Rutten-
Tielen. Rutten-Tielen (82), des
tijds maatschappelijk werkster
in Venray: "Bij huisbezoek wer
den de meest urgente zaken
genoteerd die in dat gezin
nodig waren. Als er dan een
vrachtwagen uit Haarlem bin
nenkwam, werd dat gesorteerd
en wij probeerden zo rechtvaar
dig mogelijk een verdeling te
maken. Ouderen en grote gezin
nen, met zes of meer kinderen,
kregen voorrang."
Bij de schooljeugd was het
bekend: de HARK heeft hulp
nodig. Ook Louis Rutten meldt
zich. "Je ging wel helpen, maar
de volgende dag moest toch je
huiswerk af zijn", vertelt Rut
ten, "ik reed mee op een oude,
krakkemikkige vrachtwagen
naar de kerkdorpen, zoals Mer-
selo en Leunen. Het liefst zat ik
gewoon in die wagen, ook al
rammelde het aan alle kanten.
Het was net de Dikke en de
Dunne. Ik hielp met spullen
eraf tillen en dergelijke. Mensen
reageerden blij, vooral als het
bruikbaar was wat ze kregen."
De stroom goederen uit Haar
lem bleef niet bij dat ene kon
vooi. Paula Rutten-Tielen zegt
dat ze het nooit meer zal verge
ten dat er ooit een zending
pispotten arriveerde: "De
waterleiding werkte niet, dus
dat waren voorwerpen die 's
nachts vaak nodig waren, zeker
in grote gezinnen. Nou, we heb
ben slaande ruzie om die
pispotten gekregen." Tekort
was er altijd, of het nu om bed-
lakens, handdoeken of stoelen
ging. Er werden altijd mensen
teleurgesteld.
Rutten-Tielen: "Het verdelen
van de spullen was geen makke
lijk werk, er werd flink geschol
den uit woede en wanhoop.
Maar soms wras je ook zo ont
roerd door de vreugde van men
sen die met zo weinig tevreden
waren. Wat kon je mensen toen
Alleen al in de maand november ontving 'Haarlem helpt Venray':
4654 stoelen
999 tafels
291 kasten
104 theemeubels
140 uurwerken
456 kachels
218 gasstellen
752 kisten met textiel
1547 kisten met aardewerk
615 bedden
230 kinderledikanten
171 wiegen
942 matrassen
534 lampetkannen
312 waskommen
1600 kg draadnagels
176 blokschaven
260 zagen
45 bijlen
26 pikhouwelen
340 scheppen
25 naaimachines
Glas 1.000 m2
Verder: grote partijen emaille, keukengereedschap, speelgoed,
lepels, vorken, messen, enz.
Totaal vervoerd:
4 schepen met 1600 ton
34 vrachtwagens met 340 ton
3.000 m2 glas
nog in- en ingelukkig maken
met de meest simpele dingen.
Een mes en een vork bijvoor
beeld om weer gewoon te kun
nen eten. Dat was toch prach
tig.".
Ook Louis Rutten weet van
die onvrede: "De mensen die de
verantwoordelijkheid hadden,
waren van goede wil, maar niet
deskundig. Als je verbaal sterker
was dan degene die op dat
moment uitdeelde, mocht je
toch iets meenemen. Hoe dan
ook, het is wel een troost
geweest dat de Haarlemmers dit
voor ons deden. Des te meer
omdat die mensen honger had
den geleden, maar in materiële
zin veel minder hadden gele
den. Overigens bleken er voor
de actie hele zolders te zijn
opgeruimd, want er kwamen
dingen waar mensen nou niet
direct op zaten te wachten,
zoals bijvoorbeeld een badpak
of een schilderij."
Op 25 en 26 augustus 1945
geven leden van de Venrayse
toneelvereniging drie keer de
voorstelling 'De mensch Hioob'
in de Haarlemmerhout. Ties
Martens speelt de rol van de
notaris en de duivel: "Haarlem
heeft veel voor ons gedaan, we
wilden graag een tegenprestatie
leveren. Het stuk is geschreven
door pater Jac Schreurs en gaat
over de ondergang en de herrij
zenis van Venray, een moderne
versie van het verhaal van Job.
De Haarlemmers waren erg
enthousiast, de tribunes zaten
elke voorstelling bomvol."
SOLIDARITEIT
Half november 1945 ver
schijnt een tweede krantje van
het comité Venray-Nijmegen.
Onder het motto 'Ruiten is
troef wordt er glas ingezameld,
zodat nog vóór de winter in elk
Venrays huis één kamer voor
zien is van ruiten. Er is ook een
oproep wegens Sinterklaas: een
speciale speelgoedactie.
Deze inzameling wordt een
groot succes. Uiteindelijk kun
nen niet alleen Venray - en Nij
megen dat van meet af aan ook
'petekind' was. worden voor
zien, maar ook de Haarlemse
kindertehuizen krijgen per kind
twee stuks speelgoed. Oud-
Haarlemmer Ab Bruins (64)
woont al bijna drie decennia in
Venray, maar kan het zich nog
als de dag van gisteren herinne
ren. Zijn school in de Amster
damse buurt deed fanatiek mee
aan de actie: "Als kind heeft dat
een enorme indruk op me
gemaakt, want ik was net acht
jaar oud. Ik heb een houten
speelgoedauto weggegeven,
waar ik erg aan gehecht was."
Zijn oom had de auto met een
figuurzaag in de oorlog
gemaakt. Er was immers niks.
Bruins: "Er zaten raampjes in en
ik heb hem zelf nog knalgeel
geverfd en de wielen rood. Ja,
je wilde gewoon helpen, dat
hoorde erbij. De solidariteit was
toen heel groot, dat vind je
tegenwoordig niet meer."
De Venrayse kinderen wor
den niet overgeslagen door Sin
terklaas en Venray komt de win
ter door met glazen ruiten uit
Haarlem en omstreken. In okto
ber 1946 is de laatste glasactie,
dan is er voldoende glas is inge
zameld voor Venray en Nijme
gen. Op 10 december 1946
wordt de Haarlem-helpt-Venray-
actie officieel afgesloten; de
Venrayse burgemeester Janssen
schenkt namens de lokale
bevolking een glas-in-loodraarh
als dank aan de gemeente Haar
lem. Zijn Haarlemse collega Rei
nalda neemt het raam met de
symbolisering van de hulpactie
in ontvangst. Dit Venrayraam is
nog steeds in het Haarlems stad
huis te bewonderen.
Het eindverslag van Neder
lands Volksherstel Haarlem sluit
af met:
En al werd deze actie opgezet
en gevoerd louter en alleen om
te helpen zonder enige specula
tie op dergelijke bewijzen van
dankbaarheid, toch verheugen
wij ons over deze geschenken,
al was het alleen maar om het
nageslacht te toonen, wat de
Haarlemsche burgerij in de
jaren 1945-1946 voor haar
getroffen landgenooten offerde.
Het Haarlemse transport maakte een ware triomftocht door het centrum van Venray.
