mwm
Historie en naamgeving
van het Freulekeshuus
ostrumse rijvereniging
60 jaar jong!
Veel randaktiviteiten
bij Fietsvierdaagse
FANCY FAIIt
Imkersvereniging
benoemt Jan Vogels
tot erelid
van Rio. Homi is afkomstig uit Iran
en kent de minder prettige kanten
van het leven. Reden voor hem om
zich in te zetten voor de kansloze
straatkinderen en hoopt met zijn
fietstocht zoveel mogelijk geld bij
elkaar te fietsen.
KOM EN DOE MEE
18 EN 19 JUNI - SPORT
TERREIN OOSTSINGEL
•EL EN MAAS Donderdag 16 juni 1994 - Pagina 9
Mère P&lagie, overste van het
klooster Jerusalem van 1843 tot
1885.
In de koopakte werd bepaald dat
het klooster van de Ursula Zusters
te Venray beide panden met tuinen
overnam voor de prijs van F1 2000.-
met ingang van 1 januari 1863.
Enkele jaren nadien, waarschijn
lijk in 1866, lieten ze het ene pand
(nu museum) tot op de fundamen
ten afbreken en herbouwen. De
nieuwbouw, zoals we het nu nog
kennen, is zeer waarscliijnlijk naar
een ontwerp van de bekende archi-
tekt dr. P.J.H. Cuypers (1827-1921) of
althans van een van zijn naaste me
dewerkers. Het gebouw draagt veel
belangrijke kenmerken van hem,
zoals de ronde hoeken in de boven
lichten, de daklijstversiering en de
gestileerde gemetselde guirlandes
langs deuren en ramen.
Dr. Cuypers die de architekt was
van ongeveer 60 kerken en van het
Centraal Station en het Rijksmu
seum te Amsterdam voelde zich
zeer verbonden met het klooster Je
rusalem. Hij was daar de schepper
van de in 1864 gereedgekomen
nieuwe kapel en het na de grote
brand van 1888 herbouwde pensio
naat en het kloostergebouw St.
Michel.
Volgens kadastrale gegevens is de
bouw, beter gezegd herbouw van
wat nu 't Freulekeshuus heet, in
1867 voltooid.
Villa St. Joseph
Het kreeg de naam herenhuis of
villa St. Joseph. De ingang van het
huis, dat buiten de muren van het
klooster lag, was niet zoals nu aan
de Eindstraat, maar aan wat nu de
achterkant is, dus aan de zijde van
het klooster. Boven de ingang werd
in een nis een St. Joseph-beeld ge
plaatst. Het klooster Jerusalem ken
de een bijzondere verering tot St.
Joseph.
De kapel (1864) kende een zijal
taar van St. Joseph waarvoor sinds
1871 onophoudelijk een godslamp
brandde. Ook de bedevaart van Je
rusalem naar St. Joseph op de
Smakt begon vanaf die tijd traditio
neel te worden.
Twee Freulekes
Bij de volkstelling van 1880 bleek
dat de villa St. Joseph bewoond
werd door de gezusters Antoinetta
en Constancia Hellen, afkomstig uit
het Duitse Xanten. Ze hadden ver
zuimd zich als inwoonsters van
Venray bij de gemeente te melden
en werden daarom bij de volkstel
ling ambtshalve in de bevolkingsre
gisters ingeschreven. Op welk
tijdstip ze, in de zeventigerjaren, in
Venray zijn komen wonen, bleek in
Venray en evenmin in Xanten te
achterhalen. Wel dat ze respektieve-
lijk geboren waren te Xanten op 26
januari 1821 en 8 november 1822
uit het huwelijk van Franciscus
A.H.M. Hellen en Maria von Keil. Te
Venray gaven ze op dat ze rente
nierster waren. Ze waren afkomstig
uit een burgerlijke, gegoede familie
in Xanten. Dat ze niet onbemiddeld
waren blijkt uit de 'Geschiedkundi
ge aantekeningen' van de Venrayse
pastoor H. van Haeff (pastoor van
1862 tot 1884). Hij maakt melding
van het feit dat de bouw van het St.
Josephklooster aan de Overloonse-
weg in 1880 vooral tot stand is geko
men dankzij een gift van F1 3500-
van de Freules Hellen. Verder uit
het gegeven dat zij bij overeen
komst van 15 oktober 1885 een be
drag van F1 4000- vermaakten aan
de parochiale St. Petrusbanden-
kerk. Hierbij was wel bepaald dat de
beide dames tot de dood van de
langstlevende over het genoemde
bedrag, jaarlijks 4 rente, zijnde
F1160-, zouden ontvangen en dat er
jaarlijks voor henzelf, hun ouders
en hun bloedverwanten een H. Mis
moest worden opgedragen. De
kosten van deze dienst ten bedrage
van F115.- zouden in mindering ko
men op de jaarlijkse verschuldigde
interest.
De Freules Hellen maakten geen
deel uit van het leraressen korps
van het pensionaat Jerusalem. Mo
gelijk zijn ze echter wel alctief ge
weest als gezelschapsdames van de
vele Duitse leerlingen die daar hun
opleiding ontvingen. Waarom kwa
men de Freules Hellen, die Rooms-
katholiek waren, naar Venray?
Kulturkampf
Het antwoord is waarschijnlijk
gelegen in de Kulturkampf, de
strijd tussen de Staat en de Rooms-
katholieke kerk in Duitsland, in de
periode dat Otto von Bismarck
(1815-1898) van 1867 tot 1890 daar
kanselier was.
De opleiding van geestelijken en
hun aanstelling was onder sterke
invloed van de Staat gebracht. Na de
beruchte Meiwetten van 1873 wer
den verschillende kloosterorden,
zoals de Jezuïten en de Lazaristen,
gedwongen Duitsland te verlaten.
Dat was ook het geval met de
Zusters van de Goddelijke Voorzie
nigheid die uit Münster werden
verdreven en zich in Tegel en vestig
den. Van daaruit kwamen in maart
1877 een zestal zusters naar Venray
waar ze in het gasthuis aan de Over-
loonseweg gingen wonen. In 1880
konden ze het gereedgekomnen St.
Josephklooster betrekken. Het kli
maat in Duitsland was in die perio
de zeer ongunstig voor katholieken.
Dat is ongetwijfeld ook de reden ge
weest van de komst naar Venray an
de op 4 mei 1845 te Xanten geboren
Fr. Dooremans. Hij was kapelaan in
het vlak over de Nederlandse grens
gelegen Weeze, maar ook hij werd
ingevolge de Meiwetten van von
Biscmarck het land uitgezet. Hij
kwam toen naar Venray, waar hij
van 1874 tot 1884 rector was van het
klooster Jerusalem. Toen de strijd
in Duitsland geluwd was keerde hij
terug naar zijn vaderland, waar hij
kapelaan werd in Herungen.
Overlijden Freulekes
Constantia Hellen overleed op 2
juni 1897 op 74-jarige leeftijd. De
freule Antoinette bleef het pand
met de huishoudster, de uit Kalkar
afkomstige Adeleida von Wahnam,
nog bewonen tot haar dood op 19
september 1908.
Blijkens de Memorie van Succes
sie, opgemaakt door notaris Lins-
sen op 10 oktober 1908 liet zij, na
aftrek van de begrafeniskosten (F1
241.-) en een uitdeling aan de ar
men van Venray F1 156.-) een ver
mogen achter van F1 4044.-
Het tijdperk van de Venrayse
'Freulekes' was ten einde.
Daarna werd het huis, tussen 1910
en 1921, bewoond door particulie
ren. Achtereenvolgens waren dat
o.a. C. de Haan, H. Mous (kopersla
ger), J. Muis (1913-1914) en de be
lastingambtenaar P.J. Frantzen
(1914-1918).
Vanaf 1921 werd het huis, dat toen
ook in de annalen van Jerusalem
het Freulekeshuus werd genoemd,
bewoond door leke-leraressen van
Jerusalem.
Als gevolg van een verlegging van
het Kerkpad in 1931 was het huis
voor het eerst binnen de muren
van Jerusalem komen te liggen. In
de bevrijdingsperiode van oktober
1944 bleef het Freulekeshuus over
eind maar het liep wel aanzienlijke
schade op.
Dit jaar is het precies 60 jaar gele
ien dat in Oostrum een ruiterclub
rerd opgericht. De toenmalige
lastoor Asselbergs doopte de ver-
iniging met de naam Nobel, wat
del betekent.
Nu in 1994 is de vereniging uitge-
ireid met een ponyclub, die het in
iet prille begin niet slecht doet, ge
len de uitslagen die worden be-
laald op de wedstrijden. En omdat
nen een 60-jarig jubileum niet on-
ipgemerkt kan laten, zijn er tal van
iktiviteiten georganiseerd.
Op 19 juni a.s. nemen 650 paar-
len en pony's deel aan de dressuur-
redstrijden. Bij de paarden is
«getwijfeld Judith Janssen uit
lostrum met Eros favoriet in de
ilasse Zwaar. De pony's beginnen
>m 9.30 u. terwijl de paarden om
2.45 u. starten.
Ook word er in samenwerking
net de Noord-Limburgse aanspan-
ling en de rekreatiemenners uit
een avondmenwedstrijd
op zaterdag 25 juni.
onderdelen die worden verre-
zijn een wegparcours van 22
met enkele hindernissen en
vaardigheidsproef (kegeltjes rij-
met ringsteken.
Zondag 26 juni staat de gehele
in het teken van het springen,
vier parcoursen zullen paar-
en pony's strijden om de ere-
Hoogtepunt van die dag is
het barriëre-springen
de grote prijs van Oost mm.
staan 6 hindernissen opvol-
opgebouwd en via een alVal-
Het Freulekeshuus met de nabij- het klooster. Boven de ingang het
gelegen Lourdesgrot in 1S34. De in- St. Josephbeeld.
gang is nog gelegen aande kant van
Nadat het pand in het voorjaar
van 1945 was hersteld werd het tot
1952 bewoond door zusters Ursuli-
nen, omdat het klooster-komplex
door het oorlogsgeweld volledig was
geruïneerd.
Nadat de zusters waren terugge
keerd naar het herstelde klooster
werd het pand vanaf 1954 tot medio
1971 bewoond door RJ. van Weegen,
docent klassieke talen van het pen
sionaat Jerusalem. Nadien is het
Freulekeshuus nog enige tijd ge
bruikt voor de huisvesting van een
experimentele groep interne leer
lingen en ten slotte, na de over
dracht van het Klooster (inklusief
het Freulekeshuus), nog enkele ja
ren voor een kleine kommuniteit
Ursulinen. Op 1 december 1979 ver
lieten de laatste zusters liet Freule
keshuus. Na enige aanpassingen en
de nodige voorbereidingen werd
het, zoals reeds is vermeld, op 11
december 1981 in gebruik geno
men als museum.
Met dank aan:
Gemeentearchief Venray
Stadtarchiv Xanten
Rijksarchief voor Limburg
Gerard Lucassen
P. Jansen
Zusters Ursulinen
Kadaster Limburg
Archief St Petrus Bandenparochie
W.J.M. Willemsen
In 1860 werd bij deling bepaald
dat het bezit van beide woningen
overging op zijn zoon Karei Esser te
Horst, eveneens apotheker van be
roep. Deze bleef slechts kort eige
naar, want al op 5 augustus 1861
verkocht hij zijn bezit aan de Ven-
rayer Hendrik Ceasar Cuijpers.
Naast zijn beroep als timmerman
was Cuijpers ook Ontvanger en Be
heerder van de Financiën van de
St. Petrus Bandenparochie.
Pastoor in anibtsrust
Huurder/bewoner van het pand c
2037 (nu 't Freulekeshuus), was de
rustende pastoor Frans Antoon Ver
meulen, die op 21 januari 1776 te
Venray geboren was uit het huwe
lijk van Petrus Vermeulen en Jo
hanna Catharina Beckers.
Hij was priester gewijd te Emme
rik (D) en in 1800 benoemd tot ka
pelaan te Lottum. In 1816 was hij
daar pastoor geworden en dat was
hij gebleven tot aan zijn emeritaat
in 1842.
Hij keerde toen naar zijn geboor
teplaats Venray terug en ging toen
met zijn uit Venlo afkomstige huis
houdster Maria Stroecken het pand
aan 't Eind bewonen. Hij overleed
daar op 82-jarige leeftijd op 16 fe
bruari 1858.
Blijkens de Memorie van Succes
sie van 6 mei 1858 liet hij een ver
mogen na van F1 821,56
Keren we nu terug naar de eige
naren. Hendrik C. Cuijpers heeft
beide panden niet lang in zijn bezit
gehad: slechts ruim één jaar. Ge
woonlijk worden authentieke ak
ten, zoals een verkoopakte,
opgemaakt ten kantore van een no
taris. Bij de verkoop door Cuypers
op 9 december 1862 gebeurde dit
niet.
Aankoop door Jerusalem
De akte van koop van de beide
panden werd namelijk door de Ven
rayse notaris Hendrik Reijnders
verleden in het klooster Jerusalem
in het bijzijn van H. Cuijpers en An
na Maria Jacqmotte, overste van het
klooster Jerusalem van 1843 tot
1885 onder de kloosternaam
Pélagie.
Behalve door de drie genoemden
werd de akte van verkoop mede on
dertekend door de getuigen Willem
Theunissen (schoenmaker) en Ge
rard Roeffs (kuiper).
systeem komt de winnaar uit de
bus. Favorieten zijn o.a. oud NKB
kampioen Henk van de Broek, en
Nederlands kampioen Leopold van
Asten.
Op deze springdag zal een afvaar
diging van het korps Bereden Poli
tie uit Boxtel aanwezig zijn om
diefstalpreventie te verlenen in de
vorm van het merken van ry zadels.
Door de goede sponsoring is het
mogelijk om al deze evenementen
entreevrij te houden. We zijn al on
ze sponsoren dan ook zeer dank
baar hie ivoor.
Het terrein is gelegen aan het in
dustrieterrein Keizersveld, vlak
langs de A 73.
De fietsvierdaagse, die gehouden
wordt van 5 t.m. 8 juli a.s., is dit jaar
omgeven door diverse randaktivi
teiten om de fietsers naast het peda
leren nog andere vormen van
ontspanning te geven.
Dagelijks is er op het schouw
burgplein een groot terras inge
richt met muziek, alwaar drank,
soep, broodjes, ijs en andere versna
peringen te verkrijgen is.
Zo is er de Cheeze Wiz, het mui-
zenspel, bekend van TeleBingo. Als
hoofdprijs van dit spel is er een
Judith Janssen uit Oostrum met
Eros.
fiets beschikbaar gesteld door Poels
Rijwielen. Voor groot en klein is er
de bekende spiraal, waar menigeen
zijn of haar zenuwen kan bedwin
gen. Hiervoor zijn prijzen van
ƒ150,- ƒ100,- en 50,- beschikbaar
gesteld door A&S.
De organisatie van de Fietsvier
daagse is ook aktief voor het goede
doel. Op het plein komt een grote
ton met water. Men kan daar munt
geld. minimaal ƒ0,25. in laten val
len. Als dat muntje op een
schoteltje valt, dan is maakt men
kans op een prijs. Dagelijks is er
een prijs van ƒ100,-, terwijl U op
vrijdag kans maakt op ƒ200,-. De op
brengst van dit spel is voor de
.straatkinderen van Rio de Janeiro.
Dit jaar vormt Venray op woens
dag het centrale punt van de fiets
vierdaagse. Ongeveer 5000 fietsers
doen dan Venray aan. Er is van
10.00 tot 17.00 uur een sfeermarkt
met oude ambachten, hobby-isten
met allerlei attributen en live mu
ziek van het Seniorenorkest.
Alle prijzen zullen op vrijdagmid
dag worden uitgereikt.
FIETSER
A.s. maandag start de in Meerlo
wonende voormalige asielzoeker
Homi Hakimi met een 2500 km
lange fietstocht door Nederland.
Die tocht eindigt op vrijdag 8 juli in
Venray, tydens de slotmanifestatie
van de fietsvierdaagse.
Homi Hakimi houdt een sponsor
fietstocht voor de straatkinderen
Op woensdag 8 juni j.l. is dhr. Jan
Vogels uit Ysselsteyn, nu verblij
vend in het verzorgingstehuis El
zenhorst te Horst, benoemd tot
erelid van de Imkersvereniging Re
gio Venray. Uit handen van het
bestuur ontving hij de daarbij be
horende oorkonde. Zijn vrouw Mia
werd in de bloemetjes gezet. dhr.
Vogels heeft het erelidmaatschap
verkregen, omdat hij zich op aller
lei fronten verdienstelijk heeft ge
maakt voor de vereniging en de
bijenhouderij.
VLECHTWERK
dhr. Vogels is vooral bekend vanwe
ge zijn grote vakmanschap in het
vlechten met buntgras. Veel men
sen heeft hij in zijn leven al bly be-
maakt met een gevlochten korf,
mand of poppewagen. Deze kunst
probeerde hij ook aan anderen
door te geven, door bij hem thuis
vlechtkursussen te geven. Tijdens
de Aid Merselose Dag en andere
manifestaties die er in Venray e.o.
werden gehouden, was hij altijd
aanwezig om zijn vaardigheid te
tonen.
.MUSEUM
In de stal by hem aan huis was er
een permanente tentoonstelling te
zien over de byenhouderij en oude
werktuigen. Iedereen was er van
harte welkom en menigeen heeft
zijn verhaal over het leven van bij
en en muizevallen mogen aanho
ren. Tijdens de Venrayse
Fietsvierdaagse hield dhr. Vogels al
tijd open huis. Men kon bij hem
dan even op adem komen.
NATUUR
Als men byen houdt of wilt gaan
houden, dan moet men dicht bij de
natuur stan. dhr. Vogels hield van
de natuur en was er ook dagelyks
in te vinden. Alles wat er tijdens de
seizoenen gebeurde hield hij in de
gaten. Als hij thuis kwam van zijn
wandelingen had hij altijd weer wat
nieuws ontdekt of gevonden. Het
was een echt natuurmens, een echt
mens uit de Peel.
Jan Vogels tijdens zijn 'vlechtwerk-
zaamlieden.
p 11 juni 1994 was het 12,5 jaar
leden dat het Geschied- en Oud-
idkundig Museum Venray werd
opend met een tentoonstelling
er het leven en werken van de be
nde Nederlandse landschaps-
hilder Johannes Adrianus van
r Drift (1808-1883). Voordien was
•t slechts mogelijk geweest een
idheidkundige kollektie, hoofdza-
lijk archeologisch van aard, te ex-
seren, die vanaf 9 december 1958
htereenvolgens te bezichtigen
is in het voormalig gemeentehuis
n de Grote Markt, de dependance
n het gemeentehuis in het pand
junseweg 2 (het pand Immacula-
Conceptionis van de paters
ciscanen) en ten slotte in het
klooster Jerusalem tot Raad-
is getransformeerde pand aan de
.huisstraat.
'Pas op 11 december 1981 kwam
een Museum tot stand dat een
iderkomen vond in het pand
idstraat 8, dat in de volksmond
naam 't Freulekeshuus' had ver-
Srden.
Het 12,5 jarig verblyf van het Mil
ium in 't Freulekeshuus' vormt
jn welkome aanleiding om de
istorie van het betreffende per-
>el/pand te belichten. Op de oudste
ederlandse kadasterkaart uit on-
iveer 1820, is op de plaats waar nu
Freulekeshuus is gesitueerd, al
;n woning ingetekend. Uit gege-
ins van het op 26 maart 1843 in
gemeente Venray ingevoerde ka
aster blijkt dat de woning op het
ind, met het perceelsnummer C
037 en de bijbehorende tuin dan
het bezit is van de in de Gro-
straat te Venray woonachtige leer-
loier Jacob Hendrik Oomen
797-1867).
Hy is tevens eigenaar van de
aarnaast gelegen woning sectie C
r. 2038 en de aanhorige tuin. Op
it perceel werd in 1932 de Land
ouwhuishoudschool gebouwd, die
mal' 1944 tot 1957 in gebruik was
s meisjesschool en vervolgens
an 1957 tot 1984 als Montessorie-
leuterschool. Sedert 1988 doet het
jbouw dienst als Islamitische Mos-
ee. Hoe lang Oomen in 1843 al ei-
maar was van beide panden is
iet bekend. Wel dat hij deze pan
en in 1843 heeft verkocht. Eige-
aar wordt dan Peter Conradus
sser, die in 1778 te Erkelenz (D)
'as geboren, en die de stamvader is
an de Venrayse tak van de omvan-
rijke familie Esser. In Venray oe-
;nde Esser het beroep van
potheker uit.
Kadasterkaart ca. 1820. De beide op
9 december 1862 door Jerusalem
aangekochte panden zijn met een
pijl gemerkt.