TWEEDE BLAD VAN PEEL EN MAAS „ZAT VAN DIE"! dommanieprentjes Firma v.d. Munckhof Een gemeentelijk huishonden van honderd jaren geleden ALBERT H E IJ N bedrukt met passende tekst Duiven- F. W. HENDRIKS Een mooie herinnering aan 'n blij Feest Zie onze werkelijk mooie sortering! Let op nw sckrikdraadbewijs beperkt NIEUWE KERKEN Capucijners.500 gram 33 Mager Spek 200 gram 59 Formosa i°o9r.m 19 O^C^I S chocoladeblok per Stuk 20 Vermicelli Macaroni Havermout Ontbijtkoek Pindakaas Pruimen Abrikozen Appeltjes. BOFFIE KOFFIE Uit „Peel en Maas" Reclame? dan Peel en Maas! ZATERDAG 11 APRIL 1953 No.!15 VIER EN ZEVENTIGSTE JAARGANG door Herman H. J. Maas De gerechtelelyke behandeling van de zaak Tienus Basten van Heihoek was wel eens saai, soms ook lach wekkend en meestal de ergernis op wekkend van serieuze betere mensen, die maar al te goed moesten inzien, welk een hoop van ellende verborgen lag onder deze berechting. Een hoop van ellende,veroorzaakt door immorele onmaatschappelijke en onchristelijke toestanden onder verwaarloosde platte landbewoners. Tienus Basten had ten aanhore van getuigen bekend, de brandstichter in de Peel en de pleger van een reeks van baldadigheden ten nadele van de familie Faassen te zijn. Tienus Basten was geen rechtbank man. By stond te stotteren en te hakkelen en zei ja en neen in één adem, maar legde zyn ondervragers geen haarbreed in de weg voor de constructie van een juridisch bewijs van zyn schuld. Hy antwoordde, wat op dat moment in hem opwelde. Soms schokte daarbij een korte lach in hem op, alsof hy plotseling aan iets dacht, aan een goede grap op een Zondagavond of aan vrouw l)e Gans". Het publiek stond achter het hek te grinniken„die vent doet net, alsof hij stapelgek is!" Zijn ondervragers zuchtte„daar is geen touw aan vast te knopen Het was toen nog niet de tijd, dat ook de psychiatrie zou gaan mee spreken in rechtszaken. Maar voor Officier van justitie en Rechters was het volkomen duidelijk, wie de werkelijk schuldigen waren. Alleen, zy konden die werkelijk schuldigen niet bereiken. Boer Yul lings had een goede advocaat genomen, die overeenkomstig zyn recht en zijn plicht den aanklager de kansen uit de hand sloeg, de schuld van boer Vullings en Nol Berens wettelijk en overtuigend te bewijzen. In levendige taferelen, alsof hijzelf alles had bijge woond en mee beleefd, schilderde hy alle gebeuren in Heihoek, waarin Tienus Basten een belachelijke rol had gespeeld, als het verrotten van zijn aardappelen, zyn weddenschap over de eieren, zijn spoorreisje en zyn janoom, zyn „zat van die" en zyn vry'e metselers. Welke waarde kon aan de verklaringen van zo'n blijkbaar getikte toegekend worden, als hy achteraf in zyn hallucinaties na zijn manieën van brandstichting en baldadigheden gebotvierd te heb ben, een paar kennissen, die een loopje met hem genomen hadden wegens zyn krankzinnige zucht naar „zat van die" zonder te werken, ging beschuldigen van opstokerQ Zoals een onnozel kind, dat bang is voor slaag, de schuld van de kapotte ruit klakkeloos op een ander gooit. De fautasterijen van zulke halfgaren zijn onberekenbaar en onbe grensd. De beklaagde had in zyn jeugdjaren door de Peel gedwaald, tussen de turfhopen, en als hy in de duisternis over die grauwe vlakte de weg naar huis zocht, men kon zich dat lévendig voorstellen, was hij meermalen gefascineerd door de hoog oplaaiende vlammen van brandende hopen turf. Zó sterk gefascineerd, dat hy op latere leeftijd, toen hy de Peel miste, dat beeld in zyn waak dromen zag oprijzen en aan de onweerstaanbare drang naar vlammen moest gehoor zamen en maar zelf in het duister van het avonduur de brand in de turfhopen stak, het liefste in de hoogste, die het hevigste vuur be loofden, en die nu toevallig aan boer Faassen behoren moesten, door de beschikking van het blinde lotEn omdat boer VulliDgs en Nol Berens hem hadden geplaagd en voor de gek gehouden met allerlei dollemans verhaaltjes om aan „zat van die" te komen, daarom hadden dan tenslotte die twee hem opgestookt. Welke volwassen mens met een toerekeniDgs vatbaar verstand laat zich tot zulke misdaden opstoken Het was te bespottelijk, om er zelfs maar één seconde geloof aan te hechtenDie beklaagde zou in staat geweest zyn, den chef van het station de schuld te geveD, dat de trein niet stoppen wilde, toen er net zo'ne mens als Janome langs de spoorlijn liep, omdat die chef een grapje met hem uitgehaald had over „een dubbeltje minder voor een ander"... Nu en dan moest de president hameren, omdat een schaterlach uit het publiek zich losbrak. Het einde was, dat Tienus Basten drie maanden kreeg. Zo luidde de uitspraak, de Officier had vier maan den geëist. Maar wel had hy in scherpe bewoordingen zyn spijt uitgedrukt, dat de ware schuldigen daarby wees zyn uitgestrekte arm naar het tweetal Vullings—Berens aan de greep van de Strafwet ontsnapten. „Ja", zei Nardus Boeks, die zich de tragische comedie van de procedure niet had kunnen laten ontgaan, „Vrouwe Justitia wordt geblinddoekt voorgesteld. Men zegt, omdat zy oordeelt zonder aanzien des persoons. Nu haDgt alles daarvan af, hoe dat begrepen moet of kan worden. Mis schien ook wel eens zo, dat zy blindelings toegrijpt? Het is in ieder geval ongelukkig, dat zy meermalen alleen naar de dader tast, in plaats van naar de ware schuldige, die het feit van misdrijf of misdaad heeft veroorzaakt, niet zelden door een reeks van gebeurtenissen over jaren, in ieder geval over langere tyd. De procedure tegen Christus zoals die door Pilatus werd gevoerd, kan men in bepaalde onderdelen bewon deren als knap juridisch werk. Maar zyn vonnis leek nergens op. Zyn vonnis was een laffe nood vlucht in de ongerechtigheid, omdat hij liever aan aardse machthebbers behaagde dan aan de eeuwige Waarheid- Zo gaat het maar al te dikwijls averechts verkeerd vonnis na een van zuiver inzicht getuigende proce dure..." Maar met die beschouwing van Nardus Boeks werd Tienus Basten niets gebaat. Evenmin als zijn drie maanden gevangenis hem in enig opzicht konden schaden. Lichamelijk deed zyn verblijf daar hem geen nadeel. Integendeel, toen hy uit de gevangenis ontslagen werd, zag hij er gezonder uit dan ooit voorheen. En het had zyn geest of zyn gemoed niet kunnen raken. In dat opzicht kwam hy er uit, zoals hy er binnen gestapt waseen halfgare lobbes Boer Faassen verheugde zich niet over dat verloop. Hy had gerechtelijke vervolging gewild om vergelding van opzettelijk vergrijp aan een anders eigendom en om bescherming van het natuurlijke menselijk recht op veiligheid. En welk resultaat had het opgeleverd Na een paar dagen was Trien aan de toestand gewend. En vooral aan de weldadige rast na de ry van beslommeringen in de laatste tijd, sedert de gebeurtenis tussen Nol Berens en de Faassens. Zy keuterde maar stilletjes in haar eentje voort. In Heihoek scheen de bedaring te zyn neergedaald. Scheen. Er heerste stilte. Weinig werd er gesproken over de gang van de gerechtslyke behan deling en nog minder over alles, wat daaraan was voorafgegaan. Da partyen bleven voortbestaan. De vrijspraak van boer Vullings en Nol Berens verhinderden zelfs de minste toenade ring. Het bleef echter nog daarby, dat men elkander wantrouwig be gluurde en dat men de gevaren om op elkaar te stoten vermeed. Over Tienus Basten werd geen woord gerept. Zo gleden de dagen voort. Naar de Heihoekse najaarskermis. Ook daar werd niet over gepraat, zoals andere jaren, vol verwachting, met plannen en voorbereidingen. Het was, alsof iedereen gedrukt werd door het verontrustende gevoel, dat er iets dreigends in de lucht hing. Dat men na de vechtpartij en meer nog na de gerechtelijke behandeling van de turfbraDden en de baldadig heden boer Vullings en zijn knecht Nol Berens opvallend veel, buiten het werk, in het publiek in eikaars gezelschap zag, veroorzaakte mede een onbehagelijke stemming. Samen 's Zondags naar het dorp, naar de kerk, en onderweg samen in de café's. Samen 's avonds in deze en die her berg in Heihoek, aan dezelfde kaart tafel. Samen uit en samen thuis. Dat was geen gewoonte, baas en knecht samen, en vooral niet onder de grotere boeren. Tussen boer Vullings en Nol Berens scheen geen afstand meer te bestaan. Telde Tienus Basten in Heihoek helemaal niet meer mee? Hy, zo lang toch het middelpunt geweest van de zucht naar plagerij en voor de gek houderij De dag naderde, dat hy uit de gevangenis zou terugkeren. En niets werd afgesproken, niets op touw gezet. Het was, zo lang als iemand heugde, immers de gewoonte geweest, dat iemand, die de gevangenis mocht verlaten, door zijn kameraden feeste lijk werd afgehaald en dat zijn terug keer in hun midden met een zuipdag werd gevierd. Zoals die gevallen met Guul Vossen en Driek Flats. Om nooit meer te vergeten Guul Vossen, vechtersbaas wijd en zijd bekend. Hy had drie jaren ge kregen, omdat hy met een krabber iemand de schedel had stukgeslagen, wonder boven wonder zonder dodelijke afloop. Toen kwam hy vry op een Woensdagnamiddag en werd door een hele troep met lawaaiend gejuich afgehaald. Het ging van de ene her berg naar de andere. Een feest, maar toch wel van een andere soort dan by de terugkeer van „de verloren zoon" by zyn vader. Wel honderdmaal bezwoer hy het, dat „ze" hem daar nooit meer zouden zien, in de gevan genis Om de verdomme niet, daar had hy genoeg vanJa, zonder „verdomme" of varianten op dat thema kon men nu eenmaal niets zeggen, of het zou veel te flauw geklonken hebben. Dat duurde zo voort tot Donderdagavond. By dat slot werd afgesproken, dat de hele zelfde troep de volgende Zondag naar de kermis zou gaan in een naburig gehucht. Eq zo geschiedde het. En ook geschiedde het, dat de marechaussee die Zondagnacht Guul Vossen weer moesten opsluiten na een woeste bloedige vechtpartij met zware verwondingen, om hem 's Maandags geboeid naar Roermond over te breDgen. Het scheen wel, dat de gevangenis onweerstaanbaar terug trok, wie daar eenmaal een langere tyd had doorgebracht. Eu die geschiedenis van Driek Flats Wordt vervolgd. Broodschotels Tabaksstelen voor nesten, Kunsteieren, Dringers, Vita grit, Duvo roodsteen, Rodivit, Bodemwit, enz. Aanbevelend, Langstraat. 46 (let op 't huisnummer) Telefoon 713 Ingevolge het Veiligheidsbesluit electrische schrikdraden moet het hoofd of de bestuurder van een onderneming van landbouw,tuinbouw, bosbouw of veehouderij, waarin gebruik wordt gemaakt van een schrikdraad, in het bezit zyn van een door een bevoegd deskundige opge maakt bewijs, waaruit blijkt, dat ten tyde dat het bewys werd afgegeven, de schrikdraad aan de in het besluit genoemde eisen voldeed. Ook voor schrikdraadinstallaties met battery- voedicg is dit bewys vereist. Sinds Juni van het vorig jaar geldt de bspaling, dat het bewys op April van 't jaar, volgend op het jaar van afgifte, zyn geldigheid ver liest. Op April 1953 zyn dus alle vóór 1 Januari 1953 afgegeven bewy zen niet langer geldig. In verband hiermede worden de houders van schrikdraad-installaties, die niet over een in dit jaar uitge reikt bewys beschikken en ter verkrijging daarvan nog geen maat regelen hebben getroffen, dringend aangeraden zich thans ten spoedigste tot hun installateur te wenden. Een duplicaat van het bewys moet aan de Arbeidsinspecties worden toege zonden. Blijkens een officiële bekendmaking in de „Bundesanzeiger" wordt d9 asperges by invoer in West Duitsland geliberaliseerd. Deze maatregel houdt in, dat de exports van onze asperges in 't komende seizoen aan invoer beperkingen onderhevig zal zyn. In hoeverre deze beperking van invloed zal zyn, is uiteraard afhanke lijk van de uit te schrijven invoer vergunningen. Vast staat echter, dat de Duitse instanties hiermede de invoer van asperges in eigen hand willen houden en indien nodig kunnen stopzetten. In het vorig jaar was de export van onze asperges, die in het gehele seizoen flinke prijzen heeft gemaakt, geheel vry. Het zal van de weers omstandigheden afhangen wanneer met de export van dit product een aanvang zal worden gemaakt. Ver wacht mag worden, dat tegen het einde van deze maand de eerste asperges aan de veiling zal komen. Vooral voor Noord Limburg is de export van het grootste belang, omdat in deze streek meer dan de helft van onze nationale export wordt gepro duceerd. XII Na en toen We zijn met het gemeentelijk huis houden in onze dagen al zo ver ge vorderd, dat er nu met millioenen guldens gewerkt wordt. Nu heeft Venray reeds meer dan achttiendui zend inwoners, tegen nog geen vyf- duizend 100 jaren geleden. Zeker is dat een enorm verschil. Maar als wy alleen de aantallen inwoners als grondslag voor een vergelijking zou den nemen, dan zouden wy in vele opzichten tot waardeloze resultaten komen. Heel veel is er veranderd op allerlei gebied. Er zyn in honderd jaren tyds grote gebeurtenissen geweest in de wereld geschiedenis, die van verstrekkende invloed zyn geweest, ook voor het gebied dat de naam Nederland heeft gekregen. Die invloed had natuurlijk ook be trekking op de gemeentelijke huis houdens. Bovendien betrof die invloed sociale vraagstukken, welke de grond werden van rijkswetgevingen, waarvoor de kiemen wel waren uitgestrooid door de voorbereiders van de grote franse revolutie, en waarbij later nog de kiemen gevoegd werden van de in zichten van Marx, Engels, Lasalle en anderen maar van welke wetgevingen een eeuw geleden nog geen spoor te merken valt. Ook die wetgevingen werkten door in de gemeentelijke huishoudens. En zo zyn er meer factoren te noemen. Fabelachtige getallen Nederland met zyn tien millioen inwoners betaalde in 1932 maar even 6256 millioen gulden belasting.... Dat is gemiddeld per inwoner (zuigelingen en grijsaards meegerekend) over de f 600 in één jaarDaar mag men ook gerust de vraag by stellen waar is al dat geld aan besteed? Het zou nu waarlijk niet overbodig zyn, als de mensen zich meer met de politiek bemoeiden, want de politiek bemoeit zich wel degelijk met hen en hun lot. van koster schoolonderwijzer Joannes Deenen. Voorlopig bleef hy in zyn eigen huis wonen, maar tegen de tyd dat hy de kostery betrok, moest die gerestaureerd worden. Er werd nu immers het hele jaar school gedaan en het getal scholieren was in korte fyd gestegen tot tegen de zeventig. We zyn met deze restauratie in de GIRO 10 20 00 't Laagland moet zyn dijken sterken Om de watergolf te keren. Limburg bouwt zyn nieuwe kerken Om het ongeloof te weren. Overbevolking In 1900 telde Nederland nog maar vier on een half millioen inwoners. Dat was financieel zo wat dè tyd van Indië. De staat Nederland werd steenrijk genoemd. Maar het grootste gedeelte van de bevolking leefde in armoedige omstandigheden. Onderwij zers en veel andere ambtenaren o.a, van posteryen en spoorwegen, hadden amper f 8 per week salaris. Arbeiders in Peelland en kleine ambachtslieden vergingen van armoede, zy moesten naar Duitsland voor een behoorlijk stuk brood. We herinneren ons toch nog best, hoe druk ook toen van „hogerhand" werd gepraat over de overbevolking. Nog niet de helft van het huidige inwonerstal en toch al „overbevolking". Hoe bestaat 't? In onze tyd is het woord „emigra tie" niet van de lucht. Als men aan een vijftig jaren terug denkt, moet dat ons wel eigenaardig aandoen. Hier geboren uit Neerlandse ouders en dan maar van „vaderland" ver anderen om den brode. Wat voor zin hebben dan eigenlijk nog woorden als „vaderland" en „vaderlandsliefde"? Onlangs lazen we nog dat pater Maas gezegd had: wie naar Australië emigreert moet Australiër worden en ook bereid zyn eventueel voor dat land te vechten. (Mogelijk ook tegen Nederland en tegen eigen naaste fa milie.. Veel veranderd Deze korte aanstippingen dienden maar, om de aandacht te vestigen op allerlei omstandigheden, die in 'n tijdsverloop van 100 jaren veranderd zijn. Als wij het gemeentelijk huis houden van een eeuw geleden willen vergelijken met dat van onze eigen tyd, dan kunnen we dus niet volstaan met 'n vergelijking van de inwoners aantallen. De waarde van liet geld Ook dat is een factor van het grootste belang. De vraag is altijd wat kan men voor het geld kopen. In 1939 kon men b.v. met f 100 evenveel doen als thans met f 264 We zullen dus thans eerst moeten vaststellen welke waarde het geld had in het gemeentelijk huishouden van honderd jaar geleden. We hadden het immers over kapitalen van zoveel duizenden francs, hoeveel was dat nu f9itelyk? De koerswaarde van francs schommelde destijds om de 48 cents, wat ons niet veel wijzer maakt. We zullen eens zien. Oostrum had destijds wel een ge meenteschool maar nog geen school gebouw. Er werd school gehouden in een afdeling van de kostery Lindert Lammen (de voorganger van Joannes Deenen) was van beroepen koster, wolspinner en schoolmeester. Zonder opleiding of examen was hy benoemd tot schoolmeester omdat hy koster was. Er bestond toen nog geen wet op het onderwijs. Geldelijk was zyn hoofdberoep het wolspinnersschap, dat hy uitoefende in hetzelfde lokaal als waarin hy school deed, voor nog geen twintig leerlingen. School was er slechts van Allerheiligen tot Pasen. In de andere tyd ging Lindert Lem men de boer op. Hij overleed in 1823 Door de inmiddels tot stand geko men schoolwetgeving ging toen alles anders, onder de (bekwame) leiding T/m Woensdag 15 April: 250 gram 19 250 gram 22 500 gram 23 per stuk 47-33*2 <5 per pot 85 250 gram 67-39 100 gram 25 100 gram 33 dat's bétere, ja beste koffie! MAAKT U HET LEVEN GOEDKOPER! zelfde tyd gekomen als met onze beschouwingen van het gemeentelijk huishouden. In de begrotingen enz. vinden we nooit anders dan een totaalpost voor „openbaar onderwijs". Nergens een gedetailleerd overzicht. De restaura ties van kosterij en school werden door het Kerkbestuur van Oostrum betaald, maar wat de gemeente aan het kerbestuur moest betalen is niet te vinden. Pas in 1855 bouwde de gemeente een school, die dienst gedaan heeft tot ver in onze eeuw. We gaan nu ons licht opsteken by de officiële aannemingsdocumenten. Het opschrift luidt: Onderlingsche aanbesteding der reparation van timmer- en met selwerk aan het kapellehuis te Oostrum, onder de volgende con ditiën: Het timmerwerk: De aanbesteding vervat 10 artikelen en vervolgt dan: Aldus de bovenstaande artikelen aan de timmerlieden voorgelezen en de reparatiën aan hun ter plaatse aangetoond hebbende, heeft Van Dyk, timmerman te Venray, als minst aannemer het bovenvermeld timmerwerk op zyn kosten aangenomen voor eene somme van 37 Cleefsche gulden of zestien nederlandse gulden en 9,5 Cent8. (f 16,095) En wat moest daar dan wel voor gedaan worden Niet zo weinig Veel materialen geleverd en veel arbeid verricht. En uitbetaling kon pas gebeuren na goedkeuring door 2 onpartijdige deskundigen. Natuurlijk wilde de aannemer ook wat verdienen Het metselwerk Deze bevatte zes artikelen. Waarna volgt „AlduB de bovenstaande artikelen door 3 leden van den kerkenraad en kapelmeester aan de metsel bazen voorgelezen en aan hun de reparatiën ter plaatse aangetoond hebbende, heeft Joannes Wittops metselaar te Venray, als minst aannemer het bovengemelde met selwerk op zyne eigene kosten aangenomen, voor eene somme van vyftien Cleefsche gulden of zes Nederl. gulden 52V1 cents fl 6,521/»". Daarvoor moest vooral een grote hoeveelheid arbeid verricht worden, waarvoor een maand t|jd werd ge geven, terwijl een half jaar daarna de buitenmuur aan de straat bovendien nog behoorlijk moest worden afgezet of gevoegd naar verkiezing van het kerkbestuur. Goedkeuring door twee onpartijdige deskundigen eveneens vereist. Nu zullen we van beide aan bestedingen de bijzonderheden op geven. Wat er voor die sommen geldi verlangd werd Wordt vervolgd 8 April 1898 Op 22 April zou de oudste ge meenteveldwachter de heer Antoon Millen, zijn 40jarig ambtsjubileum vieren. 11 April 1898 Th. Janssen maakt zyn begunati- gers bekend, dat hy ook zijn schoen makerij heeft overgeplaatst naar het Henseniusplein. H. Vollenberg-Wijnhoven, nabij de Patersstraat biedt zich minzaam als kok by bruiloften, kermissen, be grafenissen en andere festiviteiten. 11 April 1908 4 April overleed te Helmond de heer H. J. van der Heyden, vroeger Rijksontvanger te Venray. 6 April herdacht Pastoor v. Opber gen te Wellerlooi zyn zilveren priea- terfeest. Hy ontving o.m. 'n prachtig beeld van Sint Catharina, dat gepoly chromeerd was door Jan Vermeulen te Venray. Te Venlo sprak op 6 en 7 April Dr H. Poels voor Spoorwegpersoneel.

Peel en Maas | 1953 | | pagina 5