Mr. A. H. M. JANSSEN 25 jaren Burgemeester Van Smaal Pedje tot Julianasingel Van Hensenius lot Henschenius... Wederopbouw en herstel van Venray Wij bouwden voor 37 miljoen! Zaterdag 31 mei 1958 No 22 NEGEN EN ZEVENTIGSTE JAARGANG f CONFECTIE VAN m "EEN RIJK BEZIT PEEL EN MAAS DRCK EN riTGAVE FWMA VAN DEN MÜNCHHOF WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN ADVEBTENTIB-PBIJS; 8 ct- P0rmm ABONNEMENTS GBOTESTRAAT 28 TELEFOON 512 GIBO 150652 PB1JS PEB KWARTAAL f 1.40 BUITEN VENRAY f 1.60 Van Hensenius naar Henschenius Burgemeester Janssen heeft pech gehad net voor de oorlog. Hij was druk aan het onderhandelen met een groot bouw-concern voor de bouw van nieuwe woningen, die ergens in de buurt van de Merse- loseweg zouden komen liggen. Er waren reeds tekeningen klaar, er was al een financiële opzet ge pland, toen de eerste Duitsers op de 10e mei 1910 op hun fietsje Venray binnen kwamen en er oor zaak van waren, dat o.a. al deze schone plannen opgeborgen konden worden en zelfs nooit meer te voor schijn kwamen. Want van lieverlee lag de gehele bouwactiviteit stil en werd het nog aanwezige bouw materiaal gebruikt voor Wehr- machtshuisjes, barakken en andere oorlogsgebouwen. Bombardement De bevrijding, die ingeluid werd met een bombardement en granaat- vuur, maakt vooral van de oude kom één grote, troosteloze ruïne. Toen in October 1944 de mensen moedeloos door Engelse trucks naar her en der werden afgevoerd, ver liet men een dorp, dat kapot en uitgeleefd scheen. De materiële schade aan woningen en gebouwen schatte men op meer dan 10 miljoen en die zich dat re aliseerde vroeg zich af, hoe weder opbouw en herstel nog mogelijk zou zijn. Als dan de mensen in het voor jaar van 1945 ti ragkomen en overig Nederland zijn bevrijding gaat vieren, blijken de Engelsen en Ame rikanen veel van wat r.og stond, nr.-eb! azen en vcmie'd vioKhon De terugkeer der Venra>sc men sen is nel sein voor een mvaseie van alle mogelijke- ambtenaren, waarvan sommigen een standbeeld verdiend hebben voor hun werk ten behoeve van herstel en wederop bouw, maar waarvan ook sommigen ten eeuwige dage in de herinnering zullen blijven als de mensen van de schadevergoedingen, die nooit zijn afgekomen. In dit artikel, wat de bouwactivi teit in onze gemeente behandelt, moge hier nog een enkel woord over die Schadevergoedingen gezegd worden. De schade werd op genomen. De balans toonde aan, dat van de ruim 2200 woningen, die in Venray gelegen waren, 179 totaal waren verwoest, 853 zwaar waren bescha digd en 983 licht. Al die schade moest op eenof andere manier hersteld worden. Daartoe moesten bergen formulieren wor den ingevuld, trokken honderden ambtenaren links en rechts door de gemeente en het eindresultaat was niet bepaald denderend, omdat de bij deze enquettes aan te houden vooroorlogse prijzen in geen ver band meer stonden meT de hoge naoorlogse. De kwestie van nieuw voor oud, waarbij dus de eigenaar in de daar uit voortvloeiende kosten moest bijdragen, was een tweede struikel blok, omdat vooral bij het herstel dikwijls van de nood een deugd moest gemaakt en of inferieur ma teriaal of zeer duur materiaal moest worden gebruikt. Het herstel wat boven de f 3.000, kwam, moest nog eens apart wor den aangevraagd en men kon dan via het z.g. FF-formulier crediet krijgen voor zover de kosten hoger kwamen dan f 3.000,—. Dit crediet was dan gedeeltelijk renteloos, ge deeltelijk rentedragend. Ongeveer anderhalf miljoen gul den is de schuldenlast geworden, die de Venrayse getroffenen op deze manier op de schouders kreeg ge legd. De huisraadschade was een drama op zich. Een deel was verwoest bij de strijd om Venray, maar het grootste deel was verloren gegaan door de Engelse en Amerikaanse bezetting, die ondanks de grote borden van „Looting is a serious crime" met het huisraad in het to taal verlaten dorp wel weg wisten. Het deel dat doorde duitserswas vernield, viel onder de Huisraad - schaderegeling het deel wat door de Engelsen vernield was zou door het Centraal Bureau Vergoeding Militaire Vorderingen vergoed worden. Nu was het natuurlijk voor de getroffenen, die dikwijls hals over kop huis en haard in de steek had den moeten laten, moeilijk uit te maken, wie nu feitelijk de dader was, hetgeen voor genoemde bu reaux in vele gevallen aanleiding was, elkaar de bal i.e. de getrof fenen toe te spelen, die van het kastje naar de muur kon lopen en als uiteindelijk resultaat bot ving. Waarbij we dan nog spreken over de zeer slechte kwaliteit van de vervangingsartikelen. Al met al kan worden vastgesteld, dat de oorlogsschaderegeling in zijn algemeenheid niet voldaan heeft en op vele oorlogsgetroffenen een te grote last heeft geladen, waarvan de gevolgen nog lang merkbaar zijn geweest. De rol, die het gemeentebestuur in dit droevig drama heef t gespeeld is die van een verbitterd vechter voor de rechten van de zo zwaar getroffen inwoners der gemeente. Op menig terrein mocht zij over winningen boeken, op menig terrein heeft ook zij het onderspit moeten delven tegen de dikwijls starre hou ding van overheidsdiensten en bu reaux, die zich alle met deze materie op hun eigen manier bezig hielden. Herstel Zo lag dus de situatie, waarvoor het gemeentebestuur zich gesteld zag, toen met herstel begonren kon worden. Een herstel, dat zeker in de eerste jaren vrij moeilijk op gang kwam. Hetgeen geen wonder is, want niet alleen waren de meeste Venrayse oonnomoT-c ni h"" materiaal kwijt, ch aan dat ma- bouwstoffen te c de „vreemde" die echter na een enkele uit zondering na langzaam maar zeker gingen vertrekken. In onderstaande tabellen proberen we nu een overzicht te geven, van wat op het terrein van herstel is gebeurd en houden daarbij de cijfers aan, die ons door de Gemeente werken welwillend ter beschikking werden gesteld. 1946 Verspreid herstel oorlogs schade 77.000 1947 idem 230.000 St. Petrus Banden 300.000 Kerk Castenray 122.000 Kerk Ysselsleyn 100 000 1948 Zusterhuis St Anna 1100.000 Verspreid herstel oorlogs schade 180.000 1949 Hoofdgebouw St. Anna 87.000 Paviljoen J, Servatius 68.000 Boerderij en gymnasium Jerusalem 1.134.000 Kerk Oostrum 80.000 School Oostrum 66.000 School Castenray 37.000 Verspreid herstel oorlogs schade 210.000 1950 Galerij Jerusalem 37.500 Kerk Oirlo 194.000 Overig herstel oorlogs schade 150.000 1951 Petrus Bar.denschool 123 000 Pensionaat en klooster Jerusalem 536.000 St. Jozef ka pel Smakt 25.000 1952 Lagere school Oirlo 48.500 1953 Henseniusschool Venray 110.000 Paviljoen Sint Bernard Sint Anna 400.000 1955 Paviljoen StJan StAnna 270.000 Gemeenschapshuis Oostrum 50.000 1956 Wasserij St Anna 350.000 1957 Paviljoen St Jozef StAnna 383.000 Hoofdgebouw Servatius (half herbouw, half nieuw bouw) 510.000 Toren Oirlo 75.000 Totaal herstel 7.053.000 Dit kan men dan onderverdelen in: herstel scholen 384 500 herstel kloosters en in richtingen 4 876 500 herstel aan kerken 896.000 herbouw zaal 50.000 overig herstel 847.000 In dit op zich al fantastisch hoge bedrag, is niet begrepen Herbouw verwoeste woningen Na de bevrijding werden de vol gende aantallen herbouwd: VenrayKom 130 Oostrum 14 Oirlo- 10 Leunen 12 Heide 5 Veulen 13 Ysselsteyn 17 Merselo 4 Smakt 1 Totaal aantal herbouwde wonin gen 206. De kosten van deze her bouw rond 4.5 miljoen. De totale herbouw van ver woestte en beschadigde panden heeft dus in de afgelopen jaren 11.5 miljoen gekost, waarbij men gelieve te bedenken, dat deze cijfers eerder te laag dan te hoog zijn. NIEUWBOUW Naast het herstel is dok in de afgelopen jaren de nodige nieuw bouw verrezen. Hieronder moge wederom een staatje volgen met de voornaamste bouwwerken uit die jaren en de begrotingscijfers: 1948 Recreatie Gymnasium I.C. 18.000 Ketelhuis St. Servatius 298.000 Kerk Veulen 104 000 Overige bouwwerken: kl. verbouwingen, bedrijfsgeb. verspreide gevallen 140.000 1949 Lijkkapel ziekenhuis 20.000 Huize St. Oda Ursulinen 39.000 Aannemersbedrijf Nelissen 30.000 Ketelfabriek Muvero 240.000 Overige bouwwerken 170.000 1950 Landbouw-huishoudschool 216.000 Verpleegstersafd.ziekenhuis 10.000 Verbouwing Huize Oda 57.000 Ziekenhuis St. Servatius 648.000 Pav. St. Eugène St Anna 207.000 Kloost. Karmelieten Smakt '5.000 Magazijn LLTB Heide 45.000 Verbouw Zuivelfabriek 28 000 Overige bouwwerken 227.000 1951 Lagere school Merselo 40.000 Nijverheidschool Venray 350.000 Ketelhuis St. Anna 200.000 Muvero uitbreiding 50.000 Overige bouwwerken 250.000 1952 Uitbreiding Gymnasium 70.00o Lagere School Ysselsteyn 26.000 Wasserij St. Servatius 262.000 Kinderafdeling Ziekenhuis 225.000 Metaalw.fabriek Blitta 86.000 Groene Kruisgebouw 15.000 Overige bouwwerken 275.000 1953 Dr. Poelsscliool Venray 110.000 Zuivelfabriek „Venray" 210.000 Overige bouwwerken 336.000 1954 Klooster Smakt 75.000 Keuken St. Servatius 320.000 Mobilisatie-compl.Ysselst. 810.000 Metaalwarenfabr. Inalfa 832.000 Overige bouwwerken 315.000 1955 Lagere school Ysselsteyn 96.0C0 Mobilisatie-compl.Ysselst. 373.000 Uitbreiding N.V. Custers 70.000 Silo Boerenbond Ysselst. 194.000 Overige bouwwerken 33C.000 1956 Uitbreiding BLO-school 9.000 Uitbreiding Gymnasium 10.000 Wasserij St. Jozef 68.000 Uitbreiding NV. Nelissen 15.000 Thijssen Kl. Staarman's Confectie-atelier 45.000 Uitbreiding NV. Custers 30.000 Gemeensch.huis Ysselsteyn 60.000 Overige bouwwerken 282.000 1957 Meisjesschool Venray-Zuid 135.000 Kleuterschool 104.000 Lagere School Vredepeel 65.000 Vincentiusgebouw St. Jozef 9.000 Hoofdgebouw Servatius 510.000 Uitbreiding Odahuis 45.000 Magazijnen LLTB in 4 kerkdorpen 307.000 Uitbreiding Blitta 75.000 Atelier NV. Beeren 350.000 Uitbreiding NV. Custers 40.000 Gebouwen vliegveld de Peel 220.000 Overige bouwwerken 339.000 1958 Uitbreiding Metaalwarenfabriek N.V. Inalfa 425.000 LLTB magazijn Castenray 75.000 Totale nieuwbouw sinds de bevrijding 11.712.000 Ook dit kan dus weer onderver deeld worden als volgt: Nieuwbouw scholen 1.221.000 Nieuwbouw kloosters en inrichtingen 3.096.000 Nieuwbouw t.b. van de landbouw 859 000 Nieuwbouw kerken 104 000 Nieuwbouw v. Defensie 1.405.000 Nieuw Gemeenschapshuis 60.000 Nieuw Gr.Kruisgebouw 15.000 Overige nieuwbouw 2.664.000 Uitdrukkelijk zij er op gewezen, dat in dit cijfer niet de woningbouw betrokken is. NIEUWBOUW WONINGEN is een apart hoofdstuk. Het is ook hier weer de gemeente geweest, die de spits af heeft moeten bijten. Zo zijn dan links en rechts in onze gemeente noodwoningen verrezen, als een inleiding op de latere wo- ningwetbouw. Dat zag er als volgt uit: woningw.won. noodw. Venray-kom 463 93 Oostrum 18 5 Castenray 9 1 Oirlo 18 2 Leunen 30 3 Heide 8 1 Veulen 8 Ysselsteyn 15 2 Merselo 11 Vredepeel 4 584 - 109 De 109 noodwoningen kostten f 981.000. De bouw van 584 woning wetwoningen: f 4.066.861. Particuliere woningbouw Naast de gemeente jverd ook door particulieren gebouwden niet zuinig ook, zoals wel blijkt uit onderstaande cijfers: Venray-Kom 141; Oostrum 8; Castenray 14; Oirlo 13; Leunen 21; Heide 1; Veulen 14; Ysselsteyn 80; Merselo 8; Smakt S; Vredepeel 37; Meerselsepeel 8. Totaal 353. Deze 353 woningen hebben gekost f 3 825.000. 37 MILJOEN GULDEN is sinds de bevrijding dus uit gegeven voor herstel en weder opbouw, voor uitbreiding en voor. woonruimten. Meer dan 1000 woningen, ofwel bijna 50 pet. van het vooroorlogse totale huizenbezit der gemeente is sinds de bevrijding herbouwd of nieuwgebouwd. Dit kapitale cijfer, dat zeker te laag ligt, toont wel overduide lijk aan, hoe Venray gegroeid Is en met welk elan wederopbouw en uitbreiding is aangepakt, welke offers daarvoor zijn ge bracht en hoeveel zorgen dat gekost heeft. Meer dan welke grote omhaal van woorden ge tuigt dit nuchter maar hoge getal van Venrays wederop standing. Wil dit zeggen, dat men nu rus tig met de handen in de schoot moet blijven zitten. Integendeel... het ge tal van 200 woningzoekenden is een voortdurende aansporing om door te zetten, verder te werken... Gezien de prestaties van het ver leden is Venray heel wat mans en de nieuwe plannen voor Zuid, waar binnenkort 60 nieuwe woningen wederom gaan verrijzen, zijn de garantie, dat ook in de naaste toe komst met datzelfde élan aan de oplossing van Venrays woningnood zal gewerkt worden. Toen in het voorjaar van 1945 tussen puin en rommel de balans werd opgemaakt van wat de be vrijding Venray had gekost, bleken bommen en granaten 179 panden totaal verwoest te hebben, bleek er aan 853 panden voor meer dan 6 miljoen gulden zware schade te zijn toegebracht en aan 983 panden voor bijna 2 millioen lichte schade. Links en rechts was het of men uit de kom met een enorm hak mes stukken gesneden en gehakt had in het vertrouwde stratenbeeld. Straten, wegen, pleinen, gaslei dingen, electricUeitskabels en de rioleringen waren op meerdere plaatsen totaal vernield, kortom de kom vooral, was een enorme ruïne. Wie de foto's ziet van die dagen, begrijpt niet hoe in korte spanne tijds een dergelijke ontwrichting mogelijk was. Begrijpt niet hoe wederopbouw nog kan bestaan. Over de wederopbouw der huizen, winkels, bedrijfspanden, kloosters en inrichtingen vindt U elders de nodige gegeven?. In dit artikel wil len we ons beperken tot de her bouw van straten en pleinen en de uitbreiding van nieuwe wijken. Het oude Venray gaf èn in zijn kom èn in zijn kerkdorpen het vertrouwde beeld van zoveel Limburgse dorpen. Als we ons nu even tot de kom beper ken, dan zien we dat rond de Grote Kerk enkele straten alle vol ge bouwd waren, dat kloosters en in richtingen als een soort tolhuizen, de invalswegen bewaakten, maar dat in de ring, die zij om de kom legden nog menig stuk grond braak lag. Voor de oorlog had men in Oost een soort uitbreiding geprojecteerd, zelfs iets gebouwd in de Mgr. No- lenstraat en Ch. Ruysstraat, er was een Oostsingel, maar voor het overige begon eerst in de Draal weer huizenbouw. Deze radicale opruiming in de kom, hoe tragisch en ruïeneus op zich ook, gaf ongekende mogelijk heden om wat vroeger in de weg stond, niet fraai was, verkeerstech nisch een onding was op te ruimen en daarvoor in de plaats een nieuwe kom te vormen, die zowel aesthetisch als verkeerstechnisch een nieuw en schoner hart van de gemeente zou worden. En terwijl het puin geruimd werd, straten, wegen en pleinen proviso risch werden hersteld, noodwonin gen verrezen en aan huizenbouw het eerste herstel werd „gepleegd", werd in ontelbare schetsen en teke ningen dat nieuwe hart van Venray gevormd. Ir. Magry, later daarbij geassisteerd door Lerou, kregen de zware maar vererende opdracht het nieuwe Venray te ontwerpen. Herbouwplan Venray Zo ontstond dan het herbouwplan Venray, dat een Julianasingel schiep de Langeweg doortrok tot Over- loonseweg en Langstraat, de Grote straat herschiep tot een behoorlijke winkelstraat, de oude krotterige Draal omvormde tot rechte Post- straat, het oude hoekige straten- beeld omtoverde tot een soepel lopende lijn en de Petrus Banden in de Hofstraat openlegde. Om dat alles mogelijk te maken, moesten panden verdwijnen, moesten zaken verschuiven, moest herstel geremd en wederopbouw anders gepland worden. Dat kostte veel moeite, veel zorg. Want de toch al gedupeerden wens ten aan de slag te gaan, wilden hun oude plaats behouden, konden soms maar moeilijk begrip op brengen voor het standpunt van het gemeentebestuur, en het heeft veel overleg, geschrijf en onder har delen gekost, voordat alles zo stoi.d, als de indertijd gemaakte tekeningen lieten zien. Uitbreidingsplannen Intussen klopten honderden en honderden aan om woonruimten. Practisch had sinds de oorlog de bouwnijverheid stil gelegen en de achterstand zou normaal al groot geweest zijn. Maar nu kwamen daarbij de honderden wier huis en haard verdwenen was, kapotgesla gen of vernield. Ook voor hen moest nieuwe ruimte, nieuwe woon gelegenheid geschapen worden. Zowel in kom en kerkdorpen was de woningnood groot. Maar men kon het vooroorlogse vrije bouwen niet meer toestaan. Electriciteit, gas en later de waterleiding, de aanleg van wegen, plantsoenen, de noodzaak van zo rationeel, zo effi cient mogelijk te bouwen riepen nieuwe voorschriften op. De uitbreidingsplannen ontston den. Eerst de plannen voor de nieuwe Kempweg, de Pastoor Rut- tenstraat, waar de eerste nieuw bouw zijn begrenzing vond in de thans volgebouwde Langeweg. Dan volgt het Desselke, waar de onge wone prefabs een eigen voorziening eisten. Na deze „inleiding" komt dan plan Oost, waarin de eertijds be trekkelijk kale vlakte tussen Wil- helminastraat en Oude Oostrumse weg verandert in nieuwe woon wijken, met brede straten, goede trottoirs en gelukkig veel groen. Nog breidt Venray zich uit en nog steeds is er vraag naar woon ruimte. Dan komt het plan Hen seniusschool, onderdeel van plan- West, waarin men langzaam maar zeker de ringweg gaat verleggen van Langeweg naar Hoebertweg. Het eerste deel van plan-West wordt verwezenlijkt. Weer nieuwe straten, nieuwe woonwijken, waar in men ondanks alle mogelijke In- houdsbeperkingen toch een geva rieerd beeld schept door verschil lende soorten en groeperingen van woningen. Dit alles maakt ook andere voorzieningen nodig, als verlichting, als een stamriool, dat als een cirkel de kom gaat omvat ten en op zijn beurt weer gemalen eist en een verbeterd vloeiveld. Voor de opkomende industrie moet plaats gereserveerd worden, met stroom, gas, waterleiding, met goede verbindingswegen en woon ruimte. De oude woningbouw aan de Maasheseweg krijgt een nieuwe rand. De parochiesplitsing komt, eist nieuwe scholen, nieuwe voor zieningen. Plan Zuid wordt geboren. De kom breekt langzaam uit de straten, die vroeger zijn begrenzing vorm den. En terwijl de eerste arbeiders aantreden om in dit plan-Zuid de rioleringsbuizen te leggen, de voor tekenen van het nieuwe dat komen gaat, buigt men zich op de teken tafels over plan West, dat vanaf de Henseniusschool nieuwe ruimte geven zal tot aan de Beekweg toe. Ruimte voor woningen, bedrijfs panden en zelfs bungalows, ruimte voor een nieuwe parochie. Wat is intussen nog meer in de kom veranderd Nieuwe trottoirs, nieuwe straten, nieuwe pleinen, nieuwe verlichting hebben van het oude vertrouwde dorpje een stadje gemaakt, dat mede door de prach tige wederopbouw van de midden stand het middelpunt is gaan worden van dit deel van Limburg en het aangrenzende Brabant. Goede en brede wegen en straten, groenstroken en plantsoenen heb ben van het oude vertrouwdeniets overgelaten, maar iets nieuws, iets opens, iets fleurigs gemaakt. Het is niet aan schrijver dezes de wederopbouw en nieuwbouw te beschrijven, maar men mag goddank constateren, dat juist door de verschiliende herbouw- en uitbreidingsplannen de kom een gelukkige gedaanteverwisseling heeft ondergaan, die een goede expansie mogelijk maakt en die in verrassend korte tijd de betrekke lijke omslotenheid van het vroegere heeft opengelegd tot vreugde van allen die er leven en werken. KERKDORPEN Wat men vooral in de kom zo duidelijk kan merken, heeft zich ook voltrokken op de kerkdorpen. Ook daar was behoefte aan wonin gen, ook daar had de oorlog ver woestingen aangericht. In Oostrum krijgt men behalve nieuwe wegen, nieuwe verlichting, een soort plein-vorming rond de kerk, die in zijn oude glorie ver rijst. De Trapstraat wordt een echte straat en de terreinen achter de boerenbond worden gereserveerd, om nu de weg zelf volgebouwd is, nieuwe woonruimte te scheppen. Kom-vorming wordt nu mogelijk in dit zich snel uitbreidende dorp, wiens uitbreiding de daar geves-

Peel en Maas | 1958 | | pagina 1