Vrijdag start van kermis
De kermis door de
eeuwen heen
Kermisexploitant:
moderne ondernemer
die weet van aanpakken
Kermis in 't Podium
OOK
PEEL EN MAAS
Oude foto
Bovak-Kermisstad
van het jaar
-S Hi'.,
L/Oiiufc/oaj 4 auydolub lai»^ - Pagma 11
De kenniswereld is een wereld
op zich. Een wereld met eigen
normen en waarden welke in acht
genomen worden. Hoewel het be
roep van kermisexploitant voor
iedereen open staat, blijkt dat
maar weinigen welke niet uit het
kermisbedryf voortkomen het vol
kunnen houden op de kermis. De
onregelmatige werktyden, de
stress, het reizen en trekken van
de ene naar de andere kermis, het
verantwoord kunnen pachten en
dergeiyke maakt dat zij die niet
bekend zijn met het traditionele
kermisbedrijf vaak na een ker-
misseizoen, of zelfs korter, het
vak van kermisexploitant nood
gedwongen moeten opgeven.
Het beroep van kermisexploi
tant gaat veelal over van vader op
zoon of van moeder op dochter en
wordt derhalve met de paplepel
ingegoten.
Immers: een kermisexploitant
moet alles kunnen en alles weten:
Hij/zij moet kunnen pachten, zyn
haar attrakties kunnen onderhou
den en exploiteren, kennis hebben
van de verschillende verpachtings
systemen - niet alleen binnen Ne
derland, maar steeds vaker ook
daar buiten - zakelijk zyn en
openstaan voor nieuwe ontwikke
lingen. Dit is maar weinigen buiten
het traditionele kermisbedrijf gege
ven. Zoals reeds opgemerkt: de
eisen die aan de gemiddelde ker
misexploitant gesteld worden, wor
den steeds groter.
De gemiddelde kermisexploitant
kan zyn/haar zaak/zaken in Neder
land maar van Pasen tot november
exploiteren. In deze periode dient
verdiend te worden voor een heel
jaar en dient er ook nog een reserve
te worden opgebouwd om te in
vesteren en om te kunnen pachten
voor het daaropvolgende kermis-
seizoen.
Gezien de steeds hogere bedrijfs
kosten is het verklaarbaar dat
steeds meer kermisexploitanten
hun werkterrein gaan uitbreiden
middels tournees in de winter
maanden in het buitenland, mid
dels het organiseren van winter
kermissen in overdekte hallen,
middels het organiseren van kerst
markten, etc. Een ding is zeker: een
kermisexploitant houdt niet van
stilzitten en weet van aanpakken!
Ieder jaar moeten de kermisex
ploitanten vanaf half december tot
en met maart daaropvolgend in
schrijven voor kermissen waarop
men zijn/haar zaken wil exploite
ren. Het behoeft geen betoog dat de
belangstelling voor de grote(re) en
goede kermissen zoals bijvoorbeeld
Amsterdam, Tilburg, Hoorn en
Eindhoven groot is en dat er derhal
ve hoge bedragen - noodgedwongen
- dienen te worden aangeboden om
een standplaats te kunnen ver
krijgen.
Hierbij stelt de Bovak, de nationa
le bond van kermisbedrij fhouders.
zich op het standpunt dat eigenlijk
niet aan kermissen verdiend zou
mogen worden door gemeenten en
overige verpachters en dat de orga
nisatie van een kermis eigenlijk
kostendekkend zou moeten zijn.
Bij hoge pachtsommen moet het
publiek - noodgedwongen - het ge
lag betalen en draagt de Grondwet
de Overheid niet op om voorwaar
den te scheppen voor de maat
schappelijke en culturele ont
plooiing van haar burgers; dus ook
voor kermissen en circussen?
voor uw
KETTING
FORMULIEREN
drukkerij
van den
munckhof bv
grotestraat 68 venray
tel. 04780-82727
Wethouder Bert Kersten opent
vrijdag 5 augustus om 16.00 uur
officieel de Venrayse kermis
1994. Gelijktijdig gaan dan de
ballonnen van de kinderen de
lucht in en begint een zesdaags
programma dat in Venray traditio-
neel het hoogtepunt van de zomerf
vormt voor de eigen inwoners en
in de regio verblyvende toeristen.
Het startschot wordt dit jaar gege
ven op het Schouwburgplein, bij de
Turbo Polyp, één van de attrakties
die jaar in jaar uit terugkomen op
de Venrayse kermis. Kinderen die
willen meedoen aan de ballon-
wedstryd, kunnen by het gemeen
tehuis of het VW-kantoor aan de
Grote Markt een deelnameformu
lier gaan halen. Tegen inlevering
van dat formulier krygen de deel
nemers vanaf 14.30 uur op het
Schouwburgplein gratis een ballon.
Tot 16 september kunnen deelne
mers terugontvangen ballon kaar
ten inleveren by het gemeentehuis.
In oktober worden in dit blad de
prijswinnaars bekend gemaakt.
Wethouder Kersten maakt als de
attrakties goed en wel draaien met
een aantal genodigden een rond
gang over de kermisterreinen.
Gasten die 's avonds hetzelfde doen
maken kans een stripfiguur tegen
het lijf te lopen en getrakteerd te
worden.
Onderdeel van de kermis 1994 is
natuurlyk ook de kennismarkt. Die
vindt maandag plaats óp het voor
verkeer afgesloten deel van de Juli-
anasingel. Vorig jaar was deze
markt zeer geslaagd en dat sukses
hopen gemeente en marktkooplui
te continueren. Daarvoor is onder
meer de medewerking van de
clown Meneer Malloot gevraagd. Hy
zal het marktpubliek vermaken
met zyn grappen en grollen.
Dinsdagavond, rond de klok van
tien, een ander inmiddels traditio
neel onderdeel van de Venrayse
kermis: het vuurwerk. Vanaf de ter
rassen heeft het publiek een goed
uitzicht op het kleurrijke en knal
lende schouwspel. Het vuurwerk
wordt aangeboden door de geza
menlijke kermisexploitanten.
LOTERIJ
Woensdag, omstreeks 21.00 uur,
vindt de trekking plaats van de lote
rij. Vorig jaar was die een groot suk
ses en stonden honderden mensen
met hun lootjes in de hand op het
Wilhelminaplein. Nu daar een win
kelcomplex in aanbouw is, wordt de
prysuitreiking verplaatst naar de
hoofdingang van het gemeentehuis.
De hoofdprijs van de loterij wordt
gevormd door _een -tiendaagse Van
Ham-busreis voor twee personen
naar de Spaanse badplaats Beni-
dorm. Daarnaast wordt een groot
aantal prijzen onthuld.
Bezoekers aan de Venrayse ker
mis maken \§m vrijdag tot en met
woensdag bij alle vermaakzaken
kans op een gratis lot De loten kun
nen woensdag tussen 18.00 en
20.30 uur worden ingeleverd bij de
autoscooter op de Grote Markt
Burlesk weer op de planken
Café 't Podium heeft met de ker
misdagen in Venray van 5 t/m 10
augustus weer een uitgebreid en
verrassend muziekprogramma sa
mengesteld.
Vrijdag 5 augustus: VHZ de
kerk uit De acht-mansformatie uit
Venlo bestaande uit ex-leden van
Mad Habbis is niet in een bepaald
holye te stoppen. En dat willen ze
ook niet! Dol en dwaas noemen ze
zichzelf. Eigen nummers en bewer
kingen van uiteenlopende compo
nisten en groepen zoals Willem
Breuker. Rowwen Heze, Zappa, Mad
ness, Verdi, de gebroeders Brouwer.
Stones, etc. Aanvang 22.30 uur.
Zaterdag 6 augustus: Madford
Slim. Blues-rock band met Niels v.
Hoorn, Hans Waterman en Madford
Slim zelf. De band was reeds eerder
in 't Podium met een swingende
show, waar het publiek geen genoeg
van kon krygen. Aanvang 22.30
uur.
Zondag 7 augustus: Burlesk.
Vemrays bekendste band van de
laatste jaren nog één keer, gewoon
Uit 1958 dateert, deze vrolijke prent
Vertier in het Lunapark, één van de
onverwoestbare, attrakties van de
kermis. (Foto-, Kotlektie J. v.d.
Putten).
omdat ze er zin in hebben. In sep
tember geven ze nog hun medewer
king aan de 'Night of the Proms' in
de schouwburg en wat bühnegevol
en een generale repetitie kan dus
geen kwaad. Aanvang 19.00 uur.
Maandag 8 augustus: Clemens
v.d. Ven. Blues, rock en roll en bal
lads. Wie kent hem niet in Venray.
Altijd swingend en met aparte stem
brengt hy samen met één a twee
andere muzikanten een spetterend
optreden. Aanvang 19.00 uur.
Dinsdag 9 augustus: Amster
damse Avond. Traditie met carna
val en kennis. Kroegbaas Geert
zingt samen met Dorothé Cox en
Judith vanachter de bar Nederland
se en Engelstalige nummers. Aan
vang 21.30 uur.
Woensdag 10 augustus: Power
Supply. Aanstormend talent uit de
regio. Waren reeds aktief op talen
tenjachten en in kroegen. De band
brengt stevige soul. blues en rock
met knallende blazers, een pom
pende bas en een stevige beat. Aan
vang 21.30 uur.
Slecht is het dorpje, waar en wis,
Waar het niet eens kermis is.
Kermis, kermis moet er wezen,
Kermis moet ook z{jn geprezen,
Want de ware kermisvreugd
Maakt den menscb eerst regt
verheugd!'
Over de oorsprong van de ker
mis bestaan diverse versies. Een
versie houdt het erop, dat de ker
mis in de Romeinse tyd ontstaan
is. Een andere versie wil, dat de
eertyds met veel luister gevierde
sterfdag van de patroon van een
parochie, derhalve een zuiver ker-
kelyk feest, de voorloper is van de
huidige kermis. Zonder ons in de
vraag te verdiepen welke de juiste
versie is, geloven wy dat voor bei
de versies veel te zeggen valt
De Romeinen gaven de in onze
streken wonende stammen toe
stemming om een soort jaarmarkt
te organiseren. Het Romeinse
woord voor dit evenement: 'forum'
is duidelyk stamverwant met het
Franse 'foire' of het Engelse 'fair'
voor kermis.
Tal van mensen uit een bepaalde
streek kwamen naar het forum om
elkaar te ontmoeten en om inko
pen te doen. Ambulante handela
ren boden hier hun waren aan.
Zo'n jaarmarkt trok ook standwer
kers en niet te vergeten straatar
tiesten aan. Hierin valt dus het
element jaarmarkt/kermis te ont
dekken.
Dit is ook het geval bij de middel
eeuwse feesten ten gunste van ver
jaardagen van patroonheiligen of
bij de wijding van een kerk. De
plechtigheden gingen vaak gepaard
met handelsaktiviteiten rond het
kerkgebouw en optredens van to
neelspelers, zang- en muziekgroe
pen en dergelijke.
Niet zelden kwamen er ook pro
cessies aan te pas. De kerkmis werd
een kerkelyk en wereldlijk feest.
Van de kermismis naar kermis was
tenslotte maar een stap...
In het zuiden van Nederland, met
name in Limburg, leeft de oor
sprong van de kermis nog voort in
tal van zomerkermissen welke ge
paard gaan met processies. Zodra
de processie is uitgetrokken, begint
de kermis.
PER SCHIP
In de jaren 1820-1870 was er ran
bestrate wegen nog geen sprake. Dit
bemoeilykte het transport van ker-
miszaken over de weg. De toenmali
ge kermisondernemers wisten daar
overigens wel raad mee. want de
vaarwegen boden uitkomst. Het ver
voer geschiedde toen in hoofdzaak
over het water per schuit en per
schip. Na de verbetering van de we
gen in de jaren na 1870 konden de
kermiszaken over de weg vervoerd
gaan worden. Met paard en wagen
uiteraard.
Afgaande op geschiedkundige ge
gevens bestonden de eerste kermis
zaken uit rondreizende menage-
riën, kijkwerken met exotische
dieren, waaronder slangen en ar-
tiestenshows van muzikanten, die
rentemmers en niet te vergeten de
magische slangenbezweerders.
DRAAIMOLEN
Aan de basis ran de eerste mega-
nische vermaakzaak op de kermis
heefl zeker de draaimolen gestaan:
Op het principe van de draaimolen
berusten nog steeds de high-tech at
trakties van nu. De grote evolutie
die de draaimolen heeft doorge
maakt is waard om nader bekeken
te worden. Aangenomen wordt dat.
de carrousel ontstaan is uit de tol.
Samen met de schommel was dit
speeltuig de enige vorm van ver
maak bij onze voorraderen. De om
vorming van tol naar draaimolen
bleek mogelyk door middel van en
kele kruisbalken waaraan touwen
zaten en waardoor het genot van
een carrousel binnen handbereik
lag. De draaimolen, zij het erg pri
mitief, was hiermee geboren. Veel
liefhebbers van dit vermaak pakten
touwen beet en liepen snel in het
rond totdat zij in de lucht zweefden.
Door de mast later te overkruisen
met meerdere balken trad een ver
betering van de eerste amuse
mentsinrichting in.
Tben door de toeloop van het pu
bliek verandering dringend nodig
was, en het publiek minder
krachtsinspanning eiste, was het
logisch, dat aan de afhangende tou
wen een vloer werd vastgemaakt.
Later liet men paarden deze volgela
den molen (de bezoekers stonden
toen nog op de vloer) in beweging
brengen door tegen een balk te
duwen.
In de 19e eeuw ontstonden steeds
mooiere draaimolens met prachtig
dekorwerk. Enkele van deze ju
weeltjes kan men nog steeds op de
kermis aantreffen.
CONEY ISLAND
Het moet een Amerikaanse uit
vinder geweest zyn, namelijk La-
marcus A. Thompson, die in Orle
ans de ontwerper is geweest van de
eerste primitieve achtbaan. In 1844
pachtte Thompson een stuk grond
in New York in de wijk Coney Is
land en exploiteerde daar zijn acht
baan. Later werd dit het wereld
beroemde lunapark Coney Island.
Vaak kwamen de suggesties voor
nieuwe kermiszaken overwaaien
van Amerika naar Europa, zoals by-
voorbeeld de Caterpillar Ride, ofte
wel de Rupsbaan.
In de jaren 1900 kwam ook de
eerste reizende bioscoop op de ker
mis met .een locomobiel voor de
stroomvoorziening waarbij het
Attrakties als het Lunapark wer
den in vroege r ja ren vaak per spoor
vervoerd. De kermiswagens van J.
Janvier staan hier op het emplace
ment klaar voor vertrek. (FotoKol-
lektie J. v.d. Putten).
filmapparaat nog steeds met de
hand gedraaid werd. Niet verwon-
derlyk dan ook dat als de operator
eens moe begon te worden ook de
filmbeelden gingen vervlakken.
De uitvinding van de elektriciteit
leidde niet alleen in de maatschap
pij maar ook op de kermis tot een
grote omwenteling. Hierbij willen
wy niet onvermeld laten dat het fe
nomeen 'elektriciteit' eerder op de
kennis werd gepresenteerd voordat
dit gemeengoed was geworden.
Zoals reeds opgemerkt, de uitvin
ding van de elektriciteit leidde tot
een grote omwenteling op de ker
mis zodat er ook andere attrakties
gingen verschynen, zoals o.a. de
autoscooter en de stoomcarrousel.
Gespecialiseerde fabrieken gingen
zich richten op de bouw van ker-
misattrakties welke door de stijging
van de techniek steeds attraktiever
en sensationeler werden.
Ook de computer deed zijn intre
de op de kermis en vandaag de dag
zyn de meeste attrakties computer
gestuurd teneinde onder andere
een zo hoog mogelijk veiligheids
niveau te kunnen waarborgen.
Gezien het feit dat de kermis zich
aanpast aan de tand des tijds mo
gen we gerust konkluderen dat de
kermis zal bij ven bestaan tot in
lengte van jaren!
elke week nieuws
Nog niet zo lang geleden ging aan
de kermis ook in Venray nog een
processie vooraf. Hier trekt de stoet
langs de Gouden Lee uw en de. rups.
Deze. foto is waarschijnlijk eind ja-
ten vijftig gemaakt. (Foto-. Kollektie
J. v.d. Putten)
Zo nu en dan wordt men plotse
ling weer eens voor de voltooid ver
leden tyd geplaatst. Dan duikt een
oude foto, een oude herinnering op,
die onwillekeurig onze gedachten
weer terug doet gaan aan vervlogen
tyden, en aan die vervlogen tijden
zullen velen nog met een zekere
weemoed terug denken.
We herinneren ons nog de grote
kermisprocessie, die vooraf ging
aan het grote kermisgebeuren, en
dat weldra hierna de draaimolen,
de schommels, snoepkramen enz.
zich van hun omhulsel ontdeden
en voor de reeds met ongeduld
wachtende jeugd al hun schatten
toonden.
Het 'percyesspeuT begon te draai
en, het volk zet zich in beweging, de
muziek zet overal in, en de kermis
is geopend.
In 1899 stond voor het eerst op de
Venrayse kermis de stoomcarrousel
van L. v. Bergen uit Roermond. In
1921 kon men voor het eerst ken
nismaken met het Lunapark (ook
wel Cakewalk genoemd) van L.
Janvier.
Op de kermis van 1934 zien we
voor het eerst de prachtige salon-
stoomcarrousel van Janvier naast
ook weer na een afwezigheid van
enkele jaren het Lunapark en nog
steeds kan met in deze laatste at-
traktie anno 1994 zijn kermiscen-
ten kwijt, maar... de historische
stoomcarrousel van Jamier is van
af 1955 verleden tijd. Maar toch is
die vergane glorie in ere hersteld,
want in 1956 ging deze oude getrou
we op de Efteling in Kaatsheuvel
een nieuwe toekomst tegemoet. Met
de aankoop van deze stoomcarrou
sel heeft de Efteling voor het na
geslacht een typisch voorbeeld van
negentiende eeuwse kermisroman
tiek aan de vergetelheid onttrok
ken. De kermisbedrij ven hebben
zich in de loop der tijden natuur
lyk aangepast aan de moderne
smaak van de kermisvierder. en zo
lang er jeugd is, zal er kermis zijn.
Naast alle vormen van rekreatie
trekt de kermis als een bijzonder
amusement. Het wezen van de ker
mis is onveranderd, doch het utter
ly k is vergeleken bij vroeger
grondig gewyzigd.
De foto van de 'stoomcarrousel'
van Janvier die we hierbij plaatsen
zal wel van net voor de oorlog zijn
want de entree van 15 cent voor de
groten en 10 cent voor kinderen, te
zien by de ingang van de attraktie,
lijkt voor-oorlogs.
Nog even ter herinnering: In 1975
heerste er tydens de kermisdagen
een zodanige hittegolf dat het pu
bliek massaal verstek liet gaan.
Mocht het weer anno kermis 1994
dezelfde hoge warmtewaarden heb
ben als 1975 dan hebben we in
ieder geval al een voorproefje van
enkele weken gehad.
Prettig kermisdagen.
Jan v.d. Putten
De Bovak is als eerste Neder
landse kermisbranche-organi-
satie gestart met het uitver
kiezen van een bepaalde ge
meente tot Bovak-Kermisstad
van het jaar. De afgelopen jaren
hebben achtereenvolgens Hel
mond, Echt, Missingen, Ge
leen, Zwolle, Utrecht en Weert
deze felbegeerde 'Nationale Ker-
misprijs' in de wacht kunnen
slepen. Voor de betrokken ge
meenten was en is dit een extra
stimulans om op de ingeslagen
weg door te gaan.
Eén van de beweegredenen
van het Bovak-bestuur om een
kermisprys in te stellen was
een betere organisatie van het
kermisgebeuren en een betere
ontvangst en begeleiding van
de betrokken kermisexploitan
ten en Bovak-vertegenwoordi-
gers door gemeenten en overige
verpachters.
Hierbij gelden de volgende
criteria:
- de opvang ran de kermisex
ploitanten bij aankomst in de
betrokken gemeente, tijdens
de kermis en na afloop ran de
kermis,
- de kwaliteit van de toegewezen
standplaats.
- de totale kermisopzet kermis-
organisatie en ligging van het
kermisterrein; liefst in het
centrum ran de betrokken ge
meente of dicht bij dichtbe
volkte stadsdelen.
- de plaats(en) voor de salon- en
pakwagens,
- de kwaliteit van de facilitaire
voorzieningen,
- of er in de betrokken gemeen
te voldoende reklame is ge
maakt voor de kemiis(sen).
- de betrokkenheid van de voor
de kermis verantwoordelijke
ambtenaren, wethouder(s) en
óverige bij de kermisorganisa-
tie betrokken personen,
- de wyze waarop men met
eventuele inspraak en advise
ring door Bovak-vertegen-
woordigers omgaat, en zeker
niet op de laatste plaats:
- de wijze waarop men omgaat
met de zorg voor het milieu.
Ook de komende jaren zal de
Bovak de organisatie van ker
missen door gemeenten, orga
nisatiebureau's en overige
verpachters kritisch op de voet
bly ven volgen in het belang van
alle by de Bovak aangesloten
kerm isexploitan ten
