Bezat de St. Petrus- Bandenkerk 'n librye? het staat in de sterren! Noord-Limburgse Kring kampioenschappen Uil Peel en Maas Schouwburg PULS PUIS WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN Venray in het weekend VRIJDAG 27 NOVEMBER 1970 No. 48 EEN EN NEGENTIGSTE JAARGANG IS GOEDKOPER DAN U DENKT PEEL EN MAAS IS GOEDKOPER DAN U DENKT DRUK EN UITGAVE VAN DEN MUNCKHOF N.V. VENRAY GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL 2727 GIRO 1050652 ADVERTENTIEPRIJS 13 ct per inin. ABONNEMENTS PRIJS PER KWARTAAL 2.25 (buiten Venray 150) Elke kerk, ook de kleinste had vroeger verschillende liturgische boeken nodig die, geschreven op perkament en in stevige, met leer overtrokken houten banden gevat, veel te zwaar waren om gedu rende de godsdienstoefeningen in de hand te worden gehouden. Gewoonlijk begon men daarom met voor het altaar een lezenaar te plaatsen, die in kleinere kerken waarschüniyk van hout ver vaardigd, in grotere en rijkere van geel koper (latoen) gegoten was, in de vorm van een arend met uitgespreide vleugels. Volgens de bestendige overleve ring, zou een Venrayse kanunnik, verbonden aan een der Utrechtse kapitelkerken, bij de tweede beel denstorm, de bekende geelkoperen lezenaar die thans nog altijd in de Dekenale kerk te vinden is, naar Venray (Katholiek Spaans gebied), overgebracht hebben. Tot heden is dit niet uit Utrecht se kerkarchieven (ondanks ijverige naspeuringen van de rijksarchivaris Mr. van Buytenen) gebleken. Maar dat sluit het tegendeel niet uit. Waar nu een kerk door schenking en erflating ook andere dan liturgi sche boeken verkreeg, werden deze vaak ten algemene nutte op een lec- trijn of lezenaar in het koor ge plaatst, soms met ketens bevestigd om diefstal te voorkomen. Zo vindt men in de rekeningen van de zgn. Buurkerk te Utrecht over 1440-.41 een post luidende: „Item van 4 boeken te bynden ende te doen sloten 7Va gulden" en in die van het volgende jaar: „Item William Koer- kyn die slote maker om dat hy vete ren makede ende 2 slote dair men die boeken int chor mede sloet ende vaste makede costen te samen 6 gul den." Als de boekenvoorraad van een kerk aangroeide, bleken gewone le zenaars spoedig onpraktisch te zijn, omdat zij veel ruimte innamen en zodoende betrekkelijk weinig boeken geplaatst konden worden. BOEKENKASTEN Daarom vervaardigde men kasten. Dat deze al vroeg in ons land voor kwamen, blijkt uit het volgende: Op den 7de April 1462 bekenden „kerkmeesteren van Sinte Pieters kerk te Leiden, dat Willem Heerman doen maken ende geest heeft in St. Pieterskerk, op 't choer een nuwe schoen lectrijn, op syn selfs coste mit vier schappraen, elc mit een op- gaende doer an wesende, in welke lectrijn Willem Heerman voirsz. ga- maickt ende geleit heeft, gevesticht mit ysere ketenen, die bible in duyt- sche, die hy mit syn eigen hant ge- screven heeft, ende syn twie stucken, als dat oude testament, ende dat nu we testament, om alle goede eerbae- re mannen onder gelegen tyden ende onbehindert den dienste Goids dair inne te moge lessen, ende wat goeds te studeeren, soedat die lectrijn mit ten twie boeken aldair tot ewigen dagen in der kercke ende op 't choer an die lectijn sullen blijven liggen, sonder dat in eniger wyse ut te lee- nen, of van dair te vertrecken in eniger manieren De Utrechtse kanunnik Philippus de Leyden liet, bij testament van 8 Twee gewonden AUTO KWAM IN VOORTUIN TOT STILSTAND Op de kruising van de Maashese- weg en de St. Odastraat vloog een personenauto uit de bocht en kwam via een boom en trottoir in een voor tuin tot stilstand. De twee inzittenden gingen er van door, naar ze later vertelden om naar de dokter te gaan. Toen de po litie een onderzoek instelde bleek geen arts in Venray eerste hulp te hebben verleend, maar wel had men in het ziekenhuis eerste hulp ver leend aan de 22-jarige H. W. uit Den Haag, die tijdelijk in Venray in pension is en aan de 20-jarige mej. I. P. uit Sevenum. Deze werd later door de politie opgespoord en verklaarde dat door blokkering van zijn remmen hij de macht over het stuur had verloren. Hij bleek niet in het bezit van een rijbewijs te zijn en zijn auto niet verzekerd. De ver wondingen die beiden hadden opge lopen bleken achteraf mee te vallen. De auto werd zwaar beschadigd. BROMFIETS GESTOLEN EN WEER TERECHT De door een inwoner van Boxmeer in Venray gestalde bromfiets was gestolen, voor hem echter gelukkig, dat het een geval van joy-ryding be trof. Zijn bromfiets werd later onbe heerd aangetroffen zonder schade, alleen was de benzine verbruikt. LICHTE MATERIELE SCHADE Ovoldoende opletten was oor zaak dat op de kruising Tuinstraat- Bongerdstraat een botsing ontsond tussen de personenauto's bestuurd door de Venrayers J. R. en mej. M. V. Het bleef bij lichte materiële schade. Eveneens ontstond lichte mate riële schade bij de kruising Leunse- wegPaterslaanPatersstraat-Oude Oostrumseweg. De bestuurster van de personenauto, de Duitse dame G. S. uit Mülheim, bemerkte te laat dat toen zij komende van de Paters laan rechts moest afdraaien om op de Leunseweg richting „Heimat" te gaan. Zij kwam toen op 't linker gedeelte van de weg, waardoor de door haar bestuurde auto in botsing kwam met de personenauto bestuurd door de Venrayer A. K. Nogmaals was er een melding van lichte materiële schade op de kruising MarktstraatEindstraat HoenderstraatSchoolstraat. De per sonenauto bestuurd door de Ven rayer G. v. D. stopte bij de Markt straat en bij het optrekken bemerk te hij te laat de personenauto be stuurd door M. J. M. uit Oirlo. INBRAAK Door verbreking hebben onbevoeg den zich toegang verschaft tot het schakelstation van de PLEM aan de Maasheseweg. Er werd een partij lood en kabel meegenomen. De re cherche van Venrays gemeentepolitie tracht deze diefstal tot klaarheid te brengen. juni 1380, een uitgebreide boeken verzameling na aan de Collegiaal- kerk van St. Pancras te Leiden. De ze boekerij, in het testament uitvoe rig beschreven, schijnt uit 40 - 50 banden bestaan te hebben. In diezelfde tijd bezaten ook de Lebuinuskerk te Deventer en de kerspelkerk van St. Jacob te Utrecht blijkens kerkrekeningen een uitge breide librye of boekerij. Eveneens de kerk te Zwolle en dat het kapittel van Marie te Utrecht ook een librije bezit, blijkt ook het „Statuut van onze kerklibrye" uit het jaar 1476. Ook een boekerij in de Laurens- kerk te Rotterdam (waarvan de Ven rayer Gisbert van der Gaet een der pastoors was), die zich tot het jaar 1868 bevond op de bovenverdieping van een later tot ingang verbouw de koorkapel. Tenslotte kunnen nog genoemd worden: De librije van de grote kerk te Hoorn; de Gouden librije, waar van de grondlegger was Roelof Jsz. van Monnikendam; de boekerij van de St. Maartenskerk te Tiel; de li brije van de St. Walburgkapel te Zutphen, waarbij we kunnen aante kenen dat de Venrayer Hermannus Boschuyser rond 1540 vicarius was van het St. Barbara-altaar. De oude librye in gebruik van 15001564 was slechts vanuit de kerk via een nauwe wenteltrap te bereiken. Het is een overwefd ver trek 6 m. lang en 5 m. breed en de vloer bestaat uit vierkante gegla zuurde tegels. Dit vertrek heeft in vele opzichten een grote overeenkomst met de ruimte boven zuidelijke ingang van de Venrayse grote kerk. Deze Zutphense librye, met zijn zeer kostbare handschriften, incuna belen (gedrukte boeken voor 1500) bevat ook een postincunabel in leer gebonden en aan een ketting vast gelegd van de Venrayer Lamber- tus Gruterus (Grutters), gedrukt te Keulen in 1569. Bovengenoemde librye trekt nu nog jaarlijks bezoekers uit alle delen van de wereld. Eén brok middel eeuwen, nu nog in de 20e eeuw is in ons land een zeer merkwaardige be zienswaardigheid. Nu zijn er verschillende aanwij zingen, die doen vermoeden, dat ook de Venrayse Grote kerk een librye heeft gehad. EIGEN BIBLIOTHEEK Een gelukkige vondst was een kopie van een testament (Rijks archief Utrecht) van de bouwer van de Venrayse grote kerk Gisbert van der Gaet, pastoor van Venray (1462- 1493), pastoor van de Laurenskerk te Rotterdam, Kanunnik van de St. Sal- vatorabdij te Utrecht, kanunnik te Lubeck, Geheim kamerheer van Paus Pius de tweede, (Aeneas Sylvius Pic colomini) enz. Hij was Venrayer van geboorte, zeer gefortuneerd en in zijn testament van 1493 vermaakt hij tal rijke goederen o.a. kostbare gobe lins (wandtapijten), die zoals het tes tament vermeldt, hingen in zijn zaal te Utrecht en verder zeldzame boek werken, waaronder een bijbel, die thans nog in het Venlose stadsarchief aanwezig is. Aan de grote kerk te Venray schenkt hij niet alleen een grote bronzen luchter, maar ook een grote hoeveelheid boeken, op 't gebied van Kerkgeschiedenis, Historié, Wijsbe geerte en van de Natuurwetenschap, oorspronkelijk afkomstig uit Keulen en Xanten, alle voor die tijd reeds kostbare werken, al dan niet in per kament of leer gebonden. Nu mag men aannemen, dat zoals elders in den lande, deze kostbare werken in het koor of ergens in de kerk werden neergelegd, mogelijk op lectrijnen of in kasten. Dat men in 1519, kort na zijn dood in 1493, met de bouw begon van het zuiderportaal (met stenen, die men over had van een restauratie aan het klooster Betlehem te Oostrum), zal wel niet gelegen hebben in het feit, dat men verlegen was om een portaal, maar dat men een verant woorde ruimte wilde scheppen voor de verworven boeken. Dat dit niet slechts een gewaagde veronderstel ling is, blijkt uit gegevens uit de kerkrekeningen van de St. Petrus- Bandenkerk te Venray en wel dat ér wel degelijk sprake is van een li brye. BOEKEN EN GRAAN OP ZOLDER Jaarrekeningen uit het parochie archief te Venray uit het jaar 1613 vermelden: „Aan werken Symans, dat hy mit den pastoor tho Sons- beeck geweest isz om die boeken tho halen op de libry, gegeven 1 gld." Den 13 December 1613: „Van Pe ter Bistervelds ende Ties Brueren ontfangen 13 Va malder roggen ende op de libry geschudt, noch Jan En gels gelievert op de libry 2 malder." Het is zeer wel mogelijk, dat men tijdelijk graan in dit vertrek had opgeslagen, want zulks is ons ook bekend van de zolder van de Vel- tumse kapel. Een kwitantie van 25 april 1690 vermeldt nog dat: „Mathijs Pellts van daegen dy gearbeyt soo aende gerfkamer vloer te leggen als in de kercke vloer ende op het bybelio- teke.' (bibliotheek). Venray was een bakermat van grote priesters en geleerden o.a. Rut- gerus Sicamber schrijver van Mu- ziektractaten, Matthias Paludanus, Paedagoog van de laatste hertog van Kleef; Peregrinus Pullenus, Asceet en mystiekschrijver; Mgr. Nicolai (Claessens), Wijbisschop van Wiener- Neustadt. Al deze geleerden hebben naar alle waarschijnlijkheid hun eerste vor ming genoten in de kleine latijnse school, die reeds bestond in de 16e Bekend is ook, dat de Fraters van het Gemeene Leven reeds omstreeks 1430 met hun werkzaamheden zijn aangevangen. Het ligt voor de hand, dat in de loop der tijd voor en na de oprich ting van de latijnse school de boeken van de librije door de studenten werden geraadpleegd. Deze school, werd in 1793 door de Paters Minderbroeders overgenomen en naar blijkt werden toen uit de boekerij boeken naar de nieuwe school overgebracht. Er bestond n-1- een lijst van boe ken, dagtekenend uit de jaren 1806- 1811. Bij decreet van Napoleon van 2 juni 1802 was het klooster opgeheven en successievelijk wérd het gebouw met de inboedel verkocht, nadat al les was geïnventariseerd. Uit de titels, die op de lijst voor komen, blijkt dat het niet de boeken van het klooster kunnen zijn ge weest, doch die van de latijnse school te Venray. Of bij de brand van de klooster bibliotheek (27 november 1925) ook boekwerken oorspronkelijk afkom stig uit de librije van de Grote Kerk verdwenen zijn, is niet meer na te gaan, aangezien bij deze grote brand de catalogus van niet minder dan 9.00010.000 boeken eveneens door de vlammen werden vernield. Om terug te komen op de librije van de grote kerk. De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat in 1798 reeds diverse kostbare boeken uit de li brije verloren zijn geraakt. Men schroomde toen niet om een groot aantal zeldzame boeken in veiling te brengen. Zo lazen wij in een rekening, af komstig uit 't parochiearchief: „Van oude verleegen kerkelijke boeken publyck verkoght en ontfangen f. 160-1-0. (1798). In aanmerking genomen de hoge kosten voor die tijd, kan men hier uit konkluderen, dat er hier sprake is van zeer veel boeken om maar te zwijgen van hun grote culturele waarde. Heden ten dage raken weer unie ke boekenschatten verloren. (Weert, Alverna, Roermond, Venray, Ur- mond en Maastricht), die door ver koop uit hun oorspronkelijk verband worden gerukt en nimmer te recon strueren zijn. Grote gedeelten van het boeken bezit verdwijnt onherroepelijk naar het buitenland, via antiquariaten, veilingen of directe verkoop aan in stituten. De grote kerk van Venray verloor haar 16 altaren; een zeker zo'n groot verlies was de unieke onvervangbare boekenschat van haar librije, voor Venray een definitief verloren cuul- tuurbezit. Bernard Kruysen Vrijdagavond om 7- uur zal de voorzitter van de volièrevereniging De Vogelvriend de grote vogelten toonstelling openen, welke gehouden wordt in zaal Volleberg, Hensenius- straat 20 te Venray, waaraan meteen de kringkampioenschappen verbon den zijn. Voor deze kampioenschappen zijn ruim 750 inzendingen van allerlei pluimage ontvangen, waardoor het een buitengewone kleurenpracht is geworden. Natuurlijk zijn de kanaries goed vertegenwoordigd, maar ook de bas taarden, gras- en grote parkieten, de tropen inzendingen mogen er zijn. In vakkringen is men zeer tevreden dat slechts een vijftigtal vogels niet door de inzender zijn geweekt (O.K.). Zij zijn ingezonden speciaal voor de ze keuring om aan de hand van het behaalde aantal punten in het ko mende seizoen al dan niet te kwe ken. Jammer is dat de grote groep wildzangvogels met name de goud vink niet op de tentoonstelling ko men. Dat leek eerst mogelijk door het arrest van de hoge raad, maar een tekstwijziging in de vogelwet, welke in september bij kon. besluit werd goedgekeurd, stak een spaak in het wiel. Men hoopt dat bij herziening van STROPERS OP HETERDAAD BETRAPT In het jachtgebied van de Bree- vennen onder Leunen trof de politie, die in gezelschap was van enkele ja gers, lichtbakkers aan. Het gelukte de politie de 26-jarige Venrayer C. E. aan te houden, die in bezit bleek van een jachtgeweer en een gescho ten konijn. Jachtbuit en pachtgeweer werden in beslag genomen. Proces verbaal werd opgemaakt. De man van de lichtbak wist te ontkomen. GROTE VOGELSHOW IN VENRAY de wet deze zaak zodanig definitief wordt veranderd dat bij komende kampioenschappen de wildzang ook vertegenwoordigd kan zijn. Al met al is het bestuur van De Vogelvriend trots op deze kampioen schappen en zeer erkentelijk jegens allen die hun steun gaven aan de organisatie. Burgemeester drs. Schols- zal zon dagavond 29 november om zeven uur de prijzen aan de inzenders uitrei ken. De tentoonstelling is geopend vrij dag 27 november van 19.00 tot 23.00 uur; zaterdag van 14.00 tot 23.00 uur zondag van 10.00 tot 19.00 uur, waar na prijsuitreiking. van 27 november 1920 Peeldorp Ysselsteyn. Op de j.l. Zaterdag gehouden vergadering van het bestuur der stichting „Eigen Boer" is aan de volgende landbou wers door het lot een boerderij toe gewezen groot plm. 12 H.A. Eerste jaar. 1. P. J. Rutten, Wanssum 2. C. Theunissen Milsbeek-Ottersum 3. L. Backus, Venray 4. M. Jeurissen, Maasbree 5. L. Janssen, Weverslo-Venray 6. M. Geerets-Gielen, Leunen 7. Am. Cleven, Tielenplaats, Horst 8. P. H. Geubbels, Venray 9. Kind. Relouw, Leunen 10. J. H. Jenniskens-Janssen, Horst-Meterik 11.A. Pouwels, Stationsweg, Venray 12. Alb. Fleurkens, Stationsweg 13. H. Hellegers, Castenray 14. G. Vergeld, Lottum 15. H. van Lipzig, Oirlo. Tweede jaar: 16. W. Spreeuwenberg, Melderslo 17. Gebr. Derks, Volen-Venray 18. W. H. Jeuken, Venray 19. Jos Mertens, Baarlo 20. Wed. J. van Bergen, Ottersum 21. Ant. van Dijk, Merselo 22. Ant. Droessen, Heide-Venray 23. M. Grubben-Vallen, Blerick 24. J. M. Michels, Merselo 25. Fr. Linders, Steegbroek, Venray 26. W. Litjens, Wanssum 27. P. J. Rongen, Oirlo 28. Alb. Achten, Merselo 20. W. Grubben-Klerken, Blerick 30. P. J. Swinkels, Heide-Venray. De lijst van 't tweede jaar wordt hopelijk nog flink wat uitgebreid. Feestveragadering ter gelegen heid van het 12Vt-jarig bestaan der Maria-vereniging. Dinsdag 23 Nov. 1920 nam. 6 uur. Uit de rede van Pater Borromeus de Greeve: Ontzettend zijn de gevolgen van den drank, niet alleen voor den werkman, maar ook voor den mid denstander. Want ook in de midden standskringen wordt drankmisbruik aangetroffen, al valt dat niet zoo op als bij den werkman. Maar ook de hoogere standen moe ten zich onthouden en de drankbe strijding steunen om de gruwelijke gevolgen. Spreker hoopt dat na 12Va jaar als wij het zilveren feest vieren, het werk der drankbestrijding op vol maakte trap moge staan. Te koop 1200 zware drooge dennenschanschen bij Leon. Custers, Oirlo. KANARIEVERENIGING „DE HUISVRIEND" VENRAY De maandelijkse ledenvergadering wordt gehouden op maandag 30 nov. om 20 uur in café „In den Engel". Dit is de laatste vergadering voor onze jaarlijkse wedstrijd. Op deze vergadering krijgt U de laatste mededelingen van het T.T.- bestuur. Dus alle leden worden ge acht aanwezig te zijn. Denkt U ook aan het inleveren van de inschrijf formulieren. Er is ook gelegenheid om ringen te bestellen. Het geld van de loten en adverten ties ook zo veel mogelijk afdragen. Zij die geen inschrijfformulier heb ben ontvangen meldt dit bij het T.T. bestuur. HET BRABANTS ORKEST WEER IN VENRAY Op dinsdag 1 december komt Het Brabants Orkest terug in Venray en wel met een zeer gevarieerd pro gramma. Naast zeer moderne wer ken van Bartok en Strawinsky krijgt men drie populaire werken te horen. De Moldau, Porgy en Bess, Faust zijn begrippen in de muziekwereld en men mag dus een bruisende avond verwachten. De solist van deze avond is Jan Gruithuyzen. Hij gaf met veel suc ces concerten in Nederland, België, Duitsland, Zwitserland, Frankrijk en Amerika. Ondanks de Sint Nicolaastijd ho pen wij, dat de vele muziekliefheb bers dit concert in grote getalen zul len bezoeken, omdat een concert door het Brabants Orkest steeds als een muzikaal hoogtepunt wordt aan gemerkt, dat geen kenner zich mag laten ontgaan. WENNEKER-ROOSENDAAL

Peel en Maas | 1970 | | pagina 5