Venrayse wolverwerkende
ambachtslieden
HET LOOBEEKDAL
WEER IN DISCUSSIE
OPBOUW IN HET
LAND VAN CUYCK
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
Voor tweehonderd jaar terug
LIMBURGS LANDSCHAP PARTIJ
Boekhandel
van den Munckhof bv
Venrays
Mannenkoor
BARAKWEDSTRIJDEN
Bevriezing van bestaande kernen
Geen nieuwe rijkswegen nodig
Gemengd Koor
VRIJDAG 4 JANUARI 1974 No. 1
VIJF EN NEGENTIGSTE JAARGANG
VOOR AL UW DRANKEN
PEEL EN MAAS m
DRUK- EN UITGAVE VAN DEN MUNCKHOF B.V. VENRAY
GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL. 2727 GIRO 1050652
VOOR AL UW DRANKEN
ADVERTENTIEPRIJS 18 ct per mm. ABONNEMENTS
PRIJS PER HALFJAAR 8,50 (bij vooruitbetaling)
In de peniode 1769 tot 1794, dus de
25 laatste ja-ren van het Pruisisch
bestuur, waren in de -gemeente Ven-
ray gemiddeld 2230 schapen aanwe
zig. Dit blijkt uit gegevens welke
voorhanden zijn in het Venrayse ge
meente-archief.
Deze /dieren brachten ledier jaar
52 c'entiinaer wiol op, meest van gro
vere kwaliteit. 'N uiiitzonld'ering hier
op vormde o--a- 1785 toen door de
lang yn strenge winter de schapen
honger hadden geladen, waardoor de
wol-opbrengst aanzienlijk lager was
dan normaal.
Voor. wol kende men hier de vol
gende gewichtsmaten: 22 pond was
1 stein en 5 stein waren 1 centiaer.
In 1793 betaal-de de wolkooplieden
voor wol 17 - 18 pfennig per pcnd,
voor de iets fijnere kwaliteit (die
men kon gebruiken voor het maken
van hoeden) ontvingen de schap|en-
hc-ude-rs 19 - 2-0 pfennig.
Ieder jaar verlangden de Lamds-
regeerd'ers te Geldern bijzon-der
nauwkeurige statistische gegevens
over de landbouw, de hand-el en de
nijverheid van elke gemeente. Toen
men het in 1781 niet zo precies vol
gens het Koninklijk wetboekje had
uitgevoerd, kregen de regeerders te
Venray per kerende post vanuit
Geldern een uitgebreide en zeer dui
delijke berisping. Hierin werden de
regeerders er op gewezen de bijge
voegde voorgeschreven tabellen
voor het nog lopende jaar, -nog voor
30 oktober van dat jaar te retourne
ren. Verder werden zij er aan her
innerd, dat „die nothwendigkedt er-
fordert" da.Wkij zich in deze aan de
voorschriftendaehën te houden. En
terloops werd .er nog aan toegevoegd
dat de gemeente-secretaris daarvoor
ook zijn salaris ontving. Hoeveel diüt
was wordt niet vermeld.
ST .NICOLAASGILDE
Venray telde dn die tijd ruim 100
schapenhouders, die de karige wol
opbrengsten van hun kudde hedde-
schapen, verkochten aan de Ven
rayse wolkooplieden.
Deze kooplieden verwerkten de
door hun gekochte wol tot gereed
prodiukt, zc-a-lis ga-ren, laken en hoe
den. Wilde men -erkend koopman
zijn, dlan was het w-el1 nodig, dat men
opgenomen was in het St. Nioo-laas-
gild'e (koopmansgilde).
In 1769 stonden in Venray de vol
gende wolkooplieden Ingeschreven:
1 Juffr. van Vechgelt, wolspinster
2 Wed. van Gerven, wolspinster
3 Peter Roymans, wolspinner
4 Hendrik Lieffers, wolspinner
5 Mathijs Schatz, lakenwever
6 Francis v Geldicrp, hoedema-ker
7 Antoon Verstappen, hoedemaker
Dit zou zo blijven tot 1772. In dat
jaar treedt er e|en kleine verande
ring op in de samenstelling van de
ze kooplui. De Wed. van Gerven
wordt afgeschreven en Lamb-ertus
van Dijck bezet de open -gevallen
plaats. De Wed. Lieffers -neemt de
plaats in van haar overleden -man.
Zo -bleef het tot en met 1776, in
welk j aar de nog enig overgebleven
Venrayse lakenwever zijn laatste
wol koopt. In 1777 is hij dan ook
vervangen door A. v. Houdt. In 1781
wordt het gilde nog met een lid uit
gebreid, en wel met Cornells Brijs-
sens. In 1786 verlaat de Wed. van
Houdt 't gilde en haar plaats wordt
da-n ingenomen door Peter Miwfjen.
Verder treden mo-g uit Juffr. v. Vech
gelt in 1787, en Fra-nols van Gel
dorp in 1788.
In 1793, het 'laatste jaar van de
Pruisische administratie, zijn er lin
Venray no-g 6 kooplieden van enige
betekenis, die schaapswol opkopen
en verwerken, n.l.
Peter Minten
A. v.d. Bosch
Wed. L. van Dijck
Peter Roymans
Wed. Lieffers
M. van Geldorp.
De eerste drie kochten in dat jaar
61% van de voor de handel bestem
de Venrayse schaapswol op, terwijl
de overige drie goed' waren voor 32
van de wol'. De resterende 7%
werd opgekocht door een drietal an
dere kooplieden, waarvan één -uit
de Meijerij.
In 1756, het jaar waarin de Prui
sische koning Frederik de Grote z'n
derde Silezische oorlog begon, die
zou duren tot 1763 en doorgaans de
Zevenjarige Oorlog wordt genoemd,
waren er in Venray -nog 3 lakenwe
verijen, ni. die van Mathijs Schatz,
die met 2 weefstoelen werkte en al
een zevental jaren als meester la
kten wever werkzaam was. Hij was
'n zoon van Hpndlriicuis Schatz en Ma
ria Tissen te Venray geboren op 30
aü-gustus 1705. Vervolgens waren er
nog Juffr. van Vechgelt en Meester
Joes Hebben, -die -elk met één weef
stoel werkten. Behalve deze drie
meesters waren er in deze laken
weverijen nog 16 gezellen en 5 leer
ling wevers werkzaam.
De rollen laken, zoals deze dan van
de weefgetouwen kwamen, hadden
elk een gewicht van plusminus 100
kg. Men gebruikte er 2 centimaer
wol voor (220 pond). Bij verkoop
bracht zulk een rol dan 50 Taler op
(elk van 24 Groschen). Behalve in
het eigen ian-d verkochten de Ven
rayse lakenwevers hun produkt ook
nog in de Meijerij, in het Cuyckse
en in mindere -mate naar Holland.
AFZET WORDT MOEILIJKER
Tengevolge van -ernstige -vemiie-
liln-gen door krijgsverrichti'ngen en
zware oorlogsschattingen, welke de
Franse legers hier aan -het Oveir-
kwartier van Geldern in -bovenge
noemde oorlog hadden opgelegd,
liep het aantal schakan terug en
daarmee ook de wolvoorziening. De
afzet van laken ondervond ernstige
moeilijkheden, vooral naar gebieden
buiten het Overkwairti-er.
De toenemende concurentie van
het fijnere laken, alsmede het weg
blijven van de traditionele afzetge
bieden buiten het eigen land en de
ontstane crisis na- het beëindigen
van de Zevenjarige Oorlog, waren
er oorzaak van dat de -lakenweverij
in Verunay niet meer op gang 'kan
komen.
In deze periode mcesi(en Juffr. van
Vechgelt en Joes Hebben hun we
verijen slliuiiten en werden -niet door
andere vervangen. Had Mathijs
Schatz iin 1768 nog 4 gezellen en 3
leerlingen in dienst, één jaar latei-
zouden da-t er nog 3 en 1 zijn. Vol
gens opgave gedaan 22 dec. 1769 had
Mathijs Schatz nog één weefstoel in
werking, waarop hij per jaar nog
16 rollen laken weefde.
Maar -de aanmaak van bet grove
laken, waar -de Venrayse wevers -op
ingesteld waren, had hi-er g^sn toe
komst meer, en we zien de produktile
dan ook vn ja-ar tot jaar dalen. In
1773 werden er nog 10 rollen 'laken
geweven, in 1774 nog 9 en iin 1775
nog slechts 7.
EINDE LAKENINDUSTRIE
Van-af 1776 werd 'Cr in Venray
vc-or handelsdoeleinden dain ook
geen la-ken meer geweven. Dit be
tekende voor zover men daarvan
had kunnen spreken, het -eilnde vain
onze i-akeniiinduistirie. Wel mam-en. nog
lange tijd enkele lakenwevers- dn die
wintermaanden hun weefstoel in
gëbuifc m-aar -dit was uitsluitend -tot
gerief van de plaatselijke bevolking.
De hoedenmakers waren goede af
nemers van wol bij de scha-apsboe-
ren d'n Venray wel gébruikte men
in -de hoedenmakerij iets fijnere wol
dain bij 't la-kenweven. In tegenstel
ling met de lakenwevers konden de
hoedenmakers zich wel handhaven,
waardoor de produktie van hoeden
over een lange periode pnactisch
constant bleef.
I-n 1769 waren er in. Venray, even-
ailis vóór het utbrök-en van de Zeven
jarige O-ciricg twee meester hoede-
makers ,die elk ©en gezel iin -dienst
hadden en met één bank werkten.
In dat jaar voerden ze nog 2 centi
maer -wol van rhiiddel 'kwaliteit 'in.
Van in totaal 6 centinaer wol ver
vaardigden ze 410 hoeden, waarvoor
gemidd9d' 740 gram wol werd ge
bruikt. Voorwaar geen lichtgewicht
hoedjes. Bij verkoop brachten ze in
totaal 110 Taler op. Aldus een opga
ve van 22 dec. 1769.
Antoon Varstappen, vanaf 1740
meester boedmaker, vervaardigde
per jaar met zijn gezel 200 hoeden,
voor een to'taal bedrag van 50 Taler.
Een door hem gemaakte hoed kon
men kopen voor de prijs van 6
Groschen. Van dorp tot dorp rond
trekkend' verkocht hij zijn hoedlen
in he't 'land van Kessel, de Meijerij
en in het Cuyckse land. In ditzelfde
gebied werden ook de hoeden ver
kocht -die gemaakt werden door de
meester Franci-s van Geldarp en zijn
gezel.
I-n 1776 vervaardigden beide hoe-
demakers 422 hoeden. Van de ma-
De Stichting het Limburgs Land
schap heeft voor het jaareinde haar
léden verrast met een niéuw tijd
schrift.
Al sedert 1931 zet die Stichting zildh
in voor het behoud en de bescher
ming van Limburgs' natuu-r - land
schap.
W-aren er vroeger -enkelen, tegen
woordig zijn -er velen die ziieh -be
trokken voelen bij deze natuurbe
scherming. De ca. 4000 aangeslote
nen bij het Limburgs Landschap zijn
hiervan een goed voorbeeld.
Door dit nieuwe tijdschrift will-
men hen imformeiten en de gelegen
heid geven zich te uiten.
Naast deze bron v-an wederzijdse
iinfcrmjabié dient het blad, dat i-n ide
4 jaargetijden -gaat verschijnen, no-g
een ander doel. Juist in deze tijd is
natuurbescherming meer -nodig dan
ooit -om nog -een stukje karakteris
tiek landschap te beho-uld'en. Om dit
te bereiken is het nodig, da-t hierop
d;e /aandacht gevestigd wordt.
LOOBEEK
Het is wellicht tekenend, dat juist
in dlit eerste nummer van Limburgs
Landschap de aandacht gevestigd
wordt op het Loobeekdal tussen
Merseló en Venray.
Een van de redacteuren, A. Ver-
straelen, wijst daarin op de twee
studies die in het voorbije jaar ver
schenen zljin over dit Loobeekd'al.
Het eerste is een stageverslag van
Eric van Ingen in het ka-der van zijn
studie aan de Hogiare Bosbouw en
Cultuurtechnische school -te Arnhem.
Hierin toont deze student aan dat de
rudlvenkavöliing Overloon - Merselb
gevolgen kan hebben voor de bio
logische rijkdommen dn dit gebied.
Hij toont aan dat de waterhuishou
ding dusüiandg wordt veranderd, dat
daardoor het oorspronkelijk karak
ter van het gebied bedreigd wordt.
Tenslotte bewijst hij dat de water-
huishoudling in het overige gebied
van de -ruilverkaveling wel verbe
terd kan worden - -uit landbouwkun
dig oogpunt bezilen - zonder dat 'het
noodzakelijk is die veranderingen
do-or te voeren -in bet 'bovenbedoelde
gebied.
De tweede studie is die van de
Horst'enaar Piet van den Munckhof,
die de plantengemeenschappen in 't
beekdal bekeken heeft. Bij een vrij
vluchtig onderzoek kamden 32 plan
tengemeenschappen warden onder
schalden. Als men bedenkt dat er
in Nederland nog maar 85 zijn be
schreven, d'an betekent dit dat meer
dan eenderde hiervan in het dal
voorkomen.
Veranderingen echter in de water
huishouding zal voor deze specific-
Grotestraat 28 - Venray
latise na de Zevenjarige Oorlog on
dervonden ze hoegenaamd -g^an hin
der. In 1788 stópt Francis van Gel
dorp met de hoedmakerij en wordt
dan opgevolgd door zij-n zoon Mar
tin, die het ouderlijk beroep nog een
groot aantal jaren voortzet.
J. Verlinden.
ke vegetatie ernstige gev-olgen heb
ben.
Tenslotte vraagt de schrijver zich
af of de schaalvergroting, die men
bij ruilverkavelingen nastreeft en
hier o.rn .tot gevolg zal hebben dat
een groot aantal bestaande perceel-
afscheidingen zullen moeten gaan
verdwijnen, wel ziiin heeft. Juist die
perceelsafscbeidiingen, bestaande -uilt
houtwallen, loofh-outi-ngels en ibroék-
bosj-es, vormen -hier het landschap,
dat door „opruiming" ernstig zal
verarmen. Doch de me er-op beang
sten, die landbouwkundig bezien, de
ze „opruiming" met zich meebrengt,
is dusdanig klein, dat men zich te
recht de viraag mag stellen of a-1 düe
moeite wel verantwoord dis. Temeer
waar de grond in bóeren-gebruik
ka-n blijven, als men van het bedoel
de gebied inderdaad/ een natuurre
servaat zal maken.
Hij onderschrijft dan ook de slot
som van Van Ingen -en v-an Van den
Munckhof het Loobeekdal tussen
Wervers lo en Merselo is een uimiek
gebied jen dat moet blijven
Wij zijn intussen verheugd dat een
van de mensen van Limburgs Land
schap nog eens dit standpunt onder
schrijft. Nu in 1974 de voorbereidin
gen volcp van start gaan voor de
eerste werken in het kader van de
ruilverkaveling Overloon - Merselo,
zal opnieuw de discussie over dit
natuurgebied op de drempel van ons
Venray geopend worden. Want een
van die eerste werken in deze ruil
verkaveling is de normalisering van
de Loobeek. Het is kort dag
Programma:
Donderdag 3 jam. 19 uur repetitie
hof koor; 20 uur repetitie van het ge
hele koor.
Zaterdag 5 jan. 19 uur opluistering
eucharistieviering iin Melick. Ver
trek 17.30 uur per bus bij hotel De
Zwaan. Na afloop bezoek aan lid
Frans vain Doorn in restaurant De
Heidense Bossen te Helden.
Woensdag 9 jan. -kerstconcert dm 't
St. Elisabeth ziekenhuis alhier, sa
men met de Zangers van St. Frans.
Aanvang 19-30 uur.
Om 20.45 tuur diezielfdie avond neg
kerstconcert in Het Schuttersveld.
Donderdag 10 jam. 19 uur repetdltlie
hofkocr en om 20 u-ur repetitie vam
het gehel-e -koor.
Woensdag 1-6 jam. 'kerstconcert -in
het VüncemtiushuLö. Aanvang 19.30 u.
De iaden worden dringend verzocht
bij deze concerten vooral tijdig aan
wezig te zijn.
Donderdag 17 jan. 19.00 uur repe
titie hofkoor en om 20.00 uur repe
titie van het gehele koor.
Maandag 7 jan. -bestuursvergade
ring in hotel De Zwaan. Gewoonte
getrouw worden weer enkele leden
op deze vergadering uitgenodigd.
Nieuwe leden zijm van harte wel
kom op de wekelijkse repeititie-
avomd -in hotel De Zwaan.
Afmeldingen uitsluitend bij M.
Aarts, teL 1617 of bij het clublokaal
telL 1279.
Ten bate van de Gezamelijke Wan-
delspcrtverenigimgen werden dm ca
fé Voliléberg, Hensemiiusstraat 20 zg
barakwedstirij cfcm georganiseerd.
Om het nieuwe j aar goed in te zet
ten startten wij reeds op 1 januari.
Maar de 'liefhebbers kunnen ook d'e
drie daaropvolgende weekenden hun
hartje ophalen. De hoofdprijs is een
filets en er warden leuke dagprijzen
beschikbaar gesteld. Kom eens kij
ken en doe eens mee.
Het streekgewest Land va-n Cuyck
maakt ernst met de opstelling van
een struktuurplan, zoals dat door de
wet Ruimtelijke Grdenin-g trouwens
geëist wordt.
Om te zcirghn dat de burger daar
zo dicht mogelijk bij betrokken zal
worden, heeft men eerst door het
Rrovimol-aal Opbouw-orgaan Noord-
Brabant een soort inventarisatie la
ten maken van alles wat ér is en
wat er leeft op het gebied van de
ruimtelijke ordening, en dat onder
de mensen gébracht.
De vólgende statie was: het for
muleren van de doelstellingen die
aan het ruiimteüdjik beleid dm die re
gio ten grondslag moeten liggen.
Eten hele mond vol, maaT het is
een soort lei-draad voor de op stea
lers va-n het structuurplan en voor
de gemeenten, die daarmede al re
kening kunnen houden, in afwach
ting van -datzelfde structuurplan.
Intussen heeft dat Provinciale Op
bouworgaan die doelstellimgsmiota 't
licht d'oen zien. Het was de bedoe
ling dat de burger hierover eerst
vrij zijm mening had kunnen geven,
waarna dan het streekgewest aan
de hand- van de binnengekomen re
acties een definitief ontwerp zou
hebben vastgesteld.
Zover is men echter niet gekorrfcn.
Het blijkt -namelijk dat 'het Provin
ciale Opbou'wcrgaan in zijm onitwdlk-
kelingsplam voorbij gaat aan wiat
hogere overheden reeds bepaald
hebben en oök aan wat de bestuur-
deren u'it de regio reeds vastgesteld
hebben. En dus -kreeg deze nota al
vast het nodige commentaar mee
van het bestuur van het streekge
west. Maar afgezien daarvan is het
toch wel du'emst'g dat we een klein
inzicht geven wat onze nabuurge
meenten denken over de itoékomst.
BEVOLKINGSONTWIKKELING
EN WONINGBOUW
Wil men het open landschappelijk
karakter van het Land van OuyCk
behouden, dam -moet gestreefd wor
den naar -een sta|bii!isati!epumt vam de
bevolking en vam -de werkgelegen
heid'. Dit betekent dat sterke expan
sieve economische ontwikkelingen
moeten worden tegengegaan en -diaJt
het beleid niet gericht moet zijn op
het aantrekken van nieuwe inwo
ners- Met name zail in deze viöie
door de gemeenten Beers. Haps, Mill
Oeffeit, Oploo, Viierlimgsbeek en
Wamroy grote terughoudendheid be
tracht moeten worden. Het Land vam
Cuyck moet voorlopig geen woon
functie voor het stadsgewest Nijme
gen gaan vervullen.
EUn voorkeur wordt uitgesproken
o-m de moodzalkeljke stedebouwkum-
dlige uitleg 'te laten plaatsvinden aan
de -oostelijke fianik vam het gebied,
aamSluitend' -aan de huidige bebou
wing van de gemeenten Ouyck en
Boxmeer. Deze voorkeur wordt dam
als volgt gemotiveerd
in Cuyck en Boxmeer is reeds
sprake van een zékere verstedelij
king;
een deel vam het woonwerk- en
werkwoonverkeer kam worden opge
vangen door de -bestaande spoorver
binding NijmegenVenray
de mogelijke concentratie vam
verstedelijking langs deze vervoers-
as kan -een zekere drempel vormen
teilen verdere penetratie vam de be
bouwing in het Land van Cuyck.
Waarom het Opbouworgaan na
drukkelijk waarschuwt, -dat deze as
niet uit het zuiden door Venray ont
wikkeld mag warden is ons een
raadsel.
Het woonbeleid vam de verschil
lende gemeenten in het Land vam
CuyCk zal sterk geco-ordüneert moe
ten wccd'en. I-n de nieuwe bouwpro
gramma's zal voorrang moeten wor
den verleend' aan „betaalbare wo
ningen" en „sociale bouw". Woning
bouw in het buitengebied zal zoveel
als mogelijk ds worden -afgeremd. Er
za-1 een ctentrale wcmiimgcontgentering
gerealiseerd moeten worden, waar
bij de indeuwe woninigen practisch ad
leen 'iin Cuyck en Boxmeer gebouwd
moeten worden.
WERKGELEGENHEID
Wat de werkgelegenheid betreft,
die wordt enerzijds voldoende ge
noemd .anderzijds te eenzijdig. Dat
moet doorbroken worden. Concen
tratie van bedrijven en industrieën
moet plaats hebtyan in Cuyck en
Boxmeer. Daar zal -ook een M.T.S.
moeten komen voor de gehele regio,
-alsmede een Middelbare Huishoud
school.
Verdere vestiging vam -nieuwe land
bouwbedrijven in de veredelQngs-
sector moet worden tegengegaan.
Uitbreiding van bestaande zal al
leen neg kunnen onder zeer strin
gente voorwaarden.
Concentratie van kleuter- en ba
sisscholen wegens bevriezing vam
kernen, dient met de grootste voor
zichtigheid1 te gebeuren.
Initiatieven voor d-nter-iregiomiaal
overleg dienen te worden genomen
op bestuurlijk- en ambtelijk gebied,
ook al omdat het Larud van Cuycfk
ruimtelijk en sociaal-economisch be
trokken is bij het land van Nijmegen
en Venray.
RIJKSWEGEN
De aanleg van de rijkswegen 73
(VenloNijmegen) en 77 (Heijen-Nij-
rneglan) hoeft voor het Brabantse
Opbouworgaan niet Zij meent in
tegenstelling tot het streekgewest -
dat deze wegen de open ruimte ver
splinteren, schade brengen aan het
landschap, sociaal economische ac
tiviteiten zullen aantrekken en de
immigratie doen toenemen. Dat zijn
te gro-te offers voor het Land' van
Cuck
saam.*o
TWL-ocoittag»
In dit eerste krantenbericht van
het nieuwe jaar willen we alle soos-
leden en m-aturlijk ook alle andere
mensen een goed begin van het nieu
we j'aa-r toewensen.
We hopen ook dit jaar weer een
programma aan te bieden, dat maar
we verwachten iedereen zal beval
len.
Bij de opzet hiervan zijn ook jullie
wensen natuurlijk van harte wel
kom.
Deze keer geen informatie over
het programma. Daarover kunnen
jullie in het bericht van volgende
week lezen.
Nogmaals -namens het team vam
de soos een voorspoedig 1974 toege-
wlenist. We hopen jullie ook het ko
mend jaar weer 'in de soos -te ont
moeten.
Op dinsdag 8 januari beginnen de
wekelijkse repetities weer. Aanvang
8 uur in de A.B.O.-school, ingang a.
d. Ursulasfcraat.
Na de goed geslaagde uitvoeringen
tijdens de kerstdag, beginnen we aan
de verdere opbouw van oms reper
toire. W-at ons ontbreekt zijn nog 'm
aamtal mannenstemmen. Dus nog
maals een oproep. Er zijn in Venray
en omgeving nog genoeg mannen
die willen zingen. Ook -al meent u
zelf dat u rulet zo goed kunt zingen.
U kunt dat zeker leren. U staat niet
alleen. Met z'n tienen lukt het be
ter dam aCOeen. Met z'n twintigen nog
beter. Kom eens luisteren op een
dinsdagavond, of nog liever kom
maar meteen meezingen. Zoveel an
dean hebben eerdler de stap ge
waagd. En bovendien is er ook niet
zoveel risico mee te lopen Probeer
't het zal u zeker meevallen u zult
er plezier c*m krijgen.
Dus dinsdagavond 8 januari om 8 u.
om de AB.O.-sdhool.
VERNIELING
Bij de LTS aan de Overloon se weg
sneuvelcten 2 grote glasramen. Ver
moedelijk werden ze door kwajon
gens ingegooid. Maar de school zit
met de stukken.