Een echte raketlancering laat de adrenaline
door je lichaam razen
GGW De Peel
verwacht niet veel van
onderzoek naar
verband radarstraling
en kanker
L EN MAAS
donderdag 1 oktober 1998 - Pagina 17
Het is tegen 03.30 uur als ik
terrein van de Groep Geleide
apens De Peel in Vredepeel
irijd. Een slaperige wachter
ient de poort, waarna een jeep
voorgaat naar het bedrijfsres-
iirant. De basis ligt er verlaten
De militairen zijn natuurlijk
ig in een diepe rust gewikkeld,
begeef me naar de kamer van
ajoor M. Rome ij n. die me tij-
ms mijn tweedaagse 'Kreta-
issie' terzijde zal staan. Hij is
jn koffer nog aan het pakken,
ven voor 04.00 uur stappen we
imen met vier militairen van
Peel in het busje, dat ons naar
vliegbasis in Eindhoven
engt. Onderweg worden wei-
g woorden gewisseld. Ik pro
per in het donker de strakke
[zichten te lezen en kan daar-
or maar tot één conclusie
mien: zelfs militairen hebben
n hekel aan vroeg opstaan. Om
[.45 uur arriveren we bij de
ingar. Na een paar bekers ster-
koffie, komen voorzichtig de
rste gesprekken op gang.
immigen hebben al eens eerder
n lucht machtoefening bijge-
oond en weten dus wat hun
illega's op Kreta aan het doen
jn. Voor een paar nieuwelingen
"De Peel wordt het hun eerste
varing met 'live'-schieten'.
al het spectaculair is. daar is
dereen het op voorhand over
ns. Dat ze de oefening als toe-
houwer mogen bijwonen is
ior hen een troost, maar ook
et meer dan dat. Veel liever
dden ze op het zonovergoten
land een actieve rol in het
iad (Triple Air Defence) willen
rvullen. Samen met hun colle-
toewerken naar de grote
btheose: het afvuren van twee
AWK-raketten (Homing All
eWay Killer). Maar goed, het
nu eenmaal niet anders.
Geleidelijk druppelen de ove-
gedeelnemers aan de vliegtrip
vertrekhal binnen. Ik zie de
rschillende rangen aan me
orbijgaan: majoor, luitenant,
udant. sergeant... en natuur-
niet te vergeten de kolonel,
eek Meulman is zijn naam. Na
recente vertrek van Van Dam
larBrunssum is hij nu de baas
in GGW De Peel. Maar de
waarste jongen* van het gezel-
jhap is zonder enige twijfel
ineraal-majoor Berry Macco,
hoogste operationele baas bij
Koninklijke Luchtmacht in
en Haag. Deze mijnheer is
ommandant Tactische
ichtmacht.
GIGANTISCHE
OPERATIE
Ik tel zestien personen. We zijn
Dmpleet. Om 06.45 uur kiest
is vliegtuig, een Fokker 50 van
Koninklijke Luchtmacht, het
ichtruim. Een vijf en een half
ir durende reis, voorzien van
Ie comfort, is begonnen. Ik heb
aatsgenomen naast majoor
omeijn, die me vertelt wat me
Kreta te wachten staat. "De
iad 802 van GGW De Peel,
'staande uit ruim 150 man en
ihorend tot de Main Defense
"rees van de NAVO. is op de
AMFI-basis (Nato Missile
ring Installation, red.) aan de
auda Bay bezig aan haar twee-
arlijkse oefening. Een boot met
'liet hiervoor benodigde niate-
:e! is een paar dagen geleden in
haven van Chania gearri-
erd. Rondzoek- en volgradars.
iinchers. HAWK- en PATRI -
T-raketten, commandoposten,
igistieke eenheden en nog veel
veel meer apparatuur, die
'dig is om een dergelijke groot
Zorgvuldig worden de commando-eenheden gecamoufleerd.
scheepse oefening mogelijk te
maken. Inmiddels is al het mate
rieel gechecked op eventuele
beschadigingen en 'Ready To
Move' (RTM) gezet. Dit bete
kent dat alle vrachtwagens, jeeps
en apparatuur in kolonnes naar
de voet van de berg, bij de
ingang van de shooting-range is
gebracht. Eerst de operationele
eenheden, gevolgd door het
commando- en logistieke ele
ment. Alles'wat bij elkaar hoort,
is bij elkaar gezet. Alles bij
elkaar is het dus een gigantische
operatie, die vantevoren uiterst
zorgvuldig is gepland. Alle
mogelijke veiligheidsmaatrege
len zijn getroffen. Zo mogen er
op het moment dat de HAWK-
raketten richting zee worden
afgevuurd in de wijde omtrek
natuurlijk geen schepen varen.
Maar dat spreekt voor zich."
VERANDERDE
OPZET
Om 13.15 uur - plaatselijke tijd
- zet ik voet op Griekse bodem,
waarna ik door majoor Romeijn
per auto via een adembenemen
de route door de bergen naar de
'shooting range' wordt gereden.
Op deze plek gaat het morgen
dus allemaal gebeuren.
'Er mogen op 'the day before'
nog geen foto's worden geno
men', zo krijg ik te verstaan. Een
blik werpend vanaf de berg op
het immense schietterrein leert
me dat alle belangrijke comman
do- en logistieke posten zorgvul
dig door groene camouflagenet-
ten zijn afgedekt. Een bewogen
kolonel Meulman legt uit wat het
unieke is aan de operatie. "In het
verleden werden ongeveer 30
militairen van GGW De Peel
geselecteerd om aan deze oefe
ning op Kreta deel te nemen. Zij
kwamen aan en konden meteen
op de 'shooting range" aan de
slag. Er werd gewerkt met mate
rieel van de Grieken, dat al min
of meer klaar stond om te
gebruiken. De operaties verlie
pen altijd zeer procedure-gericht.
Alles was erop gericht om zo
min mogelijk strafpunten te ver
zamelen. Je hoefde maar op een
kabel te gaan staan en je kreeg
minpunten. Tegenwoordig gaat
het er allemaal heel anders aan
toe. Nu krijgen ruim 250 man -
twee Triads verspreid over twee
weken - de kans om aan deze
oefening mee te doen. Iedereen
heeft zijn eigen, onmisbare taak
in het geheel. We willen nu al
onze jongens deze onvergetelijke
ervaring bezorgen. Tevens
nemen we tegenwoordig onze
eigen apparatuur mee naar Kreta.
Ons werk begint nu op het
moment dat de boot is gearri
veerd. Het is een uitgebreid pro
ces geworden dat via 'Ready To
Move', 'Deployment' naar de
'Firings', het uiteindelijke schie
ten. leidt. Als de 'missiles'
(raketten) zijn gelanceerd volgt
nog de Redeployment. Dat bete
kent dat we het terrein met als
ons materieel binnen drie kwar
tier hebben moeten verlaten.
Snelheid, mobiliteit en flexibili
teit zijn dus van essentieel
belane."
ADRENALINEKICK
Na de uitleg van de kolonel
krijg ik de gelegenheid om op de
werkvloer - lees 'shooting range'
- te gaan praten met de mensen
vijandelijke doelen. Vanuit hier
wordt het Triad direct aange
stuurd. De stemming op zowel
het TCS als het ICC. die tijdens
de oefening nauw samenwerken,
is goed. Stafleider Verhoef
(TCS) en hoofd groeps operatie
centrum Van Ingen (ICC) laten
weten dat alles op rolletjes loopt.
Er hebben zich geen onoverko
melijke problemen voorgedaan.
Duidelijk is wel dat de spanning
bij de militairen flink stijgt nu
het moment suprème steeds
dichterbij komt. De kick van het
live' schieten, die de adrenaline
door het lichaam laat razen.
'REALITEIT IS
ANDERS'
Detachementscommandant T.
de Bok legt uit waarom het zo
belangrijk is dat er geregeld met
scherp wordt geschoten. "Op De
Peel oefenen we uitsluitend met
dummy's (oefenraketten). Een
lancering wordt door de compu
ter gesimuleerd. Als je op de
vuurknop drukt, hoor je dus niks.
Je ziet op het scherm alleen een
melding dat de raket is gelan
ceerd. De echte 'missiles' krij
gen de jongens niet te zien. Een
keer per jaar - afwisselend op
Kreta of in EI Paso (Las Vegas) -
worden ze ingezet voor 'real
firings'. We willen gewoon
weten of ze het nog doen. Dat we
er maar twee zullen afvuren
heeft' te maken met het feit dat
Ed Wijn in ga laai zien op welke knop hij zal drukken om de HAWK-rakelten
het luchtruim in Ie schieten.
die straks verantwoordelijk zijn
voor het wel of niet slagen van
de operatie. Er zullen vrijdag
morgen vier launchers met ieder
drie HAWK-missiles op het ter
rein worden geposteerd.
Uiteindelijk zullen er twee raket
ten worden gelanceerd, die
boven zee, zogeheten 'drones'
(vliegende objecten), 'onschade
lijk" moeten maken. Deze 'vijan
delijke doelen' zullen echter niet
letterlijk tot ontploffing worden
gebracht; ze moeten immers bij
een volgende oefening weer
ingezet worden. Een PATRIOT-
eenheid (Phased Array radar
Tracking during Intercept On
Target) even verder op de shoot
ing-range zal in het hele aan
loopproces naar de lancering van
de HAWK's worden betrokken.
Als er uiteindelijk op de vuur
knop wordt gedrukt, zal de
PATRIOT echter - in tegenstel
ling tot de HAWK - op de laun
cher blijven staan.
Ik krijg toegang tot het TCS
(Tactical Command Station),
waar de algehele commandovoe
ring en operationele aansturing
van het 'firing team' plaatsvindt,
en de ICC (Information
Coordination Central), waar via
radiosignalen alle radarinforma
tie binnenkomt over eventuele
die dingen gewoon peperduur
zijn. Een HAWK-missile kost
ongeveer 250.000 gulden.
Daarnaast is het voor ons een
test om te kijken hoe onze jon
gens omgaan met iets wat echt
is. Ze moeten over een psycholo
gische drempel heenstappen."
De Bok vindt een oefening
waarbij echte raketten de lucht in
gaan zeer nuttig maar hij geeft
toe dat het slechts voor een deel
de vaak bikkelharde realiteit
benadert. "Het is altijd maar de
vraag hoe mensen reageren als
hun leven op het spel staat. Dat
hebben we kunnen zien tijdens
ons optreden in de Golfoorlog.
Op stel en sprong moesten de
geleide wapens het Amerikaanse
ultimatum ondersteunen vanuit
Turkije. Binnen enkele dagen
zaten de vuurleiders met de vin
ger aan de knop om een eventu
ele aanval van Sadam Hoessein
af te weren. Wat we daar konden
zien was dat jongens waar nor
maliter vrij weinig van uitging,
zich ineens tot stressbestendige
leiders ontpopten waar anderen
in verantwoordelijke posities
door de extreme spanning volle
dig blokkeerden."
Een punt dat de detachements
commandant zorgen baart, zijn
de nijpende tekorten op het
defensiebudget. "Het wordt
steeds moeilijker om oefeningen,
zoals hier op Kreta, te organise
ren. Om financiële redenen heb
ben we deze oefening dit jaar
niet aan een operatie in Turkije
kunnen koppelen. Wat materieel
betreft staat Nederland binnen
Europa aan de top. We zijn. in
tegenstelling tot bijvoorbeeld
Duitsland, niet gebonden aan de
nationale industrie, wat betekent
dat we steeds de meest geavan
ceerde en gemodificeerde
Amerikaanse wapensystemen in
huis hebben. Momenteel werken
we met het PIP-III-systeem. De
bezuinigingen op het personeel
dwingen ons echter steeds meer
om afwegingen te maken. De
kloof tussen materieel en perso
neel mag immers niet te groot
worden."
Om 17.30 uur verlaten we de
shooting-range en gaan we op
zoek naar ons hotel. Ik kijk uit
naar morgen. Om 05.30 uur wor
den we gewekt.
VRIEND OF
VIJAND
Even na 07.00 uur loop ik over
de shooting range op weg naai
de kantine, waar een dertigtal
militairen uit het lanceringsteam
zich opmaakt voor de 'grote
finale". Ik praat met Angelique
Willems en Bianca Nijenhuis,
twee vrouwelijke militairen in de
typische mannenwereld die
luchtmacht heet. Angelique; "Ik
heb niet het gevoel dat ik me als
vrouw extra moet bewijzen of
zo. Hier geldt het principe 'gelij
ke monniken, gelijke kappen."
Bianca beaamt dit: "In deze
wereld is het vooral belangrijk
om jezelf te blijven. Je moet niet
raar gaan doen als je ineens tus
sen allemaal mannen terecht
komt. Persoonlijk wil ik dezelfde
behandeling." Voor Bianca is de
oefening op Kreta volslagen
nieuw. "Ik weet niet wat me str
aks te wachten staat. Ik laat het
allemaal maar gewoon op me
afkomen."
Bianca's woorden zijn ook op
mij van toepassing. Ook ik weet
absoluut niet wat die kick
inhoudt, waar iedereen het toch
steeds over heeft. Ondertussen
krijgen we in de kantine te horen
dat niemand meer naar buiten
mag. Over een half uur begint
De Groep Geleide Wapens De Peel heeft niet al te hoge verwachtingen
van het onafhankelijke onderzoek dal Nederland en België laten instellen
naar het verband tussen straling van de HAWK-radar en de ziekte kanker.
De NAVO liet onlangs weten niet aan een dergelijk onderzoek te zullen
meewerken aangezien verscheidene Amerikaanse studies tot op heden
geen enkel verband hebben kunnen aantonen. In Nederland en België zit
de schrik er bij een aantal oud-luchtmachtmilitairen flink in na enkele
gevallen van kanker, die in verband worden gebracht met langdurige bloot
stelling aan clectromagnétische radarstraling. Majoor M. Romeijn van
GGW De Peel laat weten dat het onderzoek, dat door een onafhankelijke,
niet aan de luchtmacht gerelateerde instantie, zal worden uitgevoerd, voor
al bedoeld is om de ontstane onrust weg te nemen. "De verwachting is niet
dat het onderzoek verrassende zaken aan het licht zal brengen." Ook deta
chementscommandant T. de Bok verwacht niets van het onderzoek. "Er
zijn nu al zoveel studies naar gedaan, die keer op keer niets hebben opgele
verd. Als mensen ernstig ziek worden, wordt er altijd naar oorzaken
gezocht. Als je jarenlang met HAWK-radars hebt gewerkt, wordt dat tot
oorzaak gebombardeerd. Als er echt een verband zou bestaan, zouden toch
veel meer mensen, ziek moeten zijn. Daar komt nog bij dat er bij mijn
weten op GGW De Peel geen gevallen bekend zijn van kanker die aan
radarstraling wordt toegewezen.
Het blijft ook allemaal een beetje vaag uit welke hoek de klachten van
daan komen. Van tijd tot tijd steekt onder de bevolking de onrust de kop
op, wat natuurlijk ook wel begrijpelijk is. Hoewel ik niet verwacht dat het
onderzoek iets oplevert, ben ik wel van mening dat het goed is dat dergelij
ke studies worden uitgevoerd. Al is het alleen maar om de onrust weg te
nemen."
Meulman legt uit welke cruciale
rol de radars op het terrein in de
gehele oefening spelen. "Een
rondzoekradar (CWAR) signal
eert doelen binnen een sector
van 360 graden. De radar geeft
informatie over de snelheid,
afstand en richting van het doel.
Verder heb je een doelvolgradar
(HIPIR). in' de volksmond
'Mickey Mouse-radargenoemd,
vanwege zijn twee 'oren'. De
ene radar volgt het doel. de ande
re geeft allerlei gegevens door en
geleidt de raket met een snelheid
van ongeveer 2200 kilometer per
uur naar het doel. Vandaar ook
onze naam: 'Groep Geleide
Wapens". Tot slot heb je de zoge
heten IFF. die kan zien of het te
volgen doel een vriend of vijand
ONUITWISBARE
INDRUKKEN
De rondzoekradar scant de omgeving af naar mogelijke vijandelijke doelen.
het vuurwerk. Ondanks deze
mededeling krijg ik de kans om
samen met majoor Romeijn,
majoor Blom en kolonel
Meulman de schietserie van
bovenaf de berg te aanschouwen.
Pal naast het 'aquarium", een tri
bune waarop tientallen militairen
gespannen zitten te wachten, heb
ik een schitterend uitzicht over
de shooting range. Kolonel
'Prostaki prostaki' galmt het
door de luidsprekers. Hoewel ik
geen Grieks ken, weet ik dat dit
zoiets als 'attentie attentie' moet
betekenen. Een Engelse vert
aling leert dat ik gelijk heb. Het
aftellen begint. De linker laun
cher gaat omhoog. Three, two.
one. Een lichtflits gevolgd door
een oorverdovende knal. De
raket komt los van de launcher
en is binnen luttele seconden uit
het zicht verdwenen. Een kleine
twintig seconden later hoor ik
een doffe knal. Kilometers ver
der op zee is de raket geëxplo
deerd. Missie geslaagd. Tien
minuten later volgt de lancering
van een tweede 'missile'. Mijn
oog valt op een zwarte geit. die
kans heeft gezien om de shoot
ing-range te betreden en nu vlak
voor de raket loopt, die over
enkele seconden, zal worden
afgeschoten. Het arme dier heeft
geen idee welk'onheil er boven
haar hoofd hangt. Op het
moment dat de raket het lucht
ruim kiest, komt de geit met haar
vier poten minstens een halve
meter los van de grond. Na circa
een kwartier staat ze op en kijkt
ze versuft om zich heen. Voelen
zal ze de trillingen zeker, horen
niet meer.
Na de lancering praat ik nog
even met twee Venrayse militai
ren. die het schouwspel vanaf de
tribune hebben gevolgd. Majoor
Harrie Linssen, commandant van
het 650 squadron, en sergeant
majoor Thom Spee spreken van
een 'geweldige ervaring'. "De
'droge' oefeningen op de Peel
kunnen absoluut niet tippen aan
datgene wat we net hebben
gezien. In één woord: fantas
tisch."
In de kantine op het schietter
rein kom ik Bianca Nijenhuis
weer tegen. "Hier doe je het als
militair allemaal voor. Wat een
kick zeg. Ik zag de 'missile' van
de launcher komen en ik
schreeuwde 'Hij gaat weg man'.
Ik kon het niet geloven.
Rond 11.00 uur word ik naar
het vliegveld gebracht. Mijn
'Kreta-missie' zit erop. Ik neem
afscheid van majoor Romeijn,
die me twee dagen lang perfect
heeft begeleid. Hij blijft nog acht
dagen op Kreta. De 801-Triad
van GGW De Peel start maandag
immers met dezelfde oefening
en woensdag zullen zogeheten
'Stingerteams' met scherp gaan
schieten, 's Avonds om 21.00 uur
kom ik thuis. Moe maar voldaan.
Mijn hoofd vol informatie en
onuitwisbare indrukken.
iw/.v het tijdens de oefening op Kreta allemaal om te doen. In drie fasen ziet U de lancering van een HAWKraket,waarvan er in totaal twee werden afgeschoten. De oefening op Kreta eindigt dit weekeinde.