Mgr. Dr.
H.A. POOS
1 i
t £-
Venray
herdenkt
een grote zoon
jm 1
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
100 laar geleden gedoien
1
i ja i
VRIJDAG 9 FEBRUARI 1968 No. 6
NEGEN EN TACHTIGSTE JAARGANG
PEEL EN MAAS
DRUK EN UITGAVE VAN DEN MUNCKHOF N.V. VENRAY
GROTESTRAAT 28 POSTBUS 1 TEL 2727 GIRO 1050652
PtUS PEI KWAHAAL
p. n
(buiten Vnnrcvy 125)
Onder een eenvoudig graf kruis ligt op Venrays kerkhof Mgr. Dr.
H. A. Poels. En voor zijn ouderlijk huis staat zjjn standbeeld, dat
Venray oprichtte voor deze Venrayse priester, die zulke grote
verdiensten verworven heeft. Venray maakt zich op om met 'n een
voudige plechtigheid de honderdste geboortedag te vieren van
deze grote priesterzoon. Op zaterdag 17 februari a.s. zal in een
korte plechtigheid een kranslegging plaats hebben btf zijn beeld,
terwijl in de Dekenale kerk onder een Eucharistieviering een kort
herdenkingswoord gesproken zal worden.
WIE IS DEZE DR. POELS?
De al wat oudere Venray er her
innert zich ongetwijfeld deze rijzige
figuur, die met al zijn drukke werk
zaamheden en met al zijn verre rei
zen toch telkens weer terug kwam
naar zijn geboorteplaats, die hij met
hart en ziel lief had. Een ietwat
vreemde figuur ook, want al was hij
de vriendelijkheid zelve en verloo
chende hij bijv. nooit het pat-Ven
rays, het was en bleef een van die
machtige Poelsen, wier gezag en
macht ongekend groot waren in die
dagen. Men ervoer dat hij in Rolduc
studeerde, dat hij later doctor in de
Theologie werd aan de universiteit
van Leuven en professor in de Bij
belwetenschap. En men fluisterde
van alles toen hij ineens kapelaan
werd in Venlo
Wat was er met hem aan de
handDan komt hij weer thuis
om als consulator van de Pauselijke
Bijbelcommissie hier in dat stille
Venray zijn studies voort te zetten.
En al dronk hij met de mensen
een glas bier, informeerde hij naar
de gang van zaken op bedrijf en op
boerderij, wandelde hij met zijn
broer Jan door Venray, hij was een
wat vreemde figuur geworden, te
groot voor het dorp waaruit hij
kwam.
Als hij dan naar Washington ver
trekt als professor van de Katholie
ke Universiteit aldaar, dan groeit
met de bewondering ook de verwon
dering, als 8 jaren daarna hij ineens
tot Aalmoezenier van Sociale Wer
ken benoemd wordt en naar Zuid-
Limburg komt. En men hoort en ziet
dan van studieweken, men hoort zijn
donderende preken en men is trots
op deze Venraodse jong, die Huis
prelaat wordt van Paus Pius XI,
Protonotarius Apostolicus. En men
knikt bewonderend naar het glas-
in-lood raam in de Grote Kerk,
waar zijn figuur in staat afgebeeld
en men poogt de zin te achterhalen
van wat dat ietwat vreemde woord
toch wel betekent: Hoofdaalmoeze
nier Sociale Werken
Als dan de oorlog komt en lang
zaam maar zeker het bericht door
sijpelt dat Mgr. Poels naar Zwitser
land is uitgeweken, dan is iets van
teleurstelling dat deze man „ons" in
de steek heeft gelaten
Na de oorlog zien we hem terug
in zijn geboorteplaats, als een oud
man, waarin echter de scherpe
Poels-trekken nog harder geworden
zijn.
Men volgt zijn ziekbed in Imsten-
rade en hoort dan plotseling van
zijn dood. Dan is er zijn begrafenis
in het kapotgeslagen Venray, een
begrafenis als van een vorst. Met
ietwat verwondering leest men van
zijn eredoctoraat van de Hogeschool
in Tilburg, dat hij Groot-Officier is
in de Orde van Oranje Nassau, Rid
der in de Orde van de Nederlandse
Leeuw, Commandeur in de Kroon
orde van België, dat hij Duitse, Hon
gaarse en Joegoslavische onder
scheidingen had. En men kijkt eer
biedig naar de prelaten, de minis
ters en de hoge autoriteiten die zijn
stoffelijk overschot begeleidden naar
het kerkhof en ziet de vreemde pak
ken van de mijnwerkers, die een
ere-cordon rond zijn kist getrokken
hebben
Mgr. Poels is niet meer
De jongere mens ziet er zijn stand
beeld en vraagt zich af, wie hij fei
telijk is. Kritisch ingesteld als hij is,
verwondert hij er zich hoogstens
over hoe het mogelijk is dat een
doctor in de theologie opeens kape
laan in Venlo is en dan weer con
sultor van de Pauselijke Bijbelcom
missie. Hij vraagt zich af hoe het
mogelijk is dat een professor van
een Amerikaanse universiteit plot
seling rector in Weiten wordt (waar
ligt dat ergensen begrijpt er
niets van hoe deze Venrayse pries
ter doctor in de theologie, de socia
le voorman in de mijnstreek gewor
den is en misschien nog minder wat
hij als zodanig gedaan heeft. Dat is
ook moeilijk in een tijd dat huisves
ting goed is, dat men een auto voor
de deur heeft staan, naar 'n schouw
burg kan
Zo is voor velen van ons Mgr.
Poels een raadselachtige figuur ge
bleven of geworden. Een Venrayse
priesterzoon, die veel bereikt schijnt
te hebben in zijn leven, maar waar
Venray geen andere rol heeft ge
speeld als het telkens terugkerend
rustpunt
VENRAY
Op 14 februari 1868 werd die
merkwaardige mens in Venray ge
boren. In het huis van de Poelsen,
in de schaduw van de Petrus-Ban
den. Hij groeit op met zijn broer Jan
als de tweg_ zoons van de Venrayse
boer en schapenhandelaar Martinus
Poels. Hij schijnt bestemd om als
zijn broer de handel in te gaan,
volgt in Venray het gymnasium en
gaat dan in 1880 naar Rolduc, waar
langzaam in zijn hart het priester
ideaal groeit, dat hij volgen
gaat en dat zijn voleinding vindt na
zijn filosofiestudies in Roermond,
met zijn priesterwijding in Maas
tricht op 8 september 1891. Volein
ding is misschien een te groot woord
want nu eerst gaat een priesterleven
beginnen, dat schijnbaar zo vol te
genspraak is. Hij wil naar de missie,
hij wil zich verder verdiepen op het
sociale vlak, omdat zich toen al de
eerste veranderingen ook in het
Limburgse aankondigden, maar
kreeg van zijn Bisschop opdracht
naar Leuven te gaan en zich daar
verder te bekwamen in de theolo
gie, opdat hij eens leraar zou kun
nen worden aan het Groot Semina
rie. En Henry Poels ging naar Leu
ven, waar hij in 1897 doctor in de
Theologie werd op een proefschrift
over het ark-heiligdom in Israël.
Hij had zijn nieuwe liefde gevon
den de Schriftuurwetenschap en een
tweetal publicaties toonden aan, dat
hij de achterstand bij de ongelovige
en andersdenkende bijbelstudie, die
er bij de katholieken ontegenzegge
lijk bestond snel wilde inhalen.
Maar hij bereikte er in datzelfde
Nederland niets anders mee, dan
dat men geschrokken deze jonge
doctor afwees. Voor hem geen plaats
meer op het Groot Seminarie, voor
hem geen plaats meer in het Lim
burgse.
ANTWERPEN
Zo is hij dan in België gebleven
en werd bijbelprofessor aan het
theologaat van de Missionarissen
van het H. Hart in Antwerpen,
maar bleef schrijven en maakte Ro
me zelfs attent op de nieuwe ideeën
die hij voorstondHij veroor
zaakte zoveel rumoer, dat het hem
beter leek voorlopig te zwijgen. En
hij de doctor in de theologie, de
man van de bijbelwetenschappen
werd kapelaan in Venlo
VENLO
Daar heeft hij het gewone kape-
laanswerk gedaan van iedere dag.
Huis- en ziekenbezoek, katechismus
geven, Mis-lezen, biecht-horen, do
pen en bedienen. Maar het bloed
kruipt waar het niet gaan kan en
als hij dan op bedevaart naar Rome
ervaart dat men daar helemaal niet
zo geschrokken is van zijn nieuwe
theorieën en denkwijzen, maar ook
ervaart dat die geruststellende me
dedeling voor hem in Nederland
achtergehouden is, dan schijnt een
van de dieptepunten in zijn leven
aangebroken te zijn. Een dieptepunt
waaruit hij echter omhoog getrok
ken werd toen hij werd benoemd als
een van de twaalf consultoren, ge
kozen uit de gehele wereld, die als
de zgn. Bijbelcommissie de Paus
zouden gaan adviseren
Een uitverkiezing en een eerher
stel. Maar in plaats dat men hem
dit gunde en dat men hier in Neder
land daaruit ook de konklusies trok,
liet men hem gaan.
Het is in deze periode van zijn
leven dat Venray weer grote be
tekenis voor hem kreeg. Hier trok
hij zich terug met zijn boeken,
met zijn vakwerken. En terwijl hij
in de wereld naam begon te krij
gen, moest Venray hem de rust en
de ruimte bieden, die h\j elders in
Limburg niet vinden kon.
Men wantrouwt hem om de rust,
die hij verstoort. Als op de Katho
liekendag in Weert zijn predikatie
„Tijdig" klinkt en hij waarschuwt
voor de nieuwe tijd, die op zoveel
gebied in aantocht is; als hij door
zijn tactvol optreden een spoorweg
staking in Venlo weet te voorkomen,
dan zijn er nog zovelen die hem
noch de tijd begrijpen. Is het de
teleurstelling geweest die hem deed
besluiten een professoraat aan te
nemen in
WASHINGTON?
Dr. Poels heeft zich maar weinig
uitgelaten over al die jaren, die toch
juist voor hem, de vooruitstrevende,
soms zo bitter geweest moeten zijn.
Zelfs niet in Venray dat ook in zijn
Amerikaanse jaren de rustplaats
bleef, 't Was of hij Venray als een
soort tankstation beschouwde in al
zijn levensjaren. Uit de rust van dit
landelijk dorp scheen hij nieuwe
kracht te putten. Kracht die van
hem gevraagd werd, telkens op
nieuw, maar vooral toen in 1910 de
bisschop van Roermond hem terug
riep. Men had intussen begrepen,
dat er inderdaad een omwenteling
aan het komen was, een omwente
ling op alle terrein, maar speciaal
in Limburg, waar de mijnen in op
komst waren. Men herinnerde zich
zijn optreden in Weert, zijn werk
bij de spoorwegstaking en men vroeg
hem Aalmoezenier van Sociale Wer
ken te komen worden in het Lim
burgse diocees, met als standplaats
WELTEN
Midden in het eertijds rustige
Zuid Limburgse land kwamen nu
de mijnen, de oude dorpjes groeiden
uit tot steden, de plattelandsbevol
king „verdronk" in de aantallen
vreemde arbeiders, die van heinde
en ver op het zwarte goud aankwa
men, kortom er kwam een opeen
stapeling van mensen, in onvoldoen
de behuizing en daarmede het mo
rele verval.
De socialisten zagen hun kans hier,
waar niets was en waar iedere so
ciale zekerheid ontbrak. Duitsland
en België waren met hun mijnge-
bieden afschuwelijke voorbeelden
hoe het ook hier zou kunnen wor
den. Daartussen kwam Dr. Poels te
staan, die de arbeiders ging organi
seren, zorgde voor behoorlijke huis
vesting en de arbeidsbemiddeling op
gang bracht.
Het is simpel in enkele regels
neergeschreven, wat een levens
werk is geworden, dat terecht de
aandacht heeft getrokken van heel
de wereld
Nu 50 jaren nadien als Uw redac
teur spreekt met een oude pastoor
over de moeilijkheid om een figuur
als Dr. Poels in een krantenartikel
te schilderen, klink het: Ja jong, je
moest de mensen feitelijk in een bus
zetten en er mee gaan rijden, eerst
door de Duitse mijnplaatsen, die
rond de eeuwwisseling zijn ontstaan.
Dan moest je verder reizen naar de
Borinage, het mijngebied in België.
En dan moet je naar het Nederland
se mijngebied gaan. Dan weten de
mensen wie en wat Dr. Poels was.
De oprichting van een mijnwer-
kersbond, eerst interconfessioneel,
later katholiek, was zijn werk. Hij
werd adviseur en kon men het be
stuur van die bond aanvankelijk nog
wel eens wegjagen, ene Poels liet
zich niet wegjagen.
Daarnaast legde hij de basis voor
een katholieke standsorganisatie van
de arbeiders, richtte coöperaties op
en wat hij gedaan heeft voor de
volkshuisvesting klinkt zelfs nu nog
bijna onmogelijk.
Gezellenhuizen kwamen er en
zelfs de zwervers hadden zijn zorg.
Arbeidsbemiddeling was er ternau
wernood en als ze er was dan be
schouwde men de arbeider als een
stuk machine. Ook hieraan werkte
Dr. Poels, daarmede tevens de
grondslag leggend voor de uitbouw
van rustige arbeidsgemeenschappen.
Hij stond op de bres voor de ont
wikkeling, maar evenzeer voor de
kerkenbouw, die hij in de snel uit
groeiende steden even belangrijk
vond als zijn gezellenhuizen.
In 1925 werd op het socialistisch
wereldcongres in Berlijn de mijn
streek van Zuid Limburg aangewe
zen als een voorbeeld voor heel de
wereld. Een hommage aan Dr. Poels,
die op deze manier het socialisme
bestreden had. Een hommage aan
diezelfde Dr. Poels van zovelen an
deren in het politieke en sociale le
ven van die dagen, die naar hem
opzagen, zijn adviezen vroegen, zijn
hulp.
In de Sociale Weken op Rolduc,
op de bekende praatavonden werd
telkens opnieuw de mens als het
centrale middelpunt gesteld, de
mens als schepsel Gods, die zich
moet kunnen ontplooien, ontwikke
len. de wegen zocht om zulks moge
lijk te maken. Nationaal en interna
tionaal werd hij bekend en naast de
eenvoudige mijnwerker kreeg hij
prelaten op bezoek, naast de vak
bondsman de mijndirecties.
Het werk groeit, maar hij kan dat
overgeven aan mensen, die hij zelf
gevormd en geleid heeft
LOCARNO
De krisisjaren zijn gekomen en in
het naburige Duitsland vond in de
werkloosheid het nationaal-socialis-
me zijn kans. Dr. Poels zag vele van
zijn Duitse vrienden plotseling ver
dwijnen, maar dat verhinderde hem
niet om anderen te helpen vluchten,
om steeds opnieuw zijn stem te ver
heffen tegen wat in Duitsland ge
beurde.
Als dan Hitler in zijn machtswel
lust de wereld wil veroveren moet
de Doctor vluchten naar Zwitser
land. „Een levende Poels blijft hem
gevaarlijker dan een dodezegt
hij tegen een vluchteling die hem in
Locarno treft
Maar het is voor de bijna 72 jari
ge of men inderdaad zijn leven af
snijdt. Weg uit zijn dierbare mijn
streek, weg tussen al de door hem
opgebouwde organisaties, weg van
zijn geboorteland. Het is in die tijd
dat hij dat merkwaardige boekje
schrijft, waarin hij als in een soort
droom herinneringen ophaalt. Herin
neringen aan het Venrayse en het
Zuid-Limburgse land, herinneringen
die als van een oude man dat
wat voorbij is, opnieuw laat herle
ven. „Een stuk leven" noemde hij
deze herinneringen.
Als hij terugkomt uit zijn balling
schap is er veel, heel veel veran
derd. De oorlog heeft Nederland niet
onberoerd gelaten. Wie kan daar be
ter getuigenis van afleggen dan de
docter, zelf, bij zijn ere-promotie
aan de Katholieke Economische Ho
geschool in Tilburg, waarbij het he
le Episcopaat aanwezig is en waar
de bijna 79-jarige zijn visie nog
eens gaf. Zijn visie over het verle
den, zijn visie over de toekomst
IMSTENRADE
De ouderdom laat ook deze reus
naar lichaam en geest niet onge
moeid. Hij trekt zich terug in Im-
stenrade, van waaruit hij de mijn
streek nog kan overzien, nog kon
takt kan houden met de enkele
oude vrienden, die over zijn. En ter
wijl Nederland de handen ineen
slaat voor zijn wederopbouw en uit
bouw, vloeit het leven weg van de
ze Venrayse „jong", die zovelen aan
zich verplicht heeft.
VENRAY
Dan wordt de cirkel gesloten.
Want hij wenst in Venray begraven
te worden, dicht bij het ouderlijk
huis, dicht bij zijn broer en zijn fa
milie, dicht bij de mensen waaruit
hij is voortgekomen.
Zijn laatste tocht door het Lim
burgse land zal velen onvergetelijk
blijven. Zoals velen nooit meer het
beeld kwijt zullen raken van zijn
lijkkist, neergezet midden in de in
opbouw zijnde Grote Kerk. De kerk,
waarvan hij ineens uittrok als pries
ter, de kerk, die hem weer terug
nam, nu hij in de schaduw daarvan
de rust vond, die hij zichzelf nooit
gegund had
WE VERGETEN SNEL
in een tijd, die telkens nieuwe din
gen brengt Sociale verworvenheden
materiële welstand zijn dingen, die
heel gewoon zijn, we eisen dit en
we willen dat en na verloop van
tijd, dan komt dat allemaal, haast
automatisch op ons toe. We weten
niet beter of het hoort zo. Als we
een levensbeschrijving bekijken van
een Dr. Poels, dan moet men al tot
de wat oudere generatie behoren
om te weten, dat alles wat we thans
zo gewoon en alledaags vinden, dat
beslist niet geweest zijn. Dat hier
voor soms hard, bitterhard is ge
vochten moeten worden, dat er soms
armoede was, die ten hemel schrei
de, dat er sociale mistoestanden wa-
rken, die we thans eenvoudig niet
meer begrijpen kunnen.
Dat klinks ons mensen, die nu de
honderdste geboortedag van een Dr.
Poels herdenken allemaal zo vreemd
in de oren. Maar dat een Dr. Poels
ook daarvoor gevochten heeft, dat
deze Venrayse priester het mede
mogelijk gemaakt heeft dat we dit
allemaal kunnen hebben, dat dit al
lemaal mogelijk is geworden, dat
vergeten we
Dr. Poels, eens een wereldfiguur,
een groots bijbelgeleerde, een pro
feet en ziener, een pionier van de
katholieke sociale daad, dreigt in
zijn eigen geboortedorp vergeten te
worden. Het is daarom goed dat we
nog eens even stilstaan bij de 100ste
geboortedag, van een Venrays pries
ter, die op zijn gedachtenisprentje
bij zijn eerste H. Mis liet drukken:
Ik wil Uw dienstknecht zijn Heer..
NIEUWS UIT VENRAY
EN OMGEVING
ZONDAGSDIENST HUISARTSEN
van zaterdagmiddag 12 uur
tot zondagnacht 2 uur
DR. VAN THIEL
Pa tersstraat 30 Tel. 1887
Uitsluitend voor spoedgevallen!
ZONDAGDIENST PAROCHIE
GEESTELIJKEN VENRAY-KOM
KAPELAAN FR. SNIJDERS
Vlakwaterweg 1 Tel. 1274
De zondagsdienst duurt van zon
dagmorgen tot maandagmorgen 8 u.
ZONDAGDIENST GROENE KRUIS
ZR. MOMMEN
Telefoon 1595
GROENE KRUIS
ZUIGELINGENBUREAU
kerkdorpen van 23 uur
Maandag: Oostrum, Leunen, Heide,
Veulen. Dinsdag: Oirlo, Castenray,
Merselo, Smakt
ZIEKENAUTO
Bel 04780-1592
b.g.g. 2116
ZONDAGDIENST
VERLOSKUNDIGEN
Vroedvrouw Stevens-Heinen
Merseloseweg 23 - Venray
Tel. 1152 (04780) b.g.g. 1061
IN GREPPEL
Een hoestbui was oorzaak dat A.
uit Stevensbeek op de Overloonsc-
weg de macht over het stuur van
zijn personenauto kwijt raakte, in
een greppel belandde en tegen een
rechts van de weg staande boom tot
stilstand kwam. Het bleef bij mate
riële schade.
ONOPLETTTENDHEID
In de Grotestraat wilde mevr. C.
uit Leunen wegrijden, na gepar
keerd te hebben, maar lette daarbij
onvoldoende op en blokkeerde bij
wegrijden mevr. M. v. d. H. uit
Maashees, die met haar bromfiets
kwam te vallen. De bromfiets be
rijdster bekwam schaafwonden aan
hoofd en armen, benevens een lich
te hersenschudding.
KEREN OP DE WEG
Keren op de weg kan noodlottige
gevolgen hebben. Dat ondervond v.
B. uit Venray op de kruising Ende
poelBeekweg. Hij lette daarbij on
voldoende op het naderend verkeer.
Er ontstond een botsing met de per
sonenauto bestuurd door S. uit En
gelen. Beide bestuurders werden
licht gewond.
SCHADE AAN VIER AUTO S
Op de kruising Julianasingcl—
Wilhelminastraat ontstond nogal
wat materiële schade toen de perso
nenauto bestuurd door mevr. A. P.-
V. uit Veltum in botsing kwam met
de wagen bestuurd door L. P. uit
St. Anthonis. Deze wagen botste
vervolgens tegen twee geparkeerde
wagens aan. Het bleef bij materiële
schade.
PARKEERMANOEUVRE
Achteruit parkeren 'kan moeilijk
zijn. Dat ondervond de J. uit Ven
ray toen hij in de Grotestraat ach
teruit wilde parkeren en tegen een
aldaar geparkeerde wagen opbotste.
Het bleef bij materiële schade.
VAN ACHTEREN GESCHEPT EN
OP SLAG GEDOOD
Terwijl de 23-jarige ongehuwde
W. H. Euwals uit Wanssum, met
zijn bromfiets aan de hand op het
rechtergedeelte van de Brugstraat
tussen de beide bruggen in liep,
werd hij van achteren door de per
sonenauto bestuurd door de maga
zijnbediende M. J. W. L. uit Bergen
geschept en op slag gedood. Volgens
de bestuurder was hij verblind
geworden door een tegenligger.
HOOGMIS MET KOOR EN
ORKEST IN DE
VREDESKERK
A.s. zondag wordt in de Vred es-
kerk om 10 uur de hoogmis gezon
gen en begeleid door het koor en
orkest van de jongens van Mariann-
hill. Uitgevoerd wordt de Emmaus-
mis, welke de meesten reeds ken
nen van vorige uitvoeringen, die een
groot succes werden. Iedereen kan
meezingen, de teksten worden in de
kerk uitgereikt.
VERTREK NAAR AMERIKA
Donderdag vertrok mej. Li es be th
Vermeltfoort naar Amerika, waar
ze een betrekking aanvaard heeft
bij de grote bibliotheek van Phila-
delfia. Mej. Vermeltfoort, die de
Hogere Bibliotheekschool in Am
sterdam met goed gevol beëindigd
heeft, hoopt in deze nieuwe job na
der kennis te maken met het gehele
Amerikaanse bibliotheekwezen.