Maria ten Hemelopneming,
de kroedwis en de oogst.
ALBERT HEIJN
WEEKBLAD VOOR VENRAY EN OMSTREKEN
Verplichte inenting tegen
pokken
FE FAX
Welk artikel
U ook neemt...
ALBERT HEIJN
verkoopt
alleen
het beste
Uit„Peel en Maas"
Het geheim der
gevleugelde kampioenen
Zaterdag 21 Augustus 1954 No. 34
VIJF EN ZEVENTIGSTE JAARGANG
jr ONDERVINDT 1
w
PEEL EN MAAS
f CONFECTIE VAI
Zo goed als op Palm-Zondag het
rogpalmen als een uiting van
openbaar christelijk leven en schone
volkstraditie in ere wordt gehou
den, kent het Brabantse land van
Cuyk en even ten Oosten van de
Brabants-Limburgse grens, van
Mook-Middelaar tot voorbij Sittard
het plukken en wijden van de
kroedwis.
Het rogpalmen en de kroedwis
zijn twee volksreligieuze manifes
taties, waardoor de boer zijn ver
trouwen uitdrukt in de samen
bindende en onheilafwerende kracht
van de symbolische Meitak in zijn
gewijde varianten van Palmpaas
en oogstmei.
Beveiligt het gewijde Palmtakje
bij onweer het huis tegen bliksem
inslag en brand, de macht van de
gewijde kroedwis gaat nog verder,
want over de tuinheg geworpen,
beschermt ze hier en daar op het
Limburgse land tegen rupsen-
plagen.
Ook ziet men de kroedwis in
stallen en schuren opgehangen als
een zeker afweermiddel tegen de
boze invloeden van de kwade hand.
7, 9, 77 en 99 kruiden
De kroedwis, of zoals ze in Mid
den-Limburg heet, de kroedwês, is
een kruidenbundel die op Donder
dag voor Maria-ten-hemel-opneming
moet worden geplukt.
Overal in de Maasgouw, van
Mook tot Sittard, zien we dan
kinderen groepsgewijs trekken langs
de bloemrijke bermen om er de
verschillende planten bijeen te
garen, die de magische kracht van
de kroedwis versterken.
Juist de Donderdag wordt daar
voor uitverkoren en sommigen
menen daarin een klanknabootsende
aanwijzing te vinden ten opzichte
van zijn afweerkracht tegen donder
en bliksem.
Een oud voorschrift luidde dan
ook: Pluk des Donderdags vóór
Maria Hemelvaart bij klimmender
zonne."
Klanknabootsing heeft waar
schijnlijk ook in het Duitse Franken
land de donderdistel favoriet ge
maakt bij de kruidenzoekers en in
de omgeving van Würzburg worden
drie maal drie donderdistels, d.w.z.
drie stengels met ieder drie bloe
men in de „Marienkrauterwürze"
samengebundeld. Wanneer men
deze met een gewijde kaars ver
brandt „dann passiert nichts".
Vooral in Beieren houdt men nog
sterk vast aan het samenstellen
van drie maal orie of negenderlei
kruiden. Men kent er Mariabundels,
die 77, ja zelfs 99 kruiden moeten
bevatten.
Hier treden oer-oude invloeden
op uit de plantlore, die in de boeren-
veeartsenijkunde hun neerslag heb
ben gevonden. Zo constateerde ik
bijvoorbeeld in Mook-Middellaar,
hoe de kroedwis was samengebon
den met een heel lang touw, dat
bij het kalven van „opgeblazen"
koeien werd gebruikt.
In een model-kroedwis behoren
o.a. te Asselt aan de Maas drie
aren tarwe, drie aren rogge, drie
aren haver en drie speltaren aan
wezig te zijn. Ook steekt men daar
een vruchtdragend pruimetakje,
een appeltakje en een takje met
enkele noten erin. Verder is de
bundel samengesteld uit het boeren-
wormkruid, ook rijnvaar of „knuup-
kes" geheten.
Bij onweer wordt een gedeelte
van de kroedwis verbrand en
daaraan dankt deze de naam van
hommelkroed, daar het als afweer
dient tegen het „hommeien" van
de donder. Evenals men de Palm
takjes op Palm-Zondag aan de
hoeken der zaaiakkers plant, doet
men goed ook de kroedwis op de
landerijen te brengen of wel ze in
stallen en schuren op te hangen
als een zeker machtig middel tegen
de boze invloeden van de kwade
hand.
De kroedwis bleef het volks
religieuze cultuurbezit van Rijnland
en Limburg met als Westelijke
beperking de provinciale grens
tussen Limburg en Brabant. Doch
onmiddellijk bij Stevensweert
springt die verder naar het Westen
en betrekt heel Belgisch Limburg
met centra rond Hasselt en Ton-
gelre in het ltroedwisareaal.
Hierdoor komt duidelijk uit, dat
het Duitse Rijnland, Nederlands en
Belgisch Limburg in culturele zin
zeer sterk zijn verbonden, terwijl
het totale gemis van de kroedwis
in Peelland en de Kempen ook
hierin duidt op een sterke afschei
ding. In het land van Cuyck kun
nen we dan ook waarschijnlijk van
een Limburgse infiltratie spreken,
want in het nabije Mook-Middellaar
duidt de versiering van de vlagge-
stokken met bundels korenaren op
een rudimentaire kroedwis ter ere
van Maria op de dag, dat ook daar
de processie trekt.
De kroedwis in de
Mariaverering
In dit Maria-jaar mogen we de
aandacht er wel eens in het bij
zonder op vestigen, dat Onze Lieve
Vrouw in vele landen ook patrones
van de oogst is, zodat in Vlaan
deren de 15de Augustus wel ge
noemd wordt „Onze Lieve Vrouwe
Half-Oogst".
De versmelting van de oogst-
cultus met de Mariaverering komt
nu ook bijzonder karakteristiek tot
uitdrukking in de verbeelding van
Maria, dragende het zogenaamde
arenkleed. Er bestaan verschillende
Mariabeelden, die in de rechterhand
een bundel korenaren dragen en
de Franse benaming „Notre Dame
des trois epis (spicae) wijst op
gedachtenassociaties, welke zijn
verbeeld in meer dan één Gallisch
Moeder-Godsbeeld.
Het prachtige Madonnabeeld van
Reichenahr in Beieren, daterend
uit het midden der 15de eeuw, dat
ge thans in het Nationale Museum
te München kunt bewonderen, stelt
een slanke biddende gestalte voor,
gekleed in een blauw gewaad,
waarin gouden korenaren zijn
geweven.
Zo wordt Maria overal in nauwe
betrekking gebracht tot de oogst
en in heel Midden en Nrd-Limburg
wordt haar feestdag in de volks-
sprake genoemd Maria-Kroedwien,
d.w.z. de dag van de kruidenwijding.
Het rogpalmen en het kruiden
wijden staan in feite aan het begin
en het einde van de tijd, waarin de
veldvruchten onder Godes zegen
moeten wassen en rijpen.
In "christelijke zin gaat het ge
bruik van de kroedwis terug tot
de legende van Maria-ten-hemel-
opneming, waarvan het eerst wordt
gesproken in de zesde eeuw bij
Gregorius Turonesus, die ons daar
van verhaalt: „Toen Maria haar
levensloop voleindigd had en zij
van de wereld werd weggeroepen,
vergaderden alle apostelen uit alle
wereldstreken zich in haar huis en
wachtten bij haar.
En zie, daar kwam de Heer Jezus
met Zijn engelen, nam Hare ziel op
en gaf Haar aan de aartsengel
Michaël.
De volgende morgen brachten de
apostelen het lichaam in een graf
en bewaakten het zelve in afwach
ting van de komst des Heren.
En zie, de Heer stond plotseling
bij hen, nam het heilige lichaam in
een wolk en liet het in het paradijs
brengen. Daar werd de^ziel weer
met het lichaam verenigd en Zij
geniet nu met de andere uitver
korenen de eeuwige zaligheid.
De apostelen zagen nu, hoe het
graf gevuld werd met een weelde
van geurige wilde bloemen en
kruiden, welk wonder vele schilders
uit de periode der primitieven en
der Renaissance bezield heeft tot
het scheppen van kunstwerken.
Maria's Hemelvaart, de voorstel
ling van Haar overgang met ziel
en lichaam in de hemel, trad eerst
sedert de 13de eeuw op de voor
grond. In het stadium vóór de
opneming is er slechts sprake van
de ontslapen Maria (dormitio), een
verzachtende uitdrukking voor de
dood van Maria, zoals ook gefor
muleerd is in de Latijnse benaming
van het feest als „festum dormitio-
nis et assumptionis Mariae".
De dertig dagen na
Maria Hemelvaart
De Zuid-Duitse benaming van
„Frauendreisziger" voor de periode
van ongeveer dertig dagen tussen
Maria-ten-hemel-opneming (15 Au
gustus) en Maria-geboorte (8 Sep
tember) herinnert eraan, hoe in
die periode de Mariakruiden een
bijzondere geneeskracht bezaten
terwijl de Vlaamse benaming
„Maria-half-oogst" wijst op de
nauwe betrekking tussen Maria-
Hemelvaart, Maria-kroedwien en
de oogst.
Ten opzichte van de kroedwis,
die op Maria-Hemelvaartdag in vele
kerken van onze streek nog wordt
gezegend, geldt anno 1954 nog wat
de priester-dichter Guido Gezelle
eens zo treffend in zijn mooie boek
„Rond de Heerd" schreef: „Komt
er een dondervlage, men brandt er
een stuk of twee in den schouwe
en men verzoekt onder gebeden
den zegen, die over die blommere
gesproken is om beveiligd te zijn
van donder en bliksem. Zo Elias
op den vierigen wagen ten hemel
klom, zo werd Maria-ten-Hemel-
opneming tegen het hemelse ge
weld, zo men zegt vereerd en aan
geroepen. Onze vaders wisten
hunnen Hemel, wij weten... onze
wereld".
Burgemeester en Wethouders van
Venray brengen ter openbare ken
nis, dat op Donderdag 26 Augustus
a.s. des namiddags 2 uur in het
Consultatiebureau Merseloseweg la,
alhier, gelegenheid zal worden ge
geven tot kosteloze inenting tegen
de pokken voor de kinderen, wo
nende in de kom der gemeente.
Bovendien zal voor dit doel nog
zitting worden gehouden op Don
derdag 26 Augustus a.s.:
3 uur n.m. te Merselo in het Pa
tronaatsgebouw
3.20 n.m. te Heide in zaal Rongen;
3.40 u. n.m. te Ysselsteyn in zaal
Bos-Janssen;
4 u. n.m. te Veulen in de school.
Men wordt verzocht precies op
tijd aanwezig te zijn.
Trouwboekje, waarin de teenten
personen staan aangetekend, moet
worden meegebracht.
Om het verloop der inenting te
laten onderzoeken en daarna te
ontvangen het bewijs, dat de inen
ting met goed gevolg heeft plaats
gehad, moeten de kinderen, die op
19 Augustus geënt zijn, terugkomen
op 2 September a.s. en die op 26
Augustus geënt zijn, terugkomen
op 9 September a.s. op dezelfde
plaats en hetzelfde uur als boven
aangegeven.
Volgens de Inentingswet moeten
de kinderen, voordat zij de leeftijd
van een jaar bereikt hebben, worden
geënt.
De kinderen moeten op de dag
der enting 3 maanden oud zijn en
gezond.
Venray, 11 Augustus 1954.
...en nog voordeliger
dan waar ook.
Dat is dan ook de reden,
f waarom Albert Heijn al
Froeer dan 65 jaar het ver
trouwen geniet van die huis-
vrouwen, die weten wat zuinig
huishouden betekent.
Albert Heijn stelt zich tot eer het aller
beste te leveren voor de laagste prijzen.
Neemt U maar eens de proef.
Huishoudzeep
2 dubbele stukken 29
Toiletzeep
5 stukken ^49
18 Augustus 1900
12 Augustus wercf Theodor
Pouwels, Langstraat, plechtig inge
huldigd als koning van „Het Zand-
akker".
Het derde eeuwfeest van de
geboorte van Hensenius geboren
21 Januari 1G00 werd nu pas
opgemerkt
- 16 Augustus trok men vanuit
de parochiekerk op naar Veltum,
waar een plechtige heilige Mis werd
opgedragen ter ere van Sint Rochus,
patroon tegen besmettelijke ziekte.
Pater van Berlo preekte.
- In het winkelmagazijn van
Karei van Aarssen stonden de
prijzen tentoon gesteld, van de
Nationale Verloting door hem
ondernomen. O.a. was er een prach
tig eikenhouten salon-ameublement,
ter waarde van f500.vervaar
digd door de meubelmaker Hubert
Custers.
Frater Petrus van Aarssen
ontving te Bergerhout de kleine
wijdingen.
Op 15 Augustus was het in
Oostrum groot feest in de kapel.
Vele pelgrims kwamen o.a. van de
processie van Oirlo. Pater Celestinus
verkondigde de lof van Maria.
19 Augustus 1899
De heer H. J. H. Sala trok zijn
sollicitatie voor het ambt van vee
arts te Venray in.
Pastoor I-lillen preekte over
Sint Rochus te Veltum.
20 Augustus 1898
15 Augustus werd Gulielmus
(Joseph) Potten O. P. te Utrecht
priester gewijd.
De bouwvakbond vergaderde
14 Augustus. Pastoor W. Hillen,
geestelijk adviseur, hield een opge
wekte rede over het verenigings
leven.
Voor het examen Frans L.O.
slaagden 17 Augustus de dames C.
Ellerbeck en H. A. M. W. Borel
van het pensionaat „Jerusalem".
De heer Hubert Janssen werd
met Mej. Cato Mooren aangezocht
de Provincie Limburg bij de kro
ningsfeesten in Limburgse dracht
en met een Limburgs tilbury-span,
de provincie in de optocht in Den
Haag te vertegenwoordigen.
Pater Rochus preekte ter ere
van Sint Rohus op 16 Augustus in
Veltum. Er heerste een buiten
gewone hitte.
20 Augustus 1904
14 en 15 Augustus werd nog
druk nakermis gehouden.
Pater Bentivolius Haenraets
hield op 15 Augustus de feest
predikaties te Oostrum.
Van de hevige wind hadden
de fruitbomen veel te lijden en
ging veel fruit verloren.
Op 17 Augustus werd aanbe
steed het herstellen aan het pries
terkoor van de kapel te Leunen.
De inschrijvers waren:
Theodor Pouwels f 2975
Piet Spee f 2975
Louis Wijnhoven f 2739
Gerard Poels f 2697
Gerard Ambrosius f 2398
Het werk werd gegund aan G.
Ambrosius.
Leverpastei
groot blik
49
Boerenmetworst.
100 gram
41
Pilchards, de echte
NU per blik
89
Grote Spritsen
per bus
55
Ananas Blokjes
200 gram
29
Vruchtenkoekjes
100 gram
25
Limonadesiroop pe.
lies 125-98
.69
Hazelnootrepen, met
hele noten
zware reep
25
Een van de goede
dingen in het leven
Zwemlcrarcs
J. Koclsma zegt
Op zo'n warme
vacantiedag Is
het soms wer-
kelyk teveel.
H c
n d e r cl e
kinderen vullen
de badinrichting. Je moet
voor en achter tegelijk,
allebei je ogen wjjd open
hebben Wat ben Ik dan
blij als ik er zo tussen
door een kopje koffie kan
drinken. Maar dan Boffle.
koffie- die verkwikt.
Hoe vindt de postduif zijn weg?
Er zijn van allerlei liefhebberijen. De een houdt konijnen,
de ander besteedt zijn vrije uren aan kippen en zeer velen
voelen zich aangetrokken tot de duiven, die tot de sier
lijkste en voor de mens meest dankbare vogels behoren
We kunnen ons in gedachten
verplaatsen tot in de oudste tijden
en dan vinden we nog de duif
terug als huisvriend van de mens.
Hij is een symbool van de vrede
maar in de oorlog bewijst hij de
trouwste diensten, niet het minst
bij het spionnage-werk. In de
vroegere oorlogen in het midden
oosten en tot in China vinden we
voorbeelden van spionnen en legers,
die duiven meenamen op hun ge
vaarlijk werk in vijandelijke landen
en op verre veldtochten. Noach
koos ook een duif om vanuit zijn
ark de omgeving te verkennen.
Het is merkwaardig, maar zelfs
in onze dagen heeft de postduif
zijn belangrijke positie als koerier
behouden. De meest vernuftige
technische vindingen als radio en
draadloze telegrafie hebben de duif
niet van zijn posttroon kunnen
stoten. Radio- en telegrafieberich-
ten kunnen door de vijand worden
afgeluisterd, maar de duif vervult
zijn plicht onopvallend. Zonder
aarzeling bestelt hij het hem toe
vertrouwde geheime bericht bij zijn
opdrachtgeveis.
Ook in de tweede wereldoorlog
bestond er tussen Engeland en
Nederland een postduifdienst, die
menig goede dienst heeft bewezen.
De Duitsers wisten dat en hebben
derhalve onze duivenstand practisch
uitgeroeid.
Hoe vinden zijn de weg
Men is er nog niet in geslaagd
aan te tonen, welke eigenschap het
beestje in staat stelt zijn hok terug
te vinden. Er zijn tal van theorieën
over opgesteld. De meest aanneme
lijke is die, welke aanneemt, dat
de vogel zich oriënteert op de
magnetische krachtlijnen, die zich
in de lucht bevinden en daar een
compleet wegennet vormen.
Een Amerikaans geleerde heeft
dit trachten te bewijzen. Hij be
vestigde kleine magneten aan de
vleugels van proefduiven en zette
ze toen in bij een wedvlucht. Al
deze vogels gingen verloren. Een
aantal duiven, dat alleen kleine
stukjes metaal zonder magnetische
kracht aan de vleugels kreeg, kwam
wel terug.
Magnetische en radiogolven
Hiermee was dus bewezen, dat
een duif, die niet zijn gezichtsver
mogen kan gebruiken, toch zijn
basis kan terugvinden. Maar men
heeft eveneens vastgesteld, dat de
vogel evenzeer zijn ogen gebruikt.
Op bekend terrein vinden de bees
ten veel vlugger de weg naar huis
dan in de vreemde.
Het zijn dus niet alleen magne
tische golven, waarvan de duif
gebruik maakt. Welk soort golven
dit precies zijn, heeft men nog
niet kunnen vinden. Radiogolven
beïnvloeden eveneens het oriëntatie
vermogen van de duiven. Dit heeft
men vastgesteld door een aantal
duiven los te laten in de directe
omgeving van een radiozender.
Wanneer de zender werkte, duurde
het voor een korte afstand bijna
tweemaal zo lang voordat de duiven
weer thuis waren. Het onweer, dat
grote storingen veroorzaakt in de
radiogolven, brengt ook dikwijls de
duiven uit de koers.
De organisatie van wedvluchten
heeft de duivensport in Nederland
groot gemaakt. Men ging aandacht
besteden aan de teelt, waardoor
speciale families van snelle vliegers
werden gefokt. De eitjes van be
roemde vliegers zijn veel waard.
Er wordt niet zelden een bedrag
van f 50.voor neergeteld. De
kampioenen zelf hebben alleen
waarde voor hun eigenaar. In een
vreemd hok zouden ze nooit wen
nen en zelfs wanneer ze lange tijd
worden vastgehouden, vliegen ze
toch weer naar hun oorspronkelijke
basis terug.
90 km per uur
Evenals de mens moet een duif
voor uitzonderlijke prestaties wor
den getraind. Eerst wordt hij inge
zet op korte afstanden, die lang
zamerhand worden vergroot. Ook
went het beestje aan een bepaalde
vliegrichting. Een postduif, die
gewend is van zuid naar noord te
vliegen, heeft met dezelfde afstand
in omgekeerde richting veel meer
moeite. Bij zijn vlucht naar huis
bereikt een goede wedstrijdduif
snelheden tot 90 km. per uur. Het
diertje legt zonder veel moeite een
afstand af van S50 km. per dag.
De voorbereiding van een wed
vlucht kost heel wat tijd. Denken
we alleen maar eens aan het
samenstellen van de speciale duiven-
expres, die de vogels naar de
startplaats brengt. Zo'n duiventrein
vervoert niet zelden 40.000 of meer
deelnemers aan de wedvluchten.
In speciale manden worden de met
zorg uitgekozen vogels naar een
verzamelcentrum gezonden. Hier
hebben de spoorwegen een gereser
veerde goederentrein gereed staan.
In elke wagen bevinden zich een
vijftig manden met koerende vogels,
Onderweg moeten ze van eten
en drinken worden voorzien. Daar
toe wordt een voorraad maïs en
een grote ton water in elke wagon
gebracht. Speciale convoy eurs
worden met de verzorging belast.
Gedurende de reis hebben deze
mensen de handen vol. Eenmaal
per dag krijgen de snelle vliegers
een goede maaltijd, maar het drin
ken vergt veel meer tijd, want
driemaal daags moeten alle drink
bakken worden gevuld.
De spoorwegen hebben van tevo
ren een reisplan opgesteld, zodat
het beweeglijke duivenvolkje niet
telang onderweg is. Op de plaats
van bestemming worden op een
commando alle loodjes van de
manden doorgesneden en binnen
een halve minuut staan de reis
manden verlaten op het station,
waarboven duizenden vernuftige
vogels rondcirkelen om de richting
naar huis te bepalen.
Ook fraude
De tijd waarbinnen een duif de
vlucht heeft afgelegd, wordt ge
registreerd in een klok, die de
eigenaar in de nabijheid van zijn
duivenhok heeft staan. Is de duif
teruggekeerd, dan wordt het ring-
nummer van zijn poot gehaald en
in de klok gedeponeerd, waarna
de aankomst aan de wedstrijdjury
wordt gerapporteerd.
Vanzelfsprekend worden ook bij
deze wedvluchten wel eens pogin
gen tot fraude gedaan. De oneer
lijke duivenhouder moet er dan in
slagen het ringnummer van zijn
duif in handen te krijgen, zodat
zijn duif zonder nummer afreist.
Hij doet dit nummer om de poot
van een andere duif, die zich niet
bewust is van het kwaad, dat hij
gaat bedrijven. Deze duif wordt in
de buurt bij vrienden of kennissen
gebracht en losgelaten op een
voorafbepaald moment. Lang voor
dat de lange afstandvliegers terug
zijn, wordt een ander beest tot
overwinnaar uitgeroepen.
Deze valse praktijken komen aan
het licht, wanneer de winnaar zijn
duif als overwinnaar aanmeldt en
later blijkt, dat de duiven.... nooit
zijn gelost, bv. door slecht weer.
Het loon voor deze praktijken is
gevangenisstraf, want met de wed
vluchten worden soms duizenden
verdiend. Nieuwe auto's, geld
prijzen, gouden en zilveren voor
werpen hebben goede fokkers wel
eens een vermogen bezorgd, omdat
ook de eieren uit hun til steeds
een goede prijs opbrengen. Maar
van broodwinning is over 't alge
meen bij de duivenfokkerij nog
weinig sprake.
De duiven zijn voor de eigenaar
een middel om het contract met
de natuur te bewaren en de liefde
voor de dieren te versterken.
Tezamen met de gekweekte inter
nationale contacten vormt deze
liefhebberij een waardevolle bij
drage tot versterking van een goede
verstandhouding der volken. In dit
opzicht vervult de duif zijn vredes
missie ten volle.
