xpositie over
ili Marleen
Jan 'Ingen Engel' tot 'In het Upke'
Avond
vierdaagse
Manders
Diefstal uit
bedrijf
Gewond
Winkeldief
'T VEWROJS LAEVE GETAEKEND
Uitslag prijsvraag open dag 75 jaar Versleijen Oirlo
oagj
en maas
Donderdag 2 mei 2002 - Pagina 11
n&W ff-:k War net i asHhvnriev
1 Hanna ScAty ijvtHa
itie
In het oorlogsmuseum zijn unieke stukken te zien
iet Nationaal Oorlogs- en
imuseum in Overloon is
vorige week de fraai
{egeven expositie Lili
n te bezichtingen. Lili
!n geeft op ontroerende
inzicht in het ontstaan,
irspreiding en tenslotte
■ldsucces van het sim-
I liedje Lili Marleen, in
geschreven door Hans
■zegt Lcip over de expositie:
is jong en verliefd op twee
tegelijk, Lili. een groente-
jpstertje en .Marleen, de
er van een arts, Op de
van de 4e april 1915 stond
wacht, toen ze beiden langs:
en om me gedag te zeggen,
ik de volgende dag naar
AD int zou gaan. Angst voor de
mst aan het front zette me
een gedichtje te schrijven
Af'Jde twee meisjes en dat werd
irleen. Ik was bang dat ik ze
meer terug zou zien." Het
ele kladpapiertje waarop de
van deze hit werd geschre-
het begin van de expositie.
=eoi§r vindt men er films,
•kbladen dagboeken, inter-
heij
actieve interviews, kledingstuk
ken, foto's, boeken, posters,
snuisterijen, radioapparatuur,
grammofoonplaten en een
muziekbar, waar de bezoeker ver
schillende versies van het lied kan
oproepen en hoe dit liedje
geschiedenis schreef. Het simpele
melodietje 'the tune you can play
with one hand', veroverde de
wereld toen in 1941 Radio Belgra
do door de Duitsers werd
gebruikt voor propaganda-uitzen-
dingen naar het bezette Noord-
Afrika. Een vast groetenprogram-
ma eindigde elke avond om 21.57
uur met Lili Marleen, het schatje
van elke soldaat'. De Duitse uit
zendingen werden door de Brit
ten opgevangen en ook zij ont
dekten Lili Marleen. De
Duitstalige versie, beroemd
gemaakt door Laic Andersen werd
vertaald in het Engels, omdat de
legerleiding niet wilde dat solda
ten het lied van cle vijand zongen.
Vera Lynn, maar vooral Mariene
Dietrich maakten het tot een
wereldhit. De Amerikanen onder
scheidden Dietrich met de Medal
of Freedom, eveneens in de expo
sitie te zien, net als het Legion
d Honneur, die zij van de Fransen
ontving. Vele films werden er
gemaakt rond Lili Marleen. Tij
dens de oorlog verscheen een
Britse propagandafilm, waarin de
gevluchte Duitse zangeres Lucie
Mannheim een bittere versie van
Lili Marleen vertolkte. Deze
indrukwekkende film staat in het
hart van de tetoonstelling. De
bekendste naoorlogse versie is die
van Reiner Werner Fassbinder
met Ilanna Schygulla. Daarin is ze
tastbaar aanwezig in filmfragmen
ten, maar ook met affiches en de
ontwerpen voor de kleding die
Schygulla droeg. Naast de ontwer
pen zijn ook de jurken zelf te
bewonderen op de 'showstair',
waar ook avondkleding van Marie
ne Dietrich en Lale Andersen is
geëxposeerd. Bijzonder is de aan
wezigheid van het bronzen stand
beeld, dat in het centrum van de
stad Munster voor Lili Marleen is
opgericht.
Een speciale gemeenteraadsbij
eenkomst verleende toestemming
het beeld voor deze expositie
naar Nederland uit te lenen. 140
Bruikleengevers uit de hele wereld
verleenden medewerking aan deze
sfeervolle expositie die tot 31
december te bewonderen is.
Over vijf weken begint de jaar
lijkse Avondvierdaagse. De afstan
den zijn 3, 5, 10 en 15 km per
dag. Het inschrijfgeld is vier euro.
Wilt u één dag wandelen, dan
betaalt u twee euro. Alle deelne
mers ontvangen elke dag op de
rustplaats een traktatie. Boven
dien ontvangen alle deelnemers
een herinneringsmedaille.
Iedereen kan deelnemen, jong
en oud, groot en klein, alleen of
met z'n tweeën, met een klein
groepje of met een grote groep,
De start en finish zijn dit jaar weer
op het Schouwburgplein.
Op zondag 9 juni doen alle
deelnemers mee aan het défilé
door het centrum van Venray. Dit
défilé wordt opgeluisterd door
een tiental muziekkorpsen uit
Venray en omgeving. De start is
om 16.45 uur. Wilt u deelnemen
met een school of een vereniging
dan nodigen zij u van harte uit
voor een informatiebijeenkomst
in de kantine van sporthal De
Wetteling op dinsdag 14 mei om
20.00 uur.
Voor meer informatie kunt u
terecht bij: Stichting Avondvier
daagse Venray. telefoon 06-
10202006 of mevr. G. v. Ham-Fre-
derix, Kerkpad 1 Venray, telefoon
583765.
Staatssecretaris Ybema van Eco
nomische Zaken heeft metaalbe
drijf Holmatro industrial rescue
equipment (Raamsdonksveer) de
Metaalunie International Business
Award uitgereikt. Holmatro ont
ving deze prijs bij de Metaalunie
in Nieuwegein. Aan deze prijs is
een geldbedrag van 5000 euro
verbonden. De jury kende de
Award aan Holmatro toe voor de
structurele bewerking van buiten
landse markten en de snelle groei
van het bedrijf op de wereldmarkt
ondanks zware concurrentie. De
jury nam ook in haar oordeel de
pragmatische aanpak mee en
legde tevens de nadruk op pro
ductvernieuwing.
•De vier overige genomineerden
voor de Metaalunie International
Business Award waren Leenstra
Machine- en Staalbouw in Drach
ten, Eijkelkamp Agrisearch Equip
ment in Giesbeek, Manders Indus
tries in Merselo en Menzing
Industriële Toelevering in Haaks
bergen.
Bij een inbraak in een bedrijf
aan het Keizersveld hebben onbe
kenden zondagavond diverse
computers met randapparatuur
weggenomen. De waarde ervan is
(nog) niet bekend. Om in het
bedrijfspand te kunnen komen
werd een ruit vernield, waarna de
sleutel die op het slot van het
raam stak, kon worden gebruikt.
In de kantoorruimten die zodoen
de bereikbaar waren, werden, ver
schillende computers losgekop
peld en meegenomen. De politie
vermoedt dat er meer dan een
dader aan het werk is geweest. In
de omgeving werd een onderzoek
ingesteld naar sporen en ook het
pand werd op sporen onder
zocht. Het vermoeden bestaat dat
de daders hun auto op een naast
gelegen parkeerplaats hebben
geparkeerd en de politie verzoekt
dan ook getuigen of passanten die
iets verdachts hebben opgemerkt,
dit te melden.
Een 21-jarige inwoner van
Oirlo moest in het ziekenhuis
worden behandeld aan een
wond in zijn gezicht, waarbij
tien hechtingen nodig waren.
Hij liep het letsel op na te zijn
geslagen door een 19-jarige
inwoner van Venray.
In eert drukke horecagelegen
heid viel cle 2-1-jarige man uit
Oirlo tegen de Venraynaar aan.
De Venraynaar dacht een klap te
hebben gekregen en sloeg enkele
malen terug. Hierdoor viel het
slachtoffer van een trapje en werd
nog enkele malen geslagen. Het
slachtoffer is waarschijnlijk in op
de vloer liggende glasscherven
gevallen. De verdachte werd aan
gehouden en reageerde geschrok
ken nadat hij van de politie hoor
de dat het slachtoffer flink
gewond was geraakt. Hij heeft zijn
excuses aangeboden. Tegen hem
wordt proces-verbaal opgemaakt.
De politie heeft woensdagmid
dag in een winkel aan de Bleek
een 43-jarige man uit Venray aan
gehouden op verdenking van
winkeldiefstal. De man probeerde
een blikje bier ter waarde van
0,36 Euro mee te nemen zonder
te bet,alen. Hij werd meegenomen
naar het politiebureau voor ver
der verhoor. De zaak zal worden
afgehandeld door middel van snel
recht.
Zondag 14 april jl. was het een
drukte van belang bij het 75 jaar
jonge Versleijen uit Oirlo. Versle
ijen Detail presenteerde de nieu
we tuinmeubeltrend 2002. Ook
op het gebied van tuin- en parkma
chines stond alles weer netjes in
het gelid voor het aankomend
tuinseizoen. Primeur op dit gebied
was de Stiga Park diesel tuintrac-
tor waar ontzettend veel van ver
wacht wordt. Versleijen Installatie
Techniek (o.a. centrale verwar
ming, sanitair, Ioodgieterswerk)
scoorde veel aandacht met het
IBA-systeem (Individuele Behande
ling Afvalwater). Dit systeem is
speciaal bestemd voor diegene die
in het buitengebied wonen en niet
op het riool aangesloten worden.
Versleijen Agri was uiteraard ook
van de partij en wel in de vorm
van een heuse beurs. Opvallend
hierbij was de presentatie van het
gloednieuwe twee etage scharrel
systeem. Ook op het gebied van
groepshuisvesting had het Oirlose
bedrijf het nieuwste van het
nieuwste. Onder het motto 'wiè
jarig is trakteert' werd een prijs
vraag uitgeschreven waar maar
liefst 965 goede inzendingen uit
rolden. Uit deze inzendingen wer
den drie winnaars geloot tw: 1.
dhr. en mevr. Jeiiniskens, St. Cat-
harinastraat 2e, Leunen; 2. dhr. en
mevr. Vergeldt, Over de Beek 1
Tienray; 3- dhr. en mevr. Loonen,
Meerloseweg 10. Oirlo. Extra 'kin-
der' prijswinnaars van een Fischer
Firefighter zijn geworden: Zeb
Creemers, Tienrayseweg 6, Meer-
lo; Paul Vervoort, Bergsven 6, Zij-
taart; NNiek öommans, Heesakker
5, Oirlo.
de plaats, waar nu "het
ligt, lag ongeveer 450
;eleden een herberg met
Jereenvolgens namen als
ïngel", "de Strael", dan
"de Engel", "het Hert" en
het Upke. De herberg
eeuwen lang gelegen aan
rote Markt, net als her-
"de Swaen".
ide waren ze strategisch
[en aan het kruispunt van
elkaar kruisende han-
ivegen, namelijk de weg
Venlo, als parallelweg van
dichter bij de Maas gele
route én de weg, komende
luitsland, die via Well en
ly dwars door de Peel
else dijk) richting den
Breda en Antwerpen
1. Herberg "den Engel"
het "maenboeck", een soort
nhoek van de Grote Kerk in
av (1531-1554), dat in 1542
euwd wordt, staat te lezen,
n 1542 Derick ingen Engel
aan de Grote Kerk twee
emlten (ca. 1 liter) wijn moet
des, en. Omdat deze verplichting
Ur terugkwam en als "last"
tt pand drukte, zien wij deze
cht clan ook telkens door de
tollende opeenvolgende nit
's van het pand gedaan wor-
Daarom weten wij ook zo
r, dat deze "den Engel" als
ning, veel ouder is dan de
je "den Engel".
1533 had hij nog een verschil
lening met de pastoor van
istorale laathof, omdat deze
"de, dat de herberg ook aan
belastingplichting was.
dringen Engel wist hem te
fa, dat zijn "huys dem Fiir-
von dem Landt gewynslich
'lende weir", Deze Derick
Engel,heeft ook een bas-
loon gehad, zoals blijkt uit
Jroces van 1565. Vermoede
is dit kind verwekt bij Eva
ten (Merselo?). Na Derick's
'moest dit kind onderhou
wden totdat het "mundig"
3'Jit een deel van de nalaten-
'van Derick. Daarover ont-
onenigheid.
2. Herberg "de Strael"
«opvolger van voornoemde
v dingen Engel komen wij in
m kerkelijke en wereldlijke
P 'i'ven de naam van Conraedt
-1 11 Strael 1520 - 1580)
be'
Frii Wraedt ingen Strael heette
"lijk Conraedt Pullen. Hij was
"»wd met Agnes Verdellen,
ochter van'Adolphus Verdel- -
P[ Cn Catharina Coninx. Zijn
Senote zal na zijn dood nog
nlang de herberg runnen als
>pSÏ ^n (Agnes) ingen Strael. Dal
zij een Agnes Verdellen is, weten
wij uit cle zogenaamde Coninx-
gynealogie, die heel interessant
materiaal bevat, maar toch kri
tisch gehanteerd moet worden.
Zo vermeldt de onbekende
maker, dat in het daarin genoem
de gezin "Pullen-Verdellen" twee
Margaretha's voorkomen, die later
allebei getrouwd zijn. Niet alleen
wij hebben hierbij toch onze
vraagtekens gezet, ook de priester
Jan Henskens (Henschenius) als
verre nazaat van deze familie Pul
len-Verdellen doet dit in 1678
ook. Hij. heeft toen net als wij,
vastgesteld, dat zijn overgroot
moeder Margaretha geen Pullen
kon zijn. maar een vrouw uit een
andere familie, die met een Pullen
getrouwd was.
Uit nostalgie naar zijn geboorte
plaats "Straelen" in Duitsland zal
Conraedt Pullen zijn herberg wel
licht "de Strael" genoemd hebben
en zullen de mensen hem algauw
Conraedt ingen Strael zijn gaan
noemen. Deze naam wordt later
gewoon de familienaam "Ingen
Strdel". Op het uithangbord
plaatst hij, zoals later blijkt, de
gevederde pijl (Strael) uit het
wapen van de stad Straelen. Dit
wapenteken komen wij nu ook
tegen (weliswaar gestileerd) in
het Wapen van de gemeente Ber
gen (Lb) en nog eerder in het
schepeiidomszegel van de sche
penstoel van Well (Lb).
Nakomelingen van Conraedt
Pullen, alias Ingen Strael, en
Agnes Verdellen
Uit dit gezin komen, al dan niet
in Venray geboren, zes kinderen
voort (tussen 1540-1555). In wil
lekeurige volgorde:
1. Mettel (Metgen Pullen): zij
trouwt met de Venrayse chirur
gijn, Magister Anthonis Bruyns
(zie Coninx-stamboom). Deze chi
rurgijn heeft in Venray nogal wat
"ingrepen" verricht. Zijn vrouw
sterft 1596 en haar broer Jacob
Pullen, alias Van Straelen of Ingen
Strael, wordt dan voogd van de
kinderen.
2. Margaretha Pullen; zij trouwt
met Franciscus Vogels. In deze
Vogels-stamboom zien 'wij 'de
voornaam Peregrinus verschijnen
cn daarna in dc familie Van Dael
terecht-komen. (Peregrinus van
Dael) Peregrinus Vogels werd de
eerste pastoor van
I.everoy, toen de parochie daar
in 1617 werd opgericht.
3. Heer Peter Pullen; hij werd
geestelijke en bedienaar van het
officium en beneficium Van het
St. Nicolaas altaar in de Grote
Kerk. evenals zijn broer Peregri
nus, die eigenlijk Jan heette.
In 1575 was hij ook nog bedie
naar van het altaar van O.L.
Vrouw van de eerste fundatie.
Over deze bediening is heel veel
te doen geweest en het heeft er
zelfs toe geleid, dat twee schepe
nen uit Venray in de ban werden
gedaan, wat betekende, dat zij
geen sacramenten meer konden
ontvangen. Deze schepenen
waren Jan Engels en Herman Rey-
nen. Eerlijk gezegd hebben wij de
indruk, dat Heer Peter geen
mooie rol hierbij heeft gespeeld.
Jan Engels en Lierman Reynen
hebben zelfs een aanklacht tegen
hem ingediend, omdat hij bij de
bisschop in Roermond "logenach-
tige" woorden gebruikt zou heb
ben. Heer Peter Pullen sterft
1628.
4. Maria Pullen; "vermoedelijk"
is zij niet getrouwd. Zij wordt wel
genoemd als zuster van Jacob (zie
6). Het is niet uitgesloten, dat zij
met ene Frans Spissen is
getrouwd, die later zwager van
Jacob ingen Strael genoemd
wordt.
5. Heer Jan Pullen, meestal
Peregrinus Pullenius of Pelgrim
Pullen'genoemd. Van hem weten
wij dat, hij de vijfde in het gezin
was. Hij heeft waarschijnlijk aan
de Universi-teit in Keulen gestu
deerd. net als zoveel andere Ven
rayse geleerden. In zijn beginpe
riode als priester was hij van 1568
tot 1573 hulppriester in het kloos
ter Jerusalem in Venray.
In 1571 en 1573 verdedigt zijn
broer Peter hem voor de Schepen
bank in Venray tegen Peter op
Weverslo, waarbij Conraedt ingen
Strael en zijn vrouw Neesken nog
als ouders en getuigen optreden.
In het Nieuw Biografisch Woor
denboek staat onder het tref
woord Pullen (Pelgrim) te lezen,
dat hij uit ouders, afkomstig van
het Rijnlandse stadje Straelen,
geboren is te Vlodrop of Ven
raai omstreeks 1550, waar zijn
moeder vertoefde om er een
rechtsgeding te beëindigen.
Ons inziens is het veel waar
schijnlijker, dat hij in Straelen
geboren is, daar zijn vader in 1548
nog als inwoner van Straelen voor
het Hof van Gelre te Roermond
verscheen in verband met een
geval van belediging door Henrick
Wölters. Bovendien vinden wij de
leeftijd van 18 jaar als hulppries
ter (zie hierboven) wel wat erg
jong. Hij overleed te 's-Hertogen-
bosch op 20 juli 1608. Als priester
werd hij gewijd door Lindanus, de
eerste bisschop van Roermond.
Toen Lindanus in 1584v naar
Rome moest, gaf hij het bestuur
in handen van Pelgrim Pullen
Toch gingen zijn ambities niet in
die richting. Hij prefereerde meer
een teruggetrokken leven.
Hij ging naar 's-Hertogenbosch
en woonde daar in een hut,
slechts voorzien van de allerno-
digste huisraad. Pelgrim Pullen
schreef enkele mystieke werken
(7). In een artikel getiteld "onbe
kende werken van Pelgrom Pul
len" (Katholieke Universiteits
Bibliotheek R 7675) van de hand
van Lucidius Verschueren O.F.M.
wordt een kleine levensbeschrij
ving van hem gegeven, gebaseerd
op de gegevens van Van Beurden.
Ook hier wordt dezelfde fout
gemaakt, door te stellen, dat Con
raedt Pullen en Agnes Coninx
de ouders zouden zijn van Pel
grim. Liet geboortejaar wordt
door de auteur geplaatst rond
1544 (beredeneerd) waardoor de
hulppriester (zie boven) rond de
24 jaar is. Typisch is wel, dat in
hetzelfde artikel vermeld wordt,
dat op 3 oktober 1607 door de
erven Conraedt Pullen en Agnes
Coninx (moet Verdellen zijn) het
nagelaten erfgoed (ook herberg
"Ingen Strael"?) verkocht wordt,
Jammer, maar wij hebben deze
akte nergens in de archieven kun
nen terugvinden (zou Van Beur
den die soms meegenomen heb
ben?).
Volgens onze berekening moet
Conraedt rond 1588 en Agnes zijn
vrouw rond 1607 overleden zijn.
Beide ouders hebben veel ver
driet gehad van hun zoon, die de
opvolger in de zaak wordt.
6. Jacob Pullen, alias Van Strae
len, alias Ingen Strael, als opvol
ger van zijn vader "Ingen Strael".
Deze zoon kan met recht hei
zwarte schaap in de familie
genoemd worden. TerWijl zijn
broers en zussen netjes oppasten,
beging hij een afschuwelijke
moord op zijn zwager. Aanvanke
lijk leek alles erop, dat hij zijn
vader Conraedt in herberg "De
Strael" zou opvolgen. Zo krijgt hij
in 1579 de eervolle taak om
namens de gemeenschap Venray
dingen op kasteel Well te bezor
gen. In hetzelfde jaar bezocht hij
ook kasteel Blijenbeeck in Affer-
den. Daar moet hij beslist de
beruchte Maarten Schenck zijn
tegengekomen. Het militaire
leven moet hem bijzonder heb
ben aangetrokken, want kort na
1579 nam hij dienst bij het krijgs
volk op het kasteel Blijenbeeck,
wat betekende, dat hij met de
Spanjaarden vocht tegen de Staat-
sen, ook wel Mutiniers of Vrijbui
ters genoemd.
In 1581 vermoordt hij onder
het mom van een militaire actie
tegen een zogenaamde spion, zijn
eigen zwager. In werkelijkheid
ging het om een erfeniskwestie
(wie zich interesseert voor dit ver
haal, leze mijn boek: "Jacob ingen
Strael, een swaer, lanck ende grijs
manBibliotheek Venray)
Jacob ingen Strael was in zijn
eerste huwelijk getrouwd met
Katrijn, de weduwe van Jaspar
Michels en tevens zuster van Irm-
gard van Heergrave. Na de dood
van Katrijn is hij weer getrouwd
met Margaretha NN. Dat moet
vóór of in 1586 gebeurd zijn,
want in dat jaar wordt zij voor liet
eerst genoemd als Grietgen in die
Strael.
Bij deze Margaretha krijgt Jacob
één dochter, die hij Katharina
noemt, waarschijnlijk naar zijn
eerste vrouw. Rond 1617 moet
Jacob gestorven zijn.
Jan van Dael herbergier ingen
Strael
Jan van Dael was de zoon van
Steven van Dael, richterbode en
getrouwd met Digna. Deze Jan
van Dael heeft het oog latenvallen
op de voornoemde Katharina en
trouwt met haar. Logisch, dat hij
de herberg Ingen Strael over
neemt, want buiten Katharina
waren er geen erfgenamen. Uit dit
huwelijk werden geboren: Conr-
ardus van Dael (1607), Gerardus
(l6l0) Peregrinus (1613), Johan
nes (1616), Adolphus (1619),
Stephanus (1622), Digna (1624)
en Margaretha (1625). Omdat zijn
grootvader Jan van Dael, als
koninklijke rentmeester een
wapen had met een zwarte ree
bok erop, zou het best kunnen
zijn, dat hieruit een familiewapen
is ontstaan met aan de ene kant
"de Strael" en aan de andere kant
"de Reebok Helaas zijn wij het
nog nergens tegengekomen.
Vreemd is wel, dat de zoon Ste
ven van Dael op zijn grafsteen een
ander wapen heeft staan (zie graf
steen, staande in het portaal van
de Grote Kerk), namelijk een
"soort dennenboom" gecombi
neerd met een "wassende maan
voor zijn vrouw (een alliantiewa
pen dus).
In 1637 maakt Jan van Dael zijn
testament.
"Nae den lichaem kranck-wes-
ende" en "ter voerkominge van
alle swaerigheit tusschen syn kin-
der en de huysfrou van de tweede
ehe, gênant lyksken Naus
bepaalt hij op de eerste plaats ,dat
zijn lichaam bij "syn huysfrou zali
ger ende kinder tot Venray op
den kerekhoff der gebenedyde
aerdt" zal toevertrouwd worden".
Zijn huidige huysfrou vermaakt
hij 800 gulden (toen hadden zë
nog geen Euro's). Zij krijgt ook
een "bedde met twee paer lakens,
twee paer kussensyeken, twee
kussens ende een deken". Verder
nog het "vleesch aen die balck
ende in dy cuyp sullen die erfge-
naemen miet die huysfrouwe dee-
len". Nog vermaakt hij aan Lysken
"alle silveren lepelkcns die Jan
van Dael nae de doot van svnen
vader zaliger mit zijn suster
gedeylt heeft". Nog vermaakt hij
"aan Lysken die bedtstey die Jan
van syne schoonsoen Thysken
gekofft heeft". Verder "noch twee
verekens, die tegenwoerdich in
die stall liggen". Idem vermaakt
hij aan Lysken alle gereede (roe
rende goederen) die hij van Heer
Wilhelm zaliger "gekoft" heeft.
Tevens het "beste pellen taffella-
ecken, dat in die kyst ligt Ook
heeft hij nog gedacht aan zijn
jongste dochter Grietgen (Marga
retha), die nog niet tot "haere
mundige jaren toe opgetrocken
ist". De andere kinderen moeten
haar tot volwassenheid "uvt de
volle boesem" ondersteunen en
net dezelfde "uytserting" hebben
als de andere: Zijn twee zonen
Adolff en Pelgrom krijgen een
mantel en alles wat "syn Iieff
gehoorig ist".
Zijn vrouw Lysken krijgt van
alle goederen, die hem van zijn
vader (Steven) aangestorven zijn,
"haetocht" vruchtgebruik) tot
"haeren schonsten" voordeel).
Volgens de aanwezige schepenen
had Jan dit testament "sitten in
syn habvt", toen hij de kamer bin
nenkwam.
3. Den Engel
Als Hendrick Henskens, de
zoon van Jan Henskens en Baet-
gen Meus in 1644 trouwt met de
19-jarige Grietgen van Dael, doch
ter van bovengenoemde Jan van
Dael, dan zal een eventuele opvol
ging van zijn toekomstige schoon
vader wel een rol gespeeld heb
ben bij de keuze van Grietgen als
levenspartner.
In 1654 neemt Hendrick de her
berg over en noemt hem waar
schijnlijk om nostalgische reden
weer "den Engel". Lang heeft hij
daar geen plezier van gehad, want
rond I66Ó sterft hij en moet de
weduwe "het huys, genaempt
den Engel" verkopen. Grietgen
van
Dael blijft dan met zes "onmun-
dige" kinderen zitten.
4. In het Hart
De nieuwe eigenaar wordt
Matys ynt Hart (1661). Zo wordt
hij genoemd, als de penningmees
ter van het St. Jacob's gilde hem
in 1654 zes gulden betaalt, omdat
er flink gedronken is "toen S.
Jacobs foegel geschoten was".
Matthys Muiters, zo heette hij
eigenlijk, was getrouwd met Elisa
beth Michiels. Hij noemt de her
berg "het Hart".
De naam Hert of Hart
Over de benaming "het Hert" is
veel te doen geweest. Sommigen
zien er een dialectische benaming
van het hart in, anderen denken
meer in de richting van een hert.
Eerlijk gezegd hebben wij het er
ook moeilijk mee, maar'toch den
ken wij, dat op een eventueel uit
hangbord een hart gestaan moet
hebben en geen hert. Wij dragen
daarvoor de volgende argumen
ten aan:
1. Als in de Franse tijd het bon
ton is om namen te verfransen:
Rutten (Rutté) en in de Zwaan (au
Cygne), wordt het "Hert": "le
Coeur Rouge" genoemd, een vert
aling dus van het rode hart (hert).
2. In de archieven komen wij
veel dialectische woorden tegen
die geprefereerd worden boven
de "Nederlandse" woorden:
markt (mert), kaars (kerts), maart
(mert), pacht (pecht), tarwe
(terwe). Santé Barbara (Santé Ber-
bere), van harte (van herte).
3. In een overdracht van 1695
wordt het huys "het Hardt" over
gedragen aan Michael Maes. Wij
kunnen ons haast niet voorstellen,
dat achter "het LIardt" de bena
ming van een hert als dier schuil
gaat. Van Haeff schrijft in 1874
nog, dat Jacob Camps in het
"Hart" woont.
Na Mathys Muiters is Michael
Maes aan de beurt om het Hert te
exploiteren. (1695) Bij deze over
dracht zijn ook de Iaatheer pas
toor Matthys Roebroeck, als heer
van de Laathof en twee laten aan
wezig, omdat de eigenaar van
"het Hert" ook nog een deel van
de "pastorale hoofkens" in
gebruik heeft, waarvoor hij de
pastoor jaarlijks moet betalen
"een vath rogge".
Tot nog toe hebben wij geen
goede verklaring voor de notitie
in het armenboek E22, waarin
staat geschreven (1713): ontfan-
gen het "armegelt" een gedeel
telijke afdracht aan het armengil-
de bij verkoop van vaste
goederen) van Paulus van Vlock-
hoven van het huys. ik kopieer
letterlijk "genamt hert hart welck
hij gekocht heeft".
Hoe het ook zij, in 1716 ver
koopt Mechtildes Maes "het Hert
aan Willem Baltissen, gehuwd
met Theodora Maes.
Omstreeks 1750 voert de wedu
we van Willem Baltissen de scep
ter in de herberg tot in 1767 de
erfgenamen: Jan Jetten en Cathari
na Baltissen en de drie kinderen
van Thys van de Pasch en Wilhel-
mina Baltissen, beiden overleden,
het bedrijf overdoen aan Peter
Bvstervelts en Elisabeth Baltissen,
omschreven als "een huis,
schuur, moeshoef en bijbehoren
de brouwerij gelegen aan "de
Merckt'\ oostwaarts naast Johan
nes van Aerssen, zuidwaarts naast
de openbare weg". Last, op het
pand drukkend, is o.a. 1/2 malder
rogge, Venrayse maat, aan de
twee fundaties van O.L. Vrouwe
in de Grote Kerk. Pas in 1774
heeft Peter Bvstervelts, volgens de
administratie van de Laathoef
(C.18), gewonnen cn geworven
een deel van "syn schuir", gelegen
op de latery, te boeck laten zetten
in aanwezigheid van Pastoor C.
Houben en M. Clephas en Peter
Bystelvelts, als laten. (Die schuur
hebben wij in het begin van ons
verhaal als eens ontmoet).
Peter Bistervelts was met Elisa
beth Baltissen getrouwd en zo is
de relatie met de voortgangster
beter te verstaan
Om waarschijnlijk belasting
technische redenen worden in
1798 de weduwe Willem Baltis
sen voor fl. 6,Elisasbeth Bal
tissen voor 9 stuiver en peter Bist
ervelts voor 2 stuiver
aangeslagen.
Uit een fotoboek citeren wij:
"volgens gegevens uit de Franse
Tijd (1794 -1813) behoort de her
berg daarna aan Petrus Johannes
Oomen, brouwer-herbergier". Uit
gegevens van de volkstelling van
1812 is Theodorus Meeuws dan
de eigenaar en volgens het kadas
ter is het huisnummer 89 en zijn
de percelen met 2055, 2056 en
2057 genummerd.
In I860, als het huisnummer al
is opgelopen tot 92, neemt Jacop
Camps, die gehuwd was met
Christina Meeuws het bedrijf
over. Pastoor van Haeff noemt bij
zijn gezinsbezoek (1862-18484)
Jacop Camps "bierbrouwer in het
Hart".
In 1891 neemt zijn zoon Theod
orus Camps, waarschijnlijk naar
de grootvader van moederskant
genoemd, de exploitatie op zich.
Ben Kruvsen wist mij te vertel
len ,dat later de uit Deume afkom
stige Frans van Baar, als uitbater,
op het pand gezeten heeft. Deze
had hem verteld, dat er nog in de
vloer een jaartal gestaan had, dat
begon met het cijfer 15..
In 1915 neemt Th. Janssen het
café, die geen brouwerij meer
bezit, over. Na de dood van Th
Janssen exploiteert de weduwe
de zaak tot 1938, waarna zij in
1939 trouwt met de weduwnaar
H. Creemers.
Ondertussen heeft J.C.
Michiels, die getrouwd was met
een dochter van Th. Janssen, het
bedrijf overgenomen. Dit duurt
totdat anderen in zijn plaats
komen en het café "het Upke"
genoemd gaat worden.
5. Het Upke
tot op
heden.
Met excuus voor het onvoltooi
de, onvolledige, ongecorrigeerde
laatste deel van dit artikel.
Omstandigheden dwongen mij
tot deze concessie. Ik hoop niet
dat de Venrayse geschiedenis
geweld is aangedaan.
Louis Rutten. 19 april 2002