'De Pater', een boerderij met geschiedenis
koop nu
complete
schrijfmachine
onze speciale
prijs (inci.)
van den munckhof bv
met vetschrift en onderstrepen
continue en per woord
korrektie 120 tekens,
teken en woord-korrektie
superkwaliteit
een volledig elektronische
schrijfmachine van duits fabrikaat
adviesprijs 705.08
i/
BIJ DE BOEKHANDEL BENT U GOED UIT
inav
PEEL EN MAAS Donderdag 30 augustus - Pagina 15
In 1422 werd in Venray het
klooster Jerusalem gesticht door de
Kanonikessen van St. Augustinus.
Deze contemplatieve, in afzonde
ring levende orde, die het biddende
leven als hoofddoel had, bewoonde
liet klooster tot het in 1Ó02 door de
Franse bezetters werd opgeheven.
Daarna werd het klooster, na een
periode van feitelijke leegstand, in
1838 betrokken door de zusters Ur-
sulinen. Zoals bekend waren de eer
ste acht zusters van deze orde
afkomstig uit Thildonck, een
plaatsje bij Leuven in België.
Aan de Ursulinen is het te dan
ken dat het klooster zich ontwik
kelde tot een onderwijs instituut
met een grote naam en faam in
binnen- en buitenland. Vergrijzing
en het niet meer kunnen opvullen
van opengevallen plaatsen dwon
gen de zusters in 1975 het klooster
te verlaten, waarna het klooster
werd getransformeerd tot het Raad
huis der gemeente Venray.
ZUSTERS AUGUSTINESSEN
De eerste vijftig jaren waren voor
de Augustinessen, zowel in geeste
lijk als in ekonomisch opzicht, ver-j
re van gemakkelijk. Ondanks dat,
een aantal ingetreden zusters hun
bezittingen aan het klooster schon
ken en er hard werd gewerkt, ble
ken de inkomsten onvoldoende om
het klooster te onderhouden en te
voorzien in het levensonderhoud
van de in aantal toenemende
kloostergemeenschap.
Soms heerste er dan ook grote ar
moede, maar door noeste arbeid,
spaarzaamheid en een goede lei
ding, kwam er tegen het einde van
de 15e eeuw een verbetering tot
stand.
SCHENKING EN AANKOOP
VAN BOERDERIJEN
Door een schenking kwamen de
zusters in 1491 in het bezit van hun
eerste hoeve. Deze was gelegen te
Holthees en geschonken door Rut-
ger van de Voirt. In 1498 kochten ze
op het kerkdorp Heide-de Heihof,
die later gewoonlijk 'Begijnenhof
werd genoemd. De boerderij wordt
nu bewoond door de familie Van
Rens.
Weer enige tyd later om pre
cies te zijn in 1505 werden er
opnieuw twee boerderijen aange
kocht namelijk een te Haps en een
op de Smakt. In 1530 was er op
nieuw een milde gever, hy schonk
de Voirlose hof op het Volen. Vervol
gens werden nog de 'Mintenhof op
het Veulen (nu bewoond door de fa
milie Burgers) en 'Calckershof aan
gekocht in 1673.
'DE PATER'
1 Bij één van déze boerderijen,
mamelyk 'de Pater- gelegen aan de
Carmelietenweg op de Smakt, nu
bewoond door de familie Philipsen,
willen we wat uitvoeriger stilstaan.
Zoals begrijpelijk, konden de
zusters de boerderijen niet zelf be
bouwen, ze moesten ze dus ver
pachten.
In het register van pachtkontrak-
ten van het convent Jerusalem
(1505-1764) is vermeld dat de hof op
de Smakt is aangekocht in 1505.
Blijkens dat register werd 'de Pater'
op 20 november 1713 verpacht aan
Willem Maes en zijn 'huisv.rouwe'
Gertruy voor een periode van 12
jaar. In de overeenkomst was vast
gelegd, dat de opbrengst van de
boerderij, van het vee zowel als het
koren, gelijkelijk verdeeld zou
worden tussen het klooster en de
pachter, die daarom ook wel een
'halfinan' werd genoemd. Voor het
gedeelte van het koren dat bestemd
was voor Jerusalem, zorgde het
klooster voor de dorsers, maar de
pachter ('hallman') moest voor de
kost zorgen.
Ook de arbeiders die namens het
klooster reparaties kwamen uitvoe
ren aan de boerderij, moesten door
de pachter van eten en drinken
worden voorzien. Verder werd nog
bepaald dat de pachter met Pasen
aan het klooster moest leveren hon
derd eieren en in de maand mei
nog vijftig pond boter en een vet
(mannetjes)schaap.
Het klooster betaalde alle be
lastingen die van de boerderij zou"
den worden geheven maar het
'beestengeld' kwam voor rekening
van de pachter. Verder werd ook
nog de clausule opgenomen dat de
pachter geen hout mocht kappen
zonder medeweten van het
klooster.
In sommige pachtovereen
komsten werd bepaald dat de pach
ter de boerderij moest beheren als
een eerlijk man en een naarstige
bouwman, maar in de overeen
komst met Willem Maes gebeurde
dit niet Kennelijk was men er van
overtuigd, dat hij eerlijk en
naarstig zou zijn.
Op 13 oktober 1752 werd de pacht
opgezegd aan de weduwe Gertruy
Maes en kinderen (Maes zelf was in
middels overleden). Daarop werd de
bouwhof 'genaempd den Pater op
den Smackt' met ingang van Pasen
1753 verpacht aan Jan Marcellis en
zijn vrouw Lucia Manders voor een
tijdvak van 6 jaar en een wederzijd
se opzegtermijn van 3 jaar. Tbt wan
neer deze pachter 'de Pater' heeft
bebouwd is niet bekend. Hy over
leed op 29 april 1782. Mogelijk
heeft de weduwe het bedrijf nog
voortgezet tot haar overlijden op 17
februari 1792.
ONTEIGENING
Op 15 september 1802 werden de
Augustinessen uit Jerusalem ver
dreven. Dit gebeurde op bevel van
de Franse machthebbers, die
Noord-Limburg in hun greep had
den van 1794 tot 1814. Ze probeer
den het klooster en zijn bezittingen
te verkopen, maar toen er geen ko
pers kwamen opdagen kon de laat
ste rector (Antonius Saedt) de
kloostergebouwen op 11 oktober
1810 terugkopen voor 1200 frank.
De boerderijen en hun grondbezit
kwamen in beheer by de Franse
Domeinen.
Met goedvinden van de Domei
nen werd de bouwhof 'de Prater' in
1807 verpacht aan de op 16 februari
1867 te Deume geboren Jacques
Martens, gehuwd met Agatha Arts.
De pachtprijs van de boerderij van
39 ha grond (volgens het 'Meetboek'
van Venray was de boerderij in
1628 al even groot) bedroeg 250
francs per jaar.
In 1826 werd 'de Pater' door de
(Nederlandse) Domeinen verkocht
aan de Duitse Carl Stedman, de be
zitter van het kasteel de Hattert te
Holthees en de boerderij 'de Heren
hof ook wel 'Kapelhof geheten, te
Smakt
BRAND
Op 19 februari 1827 ging 'de Pa
ter' in vlammen op. De wederop
bouw zou ongeveer ƒ1.500,- kosten.
Aanvankelijk stond Stedman in
twyfel of hy over zou gaan tot
nieuwbouw, maar in 1830 kwam
deze er uiteindelijk toch.
Wanneer Stedman de boerderij
weer van de hand heeft gedaan is
onduidelijk, maar vermoedelijk is
dat in 1836 het geval geweest. Waar
schijnlijk is ze toen gekocht door
Peter Geurts, landbouwer te Horst
Deze verkocht ze in 1858 weer aan
P. Kusters te Swolgen die het bedrijf
zelf ging exploiteren. In het begin
van de tachtiger jaren verkocht hy
een groot gedeelte van het b(j de
boerderij behorende land.
In 1888/1889 kwam er weer een
nieuwe eigenaar, namelijk Pieter
Mathys Geurts te Horst Ook by be
werkte het bedrijf zelf. In 1899 ver
wisselde het bedryf opnieuw van
eigenaar. Koper was Leonardus Phi
lipsen, geboren 20 februari 1847,
wonende te Castenray. Hy was ge
huwd met Christina Vermaaten uit
het Limburgse Bergen. Het by de
boerderij behorende grondbezit be
droeg toen nog 8.1 ha.
In 1915 is er opnieuw een wisse
ling van eigenaar. De zoon Jacobus,
geboren te Venray op 5 december
1889 en op 4 mei 1915 gehuwd met
Anna Gellings uit Meerlo, ging toen
aan de slag.
Terwyl de familie Philipsen geë
vacueerd was naar Westerbeek,
brandde tijdens de Kerstdagen van
1944 de achterbouw af. De op de
boerderij gelegerde Engelse solda
ten waren wat onvoorzichtig
geweest
In 1949 tenslotte, kwam de boer
derij in het bezit van H.HJ. Philip
sen, de tegenwoordige eigenaar.
Aangezien het woongedeelte van
de boerderij in slechte staat ver
keerde, moest dit in 1989 worden
gesloopt en vervangen door nieuw
bouw. In de periode van 1807 tot
f/t/'fty
f/fVr Jniar/it'
Kadasterkaart Smakt, omcirkeld
boerderij 'de Pater', ca. 1820
^(gemeentearchief Venray)
1858, dus tot de eigenaren zelf weer
de bedrijfsvoering op zich namen,
zijn de volgende pachters bekend:
Jacques Martens (reeds genoemd)
van 1807-1838; J. Siroo, afkomstig
uit Malden, van 1839-1848; J. Roe-
lofs, afkomstig uit Geysteren, van
1848-1858.
NAAMGEVING
Waarom is een boerderij die
eigendom was van de 'nonnen' aan
de naam 'de Pater' gekomen?
Bij de zusters Augustinessen
(1422-1802) was het bestuur van het
Indeling 'de Pater' in 1830
klooster in handen van een rector,
ook wel 'pater' genoemd. Hy verte
genwoordigde het klooster zowel in
geestelijke als in wereldlijke zaken.
Hy deed aankopen, voerde proces
sen, sloot kontrakten en was daar
bij namens het klooster altijd de
eerste ondertekenaar, gevolgd door
de mater (overste) en haar plaatsver
vangster.
In de periode 1445-1527 waren de
rectoren ('paters j afkomstig uit het
Heer Florenshuis te Deventer. Daar
na, tot 1674, uit het Kruisheren
klooster SL Agatha bij Cuyk en
vervolgens tot 1789, uit het klooster
der Augustijnen te Weert
Ihimi
i r
De laatste rector de reeds ge
noemde Antonius Saedt was
afkomstig uit het Augustijnen
klooster Gaesdonck, gelegen net
over de Duitse grens by Sieben-
gewald.
De pater cq. rector van Jerusalem
zal ongetwijfeld de diversen boerde
rijen herhaaldelijk hebben bezocht
Zeer waarschynlyk zal dit hebben
geleid tot de naam van de boerderij
op de Smakt dat in de vorige eeuw
slechts 9 boerderijen telde en nu
met 64 bewoonde panden nog
steeds het kleinste kerkdorp in de
gemeente vormt
WJ.M. WUlemsen
DIEFSTALLEN
Er werd aangifte gedaan van
diefstal van 150 meter sproeileiding
en 8 sproeikoppen vanaf een per
ceel aan de Beekweg. Schade
ƒ1.000,-.
Uit een tuin bij een woning
aan de Maasheseweg bleken 4 tuin
stoelen ontvreemd te zijn.
Uit het kleedlokaal van een
sportvereniging op het sportcom
plex 'De Wieën' werd ten nadele
van een sporter zijn portemonnee
met een tientje ontvreemd.
IfiMBiiaiBB
tettervieitechniek
met grote keuze in
schriftsoorten
Eén regel
kórrektiegeheugen
Veel komfort
door de komlete
uitvoering
Bedienlngsvriendelijk
overzichtelijk
toetsenbord
ïoetsenborrikap
voor v'eslig transport
grotestraat 68 - venray
telefoon 04780-82727
