Mr. A. H. M. JANSSEN 25 jaren Burgemeester
Van Smaal Pedje tot Julianasingel
Van Hensenius lot Henschenius...
Wederopbouw en herstel van Venray
Wij bouwden voor 37 miljoen!
Zaterdag 31 mei 1958 No 22
NEGEN EN ZEVENTIGSTE JAARGANG
f CONFECTIE VAN
m
"EEN RIJK BEZIT
PEEL EN MAAS
DRCK EN riTGAVE FWMA VAN DEN MÜNCHHOF WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN ADVEBTENTIB-PBIJS; 8 ct- P0rmm ABONNEMENTS
GBOTESTRAAT 28 TELEFOON 512 GIBO 150652
PB1JS PEB KWARTAAL f 1.40 BUITEN VENRAY f 1.60
Van Hensenius naar
Henschenius
Burgemeester Janssen heeft pech
gehad net voor de oorlog. Hij was
druk aan het onderhandelen met
een groot bouw-concern voor de
bouw van nieuwe woningen, die
ergens in de buurt van de Merse-
loseweg zouden komen liggen.
Er waren reeds tekeningen klaar,
er was al een financiële opzet ge
pland, toen de eerste Duitsers op
de 10e mei 1910 op hun fietsje
Venray binnen kwamen en er oor
zaak van waren, dat o.a. al deze
schone plannen opgeborgen konden
worden en zelfs nooit meer te voor
schijn kwamen. Want van lieverlee
lag de gehele bouwactiviteit stil en
werd het nog aanwezige bouw
materiaal gebruikt voor Wehr-
machtshuisjes, barakken en andere
oorlogsgebouwen.
Bombardement
De bevrijding, die ingeluid werd
met een bombardement en granaat-
vuur, maakt vooral van de oude
kom één grote, troosteloze ruïne.
Toen in October 1944 de mensen
moedeloos door Engelse trucks naar
her en der werden afgevoerd, ver
liet men een dorp, dat kapot en
uitgeleefd scheen.
De materiële schade aan woningen
en gebouwen schatte men op meer
dan 10 miljoen en die zich dat re
aliseerde vroeg zich af, hoe weder
opbouw en herstel nog mogelijk
zou zijn.
Als dan de mensen in het voor
jaar van 1945 ti ragkomen en overig
Nederland zijn bevrijding gaat
vieren, blijken de Engelsen en Ame
rikanen veel van wat r.og stond,
nr.-eb! azen en vcmie'd vioKhon
De terugkeer der Venra>sc men
sen is nel sein voor een mvaseie
van alle mogelijke- ambtenaren,
waarvan sommigen een standbeeld
verdiend hebben voor hun werk ten
behoeve van herstel en wederop
bouw, maar waarvan ook sommigen
ten eeuwige dage in de herinnering
zullen blijven als de mensen van
de schadevergoedingen, die nooit
zijn afgekomen.
In dit artikel, wat de bouwactivi
teit in onze gemeente behandelt,
moge hier nog een enkel woord
over die
Schadevergoedingen
gezegd worden. De schade werd op
genomen.
De balans toonde aan, dat van de
ruim 2200 woningen, die in Venray
gelegen waren, 179 totaal waren
verwoest, 853 zwaar waren bescha
digd en 983 licht.
Al die schade moest op eenof andere
manier hersteld worden. Daartoe
moesten bergen formulieren wor
den ingevuld, trokken honderden
ambtenaren links en rechts door de
gemeente en het eindresultaat was
niet bepaald denderend, omdat de
bij deze enquettes aan te houden
vooroorlogse prijzen in geen ver
band meer stonden meT de hoge
naoorlogse.
De kwestie van nieuw voor oud,
waarbij dus de eigenaar in de daar
uit voortvloeiende kosten moest
bijdragen, was een tweede struikel
blok, omdat vooral bij het herstel
dikwijls van de nood een deugd
moest gemaakt en of inferieur ma
teriaal of zeer duur materiaal moest
worden gebruikt.
Het herstel wat boven de f 3.000,
kwam, moest nog eens apart wor
den aangevraagd en men kon dan
via het z.g. FF-formulier crediet
krijgen voor zover de kosten hoger
kwamen dan f 3.000,—. Dit crediet
was dan gedeeltelijk renteloos, ge
deeltelijk rentedragend.
Ongeveer anderhalf miljoen gul
den is de schuldenlast geworden,
die de Venrayse getroffenen op deze
manier op de schouders kreeg ge
legd.
De huisraadschade was een drama
op zich. Een deel was verwoest bij
de strijd om Venray, maar het
grootste deel was verloren gegaan
door de Engelse en Amerikaanse
bezetting, die ondanks de grote
borden van „Looting is a serious
crime" met het huisraad in het to
taal verlaten dorp wel weg wisten.
Het deel dat doorde duitserswas
vernield, viel onder de Huisraad -
schaderegeling het deel wat door
de Engelsen vernield was zou door
het Centraal Bureau Vergoeding
Militaire Vorderingen vergoed
worden.
Nu was het natuurlijk voor de
getroffenen, die dikwijls hals over
kop huis en haard in de steek had
den moeten laten, moeilijk uit te
maken, wie nu feitelijk de dader
was, hetgeen voor genoemde bu
reaux in vele gevallen aanleiding
was, elkaar de bal i.e. de getrof
fenen toe te spelen, die van het
kastje naar de muur kon lopen en
als uiteindelijk resultaat bot ving.
Waarbij we dan nog spreken over
de zeer slechte kwaliteit van de
vervangingsartikelen.
Al met al kan worden vastgesteld,
dat de oorlogsschaderegeling in zijn
algemeenheid niet voldaan heeft en
op vele oorlogsgetroffenen een te
grote last heeft geladen, waarvan
de gevolgen nog lang merkbaar
zijn geweest.
De rol, die het gemeentebestuur
in dit droevig drama heef t gespeeld
is die van een verbitterd vechter
voor de rechten van de zo zwaar
getroffen inwoners der gemeente.
Op menig terrein mocht zij over
winningen boeken, op menig terrein
heeft ook zij het onderspit moeten
delven tegen de dikwijls starre hou
ding van overheidsdiensten en bu
reaux, die zich alle met deze materie
op hun eigen manier bezig hielden.
Herstel
Zo lag dus de situatie, waarvoor
het gemeentebestuur zich gesteld
zag, toen met herstel begonren
kon worden.
Een herstel, dat zeker in de eerste
jaren vrij moeilijk op gang kwam.
Hetgeen geen wonder is, want niet
alleen waren de meeste Venrayse
oonnomoT-c ni h"" materiaal kwijt,
ch aan dat ma-
bouwstoffen te
c de „vreemde"
die echter na
een enkele uit
zondering na langzaam maar
zeker gingen vertrekken.
In onderstaande tabellen proberen
we nu een overzicht te geven, van
wat op het terrein van herstel is
gebeurd en houden daarbij de cijfers
aan, die ons door de Gemeente
werken welwillend ter beschikking
werden gesteld.
1946
Verspreid herstel oorlogs
schade 77.000
1947
idem 230.000
St. Petrus Banden 300.000
Kerk Castenray 122.000
Kerk Ysselsleyn 100 000
1948
Zusterhuis St Anna 1100.000
Verspreid herstel oorlogs
schade
180.000
1949
Hoofdgebouw St. Anna 87.000
Paviljoen J, Servatius 68.000
Boerderij en gymnasium
Jerusalem 1.134.000
Kerk Oostrum 80.000
School Oostrum 66.000
School Castenray 37.000
Verspreid herstel oorlogs
schade 210.000
1950
Galerij Jerusalem 37.500
Kerk Oirlo 194.000
Overig herstel oorlogs
schade 150.000
1951
Petrus Bar.denschool 123 000
Pensionaat en klooster
Jerusalem 536.000
St. Jozef ka pel Smakt 25.000
1952
Lagere school Oirlo 48.500
1953
Henseniusschool Venray 110.000
Paviljoen Sint Bernard
Sint Anna 400.000
1955
Paviljoen StJan StAnna 270.000
Gemeenschapshuis Oostrum 50.000
1956
Wasserij St Anna 350.000
1957
Paviljoen St Jozef StAnna 383.000
Hoofdgebouw Servatius
(half herbouw, half nieuw
bouw) 510.000
Toren Oirlo 75.000
Totaal herstel 7.053.000
Dit kan men dan onderverdelen
in:
herstel scholen 384 500
herstel kloosters en in
richtingen 4 876 500
herstel aan kerken 896.000
herbouw zaal 50.000
overig herstel 847.000
In dit op zich al fantastisch hoge
bedrag, is niet begrepen
Herbouw verwoeste
woningen
Na de bevrijding werden de vol
gende aantallen herbouwd:
VenrayKom 130
Oostrum 14
Oirlo- 10
Leunen 12
Heide 5
Veulen 13
Ysselsteyn 17
Merselo 4
Smakt 1
Totaal aantal herbouwde wonin
gen 206. De kosten van deze her
bouw rond 4.5 miljoen.
De totale herbouw van ver
woestte en beschadigde panden
heeft dus in de afgelopen jaren
11.5 miljoen gekost, waarbij
men gelieve te bedenken, dat
deze cijfers eerder te laag dan
te hoog zijn.
NIEUWBOUW
Naast het herstel is dok in de
afgelopen jaren de nodige nieuw
bouw verrezen. Hieronder moge
wederom een staatje volgen met
de voornaamste bouwwerken uit
die jaren en de begrotingscijfers:
1948
Recreatie Gymnasium I.C. 18.000
Ketelhuis St. Servatius 298.000
Kerk Veulen 104 000
Overige bouwwerken: kl.
verbouwingen, bedrijfsgeb.
verspreide gevallen 140.000
1949
Lijkkapel ziekenhuis 20.000
Huize St. Oda Ursulinen 39.000
Aannemersbedrijf Nelissen 30.000
Ketelfabriek Muvero 240.000
Overige bouwwerken 170.000
1950
Landbouw-huishoudschool 216.000
Verpleegstersafd.ziekenhuis 10.000
Verbouwing Huize Oda 57.000
Ziekenhuis St. Servatius 648.000
Pav. St. Eugène St Anna 207.000
Kloost. Karmelieten Smakt '5.000
Magazijn LLTB Heide 45.000
Verbouw Zuivelfabriek 28 000
Overige bouwwerken 227.000
1951
Lagere school Merselo 40.000
Nijverheidschool Venray 350.000
Ketelhuis St. Anna 200.000
Muvero uitbreiding 50.000
Overige bouwwerken 250.000
1952
Uitbreiding Gymnasium 70.00o
Lagere School Ysselsteyn 26.000
Wasserij St. Servatius 262.000
Kinderafdeling Ziekenhuis 225.000
Metaalw.fabriek Blitta 86.000
Groene Kruisgebouw 15.000
Overige bouwwerken 275.000
1953
Dr. Poelsscliool Venray 110.000
Zuivelfabriek „Venray" 210.000
Overige bouwwerken 336.000
1954
Klooster Smakt 75.000
Keuken St. Servatius 320.000
Mobilisatie-compl.Ysselst. 810.000
Metaalwarenfabr. Inalfa 832.000
Overige bouwwerken 315.000
1955
Lagere school Ysselsteyn 96.0C0
Mobilisatie-compl.Ysselst. 373.000
Uitbreiding N.V. Custers 70.000
Silo Boerenbond Ysselst. 194.000
Overige bouwwerken 33C.000
1956
Uitbreiding BLO-school 9.000
Uitbreiding Gymnasium 10.000
Wasserij St. Jozef 68.000
Uitbreiding NV. Nelissen 15.000
Thijssen Kl. Staarman's
Confectie-atelier 45.000
Uitbreiding NV. Custers 30.000
Gemeensch.huis Ysselsteyn 60.000
Overige bouwwerken 282.000
1957
Meisjesschool Venray-Zuid 135.000
Kleuterschool 104.000
Lagere School Vredepeel 65.000
Vincentiusgebouw St. Jozef 9.000
Hoofdgebouw Servatius 510.000
Uitbreiding Odahuis 45.000
Magazijnen LLTB in
4 kerkdorpen 307.000
Uitbreiding Blitta 75.000
Atelier NV. Beeren 350.000
Uitbreiding NV. Custers 40.000
Gebouwen vliegveld de Peel 220.000
Overige bouwwerken 339.000
1958
Uitbreiding Metaalwarenfabriek
N.V. Inalfa 425.000
LLTB magazijn Castenray 75.000
Totale nieuwbouw sinds de
bevrijding 11.712.000
Ook dit kan dus weer onderver
deeld worden als volgt:
Nieuwbouw scholen 1.221.000
Nieuwbouw kloosters
en inrichtingen 3.096.000
Nieuwbouw t.b. van de
landbouw 859 000
Nieuwbouw kerken 104 000
Nieuwbouw v. Defensie 1.405.000
Nieuw Gemeenschapshuis 60.000
Nieuw Gr.Kruisgebouw 15.000
Overige nieuwbouw 2.664.000
Uitdrukkelijk zij er op gewezen,
dat in dit cijfer niet de woningbouw
betrokken is.
NIEUWBOUW
WONINGEN
is een apart hoofdstuk. Het is ook
hier weer de gemeente geweest,
die de spits af heeft moeten bijten.
Zo zijn dan links en rechts in onze
gemeente noodwoningen verrezen,
als een inleiding op de latere wo-
ningwetbouw. Dat zag er als volgt
uit:
woningw.won. noodw.
Venray-kom 463 93
Oostrum 18 5
Castenray 9 1
Oirlo 18 2
Leunen 30 3
Heide 8 1
Veulen 8
Ysselsteyn 15 2
Merselo 11
Vredepeel 4
584 - 109
De 109 noodwoningen kostten
f 981.000. De bouw van 584 woning
wetwoningen: f 4.066.861.
Particuliere woningbouw
Naast de gemeente jverd ook
door particulieren gebouwden niet
zuinig ook, zoals wel blijkt uit
onderstaande cijfers:
Venray-Kom 141; Oostrum 8;
Castenray 14; Oirlo 13; Leunen 21;
Heide 1; Veulen 14; Ysselsteyn 80;
Merselo 8; Smakt S; Vredepeel 37;
Meerselsepeel 8. Totaal 353.
Deze 353 woningen hebben gekost
f 3 825.000.
37 MILJOEN GULDEN
is sinds de bevrijding dus uit
gegeven voor herstel en weder
opbouw, voor uitbreiding en
voor. woonruimten. Meer dan
1000 woningen, ofwel bijna 50
pet. van het vooroorlogse totale
huizenbezit der gemeente is
sinds de bevrijding herbouwd
of nieuwgebouwd.
Dit kapitale cijfer, dat zeker te
laag ligt, toont wel overduide
lijk aan, hoe Venray gegroeid Is
en met welk elan wederopbouw
en uitbreiding is aangepakt,
welke offers daarvoor zijn ge
bracht en hoeveel zorgen dat
gekost heeft. Meer dan welke
grote omhaal van woorden ge
tuigt dit nuchter maar hoge
getal van Venrays wederop
standing.
Wil dit zeggen, dat men nu rus
tig met de handen in de schoot moet
blijven zitten. Integendeel... het ge
tal van 200 woningzoekenden is een
voortdurende aansporing om door
te zetten, verder te werken...
Gezien de prestaties van het ver
leden is Venray heel wat mans en
de nieuwe plannen voor Zuid, waar
binnenkort 60 nieuwe woningen
wederom gaan verrijzen, zijn de
garantie, dat ook in de naaste toe
komst met datzelfde élan aan de
oplossing van Venrays woningnood
zal gewerkt worden.
Toen in het voorjaar van 1945
tussen puin en rommel de balans
werd opgemaakt van wat de be
vrijding Venray had gekost, bleken
bommen en granaten 179 panden
totaal verwoest te hebben, bleek er
aan 853 panden voor meer dan 6
miljoen gulden zware schade te zijn
toegebracht en aan 983 panden voor
bijna 2 millioen lichte schade.
Links en rechts was het of men
uit de kom met een enorm hak
mes stukken gesneden en gehakt
had in het vertrouwde stratenbeeld.
Straten, wegen, pleinen, gaslei
dingen, electricUeitskabels en de
rioleringen waren op meerdere
plaatsen totaal vernield, kortom de
kom vooral, was een enorme ruïne.
Wie de foto's ziet van die dagen,
begrijpt niet hoe in korte spanne
tijds een dergelijke ontwrichting
mogelijk was. Begrijpt niet hoe
wederopbouw nog kan bestaan.
Over de wederopbouw der huizen,
winkels, bedrijfspanden, kloosters
en inrichtingen vindt U elders de
nodige gegeven?. In dit artikel wil
len we ons beperken tot de her
bouw van straten en pleinen en de
uitbreiding van nieuwe wijken.
Het oude Venray
gaf èn in zijn kom èn in zijn
kerkdorpen het vertrouwde beeld
van zoveel Limburgse dorpen. Als
we ons nu even tot de kom beper
ken, dan zien we dat rond de Grote
Kerk enkele straten alle vol ge
bouwd waren, dat kloosters en in
richtingen als een soort tolhuizen,
de invalswegen bewaakten, maar
dat in de ring, die zij om de kom
legden nog menig stuk grond braak
lag.
Voor de oorlog had men in Oost
een soort uitbreiding geprojecteerd,
zelfs iets gebouwd in de Mgr. No-
lenstraat en Ch. Ruysstraat, er
was een Oostsingel, maar voor het
overige begon eerst in de Draal
weer huizenbouw.
Deze radicale opruiming in de
kom, hoe tragisch en ruïeneus op
zich ook, gaf ongekende mogelijk
heden om wat vroeger in de weg
stond, niet fraai was, verkeerstech
nisch een onding was op te ruimen
en daarvoor in de plaats een nieuwe
kom te vormen, die zowel aesthetisch
als verkeerstechnisch een nieuw en
schoner hart van de gemeente zou
worden.
En terwijl het puin geruimd werd,
straten, wegen en pleinen proviso
risch werden hersteld, noodwonin
gen verrezen en aan huizenbouw
het eerste herstel werd „gepleegd",
werd in ontelbare schetsen en teke
ningen dat nieuwe hart van Venray
gevormd. Ir. Magry, later daarbij
geassisteerd door Lerou, kregen de
zware maar vererende opdracht het
nieuwe Venray te ontwerpen.
Herbouwplan Venray
Zo ontstond dan het herbouwplan
Venray, dat een Julianasingel schiep
de Langeweg doortrok tot Over-
loonseweg en Langstraat, de Grote
straat herschiep tot een behoorlijke
winkelstraat, de oude krotterige
Draal omvormde tot rechte Post-
straat, het oude hoekige straten-
beeld omtoverde tot een soepel
lopende lijn en de Petrus Banden
in de Hofstraat openlegde. Om dat
alles mogelijk te maken, moesten
panden verdwijnen, moesten zaken
verschuiven, moest herstel geremd
en wederopbouw anders gepland
worden.
Dat kostte veel moeite, veel zorg.
Want de toch al gedupeerden wens
ten aan de slag te gaan, wilden
hun oude plaats behouden, konden
soms maar moeilijk begrip op
brengen voor het standpunt van
het gemeentebestuur, en het heeft
veel overleg, geschrijf en onder
har delen gekost, voordat alles zo
stoi.d, als de indertijd gemaakte
tekeningen lieten zien.
Uitbreidingsplannen
Intussen klopten honderden en
honderden aan om woonruimten.
Practisch had sinds de oorlog de
bouwnijverheid stil gelegen en de
achterstand zou normaal al groot
geweest zijn. Maar nu kwamen
daarbij de honderden wier huis en
haard verdwenen was, kapotgesla
gen of vernield. Ook voor hen
moest nieuwe ruimte, nieuwe woon
gelegenheid geschapen worden.
Zowel in kom en kerkdorpen was
de woningnood groot. Maar men
kon het vooroorlogse vrije bouwen
niet meer toestaan. Electriciteit,
gas en later de waterleiding, de
aanleg van wegen, plantsoenen, de
noodzaak van zo rationeel, zo effi
cient mogelijk te bouwen riepen
nieuwe voorschriften op.
De uitbreidingsplannen ontston
den. Eerst de plannen voor de
nieuwe Kempweg, de Pastoor Rut-
tenstraat, waar de eerste nieuw
bouw zijn begrenzing vond in de
thans volgebouwde Langeweg. Dan
volgt het Desselke, waar de onge
wone prefabs een eigen voorziening
eisten.
Na deze „inleiding" komt dan
plan Oost, waarin de eertijds be
trekkelijk kale vlakte tussen Wil-
helminastraat en Oude Oostrumse
weg verandert in nieuwe woon
wijken, met brede straten, goede
trottoirs en gelukkig veel groen.
Nog breidt Venray zich uit en
nog steeds is er vraag naar woon
ruimte. Dan komt het plan Hen
seniusschool, onderdeel van plan-
West, waarin men langzaam maar
zeker de ringweg gaat verleggen
van Langeweg naar Hoebertweg.
Het eerste deel van plan-West
wordt verwezenlijkt. Weer nieuwe
straten, nieuwe woonwijken, waar
in men ondanks alle mogelijke In-
houdsbeperkingen toch een geva
rieerd beeld schept door verschil
lende soorten en groeperingen van
woningen. Dit alles maakt ook
andere voorzieningen nodig, als
verlichting, als een stamriool, dat
als een cirkel de kom gaat omvat
ten en op zijn beurt weer gemalen
eist en een verbeterd vloeiveld.
Voor de opkomende industrie
moet plaats gereserveerd worden,
met stroom, gas, waterleiding, met
goede verbindingswegen en woon
ruimte. De oude woningbouw aan
de Maasheseweg krijgt een nieuwe
rand. De parochiesplitsing komt,
eist nieuwe scholen, nieuwe voor
zieningen.
Plan Zuid wordt geboren. De
kom breekt langzaam uit de straten,
die vroeger zijn begrenzing vorm
den. En terwijl de eerste arbeiders
aantreden om in dit plan-Zuid de
rioleringsbuizen te leggen, de voor
tekenen van het nieuwe dat komen
gaat, buigt men zich op de teken
tafels over plan West, dat vanaf
de Henseniusschool nieuwe ruimte
geven zal tot aan de Beekweg toe.
Ruimte voor woningen, bedrijfs
panden en zelfs bungalows, ruimte
voor een nieuwe parochie.
Wat is intussen nog meer in de
kom veranderd Nieuwe trottoirs,
nieuwe straten, nieuwe pleinen,
nieuwe verlichting hebben van het
oude vertrouwde dorpje een stadje
gemaakt, dat mede door de prach
tige wederopbouw van de midden
stand het middelpunt is gaan
worden van dit deel van Limburg
en het aangrenzende Brabant.
Goede en brede wegen en straten,
groenstroken en plantsoenen heb
ben van het oude vertrouwdeniets
overgelaten, maar iets nieuws, iets
opens, iets fleurigs gemaakt.
Het is niet aan schrijver dezes
de wederopbouw en nieuwbouw te
beschrijven, maar men mag
goddank constateren, dat juist
door de verschiliende herbouw- en
uitbreidingsplannen de kom een
gelukkige gedaanteverwisseling
heeft ondergaan, die een goede
expansie mogelijk maakt en die in
verrassend korte tijd de betrekke
lijke omslotenheid van het vroegere
heeft opengelegd tot vreugde van
allen die er leven en werken.
KERKDORPEN
Wat men vooral in de kom zo
duidelijk kan merken, heeft zich
ook voltrokken op de kerkdorpen.
Ook daar was behoefte aan wonin
gen, ook daar had de oorlog ver
woestingen aangericht.
In Oostrum krijgt men behalve
nieuwe wegen, nieuwe verlichting,
een soort plein-vorming rond de
kerk, die in zijn oude glorie ver
rijst. De Trapstraat wordt een echte
straat en de terreinen achter de
boerenbond worden gereserveerd,
om nu de weg zelf volgebouwd is,
nieuwe woonruimte te scheppen.
Kom-vorming wordt nu mogelijk
in dit zich snel uitbreidende dorp,
wiens uitbreiding de daar geves-