Een gemeentelijke huishouding van 100 jaar geleden DEGRUYTIR STEUNT HET RAMPENFONDS Lezers schrijven... „DE RAMP" ZO'N SCHATTIG PARAPLU'TJE GAUW UERVIENP? Hckts NIEUWE KECKEM Wanneer hy jong geweest was, wanneer hy jarig was, schaapskop, wanneer hy rechtop ging staan, als er gezongen werd van„Wie in Januari geboren is, staat op!" 0, daar gine Tienus Basten eer. licht van op. Hij grinnikte verheugd, dat hy het wel wist Hij was slim Hy dronk iedere keer uit, als er ge zongen werd „staat op Dan moest het toch zeker wel altijd goed zyn I Dat viel nog net op het bulderend gelach om het vorige en kon duR in een moeite mee Tienus was twaalf keer in het jaar jarig, Marteng B»*- ten, het wonderkalf van Hap*Al* h**t weer Vastenavond was, zouden ze- Marteng langR de huizen dragen, wat zou dat balkenbry en centen opleverenHet eerst by Hendrien, hot zutekeVrouwke, 't is vastel aovend... Dat was genoeg om Tienus weer suf in zyn schulp van onnozele goddewat terug te jagen. „Jao mer, asteblief vrouw Janssen, daor weet ik toch niks mor van Dat kan ummers niemes onthalde?" „Gy bent er toch zelf by geweest zeker „Ikke zelf? Neje, dat kan nie, dat bestut nie!" Nu sprak Tienus op de besliste toon van een hartgrondige overtuiging. Nu zouden ze hem niet beetpakken 1 Daar lawaaide het rumoer op. Dat was Marteng niet zelf geweest, toen Tienus geboren werd, dat was een ander 1 Tienus was een abuis geweest, een zending op zicht, met fouten en verschoten plekken van het liggen, wegens het leveren op hot staal van Marteng, ze hadden hem dadelijk terug moeten sturen en omruilen Ja, nou, suste vrouw Janssen, ver gissen was menselijk. Eu ook, Tienus was het lang niet alleen, die per abuis geboren was. Maar nu heette hy voortaan Marteng, en misschien werd hy nog wel „Marteng de vrye metseler met zat van die", wie deed hem dan no - wat Daar lleurde Tienus weer een beetje van op, er scheen wat glans uit zyn ogen, zoals een waterig zonneschijn seltje door een regengrauw heen breekt. Hy zag toekomst voor hem opgloren. Vrouw Janssen ging door. „Maar desalniettemin nochtans kan ons hoge Hof de zaak niet afhandelen, de verdachte Marteng zogezegd Tienus Basten meergenoemd niet in staat zijnde, de nodige klaarheid te ver schaffen inzake het abuis van zyn naam en geboorte door ondeugdelijke fabrikanten en in gebreke gebleven leveranciers, zijnde een veelbesproken euvel in onze samenleving Met een plooi van geleerdheid in het gezicht van de neus af naar boven krabbelde zy weer iets op het pier, bladerde heen en weer in het dikke boek als om iets op te zoeken, en zei op deftige toon „Juustement! De gekken kan men alleen kennen aan hun kuren, anders waren ze precies als de anderen. Dat is éón". Zoveel geleerdheid in een vrouw van Heihoek, dat had toch niemand kunnen dromen. Tienus keek alweer hoe langer hoe benauwder. „Het volgende, zogezegd numero twéé. Alsnog althans wordt verdachte meergenoemd gelast, per eerste gele genheid te water of te land, in de hei of in de Peel, in grauwe turf of klot.... „Hu!" schrikte Tienus op, „aste. „Tot de orde!" snerpte vrouw Janssen. ....uitsluitsel weten aan te voeren nopens de ligging, getal en omstan digheden van zyn mazeren en pokken. Wyders, numero drie, zal hy ver plicht zyn, zich te begeven naar het raadhuis in het dorp, op de eerst volgende dag na heden, om acht uur in de voormiddag, dag of geen dag; teneinde vonnis over hem te horen uitspreken inzake zyn naam en geboorte, voor welker ahuizen hy wordt beschuldigd vau oplichting door valsheid in geschrifte, van wege de strenge eisen van de vrye metseler*, dat alle mensen broeders en zusters zyn en elkander moeten liefhebben, zullende zy anders niet in aanmerking komen voor „zat van die". De damp van het angstzweet sloeg by Tienus Basten uit. „Alsdan zal de verdachte meerge noemd de volgende Zondagavond te bekwamer tyd wederom hier ver schijnen, teneinde ter bevoegde plaatse tegenover het hoge Hof van de vrye metselers, vertegenwoordigd door my'n liefelijke persoon van aanschijn tot aanschynsel, en bijgestaan doorgetui gen thans aanwezig, deel uitmakende van genoemd hoge Hof, verslag te doen van al deszelfs bevindingen, om de zaak van verdachte met de bende van de vrije metselers tot een goed slot en besluit te brengen, teneinde voorts verdachte meer genoemd te brengen in de gelukzalige staat, zijn vermoeid hoofd neer te leggen op het zachte kussen van de harde „zat van die". Echter met dien verstande en in overweging nemende, dat zonder de getuigen thans aanwezig de volgende Zondagavond alles van nul en genei- waarde zal zyn. Ik heb gezegd Toen klapte zy het dikke boek dicht Stond statig op en strekte haar beide armen voorwaarts uit Wees met haar gebaar van ogen en hoofd de dichtsby zittende, dat hij het dikke boek op haar armen moest leggen. En ging er statig de gelag kamer mee uit, het gezelschap achterlatend, dat het zich bevrijden kon onderuit de over stroming van de stortvloed van haar opgezweepte woordengolven. Voor de kans op vertering, die de avond nog goed moest maken. Wordt vervolgd. IV In ons vorig artikel hebben we dan g-zien hoe de gehele publieke veilig heid van Venray in 1836, dan bestond in een hele veldwachter, tevens par ticulier „boodschappendoener" voor de beer Burgemeester en een paar nacht wachten en dat alles voorde somma van achthonderd francs, of even meer dan f 350,—. Bekend is het verhaal hoe hier in de buurc een nieuwe burgemeester kwam, die de daar bestaande publieke veiligheid wilde vergroten met het aanschaffen van een nieuwe brand spuit, die ruim f 800 zou kosten. De gemeenteraad van deze plaats begon moord en brand te schreeuwen over een dergelijke verkwisting, die toch alle spuitgaten uit liep. Een der- gelyk schandaal moest en zou voor komen worden. Als er brand was, dan maar laten branden, het vuur ging vanzelf wel uit. Dat diezelfde gemeenteraad by na het gehele grondbezit der gemeente, netjes onder elkaar verdeeld had, waarmee toch altijd duizenden en duizenden guldens gemoeid waren, daarover sprak geen mens. De nieuwe burgervader zag echter zyn nieuwe brandspuit, die hy ondanks alles tot het heil van zyn gemeente aanschafte, de eerste de beste keer kapot geslagen en vernield. Maar in Venray bleef het zoals het was, één veldwachter en enkele nacht wachten. Alleen verwonderlijk is het, dat de toenmalige burgemeester Verblackt niet van meer inzicht blijk gegeven beeft. Later heeft hy toch wel onder vonden, dat aan „publieke veiligheid" meer' vasthing. By gelegenheid van de zogenaamde Venrayse revolutie", toen een andere party meende, dat het burgemeester schap ook maar eens in een van haar families moest komen en daar druk voor „gewerkt werd door middel van ruiten ingooien, enz. Toen moest een sterke gewapende macht in Venray de orde komen herstellen. „Gestichten van weldsóiRheid" En nu de „Gestichten van Wel dadigheid". Wat was dat dan Wel, dat waren265 francs voor den heel- en vroedmeester (dokter) Rousseau en 100 francs voor de vroed vrouw Nohr. En... en verder niks Een vroedvrouw heette in het Venrays „wiesvrouw". „Vroed" be tekent wy"8. Een gemeentebestuur werd vroeger wel „vroedschap" ge noemd. Wij kennen ook de uitdruk king „vroede vaderen" voor raads leden. In 1834 werd Jan Baptist Rousseau rector in Oostrum en bleef dat tot i860, toen hy met een pensioen van 492 gulden (veel in die tyd) naar het Belgische Hasselt terugkeerde. De Rousseau's waren uit Hasselt af komstig Er zyn twee heel- en vroedmoesters Rousseau in Venray geweest, J. B. Rousseau en J. A. H. Rousseau. De laatste is in de harde winter van 1890 op hoge leef tyd gestorven. De rector werd in de wandeling „doktersheerke" genoemd. Hy werd opgevolgd door rector Ramaekers. Eerendienst en onderwijs Volgt de paragraaf „Eerendienst" (zo was de spelling). De kapelaan van üirlo ontving een gemeentelijke toe lage van 105 francs. „Wie het kleine niet eert...". Dat was dan de hele „Eerendienst". En dan de paragraaf „Openbaar Onderwijs". Er waren vyf openbare scholen, een in de dorpskom, een in Oostrum, een in Oirlo, een in Leunen en een in Merselo. Stel je nu eens voor, voor die vyf scholen samen (ja, samen, hoor!) betaalde Venray ieder jaar, jaren op een ryr de reuzesom van 1434 francs. Dus gemiddeld voor elke school 286 francs 80 centimes. Alles inbegrepen, tractementen van de schoolonderwij zers, onderwijs aan arme kinderen, onderhoud van schoolgebouwen en schoolmeubelen en brandstoffen voor de wintermaanden. Joannes Deenen in Oostrum had als koster en schoolonderwijzer (later hoofd van de school genoemd) samen een jaarlijks inkomen van in Nederl. geld omgerekend 90 gulden, dus zowat één kwartje daags. En tegen het jaar 1900 „genoot" (1!?) een ge woon onderwijzer in Venray, al was by getrouwd en had hy kinderen, een bruto salaris van 400 gulden. (Pensioenpremie en belasting moesten daar af!) Waarlijk geen wonder, dat een van de wethouders schamperde die (onderwijzers) moeten zich ook niet met een veldwachter vergelijken (Dat is gebeurd in een raadsvergade ring. Geschiedenis is nu eenmaal geschiedenis). Ja, er mocht wel geklaagd worden, aat de schoolmeesters de gemeente opvraten. De schoolmeesters hadden ook kunnen vragenWaar bleef het geld van de batige saldo's ieder jaar? Zy kregen op elk verzoek „nul op het request", de gemeente was te arm. Maar een feestdiner by gelegenheid van een commissarisbezoek rond ipoo kostte in een ronde som aan de gemeente 900 gulden. „Zuinig zijn, my'ne HeerenDat was toen de taf*lspeech Hoe erbarmelijk laag stond het peil van volksontwikkeling en hoe onrust barend hoog de criminaliteit. Toen. En nu En merk je nu wel, lezer, dat de gemeente geen cent uitgaf voor wegen En geen cent voor het een of andere nuttige of mooie cultuur werkZelfs rond het jaar 1900 be stond in de gemeente Venray nog zo goed als niets aan goede wegen. Foutief slot Hoofdstuk II Intrest van kapitalen 2533 francs 29 centimes, en aan achterstallige „eisctbare" schuld aan onkosten van de uitdrooggriend werd in 1836 de ronde som van 100 francs betaald. Scheutig met betalen was de ge meente niet Dat waren dan alle uitgaven. Telt men de bedragen samen, dan... krygt men een totaal van 9250 francs 23 centimes. En volgens de optelling van den ontvanger was dat 9150 francs 25 centimes. Dus weer een abuis! En nu van 100 francs. In rekenen schijnt de ontvanger het niet ver gebracht te hebben, en burgemeester, wethouders en raads leden bly'ken het wel te hebben ge loofd. Twee fouten in de rekening en verantwoording, de uitkomsten in cijfers en in letters gegeven, goedge keurd en bekrachtigd door onder tekening van het hele gemeente besturen! Is dat geen kras staaltje? We zyn er nog lang niet. Er is nog meer te vertellen. De vraag kan nogmaals gesteld worden wat de ingezetenen er eigen lijk aan hadden, tot zulk een gemeente te behoren. Die besteedde per jaar nauwelijks één gulden per ingezetene. En die ingezetenen betaalden belas ting, moesten verder nog alles betalen, wat de gemeente hun leverde: recht voor byenstand, turf en turfslijk, visrecht, jachtrecht enz. Wordt daar maar eens wys uitl Wat deed het gemeentebestuur dan toch ten bate van de inwoners En alle leden van het gemeente bestuur waren mensen uit de streek zelf en hadden alles in eigen hand. Waarom hebben zy er niets van terecht gebracht? Wordt vervolgd Geachte Redactie, WEET U... dat Venray reeds langer dan een jaar een Rampendepót van het Neder landse Rode Kruis ryk is? dat in zo'n Rampendepót o a. zijn opgeslagen een groot aantal (hoeveel ledikanten met beddegoed, dekens, lakens, slopen enz.? welk het doel van zo'n Rampen- depót kan zyn dat Nederland op 1 Februari j 1. getroffen werd door de grootste water ramp sinds mensenheugenis? dat tienduizenden, via evacuatie centra geëvacueerd zyn naar elders? dat duizenden helpers opgetrokken zyn om het leed van de getroffenen te verzachten. dat vele evacué's in evacuatie centra (en ook de helpers) geslapen hebben in en op stro dat het buitenland dekens, bedde goed enz. geschonken heeft tot leni ging van de nood. of de goederen uit het Venrayse Rampendepót met spoed ter beschik king van de noodgebieden zyn gesteld en er direct naar toe vervoerd zyn, of dat deze goederen zich nog rustig in Venray bevinden, wachtend op- ja, waarop? of U, indien U dit niet weet, het aan de weet kunt komen dat U bij voorbaat bedankt bent voor de beantwoording van deze vragen en tevens voor de afgestane plaatsruimte. H. 2 0. Door verschillende oorzaken kunnen wy eerst volgende week de vragen van deze inzender beantwoorden. Een nationale uitgave Zoals reeds eerder via pers en radio is bekendgemaakt, zal binnen kort een fotoboek over de verschrik kelijke watersnood verschijnen onder de titel „De Ramp". Wy vernemen thans nog dat H.M. Koningin Juliana voor deze uitgave, die verschijnt onder auspiciën van de Vereniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels, een voor woord heeft geschreven dat in facsimile zal worden gereproduceerd. „De Ramp" zal het enige boek zyn, dat een beeld geeft van de ontzetten de gevolgen van de watersnood, opdat deze uitgave, waarvan de opbrengst geheel ten bate komt van het Nat. Rampenfonds, in een zo grooc moge lijke oplage verspreid kan worden. Papierfabrikanten, drukkers, binders, clichémakers, de erkende boes:- en kantoorboekhandel en alle andere instellingen en personen, die op enigerlei wijze by de samenstelling, vervaardiging en verspreiding van het boek betrokken zyn, hebben spontaan hun belangeloze medewer king aan deze nationale uitgave toe gezegd en reeds wordt het benodigde papier vervaardigd op de machines van Nederlandse papierfabrieken. In overleg met het Nationaal Rampenfonds is een uitgave voor het buitenland in voorbereiding. Het boek. waarvan de eerste druk 50.000 exemplaren zal bedragen, kost f 3.50 zodat wanneer deze eerste Géén kunst en géén moeite l Want wie klant is van De Gruyter, beschikt regelmatig over eigen geld. Het is niets bijzonders om in 4 maanden tijds 15 gulden, te verdienen met De Gruyter's cassabons. Dat is extra geld, waar een huisvrouw mee kan doen wat ze wil. DAT SMAAKT ALTIJD Volledig gesuikerde pudding: Vanille. Mocca, Rum, Frambozen 1 en Citroen pakje 17 ct Chocolade, Amandeltjes en Bitterkoekjes pakje 20 ct. Vruchtenpakje 22 ct. Ananaspakje 30 ct. Grlezpuddlngen (voor een liter) Grleipudding vruchten pak 45 ct. Criespudding vanille pak 30 ct. Grleipudding amandel pak 40 ct. Pudding zonder suiker: Vanille, Framb., Citroen, pakje 15 ct. Sauspoeder: vanille, sinaasappel i en frambozen zakje 5 ct. Custardpak 30 ct. Als U zegt: „Die korting betaa| je tóch zelf I" bedenk dan, dat De Gruyter met eigen fabrieken en méér dan 370 eigen winkels héél voordelig werken kan. Daardoor is 10% korting mogelijk. Daarom gééft De Gruyter 10% korting. Alleen De Gruyter geeft 10% korting op alle artikelen, behalve suiker, zout, soda. oplage uitverkocht is een bedrag van f 175 000 aan het Nationaal Rampenfonds afgedragen kan worden. Reeds thans blykt dat de belang stelling voor het boek „De Ramp" by zonder groot is -laat ons hopen, dat deze eerste oplage spoedig door een volgende gevolgd kan worden, niet alleen opdat velen een blijvend beeld zullen bezitten van de ontstel lende watersnood, maar ook en in de eerste plaats opdat een nog groter bedrag overgemaakt kan worden aan het Nationaal Rampen fonds. „De Ramp" zal 96 pagina's tellen, 100 foto's bevatten en reeds binnen enkele weken verschijnen. De intekening by de boekhandel is open gesteld mogen ook hier velen van hun medeleven blyk geven. Voorrang voor verwanten van emigranten By de immigratie zal Austialië in de toekomst voorrang verlenen aan familieleden van reeds in Australië gevestigde Europeanen. Van de 80 000 immigranten, die men dit jaar ver wacht, mogen er slechts 10.000 kost winners zyn. Dit werd meegedeeld door de minister van immigratie Holt tijdens het vierde Nationaal Burgerrecht congres in Canberra. De minister zei voorts, dat de regering voor de immigratie een bedrag heeft uitgetrokken van 55 millioen gulden. Hiervan is 47 millioen bestemd voor de immigratie van uitsluitend Engelse immigranten. De 300 afgevaardigden op het congres, onder wie vertegenwoordi gers van de kerken, vakverenigingen, werkgevers organisaties, oud strijders en nationale liefdadigheidsinstellingen kwamen overeen, een grootscheepse campage op touw te zetten om de bestaande immigratie vraagstukken op te lossen. Deze zynde diep ge wortelde nationale vooroordelen onder de volwassen immigranten, het gebrek aan waardering voor de nieu welingen en het tekort aan begrip voor de nationale trots der immi granten op hun cultureel erfdeel. Zes maanden voor drie profiteurs Wegens oplichting werden Dinsdag door de Bossche politierechter twee mannen en 'n vrouw veroordeeld, die in de gemeente Reuzel zich hebben uitgegeven voor slachtoffers van de watersnood om op deze wyze geld en rogge van de boeren los te'krygen. Het zyn een echtpaar uit Prineen- hage en een man uit Sint Willebrord. Toen de drie profiteurs inzagen, dat de boeren in Reuzel niet zo goed gelovig waren en bewijzen vroegen, dat zy inderdaad met slachtoffers van de watersnood hadden te doen, kwam K.H. uit Sint Willebrord op een on zalig idee. De broer van het vrouwe lyk lid van dit onedele drietal was een evacué. By hem haalde men een papier en met dit „bewijs" gewapend hebben de drie hun oplichtingen voortgezet. De Officier mr. Houben zeide moeilijk woorden te kunnen vinden om uiting te geven aan zyn walging voor dit misbruik van de naastenliefde. Hy eiste tegen de mannen een gevange nisstraf van zes maanden. DRAMA IN SCHIEDAM Een uit Zierikzoe geëvacueerde vrouw, die by een familie te Schiedam was ondergebracht, heeft Maandag haar kindereü, een jongetje van twee jaar en een baby, van een 12 meter hoog balcon op straat geworpen en is daarna zelf naar omlaag gesprongen waarna de baby dood werd opgeno men. Vrouw en zoontje zyn in zeer zorgwekkende toestand naar een ziekenhuis vervoerd. NIEUWE VERPLICHT- VERZEKERDEN By de K.B. is met ingang van 1 Januari j 1. een aantal nieuwe cata- gorieën werknemers aangewezen als verzekeringBplichtig ingevolge de Ziektewet en derhalve ook ingevolge het Ziekenfondsbesluit. De personen die deze werkzaam heden verrichten, kunnen, indien zy zich vóór 1 Maart a s. als verplicht verzekerden bjj een algemeen zieken fonds aanmelden, van 1 Januari j 1. af aanspraak maken op do genees kundige verzorging vanwege de ver plichte ziekenfondsverzekering. Zy krijgen de eventueel reeds voor de vrij willige verzekering betaalde premie alsdan gerestitueerd. Dit betreft bepaalde categoriën krantenbezorgers, werknemers in de land- en tuinbouw, melkslyters, loon- slachters, enz. Dronken filmoperateur reeddoor na aanrjjding te Weert Voor de Arrondissements-Rechtbank te Roermond, stond Dinsdag terecht de 25 jarige film-operateur F.K., in dienst van de Amerikaanse Ambas sade te Den Haag, thans gedetineerd in 't Roermondse Huis van Bewaring. Verdachte stond terecht omdat hy onder invloed van sterke drank achter het stuur had gezeten. Tydens een krankzinnig snelle tocht van Eind hoven naar Zuid Limburg, reed hy daarby te Weert een jonge vrouw dood en verwondde verder ernstig een kind. Zonder zich verder om zyn slachtoffer te bekommeren reed ver dachte met grote snelheid door. Deze gebeurtenis, die op 18 Dec. jl. plaats had, heeft destijds grote ont steltenis, afgrijzen en verontwaardi ging verwekt onder de Limburgse bevolking. Tijdens de rechtszitting zeide K. waarlijk spijt te hebben van deze daad. „Ook tegen berouwvolle verkeersmaniakken dient de maat schappij te worden beveiligd", aldus de Officier van Justitie in zynrequisi. toir. Hy eiste tegen verdachte een ge vangenisstraf van 1 jaar en ontzegging van de bevoegdheid om motorrijtuigen te besturen voor de duur. van 5 jaar. Intentie Tan Stille Omgang gewijzigd De ontstellende ramp, die een deel van ons land heeft getrofien en het groot, aantal gezinnen, dat in rouw is gedompeld, hebben het gezelschap van de Stille Omgang doen besluiten, de aanvankelijk vastgestelde algemene intentie voor de a.s. Stille Omgang te wijzigen. Deze intentie luidt thans als volgt: „Dat God aan de overleden slachtof fers van de watersnood eeuwige vrede geve en aan de overlevenden kracht en troost." Varkenshouderij moet streven naar kostprijsverlaging In de Memorie van Antwoord ovor de landbouwbegroting voor 1953 deelt minister Mansholt mede, dat door hem, in samenwerking met hot be drijfschap voor vee en vlees ernstig getracht wordt do situatie op de var- kensmarkt zodanig te' beïnvloeden, dat de prys van varkensvlees op een lonend niveau gehandhaafd blijft. Hierby moet vooral rekening wor den gehouden met de noodzaak de export te stimuleren. Yan grote invloed op de export mogelijkheden is uiteraard de prys, waarvoor Nederland zyn producten van de varkenshouderij kan aanbie den. Het valt echter niet te ontkennen dat op den duur de varkenshouderij zich zal moeten kunnen aanpassen aan de afzetmogelijkheden en de prijzen op de internationale markt, wil zy zich als exporterend bedrijf kunnen handhaven. Naar kostprijsverlaging zal dan ook nog steeds ernstig moot worden ge streefd1 Yan het varkensvlees wordt circa 30 pet. geëxporteerd. Bij dit percen tage zijn tevens inbegrepen het spek, de afvallen enz. Het verdronken vee Het blykt, dat Schouwen Duiveland, wat de veestapel betreft, minder zwaar is getroffen, dan aanvankelijk werd gevreesd. Eerst meende men, dat 80 pet. van al het vee op dit eiland was omgekomen. Nu men langzamerhand een beter inzicht krygt in de situatie, blykt het gelukkig zó ernstig niet te zyn. Men hoopt zelfs, dat de schatting van het verlies zal teruglopen tot 50 pet. Wat al met al toch nog heel erg is. Het totaal van het in heel het rampgebied omgekomen vee, wordt geschat op tussen de 30 en 40000 stuks. Hoewel nog niet nauwkeurig be kend is, hoeveel vee geëvacueerd kon worden, kan worden geconstateerd, dat een groot percentage van 't van Flakkee en de Zeeuwse eilanden aangevoerde vee, slachtvee is, dat naar de slachtmarkten wordt afge voerd. Hierdoor kan op een ruime aanvoer in de komende weken worden gerekend. 1010 M De Missie mag ons vragen Gebed en offerwerk, Hier moeten wij ook schragen, De uitbouw van Gods Kerk.

Peel en Maas | 1953 | | pagina 6