'Gezondheid' in Eskimo-taal:
Gesöndhedof 'Ameu
van den
munckhof
WONEN OP DE
MAASDORPEN IS ZO
SLECHT NOG NIET.
NET IN DE VERKOOP
P. van Rijswick-Krièegken
HHIVRtCT?
i f 1
verkoopster
Topslager Scholten
SC
PEEL EN MAAS
Donderdag 11 januari - Pagina 10
De Eskimo-taal kent
twaalf woorden voor 'ijs',
maar diet één voor
'klompen' of 'hartinfarct'.
Ja, zult E zeggen, dat zal
wel, maar wat moet ik
daarmee?
In dit verhaal leggen wij
het L uit. Een verhaal
over barre Poolgebieden,
koene Hollandse
ontdekkingsreizigers en de
gezondheid van Eskimo's.
Een artikel waarin U iets
kunt opsteken over de
gezonde manier van leven
van de bewoners van de
meest onstuimige streek
op onze aardbol: de
Noordpool.
Vroeger
Eskimo's leefden en leven (wie
weet het niet?) temidden van
eindeloze ijs- en sneeuwvlaktes.
In de koudste delen van Siberië en
de noordelijkste gebieden van
Alaska. Op Spitsbergen en Nova
Zembla. Kortom, in een deel van
de wereld dat pas laat is ontdekt
door de niet-Eskimo's.
De eerste ontdekkingsreizigers die
voet aan land zetten keken hun
ogen uit. De Noormannen, zo'n
1200 jaar geleden, waren niet
alleen verbaasd door de wondere
wereld die vrijwel alleen uit ijs en
sneeuw bestond. Ook de Tuktu's
(Kariboe's), Elanden, Lynxen,
Usberen, Beloega's en andere
beesten hadden hun warme
belangstelling. Die interesse
kwam niet eens door alles wat
groeit en bloeit, maar veeleer om
het vege lijf te redden.
De Eskimo's waren weliswaar
goed bestand tegen het barre
poolklimaat; tegen de wreedheden
van de Noormannen en hun latere
opvolgers konden ze zich niet of
nauwelijks verweren. Een groot
deel van de oorspronkelijke
Eskimo-bevolking legde in de
loop der eeuwen, vaak letterlijk,
het loodje.
In de 9de tot 12de eeuw na Chr. is
de temperatuur op de Noordpool
relatief hoog geweest. Vandaar
bijvoorbeeld de naam Groenland.
Daarna is een vrij sterke
temperatuurdaling opgetreden,
waardoor de Noormannen zich
genoodzaakt zagen om te
vertrekken. De Noordpool werd
weer de streek van de
oorspronkelijke bewoners: de
Eskimo's.
In de 15de eeuw stappen kranige
Europese kerels in steeds grotere
zeilboten: de Europese
ontdekkingsreizigers gaan op zoek
naar alles wat zich achter de
horizon bevindt. Evenals hun
illustere Noorse voorgangers
kwamen ook deze nieuwe
bezetters in contact met de
autochtone bevolking.
De Nederlanders onder hen
hadden het echter niet zozeer op
het land en haar bewoners
gemunt, maar veel meer op
andere zaken zoals walvissen en
pelsdieren. Dat betekende immers
handel. Eén walvis leverde niet
alleen bijna 3 kilometer balein op
(U weet wel, dat materiaal
waarvan vroeger overhemd-
boorden en damescorsetten
werden gemaakt); hetzelfde dier
bracht ook nog 30 ton blubber op.
Uit deze blubber (walvisspek) kon
ruim 20 ton traan worden
verkregen. Ook leverde zo'n
walvis nog een flinke portie leer
op en zelfs amber.
Dat was dus handel.
De geldzucht die eruit voort
vloeide heeft niet alleen veel
fortuin gebracht, maar ook heel
veel doden. Uiteraard onder de
dieren, maar ook onder de
mensen vielen veel slachtoffers.
In 1594 is Willem Barentsz met
vrijwel zijn gehele crew (toen
heette dat nog gewoon
bemanning) omgekomen in de
poolwinter. Op de Eskimo's
kregen de Hollandse 'gasten'
overigens weinig vat. Die waren
namelijk veel beter bestand tegen
de natuurlijke omstandigheden
dan zijzelf.
Niet alleen Willem Barentsz en
zijn 'medewerkers' zullen zich
hebben verbaasd over het relatieve
gemak waarmee de Eskimo's
zichzelf in stand wisten te houden
in de Pbolstreken. Want wat
moesten die mensen eten? Een
aardappel verbouwen behoort
immers tot de onmogelijkheden in
die gebieden en een koe houdt het
ook niet langer dan enkele dagen
uit tussen de ijsschotsen.
De Eskimo's gebruikten echter
hun Ameuë verstand (gezonde
verstand): de vis die ze gevangen
hadden verkochten ze niet (zoals
de Nederlandse kooplui), maar ze
aten de vissen gewoon op.
Natuurlijk aten de Eskimo's niet
uitsluitend vis, maar toch veel
meer dan de immigranten die van
elders hun terrein bezochten.
Tegenwoordig
In de moderne tijd, we spreken
over bijna 400 jaar na het bizarre
einde van Willem Barentsz en
kornuiten, leven er nog steeds
Eskimo's op onze aardbol.
In vrij kleine groepen trekken ze
rond over de taiga's van Noord-
Siberië en de eindeloze ijsvelden
van Alaska. De Eskimo's die de
moordpartijen van de 'beschaafde*
mens hebben overleefd. Eskimo's
die, ondanks alle invallen, hebben
weten door te zetten in hun eigen
leefwijze.
Die Eskimo's leven nog steeds in
die delen der aarde die voor het
gros van de mensen onleefbaar
zijn. Winterse temperaturen van
- 45°C zijn eerder regel dan
uitzondering. Maar diezelfde
Eskimo's hebben hun leefwijze in
enkele opzichten toch wel wat
aangepast. Ze leven het grootste
deel van het jaar in gewone
huisjes en gebruiken de iglo
slechts tijdens de jacht. Ook de
sledehond wordt niet meer
dagelijks van stal gehaald, zoals
vroeger het geval was.
De oude kunsten hebben ze
desondanks nog steeds bewaard.
Als de vrieskist leeg dreigt te,
raken trekken ze er nog steeds op
uit om de aanvulling geheel eigen
handig te verzorgen.
Vader Eskimo laat de huskies
inspannen voor de slee en trekt er
met de oudste zoon op uit om een
flinke portie voedsel te vangen
voor de komende weken. Hij gaat
dan niet op weg naar de Super op
de hoek om een flesje jajem voor
Beppie te gaan halen.Nee, de
goedgemutste bewoner van de
grote sneeuwvlaktes trekt naar de
wateren om zijn buit binnen te
halen. Aan de rand van de
riviermond, of op het ijs ervan,
slaat hij zijn kampement op, dat
bestaat uit hutten die gemaakt zijn
uit forse klompen ijs: iglo's. Met
frisse moed hakt hij vervolgens
een gat in het ijs, of zoekt een
ademgat dat gebruikt wordt door
zeezoogdieren om verstikking te
voorkomen. Vader Eskimo, of
zijn zoon, vangt met de harpoen
zijn buit: vis. Veel vis. 'Vis is
namelijk heel goed voor je
Ameu*', houdt hij zijn zoon voor.
Interruptie
Voor een kort uitstapje laten we
onze Eskimo-vader en zijn zoon
even achter bij hun wak en
begeven wij ons op een iets ander
terrein. Want waarom vinden die
Eskimo's die vis nu zo gezond?
Vis is lekker. Toch eten wij heel
weinig vis. Een Eskimo eet maar
liefst tien keer zoveel vis als wij.
Iedere dag bijna 1 pond vis! Als
wij U vertellen dat vis, en dan
vooral de vis uit de Noordelijke
IJszee, heel veel onverzadigde
Omega-3 vetzuren bevat, zult U
waarschijnlijk niet denken: dat
moet ik ook eten! Omega-3
vetzuren lijken geen smakelijke
maaltijd op te leveren.
Toch hebben die unieke stoffen
een heel speciaal effect: ze
verlagen namelijk het cholesterol
gehalte in het bloed. Hoewel ook
de Eskimo's heel veel vet eten,
hebben ze toch een heel lage
cholesterolspiegel in het bloed.
Bovendien komen hart- en
vaatziekten nauwelijks voor bij
Eskimo's, terwijl ze bij ons
doodsoorzaak nummer één zijn.
Om die reden vinden Eskimo's vis
nu zo 'Ameu'.
Eigenlijk moeten we U adviseren
om regelmatig een flinke portie
zalm te gaan vangen in de
Noordelijke IJszee. Want dat is de
enige mogelijkheid om die Omega-
3 vetzuren te verkrijgen. Uw
lichaam kan die stoffen namelijk
niet zelf maken.
We kunnen U natuurlijk ook
aanraden om minder vet te eten,
minder te roken en meer aan
sport te doen. Dat doen we dan
ook van harte.
En velen adviseren U dat al heel
wat jaren. Toch is de kans dat U
een hart- of vaatziekte oploopt
gemiddeld veel groter dan dat de
Eskimo dit overkomt. Daarom is
een aanvulling op Uw voeding
met die natuurlijke stoffen heel
gewenst.
Wij zijn voor U naar de
Noordelijke IJszee gegaan en
hebben ons niet, zoals onze
illustere voorgangers, gestort op
de robben, zeehonden en
Eskimo's, maar hebben, in
verantwoorde hoeveelheden, zalm
gevangen. Daaruit hebben we de
olie gewonnen en die verwerkt tot
een capsule. Die capsule hebben
we, hoe kan het anders, Ameu®
genoemd. Er zit immers niets
anders dan gezondheid in: visolie.
Verkregen uit zalm uit de
Noordelijke IJszee.
Terug naar het
Noorden
Onze kloeke visser zit nog steeds
met koele blik in het wak te
loeren, op jacht naar nog meer
vis. Hij heeft al enkele manden
vol heilbotten en zalm, zorgvuldig
ingevroren. Dat kan trouwens
moeilijk anders, want het vriest
dat het kraakt. En als de jacht erg
goed verloopt, slaat hij misschien
ook nog wel een witte dolfijn of
stinkrob aan de haak. Lekker vet
en voedzaam.
Uiteindelijk stappen pa en zoon
Eskimo in de kayak, steken een
riviermond over, spannen de
huskies weer in en keren terug
naar huis. Met tientallen kilo's
vis, om met de hele familie weer
enkele weken heel gezond van te
eten.
Tot slot
In het begin stelden we vast dat de
Eskimo-taal twaalf woorden heeft
voor 'ijs'. Niet zo vreemd, want
de Eskimo heeft nu eenmaal veel
te maken met ijs. En de taal past
zich daarbij aan.
Het Nederlands kent slechts één
woord voor ijs, namelijk 'ijs'.
Maar voor regen hebben we er
veel meer: gieten, hozen,
plenzen, motregen, buien, stort
regenen, enz. Daarvoor heeft de
Eskimo echter slechts één woord.
De Eskimo heeft daarom ook
geen enkel woord voor klompen,
en ook geen één voor hart- en
vaatziekten.
Voor gezondheid heeft hij echter
wel een woord; dat woord is niet
'Gesöndhfld'.
Dat woord is Ameu.
Probeer Ameuookeens. U hoeft
er niet per kayak of hondeslee op
uit te trekken. Het is gewoon
verkrijgbaar bij drogist en
apotheker. Vraag dan ook naar de
visposter met de uitgebreide
"Ameu" informatie.
*Ameu: omdat gezondheid
uiteindelijk uit de natuur komt.
WANSSUM
OUDE KERKSTRAAT 4
Een degelijk gebouwd halfvrijstaand pand,
waarin naast een ruime eengezinswoning,
een winkelruimte is ondergebracht Op de
ze manier is dit pand geschikt voor meerde
re doeleinden, bijv. voor kantoor, winkel of
praktijk aan huis, dan wel, met enige ingre
pen, als royaal woonhuis.
De indeling is. entree in winkelruimte, door
gang naar halletje, kleine keuken, bijkeuken,
gezellige woonkamer.
Op de verdieping maar liefst vijf mooie slaap
kamers en een eenvoudige badkamer.
Het pand is netjes onderhouden en heeft cen
trale verwarming.
Het geheel is gelegen op 312 m2 grond met
daarop nog een autostalling-
vraagprijs 135.000,- k.k.
WANSSUM
AGTER DE HOVEN 25
Een in 1979 degelijk gebouwd 2/1 kap pand,
dat op de hoek is gelegen, met garage/hob
byruimte van 13x3.5 m.
Erbij hoort ca. 300 m2 grond met een beslo
ten achtertuin op het oosten.
Indeling: entree in hal met toilet en garde
robenis, trap naar de le verd. alwaar drie rui
me slaakamers en badkamer met 2e toilet.
Vaste trap naar de royale zolder (eenvoudig
om te bouwen tot 4e slaapkamer).
Op de begane grond een doorzon-woonkamer
van 3.50x7.25, en een dichte keuken
Het pand is goed onderhouden en de muren
en het dak zijn tijdens de bouw geïsoleerd.
Vraagprijs: f 139.000, k.k.
makelaar en beëdigd taxateur
A lil A U Al ii A jJij 1 Li Ia; - ai,
Bij ons is plaats voor een vlotte
voor 20 uur per week.
Leeftijd 17-19 jaar.
DE BLEEK 10 - VENRAY
Voor al uw
autoschade
Autoschade
Hulsterdreef bv
VRIJBLIJVEND
SCHADETAXATIE
De Hulst 18 - Venray
Achter VERA
Tel. 04780-8886^ y
ZEEUWSE KLEI-
AARDAPPELEN
CUSTERS
zaden bv Oirlo
Tel. 04787-1282/1824
Oirloseweg 7
82 i.z.g.s. APfCjuli
telJJ4780-81709
PARTY SERVICE
SELDER
specialist in koude
buffetten
Tel. 04780-80205,
Uitsluitend op""
telefonische afspn
Dakdekkers
onderhoudsbedrijf
P. WILLEMS
voor al uw
dak-, lood-,
zinkwerken,
nieuwbouw reparatie
onderhoud
Bazuinstraat 20 Venray
Tel. 04780-80373
-tel. 04785-1915
TY KOOP
ïdig-
pers.
in
staat Kan
jenomen
.unieke
id plaatsop nat.
/camping
fe1. 04780-82231
Kou
extra t
bekkei
rack i
ruim/. te
pdjsj
Jacobs Harpst raat 3\
tel. ,04780-85558
IQP
slaap)
50-60
föl M
bjèKna 6 uur 04787-1938
ïhti-
KOORJE
Chinchilla's, dl
ge overji
vrouwlje^dikomstig
van EjjrtijM'seN^ainpi
oenen 70,- p/sl
tel/<f4780-84875 tussl
1-22 uur
TE KÖQP
Opel A^bna bj 81
ipg,
lel. U47H6-717
*>0r,
J *'na>
c/f
deeij
Ifsvii
(9eie
de
d<*ii
';'Si
V-10 ,*C
'4
grotestraat 68 venray tel 82727
