Exploitanten moeten veel klanten trekken om aan kermis te verdienen Kermis Wetens(w)aardigheden naar Lull' Kermis en winkelsluiting Reuzerad Wat anderen over ons schrijven Bij de VVV vragen ze naar 'El-uu-dubbel el' PEEL EN MAAS Donderdag 2 augustus - Pagina 5 Wanneer men aan een gemeen tebestuurder of -ambtenaar recht streeks vraagt hoeveel de gemeente aan een kermis ver dient, kt) ken ze veelbetekenend, maar zullen het antwoord niet geven. Waarom eigeniyk die geheimzinnigheid? Men hoeft eigenlijk alleen maar de gemeen tebegroting voor het lopende jaar open te slaan dat mag iedereen doen, want het is een openbaar stuk en te zoeken onder het hoofdstuk 'Cultuur en Recreatie'. Dan ontdekt men, dat de geraam de inkomsten voor het dienstjaar (1990) aan de huren en pachten voor de kermis, de lieve som van ƒ240.000,- bedragen. De werkelij ke of vermoedelijke inkomsten van het dienstjaar 1988 staan vermeld voor een bedrag van ƒ262.785,- en van 1989 voor ƒ250.000,-. De eerlijkheid gebiedt ons ook naar de kostenkant te kijken. Dan zien we, dat daar een bedrag staat van totaal ƒ107.600,- voor 'energie', 'overige goederen en diensten' en 'kostenplaatsen'. Maar alle water van de Maas wast niet weg dat de veertig exploitanten, die met totaal 48 zaken op de Venrayse kermis ko men, met elkaar het bedrag van ƒ240.000,- op tafel moeten leggen. PACHTPRIJZEN GEHEIM Het is natuurlijk logisch, dat de exploitanten zélf nooit zullen ver klappen voor welk bedrag zij in ja nuari hebben ingeschreven om met hun attraktie op de Venrayse ker mis te mogen staan. De konkurrent zou er dan het volgend jaar gemak kelijk een schepje bovenop kunnen doen om de plaats te krijgen. En bij een gesloten inschrijving zwijgen uiteraard ook de bestuurders en de ambtenaren als het spreekwoorde lijke graf. BAND MET VENRAY Gezien het totale pachtbedrag en het aantal attrakties of zaken, ligt het voor de hand, dat de exploitan ten er 'grof geld' voor over hebben om in aanmerking te komen voor een staanplaats op de Venrayse ker mis. Het is een bekend feit dat de exploitanten graag naar Venray wil len komen. Er zyn er by, die de vaders en moeders en zelfs de grootouders van de tegenwoordige jeugd hebben gekend. Zoiets schept een band met Venray. Intussen heb ben ook oudere exploitanten b.v. George Reemer van het Lunapark hun attraktie weer overgedaan Bijna zou men zeggen, dat de Venrayse middenstand er weer eens niet in geslaagd is om eens gezind afspraken te maken over de openstelling van de winkels in het centrum, tydens de ker misdagen. Zoals gewoonlijk zullen de winkeliers aan de plei nen him deuren wel gesloten houden. Andere winkeliers hou den de gehele kermisweek gesloten; en weer anderen heb ben de gehele week de gehele dag open öf tydens de kermisda gen alleen 'n halve dag Voor het winkelende publiek dus jam mer genoeg geen duidelijkheid wat dat betreft. Het advies van 'Het Winkel centrum' aan zijn leden is: maandag de gehele dag gesloten en dinsdag en woensdag de win kels open van 9.00 tot 13.00 uur. aan hun kinderen. Maar als het Venrayse kermis is, zijn hij en zijn vrouw er weer by, al is het alleen maar om oude vrienden en kennis sen te ontmoeten. Vandaar, dat zy het niet laten kunnen af en toe nog eens in de kassa van de attraktie te gaan zitten. Ook de Nougat- en Sui- kerkraam van de fa. J. Camps en Zn. uit Horst is een zaak, die vroeger bekend van de 'Camps moppen' vele tientallen jaren op de Venrayse kermis staat. VEEL KLANTEN TREKKEN Het ligt voor de hand, dat de ex ploitanten veel klanten in hun at trakties moeten krijgen om niet alleen de pachtsom terug te verdie nen, maar er bovendien nog een (liefst goed) belegde boterham aan over te houden. Dat lijkt niet zo ge makkelijk. Verschillende kermis exploitanten hebben miljoenen in hun attraktie geïnvesteerd. Dat geld moet met kwartjes, guldens en rijksdaalders worden terugver diend. Op dezelfde manier moet er geld op tafel komen voor het onderhoud van de soms tot enorme proporties uitgegroeide kermispret- attrakties. Dan moet het personeel worden betaald en als het effe kan moet er ook nog worden verdiend. VASTGESTELDE PRIJZEN Door de exploitanten van de, met name grote en zeer grote attrakties, worden ongetwyfeld pachtpryzen betaald ter groootte van vyf cijfers. Uiteraard is dat een zaak van de ex ploitanten zelf. Zy zijn echter in Venray niet vry om zelf hun ritpry- zen vast te stellen. Om de kermis- vierders te beschermen tegen te hoge prijzen, worden door de ge meente de maximale ritpryzen vastgesteld en deze prijzen moeten ook duidelyk worden vermeld. Ty dens de kermis wordt in de gaten gehouden of de exploitanten zich ook inderdaad aan deze richtprij zen houden. Wykt men hiervan af in voor de kermisvierder ongunsti ge zin, dan kan de exploitant wel vergeten, dat hy ooit nog eens een plaats op de Venrayse kermis krygt GROOT EN KLEIN De Venrayse kermis is een verza meling van zeer grote tot erg kleine attrakties. Van de in totaal achten veertig kenniszaken, die van 4 tot en met 8 augustus in Venray staan op het Wilhelminaplein, Grote Markt Henseniusplein, School straat en Schouwburgplein, is het uit Antwerpen afkomstige reuzen rad zonder meer de grootste met een hoogte van 48 meter en een op pervlakte van 500 m2. De tweede in de orde van grootte is de Super Autoscooter van Jan Hoefnagels, die een oppervlakte beslaat van 420 m2 en het Lunapark van Chr. Reemer, dat 264 m2 beslaat. De kleinste attraktie is niet, zoals men zou mogen veronderstellen, 'de Kop van Jut' van A. Boon uit Wormerveer. Voor deze attraktie heeft hy 2 m2 nodig. De minste ruimte wordt nl. ingenomen door de exploitant J. Mas uit Voerendaal, die slechts 1 m2 nodig heeft voor zyn ballonnenverkoop. KERMIS EN GEMEENTE In het begin van de zeventigerja ren werd onder burgemeesters drs. E Schols het initiatief genomen om het kontakt tussen de kermis exploitanten en de gemeente te ver stevigen door middel van een officiële ontvangst van de exploi tanten op de laatste kermisdag in het gemeentehuis. Dit gemeentelijk gebaar werd en wordt steeds-zeer gewaardeerd. Tben in 1977 het ge meentebestuur wilde afzien van de ze traditie, lieten de exploitanten met een spontane aktie duidelijk weten, dat zy dit kontakt niet graag wilden verliezen. Zij hielden een geldinzameling voor een goed doel en op de laatste kermisdag kwamen zij het geld aanbieden aan de toen malige wethouder van sociale zaken, mevr. Paula Rutten. En hier mee werd de jaarlykse ontvangst als traditie gehandhaafd. Tydens de byeenkomst in het ge- meentehuis worden over en weer de ervaringen uitgewisseld en meer dan eens komen goede initiatieven naar voren. De officiële opening van de kermis door de burge meester, het verwyzen naar de Ven rayse kermis door middel van borden op de invalswegen en het af steken van vuurwerk op kermis- dinsdag zyn ideeën, die tydens de ongedwongen en gezellige ont vangst op het gemeentehuis zyn geboren. Maar aan de telkens weer terug kerende wens van de exploitanten om een kontrakt voor meerdere ja ren te krijgen, wordt door de ge meente niet voldaan. Dit zou nl. de flexibiliteit van de Venrayse kermis niet ten goede komen, omdat men dan ieder jaar gebonden is aan de zelfde attrakties. Het is echter wel eens voorgekomen, dat in verband met extreem slechte weersomstan digheden de exploitanten het vol gendejaar voor dezelfde pachtprys mochten terugkomen. Vorig jaar heeft voor het eerst een aantal oude getrouwen, een drieja rig kontrakt van de gemeente ge kregen, met name de autoscooter, het lunapark, de draaimolen, de schiettent, de visboer en de oliebol- lenkraam. Dat betekent, dat zij het volgend jaar ook nog verzekerd kunnen zyn van een plaats op de Venrayse kermis. KERMIS-WEER Feit is, dat het sukses van een ker mis voor de exploitanten valt of staat by de gratie van de weersom standigheden. Valt de regen met bakken tegelyk naar beneden, dan zal geen hond de kermis bezoeken. Bij wisselvallig weer met af en toe een regenbui, wryven de 'spulleba- zen' van overdekte attrakties in hun handen. Maar is het erg warm, dan kunnen zij het wel schudden, omdat het publiek dan liever bui ten blyft. Als het overdag erg warm is, blijft het publiek ook weg, omdat het dan liever vertier zoekt in en op het water. Maar dan is er in het belang van de exploitant en de ker misvierder in Venray een onge schreven regel, dat men tot in de kleine uurtjes mag blyven door draaien, mits de omwonenden geen overlast wordt aangedaan. Maar ook de omwonenden blyken in Venray dan wel begrip te hebben voor de si tuatie. Tenslotte is het maar een maal per jaar Venrayse kermis. Het woord 'Kermis' is een ver basteringvan 'Kerkmis'kerkwij ding). Nadat in vroeger jaren de plechtige H. Mis ter herdenking van de kerkwijding was afgelopen, werden er volksvermaken met veel vlagvertoon gehouden. Later wer den deze vermakelijkheden voor het volk georganiseerd tijdens de jaarmarkten. Bekend waren de op tredens van goochelaars, potsenma kers en kwakzalvers en de koekkramen, waar de vrijers hun kermiskoeken kochten als liefdes aanzoek. Overigens is het kermisvieren een zeer oud gebruik. Voor en aan het begin van onze jaartelling Vorig jaar was het de bedoe ling dat een spiksplinternieuw reuzerad de Venrayse kermis zou Itomen opvrolyken. Op het laatste moment kon dat niet doorgaan, omdat het apparaat nog niet helemaal gereed was... Ook deze week zag het er naar uit, dat de Venrayse kermis an no 1990 het zonder reuzerad zou moeten stellen, want de vrachtwagen welke deze kermis- attraktie vervoerde raakte betrokken by een verkeers ongeval. Op weg naar Venray, nabij het plaatsje Zeeland, botste een per sonenauto met slingerende aan hanger tegen de voorkant van de vrachtwagen. De bij deze bot sing betrokken voertuigen lie pen flinke schade op. De trekker van het reuzerad moest naar een garage worden gesleept, om daar te worden gerepareerd. Ge lukkig kon die reparatie nogal vlot worden uitgevoerd, zodat de betreffende kermisexploitant zonder al te veel vertraging in Venray aankwam. werden in het Romeinse Ryk volks feesten gehouden. Dit grote gebeu ren noemde men FORUM. Hiervan hebben de Belgen de naam FOOR en de Fransen de naam FOIR afge leid. Het Engelse woord FAIR voor kermis is ook van FORUM af komstig. Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 2.000 kermissen gehou den, voomamelyk in het van ouds her katholieke zuiden. In de provincie Drente worden de minste kermissen gehouden. In prote stante streken is de kermis op zon- De kleinste kermis van Neder land wordt gehouden in het Noord hollandse gehucht Zandwerven by Hoorn. Daar viert men kermis in het café met de opvoering van een blijspel door een toneelvereniging uit een naburig dorp. Een paling- kraam is de enige kermiszaak. De grootste kermis staat jaarlijks medio juli in Tilburg. Het lint van kermisvermakelykheden strekt zich uit over straten en pleinen met een geschatte lengte van vyf kilo meter. De grootste kermis op een aan eengesloten terrein wordt jaarlijks in Leiden gehouden tijdens de '3 Oktober-feesten' wanneer het ont zet van Leiden van 3 oktober 1574 wordt herdacht. De langste kermis wat duur be treft staat momenteel in Rotter dam. In het kader van 'Rotterdam 650jaar' wordt op de Muller Pier bij de Euromast kermis gevierd van za terdag 14 april tot en met 21 okto ber 1990, dus welgeteld 191 dagen. Een plaats in het 'Guiness Book of Records' zou tot de mogelijkheden kunnen behoren. De grootste kermisattraktie van Nederland is de Mistral 2; een spek tak ulai re achtbaan met een grond- oppervlakte van 51x18 meter en een hoogte van 20 meter. Het par cours telt vyf verdiepingen en de lengte bedraagt ongeveer een kilo meter. De rit duurt bijna twee (angstige?) minuten. In 1986 stond op de Venrayse ker mis een 'kleinere' uitvoering van de Mistral met een grondoppervlak- te van 51x17 meter en een hoogte van 18 meter, verdeeld over vier verdiepingen. Het hoogste reuzenrad ter wereld is 61 meter hoog waarin 420 perso enen tegelyk mee kunnen draaien. Er hebben plannen bestaan om in Amsterdam een reuzenrad van 110 meter te bouwen, wanneer deze stad in 1992 de Olympische Spelen toegewezen had gekregen. In Venray komt dit jaar een reu zenrad van maar liefst 48 meter. Dat is 31 meter hoger, dan het rad. dat in 1986 op de Grote Markt stond. Het bekendste reuzenrad staat in het Prater in Wenen. Het werd in 1873 gebouwd voor de Wereldten toonstelling naar Amerikaans voor beeld. Het speelde een belangryke rol in het boek en de film The Third Man' van Graham Greene. Te genwoordig staat ook een enorm reuzenrad in Parys. Op de laatste dag van de Tour de France was dit rad herhaaldelijk in het televi siebeeld. Het populairste kermisvermaak zijn de autoscooters, die sinds 1929 op de Nederlandse kermissen ver schenen als botsautootjes' en waar in men zonder rijbewys naar hartelust kan rondtoeren. De kleinste en wellicht op iedere Auto uit de bocht: vijf gewonden Donderdagavond omstreeks 23.00 uur lette een 19-jarige bestuurder van een personenbusye, in de bocht van de Lorbaan. ter hoogte van de Drabbelsweg, onvol doende op het verloop van de weg. Via de wegberm kwam de Volkswu- genbus in het bouwland en sloeg over de kop. De bestuurder en vier inzittenden, allen in de leeftijd van 16 tot 19 jaar, raakten gewond. Om dat toevallig de ambulance uit Ven- lo, bemand met twee Venlose politiemannen op dat moment by SL Stervatius vertrok in de richting Venlo, werd die ambulance ter as- sistehtie naar het ongeluk gediri geerd. waardoor snel, en voordat de Venrayse politie arriveerde, al met de hulpverlening kon worden be gonnen. Van de vyf gewonden kon den er vier na behandeling naar huis worden vervoerd. Er wordt een onderzoek ingesteld of de bestuur der onder invloed van alcohol ver keerde. Kreeg de Venrayse politie by toe val assistentie van hun Venlose col lega's, een nacht eerder was de Venrayse politie aktief bij de afhan deling van een verkeersongeluk in Geysteren, omdat de rijkspolitie geen personeel ter beschikking had en daarom een beroep deed op hun Venrayse collega's. Hier tekent zich al de samenwerking af zoals die in de toekomst zal moeten ge beuren. kermis aanwezige attraktie is 'de Kop van Jut', waarop sterke man nen hun spierkracht kunnen bot vieren. Dit apparaat dankt z(jn naam aan de Haagse kelner Hen drik Jacobus Jut die op 13 decem ber 1872 met zyn vrouw Christina Goedvolk een oude Haagse dame met haar dienstbode met messte ken en slagen om het leven bracht Het is het lot van de moordenaar, dat h(j voor straf ten eeuwigen dage op zyn kop wordt geslagen. Een nog steeds by jong en oud ge liefde kermisattraktie is de oude vertrouwde rupsbaan. De ouderen denken hierin met weemoed aan het eerste stiekeme kusje, dat zy al draaiende onder de kap van de rups hebben gestolen. Hoeveel kermis liefdes zouden in de rupsbaan zijn ontloken? In Gelderland, en met name in de Over Betuwe en de Liemers, is de kennis ten nauwste verbonden met de aktiviteiten van de schutterijen. Men spreekt hier dan ook over 'Schutterskermissen' en 'Kermis- schutteryen'. Op de eerste of tweede dag wordt op de vogel geschoten om een nieuwe koning te krijgen. In Pannerden wordt de kennis ge opend met de zg. 'Schuttersschots'. De oudste schutters dansen dan met elkaar een wals, waarna het feest kan beginnen. De kerkelyke overheid was niet altyd gelukkig met het 'Volckse Ver- maeck', dat tegenwoordig kermis heet Zy keerde zich tegen de han del in paternosters, de organisatie van Joteryen. danspartijen, het drinken en het tentoonstellen van lichamelijk gebrekkigen, zoals dwergen, reuzen en overmatig dik ke personen. Vooral in het katholie ke zuiden moesten de weelderige borstpartyen, die op de attraktie waren geschilderd, op last van de kerkelyke overheid worden bedekt Een grote bron van ergernis van de kerkelyke toezichthouders op het 'profitelyck vermaeck' waren de thans wellicht om andere redenen nagenoeg uit het kennis beeld verdwenen luchtschom- mels. Dat was een voor meisjes en jonge vrouwen hoogst onzedeiyk toestel, omdat by het neergaan van de schommel de rokjes nog wel eens omhoog wilden tot plezier overigens van het jongman ne- tjesdom... Nadat we vorige week in dit blad een bijdrage van de 'Gelders- Overijsselse Courant' over Smakt hadden overgenomen. vragen we deze week uw aandacht voor een vervolg-artikel in dezelfde serie. Dit maal over het Venrayse 'Lull', waar mee de redakteur van genoemde krant het kennelyk moeilyk had. Maar natuurlyk trekt zo'n 'kop' in de krant-meer aandacht dan: 'o, u wilt naar Halfweg'. Afyn, leest u zelf maar eens wat anderen over ons schryven! De 'Gelders-Overijselse Courant' is een dagblad dat in Noord-Oost Gelderland en Zuid-Oost Overijsel in maar liefst 14 gemeenten wordt verspreid. Het blad is een uitgave van Klu ivers Courantenbedrijf bv in Deven ter, dat in die streek o.m. ook het 'Zutphens Dagblad' verzorgt LULL (Door Rob Sebes) Bij het naderen van het Noord limburgse landschap beginnen we echt een beetje nerveus te worden. Onze magen zijn toch al overge voelig. We hebben er een dode- mansrit opzitten over een honke- bonkige tweebaansweg vanuit Helmond. Het gehucht waarnaar we op zoek zijn, vonden we puur toevallig in de Grote Bosatlas. We zochten eigenlijk de weg naar Knikkerdorp, maar stuitten op een plaatsnaam die je bijna niet durft uit te spreken. Juist daarom kozen we voor dit gehucht. Gewoonlijk stappen we bij zoek tochten met veel bravoure uit de auto, klampen de eerste de beste voorbijganger aan en vragen zon der gêne de weg. Nu rijden we ver twijfeld rond, speurend naar bor den of andere aanwijzingen. Door óns hoofd spookt de dorpsnaam die we nauwelijks zonder blozen kun nen uitspreken. Van pure schaamte rijden we door naar de VVV in Ven ray. „Eh, juffrouw..", beginnen wij, In de serie In de kaart gekeken wordt aandacht besteed aan kleine gehuch ten met opmerkelijke na men. Verslaggevers bezoch ten 'vlekken' op de land kaart met schilderachtige namen als Smakt, Nummer Een, Muggebeet of Honge rige Wolf.Vandaag het ge hucht Lull. waarna een te uitvoerige uitleg volgt over het doel van onze reis. Pas op het allerlaatst, als het echt niet anders kan, zeggen we: „En daarom zijn wij op zoek naar het plaatsje waarvan je de naam spelt als 'El-uu-dubbel el'. Weet u mis schien..." De informatrice begint hard te lachen. „O, u wilt naar Lull! Zeg dat dan meteen!" Lull is in de jaren zeventig inge lijfd door Venray, maar ligt nog net buiten de bebouwde kom. De VVV- dame verwijst ons voor de her komst van de naam naar het ge meentehuis. Daar worden we ont vangen door archivaris Renkens. Kennelijk een somber man. Terwyl we olijk knipogend en proestend ons verhaal doen, vertrekt hij geen spier en noodt ons op zakelijke toon mee te lopen naar de archieven in de catacomben van het raadhuis. Met sonore stem dreunt hij op dat de naam Lull al in de 16e eeuw werd gebruikt en in deze streek ge meengoed is. Helaas weet Renkens niet de oorsprong. Wel maakt hij duidelijk dat de gemeente in de of ficiële stukken niet van Lull spreekt. „Als je over dit -gehucht een brief aan Den Haag schrijft, staat het een beetje 1..., ik bedoel vreemd. We noemen het tegen woordig Halfweg omdat het halver wege de route naar Oostrum ligt". Halfweg De ambtenaren kunnen zeggen en schreven wat ze willen, in de volksmond heet het vlekje nog al tijd Lull. Aan de weg naar Oostrum liggen een stuk of tien huizen en boerderijen, met in het midden een kroeg die vroeger gewoon 'Café Lull' heette, maar nu een uithang bord met 'Halfweg' heeft. Het is uitgestorven in Lull. Het café is ge sloten en de boeren zijn aan .het werk. Zij kweken naar goed Noord limburgs gebruik asperges en champignons. Bij het laatste huis waar we aan bellen hebben we geluk. In de tuin zit het echtpaar Linssen, dat er al 48 jaar woont. Hun dochter Thea Mic- kers is zelfs in Lull geboren. „Daar heb ik helemaal geen moeite mee", glundert zij. „Vroeger wist je niet beter. Op school werd er nooit om gelachen. Er waren kinderen fcit Oostrum, er waren kinderen uit Lull. Toen had het woord nog geen dubbelzinnige betekenis". Thea die inmiddels in Venray woont, weet waar de naam vandaan komt: „Hoogstwaarschijnlijk is Lull af komstig van 'lollend'. Dat stond vroeger voor 'kabbelend'. En dat slaat op een beekje dat hier vroeger liep". Smid De familie Linssen heeft het al tijd prima naar de zin gehad in Lull. Op de naam zijn ze trots. „Zelfs op de militaire stafkaarten van de Duitsers stond ons dorp aangege ven", herinnert Willem Linssen zich. Linssen was in zijn jonge jaren smid. „Als de mensen mij zagen, zeiden ze: daar heb je de smid van Lull. Later, als vreemdelingen on gelovig begonnen te lachen, zeiden we erbij: Lull met drie 'ellen'. Ach meneer, het land was hier zo mooi". De VVV-folder, die de dorpsnaam zorgvuldig vermijdt, roemt nog al tijd het natuurschoon van Noord - Limburg Maar de familie Linssen maakt zich zorgen. „Dit is één van de meest vervuilde regio's van Ne derland. We zitten hier met een flink uitgedijde bio-industrie, van daar. En als de wind uit het oosten komt, ruiken we het Ruhrgebied". Ondanks de milieuvervuiling overheerst de blijmoedigheid. In middels durven wij ongegeneerd over Lull te praten. Althans, dat dachten we. Want bij het vertrek zeggen we weifelend: „Bedankt voor het gesprek en nog veel ple zier in ehh....". Waarop het gezel schap in koor roept: „Lull!"

Peel en Maas | 1990 | | pagina 5