Bezat de St. Petrus-
Bandenkerk 'n librye?
het staat in
de sterren!
Noord-Limburgse
Kring kampioenschappen
Uil Peel en Maas
Schouwburg
PULS
PUIS
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
Venray
in het weekend
VRIJDAG 27 NOVEMBER 1970 No. 48
EEN EN NEGENTIGSTE JAARGANG
IS
GOEDKOPER
DAN U
DENKT
PEEL EN MAAS
IS
GOEDKOPER
DAN U
DENKT
DRUK EN UITGAVE VAN DEN MUNCKHOF N.V. VENRAY
GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL 2727 GIRO 1050652
ADVERTENTIEPRIJS 13 ct per inin. ABONNEMENTS
PRIJS PER KWARTAAL 2.25 (buiten Venray 150)
Elke kerk, ook de kleinste had vroeger verschillende liturgische
boeken nodig die, geschreven op perkament en in stevige, met leer
overtrokken houten banden gevat, veel te zwaar waren om gedu
rende de godsdienstoefeningen in de hand te worden gehouden.
Gewoonlijk begon men daarom met voor het altaar een lezenaar
te plaatsen, die in kleinere kerken waarschüniyk van hout ver
vaardigd, in grotere en rijkere van geel koper (latoen) gegoten was,
in de vorm van een arend met uitgespreide vleugels.
Volgens de bestendige overleve
ring, zou een Venrayse kanunnik,
verbonden aan een der Utrechtse
kapitelkerken, bij de tweede beel
denstorm, de bekende geelkoperen
lezenaar die thans nog altijd in de
Dekenale kerk te vinden is, naar
Venray (Katholiek Spaans gebied),
overgebracht hebben.
Tot heden is dit niet uit Utrecht
se kerkarchieven (ondanks ijverige
naspeuringen van de rijksarchivaris
Mr. van Buytenen) gebleken. Maar
dat sluit het tegendeel niet uit.
Waar nu een kerk door schenking
en erflating ook andere dan liturgi
sche boeken verkreeg, werden deze
vaak ten algemene nutte op een lec-
trijn of lezenaar in het koor ge
plaatst, soms met ketens bevestigd
om diefstal te voorkomen.
Zo vindt men in de rekeningen van
de zgn. Buurkerk te Utrecht over
1440-.41 een post luidende: „Item
van 4 boeken te bynden ende te doen
sloten 7Va gulden" en in die van het
volgende jaar: „Item William Koer-
kyn die slote maker om dat hy vete
ren makede ende 2 slote dair men
die boeken int chor mede sloet ende
vaste makede costen te samen 6 gul
den."
Als de boekenvoorraad van een
kerk aangroeide, bleken gewone le
zenaars spoedig onpraktisch te zijn,
omdat zij veel ruimte innamen en
zodoende betrekkelijk weinig boeken
geplaatst konden worden.
BOEKENKASTEN
Daarom vervaardigde men kasten.
Dat deze al vroeg in ons land voor
kwamen, blijkt uit het volgende:
Op den 7de April 1462 bekenden
„kerkmeesteren van Sinte Pieters
kerk te Leiden, dat Willem Heerman
doen maken ende geest heeft in St.
Pieterskerk, op 't choer een nuwe
schoen lectrijn, op syn selfs coste
mit vier schappraen, elc mit een op-
gaende doer an wesende, in welke
lectrijn Willem Heerman voirsz. ga-
maickt ende geleit heeft, gevesticht
mit ysere ketenen, die bible in duyt-
sche, die hy mit syn eigen hant ge-
screven heeft, ende syn twie stucken,
als dat oude testament, ende dat nu
we testament, om alle goede eerbae-
re mannen onder gelegen tyden ende
onbehindert den dienste Goids dair
inne te moge lessen, ende wat goeds
te studeeren, soedat die lectrijn mit
ten twie boeken aldair tot ewigen
dagen in der kercke ende op 't choer
an die lectijn sullen blijven liggen,
sonder dat in eniger wyse ut te lee-
nen, of van dair te vertrecken in
eniger manieren
De Utrechtse kanunnik Philippus
de Leyden liet, bij testament van 8
Twee gewonden
AUTO KWAM IN VOORTUIN
TOT STILSTAND
Op de kruising van de Maashese-
weg en de St. Odastraat vloog een
personenauto uit de bocht en kwam
via een boom en trottoir in een voor
tuin tot stilstand.
De twee inzittenden gingen er van
door, naar ze later vertelden om
naar de dokter te gaan. Toen de po
litie een onderzoek instelde bleek
geen arts in Venray eerste hulp te
hebben verleend, maar wel had men
in het ziekenhuis eerste hulp ver
leend aan de 22-jarige H. W. uit Den
Haag, die tijdelijk in Venray in
pension is en aan de 20-jarige
mej. I. P. uit Sevenum. Deze werd
later door de politie opgespoord en
verklaarde dat door blokkering van
zijn remmen hij de macht over het
stuur had verloren. Hij bleek niet in
het bezit van een rijbewijs te zijn
en zijn auto niet verzekerd. De ver
wondingen die beiden hadden opge
lopen bleken achteraf mee te vallen.
De auto werd zwaar beschadigd.
BROMFIETS GESTOLEN
EN WEER TERECHT
De door een inwoner van Boxmeer
in Venray gestalde bromfiets was
gestolen, voor hem echter gelukkig,
dat het een geval van joy-ryding be
trof. Zijn bromfiets werd later onbe
heerd aangetroffen zonder schade,
alleen was de benzine verbruikt.
LICHTE MATERIELE SCHADE
Ovoldoende opletten was oor
zaak dat op de kruising Tuinstraat-
Bongerdstraat een botsing ontsond
tussen de personenauto's bestuurd
door de Venrayers J. R. en mej. M.
V. Het bleef bij lichte materiële
schade.
Eveneens ontstond lichte mate
riële schade bij de kruising Leunse-
wegPaterslaanPatersstraat-Oude
Oostrumseweg. De bestuurster van
de personenauto, de Duitse dame G.
S. uit Mülheim, bemerkte te laat dat
toen zij komende van de Paters
laan rechts moest afdraaien om op
de Leunseweg richting „Heimat" te
gaan. Zij kwam toen op 't linker
gedeelte van de weg, waardoor de
door haar bestuurde auto in botsing
kwam met de personenauto bestuurd
door de Venrayer A. K.
Nogmaals was er een melding
van lichte materiële schade op de
kruising MarktstraatEindstraat
HoenderstraatSchoolstraat. De per
sonenauto bestuurd door de Ven
rayer G. v. D. stopte bij de Markt
straat en bij het optrekken bemerk
te hij te laat de personenauto be
stuurd door M. J. M. uit Oirlo.
INBRAAK
Door verbreking hebben onbevoeg
den zich toegang verschaft tot het
schakelstation van de PLEM aan de
Maasheseweg. Er werd een partij
lood en kabel meegenomen. De re
cherche van Venrays gemeentepolitie
tracht deze diefstal tot klaarheid te
brengen.
juni 1380, een uitgebreide boeken
verzameling na aan de Collegiaal-
kerk van St. Pancras te Leiden. De
ze boekerij, in het testament uitvoe
rig beschreven, schijnt uit 40 - 50
banden bestaan te hebben.
In diezelfde tijd bezaten ook de
Lebuinuskerk te Deventer en de
kerspelkerk van St. Jacob te Utrecht
blijkens kerkrekeningen een uitge
breide librye of boekerij.
Eveneens de kerk te Zwolle en dat
het kapittel van Marie te Utrecht
ook een librije bezit, blijkt ook het
„Statuut van onze kerklibrye" uit
het jaar 1476.
Ook een boekerij in de Laurens-
kerk te Rotterdam (waarvan de Ven
rayer Gisbert van der Gaet een der
pastoors was), die zich tot het jaar
1868 bevond op de bovenverdieping
van een later tot ingang verbouw
de koorkapel.
Tenslotte kunnen nog genoemd
worden: De librije van de grote kerk
te Hoorn; de Gouden librije, waar
van de grondlegger was Roelof Jsz.
van Monnikendam; de boekerij van
de St. Maartenskerk te Tiel; de li
brije van de St. Walburgkapel te
Zutphen, waarbij we kunnen aante
kenen dat de Venrayer Hermannus
Boschuyser rond 1540 vicarius was
van het St. Barbara-altaar.
De oude librye in gebruik van
15001564 was slechts vanuit de
kerk via een nauwe wenteltrap te
bereiken. Het is een overwefd ver
trek 6 m. lang en 5 m. breed en de
vloer bestaat uit vierkante gegla
zuurde tegels.
Dit vertrek heeft in vele opzichten
een grote overeenkomst met de
ruimte boven zuidelijke ingang van
de Venrayse grote kerk.
Deze Zutphense librye, met zijn
zeer kostbare handschriften, incuna
belen (gedrukte boeken voor 1500)
bevat ook een postincunabel in leer
gebonden en aan een ketting vast
gelegd van de Venrayer Lamber-
tus Gruterus (Grutters), gedrukt te
Keulen in 1569.
Bovengenoemde librye trekt nu
nog jaarlijks bezoekers uit alle delen
van de wereld. Eén brok middel
eeuwen, nu nog in de 20e eeuw is in
ons land een zeer merkwaardige be
zienswaardigheid.
Nu zijn er verschillende aanwij
zingen, die doen vermoeden, dat ook
de Venrayse Grote kerk een librye
heeft gehad.
EIGEN BIBLIOTHEEK
Een gelukkige vondst was een
kopie van een testament (Rijks
archief Utrecht) van de bouwer van
de Venrayse grote kerk Gisbert van
der Gaet, pastoor van Venray (1462-
1493), pastoor van de Laurenskerk te
Rotterdam, Kanunnik van de St. Sal-
vatorabdij te Utrecht, kanunnik te
Lubeck, Geheim kamerheer van Paus
Pius de tweede, (Aeneas Sylvius Pic
colomini) enz. Hij was Venrayer van
geboorte, zeer gefortuneerd en in zijn
testament van 1493 vermaakt hij tal
rijke goederen o.a. kostbare gobe
lins (wandtapijten), die zoals het tes
tament vermeldt, hingen in zijn zaal
te Utrecht en verder zeldzame boek
werken, waaronder een bijbel, die
thans nog in het Venlose stadsarchief
aanwezig is.
Aan de grote kerk te Venray
schenkt hij niet alleen een grote
bronzen luchter, maar ook een grote
hoeveelheid boeken, op 't gebied van
Kerkgeschiedenis, Historié, Wijsbe
geerte en van de Natuurwetenschap,
oorspronkelijk afkomstig uit Keulen
en Xanten, alle voor die tijd reeds
kostbare werken, al dan niet in per
kament of leer gebonden.
Nu mag men aannemen, dat zoals
elders in den lande, deze kostbare
werken in het koor of ergens in de
kerk werden neergelegd, mogelijk op
lectrijnen of in kasten.
Dat men in 1519, kort na zijn dood
in 1493, met de bouw begon van het
zuiderportaal (met stenen, die men
over had van een restauratie aan
het klooster Betlehem te Oostrum),
zal wel niet gelegen hebben in het
feit, dat men verlegen was om een
portaal, maar dat men een verant
woorde ruimte wilde scheppen voor
de verworven boeken. Dat dit niet
slechts een gewaagde veronderstel
ling is, blijkt uit gegevens uit de
kerkrekeningen van de St. Petrus-
Bandenkerk te Venray en wel dat ér
wel degelijk sprake is van een li
brye.
BOEKEN EN GRAAN
OP ZOLDER
Jaarrekeningen uit het parochie
archief te Venray uit het jaar 1613
vermelden: „Aan werken Symans,
dat hy mit den pastoor tho Sons-
beeck geweest isz om die boeken tho
halen op de libry, gegeven 1 gld."
Den 13 December 1613: „Van Pe
ter Bistervelds ende Ties Brueren
ontfangen 13 Va malder roggen ende
op de libry geschudt, noch Jan En
gels gelievert op de libry 2 malder."
Het is zeer wel mogelijk, dat men
tijdelijk graan in dit vertrek had
opgeslagen, want zulks is ons ook
bekend van de zolder van de Vel-
tumse kapel.
Een kwitantie van 25 april 1690
vermeldt nog dat: „Mathijs Pellts
van daegen dy gearbeyt soo aende
gerfkamer vloer te leggen als in de
kercke vloer ende op het bybelio-
teke.' (bibliotheek).
Venray was een bakermat van
grote priesters en geleerden o.a. Rut-
gerus Sicamber schrijver van Mu-
ziektractaten, Matthias Paludanus,
Paedagoog van de laatste hertog van
Kleef; Peregrinus Pullenus, Asceet
en mystiekschrijver; Mgr. Nicolai
(Claessens), Wijbisschop van Wiener-
Neustadt.
Al deze geleerden hebben naar alle
waarschijnlijkheid hun eerste vor
ming genoten in de kleine latijnse
school, die reeds bestond in de 16e
Bekend is ook, dat de Fraters van
het Gemeene Leven reeds omstreeks
1430 met hun werkzaamheden zijn
aangevangen.
Het ligt voor de hand, dat in de
loop der tijd voor en na de oprich
ting van de latijnse school de boeken
van de librije door de studenten
werden geraadpleegd.
Deze school, werd in 1793 door de
Paters Minderbroeders overgenomen
en naar blijkt werden toen uit de
boekerij boeken naar de nieuwe
school overgebracht.
Er bestond n-1- een lijst van boe
ken, dagtekenend uit de jaren 1806-
1811. Bij decreet van Napoleon van 2
juni 1802 was het klooster opgeheven
en successievelijk wérd het gebouw
met de inboedel verkocht, nadat al
les was geïnventariseerd.
Uit de titels, die op de lijst voor
komen, blijkt dat het niet de boeken
van het klooster kunnen zijn ge
weest, doch die van de latijnse
school te Venray.
Of bij de brand van de klooster
bibliotheek (27 november 1925) ook
boekwerken oorspronkelijk afkom
stig uit de librije van de Grote Kerk
verdwenen zijn, is niet meer na te
gaan, aangezien bij deze grote brand
de catalogus van niet minder dan
9.00010.000 boeken eveneens door
de vlammen werden vernield.
Om terug te komen op de librije
van de grote kerk. De mogelijkheid
is niet uitgesloten, dat in 1798 reeds
diverse kostbare boeken uit de li
brije verloren zijn geraakt. Men
schroomde toen niet om een groot
aantal zeldzame boeken in veiling te
brengen.
Zo lazen wij in een rekening, af
komstig uit 't parochiearchief: „Van
oude verleegen kerkelijke boeken
publyck verkoght en ontfangen
f. 160-1-0. (1798).
In aanmerking genomen de hoge
kosten voor die tijd, kan men hier
uit konkluderen, dat er hier sprake
is van zeer veel boeken om maar te
zwijgen van hun grote culturele
waarde.
Heden ten dage raken weer unie
ke boekenschatten verloren. (Weert,
Alverna, Roermond, Venray, Ur-
mond en Maastricht), die door ver
koop uit hun oorspronkelijk verband
worden gerukt en nimmer te recon
strueren zijn.
Grote gedeelten van het boeken
bezit verdwijnt onherroepelijk naar
het buitenland, via antiquariaten,
veilingen of directe verkoop aan in
stituten.
De grote kerk van Venray verloor
haar 16 altaren; een zeker zo'n groot
verlies was de unieke onvervangbare
boekenschat van haar librije, voor
Venray een definitief verloren cuul-
tuurbezit.
Bernard Kruysen
Vrijdagavond om 7- uur zal de
voorzitter van de volièrevereniging
De Vogelvriend de grote vogelten
toonstelling openen, welke gehouden
wordt in zaal Volleberg, Hensenius-
straat 20 te Venray, waaraan meteen
de kringkampioenschappen verbon
den zijn.
Voor deze kampioenschappen zijn
ruim 750 inzendingen van allerlei
pluimage ontvangen, waardoor het
een buitengewone kleurenpracht is
geworden.
Natuurlijk zijn de kanaries goed
vertegenwoordigd, maar ook de bas
taarden, gras- en grote parkieten, de
tropen inzendingen mogen er zijn. In
vakkringen is men zeer tevreden dat
slechts een vijftigtal vogels niet
door de inzender zijn geweekt (O.K.).
Zij zijn ingezonden speciaal voor de
ze keuring om aan de hand van het
behaalde aantal punten in het ko
mende seizoen al dan niet te kwe
ken.
Jammer is dat de grote groep
wildzangvogels met name de goud
vink niet op de tentoonstelling ko
men. Dat leek eerst mogelijk door
het arrest van de hoge raad, maar
een tekstwijziging in de vogelwet,
welke in september bij kon. besluit
werd goedgekeurd, stak een spaak in
het wiel.
Men hoopt dat bij herziening van
STROPERS OP HETERDAAD
BETRAPT
In het jachtgebied van de Bree-
vennen onder Leunen trof de politie,
die in gezelschap was van enkele ja
gers, lichtbakkers aan. Het gelukte
de politie de 26-jarige Venrayer C.
E. aan te houden, die in bezit bleek
van een jachtgeweer en een gescho
ten konijn. Jachtbuit en pachtgeweer
werden in beslag genomen. Proces
verbaal werd opgemaakt. De man
van de lichtbak wist te ontkomen.
GROTE VOGELSHOW IN VENRAY
de wet deze zaak zodanig definitief
wordt veranderd dat bij komende
kampioenschappen de wildzang ook
vertegenwoordigd kan zijn.
Al met al is het bestuur van De
Vogelvriend trots op deze kampioen
schappen en zeer erkentelijk jegens
allen die hun steun gaven aan de
organisatie.
Burgemeester drs. Schols- zal zon
dagavond 29 november om zeven uur
de prijzen aan de inzenders uitrei
ken.
De tentoonstelling is geopend vrij
dag 27 november van 19.00 tot 23.00
uur; zaterdag van 14.00 tot 23.00 uur
zondag van 10.00 tot 19.00 uur, waar
na prijsuitreiking.
van 27 november 1920
Peeldorp Ysselsteyn. Op de
j.l. Zaterdag gehouden vergadering
van het bestuur der stichting „Eigen
Boer" is aan de volgende landbou
wers door het lot een boerderij toe
gewezen groot plm. 12 H.A.
Eerste jaar.
1. P. J. Rutten, Wanssum
2. C. Theunissen Milsbeek-Ottersum
3. L. Backus, Venray
4. M. Jeurissen, Maasbree
5. L. Janssen, Weverslo-Venray
6. M. Geerets-Gielen, Leunen
7. Am. Cleven, Tielenplaats, Horst
8. P. H. Geubbels, Venray
9. Kind. Relouw, Leunen
10. J. H. Jenniskens-Janssen,
Horst-Meterik
11.A. Pouwels, Stationsweg, Venray
12. Alb. Fleurkens, Stationsweg
13. H. Hellegers, Castenray
14. G. Vergeld, Lottum
15. H. van Lipzig, Oirlo.
Tweede jaar:
16. W. Spreeuwenberg, Melderslo
17. Gebr. Derks, Volen-Venray
18. W. H. Jeuken, Venray
19. Jos Mertens, Baarlo
20. Wed. J. van Bergen, Ottersum
21. Ant. van Dijk, Merselo
22. Ant. Droessen, Heide-Venray
23. M. Grubben-Vallen, Blerick
24. J. M. Michels, Merselo
25. Fr. Linders, Steegbroek, Venray
26. W. Litjens, Wanssum
27. P. J. Rongen, Oirlo
28. Alb. Achten, Merselo
20. W. Grubben-Klerken, Blerick
30. P. J. Swinkels, Heide-Venray.
De lijst van 't tweede jaar wordt
hopelijk nog flink wat uitgebreid.
Feestveragadering ter gelegen
heid van het 12Vt-jarig bestaan der
Maria-vereniging. Dinsdag 23 Nov.
1920 nam. 6 uur. Uit de rede van
Pater Borromeus de Greeve:
Ontzettend zijn de gevolgen van
den drank, niet alleen voor den
werkman, maar ook voor den mid
denstander. Want ook in de midden
standskringen wordt drankmisbruik
aangetroffen, al valt dat niet zoo op
als bij den werkman.
Maar ook de hoogere standen moe
ten zich onthouden en de drankbe
strijding steunen om de gruwelijke
gevolgen.
Spreker hoopt dat na 12Va jaar als
wij het zilveren feest vieren, het
werk der drankbestrijding op vol
maakte trap moge staan.
Te koop 1200 zware drooge
dennenschanschen bij Leon. Custers,
Oirlo.
KANARIEVERENIGING
„DE HUISVRIEND"
VENRAY
De maandelijkse ledenvergadering
wordt gehouden op maandag 30 nov.
om 20 uur in café „In den Engel".
Dit is de laatste vergadering voor
onze jaarlijkse wedstrijd.
Op deze vergadering krijgt U de
laatste mededelingen van het T.T.-
bestuur. Dus alle leden worden ge
acht aanwezig te zijn. Denkt U ook
aan het inleveren van de inschrijf
formulieren. Er is ook gelegenheid
om ringen te bestellen.
Het geld van de loten en adverten
ties ook zo veel mogelijk afdragen.
Zij die geen inschrijfformulier heb
ben ontvangen meldt dit bij het T.T.
bestuur.
HET BRABANTS ORKEST
WEER IN VENRAY
Op dinsdag 1 december komt Het
Brabants Orkest terug in Venray en
wel met een zeer gevarieerd pro
gramma. Naast zeer moderne wer
ken van Bartok en Strawinsky krijgt
men drie populaire werken te horen.
De Moldau, Porgy en Bess, Faust zijn
begrippen in de muziekwereld en
men mag dus een bruisende avond
verwachten.
De solist van deze avond is Jan
Gruithuyzen. Hij gaf met veel suc
ces concerten in Nederland, België,
Duitsland, Zwitserland, Frankrijk en
Amerika.
Ondanks de Sint Nicolaastijd ho
pen wij, dat de vele muziekliefheb
bers dit concert in grote getalen zul
len bezoeken, omdat een concert
door het Brabants Orkest steeds als
een muzikaal hoogtepunt wordt aan
gemerkt, dat geen kenner zich mag
laten ontgaan.
WENNEKER-ROOSENDAAL