PEEL EN MAAS
Strijd van cultuur tegen natuur
Stijlvolle herdenking
gevallenen
De andere minderheid
OOI\PAIMT
warmer wonen met de juiste kleur
CultuRooy en winkeliers ondanks barre weer
tevreden met Straatfestival
PEEL EN MAAS
Molukkers in Venray vieren drievoudig jubileum
VERFfr
WAND
de beste in verfde beste in behang
Pateislaan 7, Venray. Tel. 04780-82810
aparte stoffencollecties met
actuele dessins
bijpassende stoffen in onze
behangboeken
gordijnen eventueel
op maat gemaakt
compleet kleur-advies voor
behang, verf en
raamdecoratie
Het weer was zo slecht als nooit
tevoren. Financieel is het Straat
festival dan ook geen sukses ge
worden. Te weinig horeca-omzet
en ook de vrijwillige entree-
bijdrage viel tegen. Desondanks
overheerst bij de organiserende
stichting CultuRooy tevreden
heid. Over het publiek dat wel
kwam, de inzet van de artiesten
en de steun van de Venrayse on
dernemers en de gemeente. Ook
de horeca in eigen beheer is goed
bevallen.
Een meerdaags straattheater-
feest. Dat was de wens en de voor
waarde van de Venrayse winkeliers
vereniging om financieel deel te ne
men in het Straatfestival 1994. Cul
tuRooy wilde graag met het festival
1994 een financiële basis leggen
voor komende edities. Dankzij de
regen, die met name op zaterdag
met bakken uit de hemel viel, moet
'tweedaags' met een korrel zout
worden genomen. Het voornemen
van CultuRooy slaagde helemaal
niet en daarmee is de stichting in
feite weer terug bij af. CultuRooy
heeft evenwel voldoende lichtpun
ten gezien om toch tevreden te kun
nen terugkijken op het Straat
festival 1994.
'De artiesten vonden het gezellig.
De publieke belangstelling viel. ge
zien de omstandigheden zaterdag,
niet eens tegen en we hebben laten
zien dat we de horeca van zo'n eve
nement in eigen beheer aankun
nen', zegt stichtingsvoorzitter Jan
Verheijen. Hij is ook tevreden over
het grote aantal vrijwilligers dat
beide dagen aanwezig was, de mede
werking van de gemeente, de scho
len en bredere steun uit kringen
van de Venrayse middenstand.
Alleen het geld, dat blijft een pro
bleem voor CultuRooy. 'Het zal nog
wel enkele dagen duren voordat we
de 'afrekening rond-hebben, maar,,
erg veel blijft er niét over', verwachf-
Vërheyen. 'We hébben denk ik-'oh-",
geveer eenderde van de begrote om
zet in de horeca gehaald en daar
entegen extra kosten gemaakt in
verband met het slechte weer'.
TELEURSTELLEND
Vooral de zaterdagavond viel in
het water. Kon overdag het publiek
de aandacht, geholpen door de re
genbuien, verdelen tussen winkels
en (muziektheater, 's avonds was er
maar één aktiviteit. Bovendien
werd het kouder en regende het
maar door. Het gevolg was dat
slechts een paar honderd mensen
elke week nieuws
nunucnu vur i ier«up jamhumnc»
DONDERDAG 22 SEPTEMBER 1994 Nr. 38 r
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMGEVING
POSITIEF
Ook voorzitter Sjors Janssen van
de winkeliersvereniging toont zich
- met de nodige slagen om de arm -
wel enthousiast. 'Ik kan niet voor
iedereen spreken, maar ik had de
indruk dat het zondag gezellig druk
was. Met name in sommige kleding
zaken was het propvol. Ook over de
zaterdag heeft hij van winkeliers
positieve geluiden gehoord: 'Voor
het festival is de zaterdag denk ik
een verloren dag geweest, maar in
de winkels was het een gewone
drukke zaterdag', aldus Janssen.
Het WVC-bestuur wil in de eerste
nieuwsbrief de leden oproepen om
hun reaktie te geven op het festival.
In de ledenvergadering van oktober
wordt namelijk beslist over het pro
gramma voor volgend jaar en voort
zetting van de sponsoring aan het
Straatfestival. Persoonlijk vindt
voorzitter Janssen dat met de hui
dige opzet een tweedaags festival,
tegen de huidige kosten 'wel te le
ven valt'. Hij meent ook dat de ge
middelde ondernemer in Venray
wel inziet dat aktiviteiten als het
Straatfestival hun waarde hebben
voor de promotie van het centrum.
Al dan niet verdergaan met Cultu-
.Rooy zal echter, sterk worden be
paald door het besluit over het
aantal koopzondagen volgend Jaar.
'Als de leden'niet kiezen voor uit
breiding van het aantal koopzonda
gen, is de vraag of er nog ruimte is
voor de kombinatie Straatfestival
koopzondag'. Financiële steun aan
het festival zonder die kombinatie
lijkt Janssen niet erg reëel. 'Dan
wordt het puur subsidie en dat is
meer iets voor de gemeente' aldus
de winkeliersvoorzitter.
de bijzonder swingende Bob Color
met hun aanstekelijke muziek en
spektakulaire podiumact hebben
gezien. 'Vooraf zou je het daar niet
voor gedaan hebben, maar ja. Het
was nog een wonder dat het über
haupt doorging met al die nat
tigheid'.
Een tegenvaller was ook de op
brengst van de vrijwillige bijdrage.
De leden van de Venrayse toneel
verenigingen stonden fraai uitge
dost aan de invalswegen van het
centrum en vroegen om financiële
steun voor festival en stichting.
Soms wilden ze zelfs voor de beta
lende bezoeker wel een liedje flui
ten, maar aan het eind van de dag
viel het aantal guldens in de oranje
kollektebussen tegen. 'Teleurstel
lend', vindt de CultuRooy-voorzitter.
'We hadden gedacht dat één op de
drie bezoekers toch wel een bydra-
ge zou doen, maar we hebben ons
vergist'. Verheden schat de in
komsten van de alternatieve kassa's
op 2500 gulden bij een bezoekers
aantal van 'minimaal 10 en maxi
maal 15.000'.
Kentekenplaten ontvreemd
Een 55-jarige inwoonster van
Venray deed aangifte van een wel
zeer ongebruikelijke diefstal. Van
haar op het Helmkruid geparkeer
de personenauto waren de beide
kentekenplaten ontvreemd. De da
me zal nu nieuwe moeten aanschaf
fen en de dader rydt vermoedelijk
niet haar kentekenplaten rond.
Zondagmorgen vond voor de'
achtste keer de herdenking plaats
van de gevallenen op het Engels
kerkhof aan de Hoenderstraat. Hier
hebben ongeveer 700 Britse solda
ten hun laatste rustplaats gevonden
nadat zij - de meesten - rond de be
vrijding van Venray en Overloon in
oktober 1944 de dood hebben ge
vonden.
De dodenherdenking was de laat
ste jaren daarvoor zowat in de ver
getelheid geraakt. Dat ligt onder
meer aan het feit dat de viering van
de bevrijding van Venray moeilijk
met één datum is vast te stellen.
Merselo en de kom van Venray wer
den weliswaar op 18 oktober be
vrijd, maar verschillende kerkdor
pen moesten nog weken op de
bevrijding wachten.
De Bond van Wapenbroeders
heeft de herdenking een nieuw im
puls gegeven. Veel^moeite hebben
ze gedaan om de herdenking "öp~
.een gepagje wijze te doen verlopen.
Die*nerdenkingen konden niet zon
der nabestaanden van de op het
kerkhof liggende soldaten. Zo kon
vrijwel ieder jaar een aantal Britse
invalide bevrijders een vakantie
worden aangeboden. Ook na
bestaanden en bevrijders kon een
vakantie worden aangeboden dank
zij de medewerking van velen die
de aktie financieel ondersteunden.
Zondagmorgen waren vele inwo
ners van Venray getuige van die
herdenking; Venrayers die aan den
lijve hadden ondervonden wat hun
bevrijding betekende. Leden van de
scoutingroep De Peelspeurders
hadden bij ieder graf een lamp ont
stoken en naast de gelegde bloe
men gaf dat een sober en daardoor
juist een aangrijpend beeld op deze
dodenakker.
Zoals ook andere jaren was de
heer Meijer ceremoniemeester. In
zijn welkomstwoord richtte hij zich
tot het college van burgemeester en
wethouders, maar ook en vooral tot
de vele gasten die vanuit Engeland
waren overgekomen, representan
ten van het Britse Rijnleger, oud
mariniers en oud-marinepersoneel
van basis De Peel en natuurlijk de
tientallen leden van de Bond van
Wapenbroeders uit geheel Noord-
Limburg. Niet vergeten mogen wor
den de offers die gebracht zijn door
de leden van de Mijnopruimings-
dienst, die het weer mogelyk maak
ten dat wij zonder gevaar weer
konden verblijven in en om Venray.
Burgemeester Waals die het 'In
Memoriarn' uitsprak, braclit ook"
i die bange dagen in herinnering,
respekt én dankbaarheid aan
hen die hun leven gaven tegen de
rechteloosheid. Niet herdenken in
haat naar degenen die vijf kilome
ter verder leven, maar herdenken
de bevrijders die door moed en
opoffering in en rond de slag om
Overloon en Venray daardoor ons
hebben bevrijd. Dit soldatenkerk-
hof, dit ereveld, moet een aanklacht
blijven van de waanzin van een
ideologie die nog steeds niet is uit
gebannen. Kijk maar naar de dage
lijkse beelden. Vrede en veiligheid
is geen vanzelfsprekendheid, maar
dat daarvoor offers moeten worden
gebracht. Dan heeft het hertien ken
in eerbied en dankbaarheid van de
gebrachte offers nog zin. In het her
denken van deze gevallenen sluiten
wij in de vele miljoenen gebrachte
offers van de bevrijding in het ver
leden en heden.
.Aalmoezenier Leers van de Ko
ninklijke Luchtmacht hield een
korte preek, waarin ook hij de ge
brachte offers schetste. Dameskoor
Ven rode bracht een koraalzang en
de koraalmuziek werd uitgevoerd
door de harmonie Sub Matris Tute-
la uit Oostrum. Nico Versteegen
blies op zijn trompet The Last Post.
en het Reveille, en ook dit jaar
speelde de uit Neer afkomstige Pie-
ter van de Vorle op zijn doedelzak
Flowers of the Forest. Na het spelen
van God save the Queen en het Wil
helmus werd de plechtigheid, die
door naar schatting 500 mensen
werd bijgewoond, besloten.
Ook dit'jaar wértlar weer een
groot aantal kransen bijshet' hoofd-
kruis gelegd, allccit toen. gevraagd
werd bloemen te leggen namens de
aanwezigen bleek er maar één per
soon behoefte aan te hebben.
Het zijn geen echte allochtonen
zoals Turkse en Marokkaanse inwa
ners, maar het zijn ook geen
Venraynaren. De ongeveer 200 Ven
rayse Molukkers nemen in de sa
menleving een aparte plaats is.
Door hun afkomst cultuur en voor
al de recente historie van dit volk.
Als gevolg van de dekolonisatie
kwamen ze naar Nederland. Een
volk zonder land. zonder toekomst,
zonder huizen en zonder werk. Het
zou voor tijdelijk zijn. Aankomend
weekend herdenkt de Molukse ge
meenschap het feit dat ze 40 jaar in
Venray zijn.
De Molukkers in Venray. De het
langst in de gemeente verblijvende
minderheid. Ze kwamen lang voor
dat de eerste gastarbeider ver
scheen, ze waren er toen Turkse en
Marokkaanse gezinnen zich met
hun mannen in Nederland her
enigden en ze zijn er nog nu asiel
zoekers uit de hele wereld de
nieuwe minderheden vormen. De
eerste generatie is oud en deels al
overleden. De tweede generatie is
redelijk gesetteld, vaak getrouwd
met niet-Molukkers en de derde ge
neratie groeit als Nederlander op.
Ze hebben werk, een huis. In de
binnenkort te verschenen Minder-
hedennota van de gemeente wor
den ze omschreven als 'redelijk
goed geïntregreerd'. Op Rijksniveau
wordt overwogen om Molukkers
niet langer als minderheid te be
schouwen.
Maar Molukkers zijn wel andere
Nederlandera dan andere. Een
groep mensen die door politiek ge
konkel ten tijde van het afglijdend
kolonialisme ontheemd raakte en
duizenden kilometers verderop op
nieuw moest beginnen. Inmiddels
zijn we bijna een halve eeuw verder,
maar die gebeurtenissen blijven
nog een stempel drukken op het le
ven en de cultuur van de Moluk
kers in Venray.
Dat blijkt ook tijdens het gesprek
met Johannes Berhitu en Sjeng
Ewalds. bestuursleden van de stich
ting Batu Badaun. Ofschoon met
beide benen in de jaren negentig
en graag kijkend naar de toekomst,
komt het gesprek regelmatig op
'vroeger'. 'We willen onze kinderen,
de derde generatie iets van hun
eigen achtergronden leren kennen.
Weten waar hun opa en oma van
daan komen en waarom ze een don
kere huidskleur hebben. Als dat
lukt hebben we al heel wat bereikt',
zegt Johannes Berhitu bescheiden.
WOONOORD
De geschiedenis van de Venrayse
Molukkers begint in december
1953. Dan komen de eerste Molukse
gezinnen aan in Venray. Voormalige
militairen ran het Nederlands-
Indische leger, die na de omwente
ling in het Indonesië van Soekamo
niet meer welkom zijn. Ten langen
leste neemt de^ Nederlandse rege
ring de" Molukkers en hun gezin
nen op. In Venray komen ze terecht
in 'woonoord Vlakwater', een inder
haast omgebouwd werkkamp van
Peel werkers, waar alleen de meest
elementaire voorzieningen aanwe
zig zijn» De ongeveer 40, meren
deels grote, gezinnen wonen in
grote barakken. Een gezin in een
paar kleine kamertjes. De meeste
barakken zonder waterleiding. Was
sen en douchen in een andere ba
rak op het terrein midden in het
dennenbos aan de rand van" Venray.
Het was niet zo erg, want het was
toch maar tijdelijk. In 1954 en '55
konden de bewoners in het kamp
kursussen volgen als voorbereiding
op de terugkeer naar Ambon. De
overheid was echter snel duidelijk
dat het verblijf van de Molukkers
wel eens langer kon gaan duren.
Eerst werd de 60%-bijdrageregeling
ingevoerd. Molukse mensen die
werk hadden moesten daarvan
60% inleveren als bijdrage in de
'overheidszorg'. Enkele jaren later is
het beleid gericht op integratie van
de Molukse bevolking. Dat betekent
verspreiding over heel Nederland.
Gemeenten die werk hadden kon
den huizen bouwen.
WEL WEG, NIET WEG
De reaktie op dit beleid onder de
Molukkers was verdeeld, ook in
Venray. Een deel van de mensen
wilde helemaal niet weg uit de kam
pen. Verspreiding zou de saamho
righeid niet ten goede komen en
was voor de overheid alleen maar
een voorwendsel om zich niets ran
het lot van de Molukkers aan te
trekken. Per slot van rekening had
de Nederlandse overheid nog altijd
een ereschuld ten opzichte van
haar militairen.
Een andere groep wilde graag in
Venray blijven omdat ze daar bij
voorbeeld werkten. Ook de in
dustrie wilde haar werkers niet
graag kwijt, Venray wilde ook toen
al groeien en dus hield de gemeente
vurige pleidooien met onder meer
de toenmalige minister Klompé om
huizen te mogen bouwen voor de
Molukkers. Met maar gedeeltelijk
sukses: het Commissariaat Ambo
nezen Zorg zag eigenlijk de Moluk
kers liever naar het noorden
vertrekken en dat gebeurde ook.
Van de ongeveer 40 gezinnen
moesten er in 1963 27 vertrekken.
De resterende dertien kregen in
1967 en '68 woonruimte in Venray.
De meesten kwamen terecht in de
Houten Hoek.
OUDEREN
De Houten Hoek is nog steeds het
wijkje waar de meeste Molukkers
wonen, al zijn kinderen en klein
kinderen uitgezwermd. In de wijk
staat ook het gebouw van de stich
ting Batu Badaun en ligt het Kiri-
wennopad, de straatnaam die her
innert aan de Molukse Venraynaar
opa Jordan Kiriwenno. In het ge
bouw organiseert de stichting aller
lei aktiviteiten voor jong en oud.
Ook de kerkdiensten worden er ge
houden. Voor de verregaand geïnte
greerde bevolkingsgroep is het zaak
de de eigen cultuur levend te hou
den. Daarop is het werk van de
stichting dan ook goeddeels
gericht.
Het gebouw van de Molukse ge
meenschap wordt gesubsidieerd
door de gemeente. Tot voor enkele
jaren beschikte de gemeenschap
ook over een professionele maat
schappelijk werker, maar die is in
de bezuinigingen op welzijnswerk
ten onder gegaan. De Molukkers
moeten het nu doen met de min-
derhedenwerker van het RISC
maar die moet z'n tijd verdelen
over alle minderheden tussen de
Maasdorpen en Gennep...
Gelukkig is de Molukse minder
heid zodanig geïntegreerd dat ze re
delijk zelf hun boontjes kunnen
doppen. Ook dat onderscheidt hen
ran andere minderheidsgroepen in
de gemeente. Behalve toedien op
het behoud van eigen waarden en
cultuur bij de tweede en derde ge
neratie heeft de stichting Batu Ba
daun vooral ook de zorg over de
oudere Molukkers. Zij zyn 'minder
zelfstandig, spreken minder de taal
en raken sneller geïsoleerd. In een
reaktie op het concept-Minder-
hedennota van de gemeente Venray
pleit de stichting dan ook voor ex
tra aandacht voor de ongeveer twin
tig 65-plussers.
FEEST
Gelovig, prineipeel, respekt voor
ouderen en gezag, goed voor hun
woord worden door de beide Batu
Badaun-bestuursleden genoemd als
typeringen ran de Molukse volks
aard. Maar ook gastvrijheid hoort
daarbij. 'Het samen vieren van
bruiloften, begrafenissen en de
eigen ruimte zijn heel belangrjjk
voor de saamhorigheid onder de
mensen" zeggen Berhitu en Ewalds.
'En de kookkunst', voegen zij er aan
toe. 'Als er bij Molukkers feest 'is.
wordt er altijd lekker gegeten en ge
dronken*.
Daarvan kunnen de gasten ko
mende zaterdag meegenieten, 's
Avonds wordt dan een groot feest
gehouden in dans- en partycen
trum Janssen in de Raadhuisstraat.
Dit? avond is iedereen welkom.
Vrijdag wordt het boek gepresen
teerd dat is samengesteld door on
der meer Sjeng Ewalds. Meer dan
100 foto's en tekst herinneren aan
de vier decennia die de Molukkers
nu in Venray verblijven. Het doku-
ment. voor historici. Molukkers en
iedereen die iets over de achter
gronden van het jubileum wil we
ten eigenlijk verplichte kost. is te
koop voor tien gulden bij de stich
ting Batu Badaun of bij Sjeng
Ewalds, Vingerhoedskruid 12 in
Venray,
FEESTPROGRAMMA
liet feestprogramma begint zater
dag om 10.00 uur in de protestants
christelijke school De Hommel, al
waar de kinderen een verrassing
wacht, 's Middags om 15.00 uur zal
in het onderkomen van de Stich
ting Batu Badaun aan het Kiriwen-
nopad het boek 'Molukkers in
Venray' worden gepresenteerd en is
er de tentoonstelling 40 jaar Moluk
kers te Venray te zien. Om 20.00
uur is er een grote Molukse avond
in danscentrum Janssen aan tic
Raadhuisstraat, alwaar iedereen
welkom is. De muziek wordt ver
zorgd door Central Station, er is een
optreden van een Molukse dans
groep en er zijn demonstraties van
Oh Do Kwan en 'Lelang'. Op deze
avond zijn heerlijke Molukse hap
jes te koop. De entree voor deze
avond bedraagt slechts vijf gulden.