VENRAYS INDUSTRIE VAN 1840-1940
1
4163
m
Leenen
Leenen
t!
NOOD
Venrays
Mannenkoor
Plantenbeurs
te Horst
Geslaagd
EUK
lalveld
o
1
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
Sf
TELEFOON
Peel en Maas
voor advertenties
Vernielingen
Diefstallen
Beschadigde auto
Schoonbranden
van sloten
illen
iP -
m
m
VRIJDAG 28 MEI 1976 Nr. 22
ZEVEN EN NEGENTIGSTE JAARGANG
VRIJDAG 12 MAART 1976 Nr. 11
ZEVEN EN NEGENTIGSTE JAARGANG
druk en uitgave van den munckhof b.v. venray
urrt
0
K
c
;t
-
PEEL EN MAAS
GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL. 2727 GIRO 1050652
ADVERTENTIEPRIJS 24 et. per mm. ABONNEMENTSPRIJS
PER HALFJAAR 10,(uitsluitend bij vooruitbetaling)
Onder de titel „"Venrays industrie van 1840-1940" geeft de heer W.
Willemsen in een tweetal artikelen een overzicht van een eeuw his
torie op dit terrein. Nu we volop bezig z(jn tussen Venray en Oos
trum een nieuw klein industrieterrein aan te leggen en de discus
sies rond een groter terrein tussen Oostrum en Oirlo al weer enige
t(jd duren, is het wellicht even interessant in het verleden en zelfs
jongste verleden te duiken, al was het maar om ons te realiseren
dat onze huidige industriële ontwikkeling nog niet zo heel oud is.
Integendeel zelfs
Volgens de „Aardbol", magazijn
van hedendaagse land- en volken
kunde, deel II, uitgegeven te Am
sterdam in 1841, waren er in de toen
bijna 4600 inwoners tellende ge
meente Venray de volgende „indus
trieën" gevestigd: 3 looierijen, 2 ver
verijen, 1 branderij, 4 brouwerijen, 1
kaarsenfabriek, 2 stroopfabrieken en
4 graan- en 2 oliemolens.
In het Aardrijkskundig Woorden
boek der Nederlanden van A. J. van
der Aa, deel XI (1848) komt de on
derstaande opgave voor: 3 leerlooie
rijen, 1 ververij, 1 branderij, 3 brou
werijen, 1 kaarsenfabriek, 1 cichorei-
fabriek, 1 tabaksfabriek, 3 stroop
fabrieken en 3 graan- en 2 pelmo
lens.
Voor de hierop min of meer aan
sluitende gegevens is gebruik ge
maakt van de gemeenteverslagen
(helaas incompleet), hinderwetregis-
ters, jaargangen van Peel en Maas
etc.
Om de duidelijkheid in het over
zicht te bewaren is gekozen voor een
indeling per bedrijfstak.
TEXTIELNIJVERHEID
Volgens het gemeenteverslag van
1852 is h$t enige bedrijf in deze
branche dat in Venray gevestigd is,
een kantfabriek, waar 8 tot 10 jonge
meisjes werkzaam zijn.
Het bedrijf werd in de Paters-
straat uitgeoefend door de in 1804
te Helmond geboren Martin van
Houdt. Het verslag van 1855 meldt
behalve de kantfabriek ook nog het
bestaan van een katoendrukkerij, 2
ververijen en een weverij waarvoor
18 wevers in de gemeente en 30 van
buiten de gemeente werkzaam zijn
(naar alle waarschijnlijkheid dus
thuiswerkers).
In 1860 bleek de situatie niet veel
verandering te hebben ondergaan.
Wel wordt er toen gesproken over 2
katoenweverijen, waaraan werd toe
gevoegd dat de aktiviteit van deze
bedrijfjes niet groot was.
In 1864 bestond de Venrayse tex
tielindustrie uit: 1 kantfabriek: M.
van Houdt, waar 5 volwassen vrou
wen werkten voor een weekloon van
0.75 tot 1.00.
3 weverijen: H. v. d. Boogaard, G.
v. d. Bosch en J. v. d. Linden. Hier
van had alleen H. v. d. Boogaard
één werknemer in dienst, die een
weekloon kreeg van 4,tot 6,
1 katoenweverij: H. v.d. Boogaard,
met twee volwassen werknemers
(weekloon 2.40 tot 3.60) en één
jongen onder de 16 jaar die een
weekloon ontving van 2.20 tot
2.40.
Hoe het verdere verloop van de
„textiel" is geweest, is niet geheel
duidelijk omdat de verslagen over
de jaren 1865 tot en met 1880 ont
breken. Zeker is echter wel dat de
kantfabriek na het overlijden van
M. van Houdt in 1868 ter ziele is
gegaan en dat ook de katoenweverij
weinig meer te betekenen heeft ge
had. Dit blijkt uit het antwoord van
burgemeester Joseph Esser op 3 dec.
1875 aan de commissaris des Konings
te Maastricht. Hij zegt daarin dat er
te Venray geen weverijen en spinne
rijen meer gevestigd zijn. Enkel
wordt er door een zestal linnenwe
vers ieder met één weefgetouw
voor winkeliers geweven, terwijl de
overige wevers in de gemeente voor
particulieren weven. Het getal der
werkuren schat hij op tien uren
daags en naar zijn opgave varieert
het dagloon van 0,75 tot 1,00.
ZEEPZIEDERIJ
Venray heeft één zeepziederij ge-
•kend, waar zachte zeep werd bereid.
Ze werd in 1854 opgericht door Phi
lip Esser, wonende in de Grotestraat
in het voor enkele jaren gesloopte
pand Cals. In de jaren 1875-1898 was
Philip Esser behalve zeepzieder ook
nog burgemeester van Venray. Het
bedrijf heeft geen grote omvang we
ten té bereiken, want in 1864 was er
één werknemer in dienst (weekloon
3.00 - 3.60), in 1881 twee en in
1886 drie werknemers. Aangenomen
kan worden dat het bedrijf, na de
dood van de eigenaar in februari
1898, is beëindigd.
CICHOREI
Volgens het voortreffelijk boek
„Verandering en verschuiving" van
Dr. G. Linssen kwam dit surrogaat
tijdens de Franse tijd (1794-1814) tot
grote betekenis omdat het Continen
tale Stelsel de invoer van koffie
die overigens vrij duur was ver
hinderde. Ook nadien wist de cicho
rei zich te handhaven, omdat men
het produkt, in geringe hoeveelhe
den aan de koffie bleef toevoegen.
Limburg telde veel cichoreifabrie-
ken. In 1858 waren het er nog 154.
Volgens het in het begin van dit
artikel aangehaalde Aardrijkskundig
Woordenboek der Nederlanden be
stond er in 1848 in Venray één cicho-
reifabriek. De eigenaar was Laurens
van Valkenburg, geboren in 1780 te
Oss. Het bedrijfje werd uitgeoefend
op de Langstraat (pand Colsen). In
1855 deed hij zijn bedrijf over aan
Peter Jacob in 't Groenewolt, gebo
ren te Horst in 1826, die gehuwd was
met Johanna van Valkenburg (doch
ter van Laurens van Valkenburg).
Omstreeks 1875 werd het bedrijf
weer overgenomen door Henxicus
Poels (Soekerij Poels), gehuwd met
Henriette in 't Groenewolt. Inmid
dels was er nog een cichoreifabriek
opgericht en wel door de firma Min-
ten. In 1884 werden de bedrijven van
Minten en Poels gecombineerd en
door de gebrs. Esser voortgezet on
der de naam in 't Groenewolt.
De gemeenteverslagen van 1886 en
1896 maken melding van 5 werk
nemers. Dat van 1906 bericht van 3
werknemers en dat de cichoreimolen
wordt aangedreven door een paard.
Het bedrijf, dat gelegen was in de
Veldstraat (Wilhelminastraat), heeft
bestaan tot 1944 toen het in de be
vrijdingsdagen ten onder ging.
TABAKSFABRICAGE
Volgens het gemeenteverslag van
1852 was er in Venray één tabaks
fabriek gevestigd. Waarschijnlijk be
hoorde deze toe aan Peter Jacobus
Goumans, wonende aan de Grote
Markt, omdat het verslag van 1864
(ook dan is er nog maar één tabaks
fabriek) het met name noemt. Er wa
ren toen twee werknemers in dienst
die 2.60 tot 3,— per week ver
dienden.
Het hierop volgende bericht stamt
uit 1881. Er is dan sprake van drie
drogerijen van sigaren en wel die
van K. Smitz, H. Esser en gebrs. Es
ser-v. d. Boogaard. Gezamenlijk heb
ben ze ruim vijftig mannelijke en
vrouwelijke werknemers in dienst.
De Venrayse tabaksindustrie van
1886 bestond uit: twee sigarenfabrie
ken nl. de weduwe Goumans (2
werknemers) en G. F. Aerts (School
straat, met 14 werknemers). Voorts
nog de in 1879 opgerichte tabaksker-
verij Esser - gebr. v. d. Boogaard
(in de Draal). In 1889 wordt de siga
renfabriek Minten (Esser) opgericht
(Veldstraat). In 1898 volgde E. v. d.
Putten met de sigarenfabriek „De
Heibloem" (eerst op het Eind, later
in de Jan Henssenstraat).
In 1906 kende Venray nog drie
sigarenfabrieken: fa. Aerts (10 werk
nemers), Minten-Esser (30 werkne
mers) en v. d. Putten (4 werkne
mers). In dat jaar werd aan de firma
Aerts het predicaat „Hofleverancier
van Z.M. de Sultan van Turkije" ver
leend.
Ook werd er in dat jaar een be
roepstelling gehouden waaruit bleek
dat er in Venray 64 sigarenmakers
woonachtig waren. Hieruit dient ge
concludeerd te worden, dat er ook
een aantal sigarenmakers in bedrij
ven buiten Venray werkzaam was.
Dat arbeidsconflicten niet alleen
van deze tijcj zijn blijkt wel uit het
feit dat in 1907 bij de fa. Minten-
Esser werd gestaakt voor hoger loon
en dat er in 1909 15 werknemers
werden ontslagen omdat ze gewei
gerd hadden een arbeidscontract te
tekenen. In 1919 brak er opnieuw
een staking uit wegens looneisen (20
arbeiders waren hierbij betrokken).
In 1922 werd het bedrijf van fa.
Aerts opgeheven. Er waren toen nog
over: de fa. Minten-Esser, v. d. Put
ten en Baars (pand Nelissen, Julia
nas ingel).
In okt. 1935 werd het bedrijf van
de fa. Baars gesloten (voor 18 van
de 40 werknemers was er gelegen
heid in het hoofdbedrijf te Cuick te
werk gesteld te worden) en daar
mede was voor Venray het einde
aangebroken van de fabrieksmatige
fabricage van sigaren (afgezien n;^
tuurlijk van de jaren 19461948 toen
in Venray een klein nevenbedrijfje
van Karei I gevestigd was). Wel ble
ven er nog enige sigarenmakers als
thuiswerkers tot het einde der vijf
tiger jaren sigaren vervaardigen.
BIERBROUWERIJ EN MOUTERIJ
Volgens het eerder genoemde
Aardrijkskundig Woordenboek der
Nederlanden waren er in 1848 drie
brouwerijen. Eenzelfde aantal wordt
genoemd in de gemeenteverslagen
over de jaren 1852 tot en met 1864.
Volgens het laatste verslag waren
het de brouwerijen: „de Keyser' (Fr.
Janssen), „het Hert" (J. Camps) en
„de Roos" (v. d. Pasch). Het loon
van een brouwergezel bedroeg toen
ongeveer 3,per week. In 1881
blijken er vijf brouwerijen te be
staan: „de Keyser" (gesticht in 1740),
„het Hert", „de Roos" (in 1878 over
genomen door P. Rutten), de in 1878
opgerichte brouwerij Janssen (Gou
den Leeuw) en die van de paters
Minderbroeders. Rond de eeuwwis
seling zijn er in Limburg nog veel
brouwerijen (193) en het aantal cafés
was navenant. In 1903 wanneer Ven
ray 6300 inwoners telt, zijn er maar
liefst 137, d.w.z. van elke zeven wo
ningen is er één café. In 1906 waren
er bij de vijf genoemde brouwerijen
in totaal dertien werknemers in
dienst (waarvan vier bij „de Key
ser"). In 1909 werd het aantal brou
werijen nog met één vermeerderd
(Th. Slits in de Kruisstraat).
*7, ,—•»**-
In 1914 wordt er nog melding van
gemaakt, maar niet meer in 1922,
543
Bereikbare tijden:
Elke werkdag van 9 tot
half 11 's morgens en
van 7 tot 8 uur 's avonds.
De Algemene Hulpdienst kan u in
elke situatie hulp bieden. Het is een
groep mensen die zich vrijwillig inzet
om een oplossing te vinden voor uw
moeilijkheden Met wat voor proble
men u ook zit kom er gerust mee
over de brug I Bel 4163
want dan zijn er nog slechts vier
over nl. „het Hert", „de Roos", „de
Gouden Leeuw" en die van de pa
ters Minderbroeders, die uitsluitend
voor eigen gebruik brouwde. Met de
sluiting van de brouwerijen „de
Roos" en „de Gouden Leeuw" in het
begin van de vijftiger jaren komt er
ven einde aan Venrays aandeel in
onze nationale bierproduktie.
In 1892 begon de uit Vierlingsbeek
afkomstige L. Mooren in de Paters-
straat een mouterij. Mout was een
kunstmatig gekiemd graan in het
bijzonder gerst dat werd gebruikt
bij de spiritus- en bierbereiding. In
1911 werd de mouterij „De Hoop"
overgenomen door de firma Clephas
die in 1918 het bedrijf uitbreidde
met een drogerij van groenten en
landbouwprodukten. In 1928 werd 't
bedrijf omgezet in een limonadefa-
briek die tot na de 2e wereldoorlog
in werking is geweest.
LEERLOOIERIJ EN
HUIDENZOUTERIJ
In de aanvang van de zestiger ja
ren van de vorige eeuw werd er in
Venray een leerlooierij opgericht
door Willem v. d. Boogaard. Volgens
het gemeenteverslag van 1864 waren
er twee werkknkemers in dienst die
in het aan de Leunseweg gelegen
bedrijfje 4 tot 6 gulden per week
verdienden. In 1881 was het aantal
looierijen reeds gestegen tot vier:
Th. v. d. Boogaart (3 werknemers);
H. C. H. Esser (3 werknemers), op
gericht in 1878 en gevestigd in de
Patersstraat in het pand waar in
1892 de mouterij „De Hoop" geves
tigd zou worden. J. v. d. Pasch (1
werknemer), J. Roeffs (1 werkne
mer), opgericht in 1878.
In 1911 werd er nog weer een
nieuwe leerlooierij en huidenzouterij
opgericht te Oostrum (firma Poels).
Er waren toen twee huidenzouterijen
werkzaam, want in 1894 was de hui
denzouterij Sybers opgericht, die tot
1918 in bedrijf is geweest. In dat
jaar werden ook de looierijen van de
firma's v. d. Pasch en Roeffs buiten
werking gesteld.
(Wordt vervolgd)
Donderdag 11 maart om 19.30 uur
repetitie voor bassen en baritons en
om 20.00 uur voor het gehele koor.
Donderdag 18 maart om 19.30 re
petitie voor le en 2e tenoren en om
20.00 uur voor het gehele koor.
Donderdag 15 maart wordt de al
gemene jaarvergadering gehouden.
Nieuwe leden kunnen zich nog
aanmelden vóór 1 april bij dhr. W.
Smits, Hoenderstraat 17, tel. 2454 of
op de wekelijkse repetitie in Hotel
De Zwaan. Op deze datum volgt een
ledenstop.
Afmeldingen uitsluitend bij dhr.
H. Gommans, Niessenstraat, tel. 2687
of Hotel De Zwaan, tel. 1279.
De imkersvereniging Horst e.o.
houdt a.s. zaterdag een verkoop van
drachtplanten. Drachtplanten zijn
bomen, heesters en vaste planten
waar insekten, met name bijen,
hommels en vlinders, nectar en stuif
meel op verzamelen.
Aanwezig zijn o.a. reuzebereklauw,
herfstasters, heide, gulden roede,
ereprijs, duivelswandelstokken krui
den. Elke koper ontvangt gratis een
wilgenstruik. Tevens is er gelegen
heid tot het kopen van echte Neder
landse bijenhoning.
De verkoop vindt plaats bij de
modelbij ensand „Het Zoemhukske"
gelegen in de Kasteelse Bossen nabij
de ingang van het voetbalterrein.
Tijd 13.00 tot 15.00 uur.
Steenfabriek „Het Veulen" was een van de Venrayse industrieën in de vroeger jaren. Deze foto werd genomen bij de opening van het bedrijf
Op vrijdag 27 februari j.l. slaag
den in het St. Elisabeth-ziekenhuis
te Venray de volgende leerlingen
van de gecombineerde opleiding
Horst-Venray voor het diploma Zie
kenverpleging-A
Ziekenhuis Horst: de dames N.
Buijssen, A. Hendrix, D. Janzen, D.
Pijpers en A. Sijbers en de heer F.
Gommans.
Ziekenhuis Venray: de dames T.
Arts, J. Arts, M. Cuppen, B. Engels
en A. Tax en de heren G. Beterams
en H. Ewalts.
Afgewezen: geen.
Personeel van een fabriek aan de
Stationsweg ontdekte dat de neon
verlichting van de zaak vernield
was. Vermoedelijk zijn de vernielin
gen tijdens de carnavalsdagen ge
pleegd, waarbij de daders gebruik
hebben gemaakt van stenen. Deze
stenen lagen er voor het oprapen. De
schade welke niet door de verzeke
ring wordt gedekt, bedraagt 500,
De Venrayer H. G. deed aangifte
dat van zijn voor een café aan de
Merseloseweg geplaatste personen
auto, de buitenspiegel en een sier-
strip waren ontvreemd.
De 16-jarige F. J. uit Venray
deed aangifte dat van zijn op de
Henseniusstraat geplaatste fiets, de
vastgebonden sporttas was verdwe
nen. De inhoud van deze sporttas
was: sportschoenen, trainingspak,
sporthemd en sportbroek.
De dames E. F. uit Maashees en
G. v. Z. uit Venray deden aangifte
dat hun bromfietshelm in het brom
fietsmandje verdwenen was. De
bromfietsen waren nabij het ge
meentehuis gestald.
Weer werd beschadiging van een
geparkeerde auto gemeld. Nu was de
34-jarige H. S. uit Oss de gedupeer
de. Hij had zijn personenauto gepar
keerd op het parkeerterrein achter
de HEMA. Een getuige van de bot
sing kwam de politie melden dat een
hem onbekende bestuurder van een
personenauto bij het achteruitzetten
de auto aan het linkerportier ramde
en daarna zonder te stoppen door
reed hoewel hij gemerkt moet heb
ben dat hij een botsing had veroor
zaakt.
Het blijft een gevaarlijke zaak om
sloten schoon te branden zonder vol
doende maatregelen te nemen. Dat
ondervond de 26-jarige A. C. toen
hij met hulp van enkele minderja
rige jongens sloten langs de Blak-
terweg wilde schoonbranden. Het
vuur sloeg over naar een nabij ge
legen natuurterrein. Voordat deze
personen later met de hulp van de
brandweer het vuur wisten te doven
bleef een 500 meter groot natuurter
rein verschroeid achter. Op dat ter
rein was veel wild aanwezig. Hoe
veel er in de vlammen zijn omgeko
men is niet bekend. De politie maak
te tegen dat schoonbranden proces
verbaal op.
SPRIJS
iling)
ons afgelo-
s en waar-
itgave mei
er le zijn
gezicht liet
i eigen be-
I mogelijk.
5 medewer-
K»r Noord-
s krant op
■en worden,
ik dat op
wijken van
I en Maas.
vel van re-
wordt
f samenge-
vrachtauto,
Isberg kon
vrachtauto
elsteyn niet
ndat op het
trillen zijn
geraakte in
■echter trot-
rechter zij
ig haaks op
jen. De ge
it voertuig
de bestuur-
tardig letsel
Oud AJax
dt het voet-
rogels offi-
edstrijd Pa-
Oud Ajax
s om 3 uur.
ilgencL spe-
Ijaak Swart
v, van Dui-
*ins, Klaas
let Cuder-
phok, Dick
Ier als ver-
Para dijsvo-
er bekende
ïgen aan de
irerenigings-
Melderslo.
etbalmiddag
derslo.
ting op ont-
an eenieder
dagtekening
schriftelijk
lliging van
ig van de
de gemeen-
«uders voor-
urgemeester
:t®
•id I
de
an
er
Je
et
to
ar
t-
in
in
'n
i-
