tóueïdókteïs
Father Bartels kan wat...
ZWARTE
ZATERDAG 7 APRIL 1951 No. 14
EXTRA NUMMER VAN PEEL EN MAAS
TWEE EN ZEVENTIGSTE JAARGANG
MISSIE-ACTIE
Medische verzorging der
Nyahondo-Missie in BriAfriKa
Prof. Dr. F. TH. RUTTEN
Minister van Onderwijs
Kunsten en Wetenschappen
Binnenkort zal er hier ter plaatse een actie op touw gezet
worden voor de bouw van een ziekenhuis in Nyabondo in de
Missiestatie Kenya (Oost-Afrika) van de paters van Mill-Hill.
Het is overbodig U de noodzaak van zo'n gebouw en in
stelling duidelijk te maken daar U allen weet, dat daar, waar
mensen zijn geleden en gebeden wordt, zeker in een gebied
van negers, die vaak nog niets of bitter weinig van geestelijke
en lichamelijke verzorging weten.
Naast een kerk en school, die de eerste en voornaamste
hulpmiddelen van de missionarissen zijn, hoort dus ook een
ziekenhuis. Hoe vaak is er niet een bekering of een doopsel
voortgekomen uit een goede verzorging van de gezondheid der
mensen in een ziekenhuis? U ziet een ziekenhuis kan zelfs de
twee voornaamste doeleinden, lichamelijke en geestelijke gezond
heid, helpen bereiken.
Denk gedurende deze missie-actie nu eens niet aan al uw
eigen zorgen en beslommeringen maar geef spontaan en met
gulle hand aan de missie, tot leniging van de nood naar ziel en
lichaam van Uw medemensen in Nya-Bondo.
Het is nu ongeveer 16 jaren geleden sinds ik op vacantie
in Limburg was toen ik de opdracht ontving een nieuwe missie
statie te gaan openen bij mijn terugkeer in Oost-Afrika, precies
op den evenaar, tegen het grote Victoria-Meer in Kenya.
't Handje vol Christenen die ik er vond hadden mij spoedig
een huis in Afrikaanse stijl gebouwd van leem en gras alsmede
een kerkje in dezelfde stijl.
Een eenzame wilde verweerde vijgenboom, op 't stukje
grond ons toegewezen, was een volmaakt voorbeeld van de
wildheid der streek en van de zeden der nog heidense bevol
king.
Na veel moeilijkheden is het ons met de hulp van God
mogen gelukken in die streek ons heilig geloof te vestigen en
wij hadden het grote geluk een nieuwe Christengemeente van
pl.m. 9000 zielen in deze streek te vormen.
Wij hebben onze stenen zelf gevormd en gebakken, onze
metselaars en timmerlieden onder de negers getraind en een
Missie met kerk en scholen opgebouwd.
Nu ben ik naar huis gekomen om de fondsen te verzame
len voor de Medische verzorging van de negergemeente die wat
grootte betreft zo groot is als geheel de provincie Limburg.
Het is noodzakelijk, want van iedere 100 kinderen die ik er
doop sterven er ongeveer 50 voor ze 1 jaar oud zijn.
Tevens moet ik er het verloskundige werk introduceren om
de zwakke onder de negervrouwen een faire kans te geven niet
bij een bevalling te sterven.
Ik heb daarom de bedelstaf ter hand genomen om deze
zaak voor het „zwarte" lijdende deel van Christus lichaam in
Afrika te doen slagen.
't Geeft er niet toe welke missionaris bedelt en hoe hij het
doet, het gaat immers om de verbetering van toestanden in een
nog laagstaande gemeenschap in Gods Kerk. Het is een principe
van onze sociëteit van Mill-Hill dat het niet geeft wie het werk
doet zolang als het werk maar gedaan wordt. Een missionaris
wie hij ook is, hij blijft Uw vertegenwoordiger aan het voor
front in het Missieland en in zijn eenzaamheid en pogingen om
het Gods-Rijk uit te breiden is hij afhankelijk van het gebed en
de offers van de gevestige Katholieke gemeenschap in zijn vader
land.
Wij allen zijn mystieke delen van het lichaam van Christus
en zijn niet hiervan te scheiden. Ook de negers zijn hiervan een
gedeelte en vragen de hulp van de andere ledenmaten.
Wat Uw tegenwoordige zorgen ook zijn, niemand mag zich
in zijn eigen kring terugtrekken maar moet zijn aandeel nemen
in het werk van God.
Dat Venray zich dat heeft gerealiseerd waardeer ik ten
zeerste. Moge de poging van de organisatoren slagen en mij een
flink stuk op weg helpen om de bouw van een ziekenhuis in
mijn missiestatie te verwezelijken.
Ik dank U bij voorbaat hartelijk.
Father L. BARTELS
H Een kort onderhoud met father Bartels is al voldoende om
te weten, dat dit de man met de wijde horizon is.
Wanneer hij het „gaat en onderricht alle volkeren" verneemt,
blijft hij niet rondlopen in de geplaveide straatjes met nette
huisjes, annex tuintjes met groene hekjes van zijn geboorteplaats.
Father Bartels gaat naar de Afrikaanse wildernis en bewoont
een hut, waarvan de lemen wanden niet direct geparfumeerd
blijken te zijn.
Wanneer hem wordt opgedragen om zonder financiële steun
een missiestatie met kerk en school uit de bodem van het oer
woud te stampen, blijft father Bartels niet naar zijn lege handen
kijken. Zijn handen zijn werkzaam, zijn geest is origineel. De
kerk en de school staan er.
Beziet men deze prestaties even alleen zakelijk, dan mag
men gerust aannemen, dat een Amerikaanse groot-industrieel
hierover een well-done zou uitroepen. De Engelse bankier mom
pelt een all-right; de Noord-Nederlandse handelsman gromt
huml Volgens de ervaring betekenen deze uitingen van door
gewinterde zakenlui allemaaldie father kan wat; hij verdient
credriet.
Father Bartels komt nu wat crediet vragen. Hij heeft een
ziekenhuis nodig. Hij vraagt van ons een kleine steun aan geld
en hij belooft zelf voor de rest te zullen zorgen. Welnu, de
father kan wat, dus hij krijgt onze contanten mee en de rest
kunnen wij aan hem overlaten. Hij zal slagen, het ziekenhuis
komt er, de verbetering van de medische verzorging in Afrika is
zeer nabij. Dit is geen experiment met onze schaarse guldens.
Immers de father kan wat.
Mogelijk dat sommige het hoofd schudden over zulke zake
lijke beschouwingen betreffende de missie. Men ziet een ideaal
niet graag verzakelijkt. Accoord 1 Dezulken steunen de bouw van
het ziekenhuis alleen om hogere motieven. Maar voor hen zal
het toch prettig zijn te wetenFather Bartels kan wat
Dr. Mr. F. M. HAVERMANS
Voorzitter Werk-comité.
BESCHERMHEER
Prof. Dr. Th. Rutten, Minister van Onderwijs Kunsten en
Wetenschappen.
ERE-COMITÉ
W. Berden, Deken van Venray, Voorzitter
Mr. A. H. M. Janssen, Burgemeester van Venray
Th. Peters, Lid van Ged. Staten van Limburg
Pater Gardiaan van de Paters Franciscanen
Pater Rector van het Gymnasium
Pater Rector van de Ongeschoeide Carmelieten
Broeder Overste van Huize „St. Servatius"
Broeder Overste van Huize „St. Pascalis"
Bloemen H. J. J., Arts
Derksen J., Voorzitter R.K. Middenstandsbond
Hombergh v.d. H.. Arts
Jong de Sj. J., Chirurg
Kortmann H. J. P., Arts
Loonen J., Voorzitter Centrale R.K. Boerenorganisatie
Peeters W., Voorzitter Centrale R.K. Arbeidersbeweging
Rutten J. E. H., Arts
Sala H. J. H., oud-dierenarts
Veraart J. B. M., Dir.-Geneesheer van „St. Anna"
Vercauteren A. F. J. M„ Arts
WERK-COMITÉ
Dr. Mr. F. Havermans, Voorzitter
LEDEN
Kapelaan van Leipsig P.
Hillebrand A. E. V., Internist
Oosterbaan W. H., Arts
Mevrouw Ph. Kruijsen-Breukers
Bartels Em. L.
Nelissen L. A.
Opbergen van P., Jzn,
Selder W.
Steyvers J.
door Dr. A. Melchior
ex-arts v.d. „Willem Bareutz"
Het is op verzoek van myn
collega, Dr. Hillebrai)d te Venray-,
dat ik zo kort mogelijk een indruk
zal proberen te geven van myn reis
naar het grote land van Tanganyika,
dat zich, oversneden door de evenaar,
in Oost Afrika uitstrekt van de In
dische Oceaan tot aan de grote meren,
die het van de Belgische Congo
scheiden.
Als niet katholiek ben ik er enige
maanden de gast geweest van Bis
schop Hilhorst, de Vicaris Apostolicus
van Bagamoyo. Hy en zyn Missie
paters hebben my in staat gesteld
geheel onbevangen, zo na mogelijk
kennis te maken met land en volk,
vooral met de Waluguru, de nog
primitieve bewoners van het Ulugu-
rugebergte.
Primitieve Waluqurus
Het land is er vruchtbaar, warm
en uitgestrekt. De Engelsman, die er
mandaathouder is, dat is in zuiver
Nederlands kindermeisje, laat de
zwarte bevolking zoveel mogelyk hun
eigen leven in vrijheid leven.
Dus meende ik daar te zullen vin
den een vry natuurvolk, nog vry wel
onberoerd door ons afgetakelde oude
Europa, een stoer volk, in zyn oor
spronkelijke staat, in een gezegend
land.
Het behoeft-dan ook geen verwon
dering te wekken, dat ik dacht naar
een soort van lekker warme heilstaat
te zullen reizen, waar de mensen
zelfs in deze benarde tijden nog echt
gelukkig zouden zijn.
Maar als ik ooit in myn leven de
plank mis heb geslagen, dan is het
zeker ditmaal geweest
Inderdaad, het primitieve volk
leeft er in een ryk land ongedwon
gen en door geen vreemde indringers
geknecht. Maar als wij hier door ons
moderne bestuursapparaat geregeerd
worden, belemmerd door honderde
en honderde maatregelen en bedolven
onder duizende papieren, dan worden
daar de mensen geringeloord, geter
roriseerd, gesard op een wyze, die
wy zelfs in de Duitse tijd niet heb
ben leren kennen.
Maar door wie dan zult U vragen.
Wel, door hun eigen familie. Door
hun ouders, hun grootouders, hun
bet-overgrootouders en hun over oud
tantes: als die maar cood zyn.
Want hun sombere bijgeloof leert
hun, dat iedere dode bij de levende
mensen terugkeert als geest, als pepo,
zoals zy dat noemen.
Iedereen is dus omringd door de
talloze pepo's van al zyn overleden
voorouders. Die zyn altijd in zyn
buurt, die zien alles wat hij doet,
die horen alles wat hy zegt en wat
nog afschuwelijker is, die weten
precies wat hy denkt.
Nooit is de Uluguru-neger eens
vrij, nooit is hy alleen, nooit is hy
eens zyn eigen baas. Altijd weet hij
zich begluurd en bespied.
En laat hy vooral niets doen, wat
tegen de regels van de stam, wat
tegen de zin van de pepo's is. Want
die zyn niet alleen alty'd en overal
tegenwoordig, maar ze zijn ook licht
geraakt en dadelijk op hun lange
tenen getrapt. En als ze boos zyn,
nemen ze wraak, op welke manier
dan ook.
Hoe
Wel; als een blindedarmontste
king hebt, dan zijn er schadelijke
bacteriën in Uw blindedarm, die het
buikvlies doet ontsteken, wat U pijn
doet. Maar by zo'n neger zit er een
verbolgen pepo in zijn buik en die
knijpt er wraakgierig in.
U heeft likdoorns, maar by een
neger is er een geest, die hem by
elke stap met een doorn in zyn
voeten prikt. Als zyn hut afbrandt,
heeft een vertoornde overgrootmoe
der hem aangestoken en als zyn geit
wegloopt heeft ongetwijfeld een be
ledigde dooie voorouder het touw
doorgesneden.
Alles wat een mens aan beroerdig
heid in zyn leven tegenkomt, over
komt hem als straf oi uit wraak
door de pepo's aangedaan. Nooit zyn
die te ontlopen. Je kunt er gemak
kelijk een boos maken zonder dat je
het zelf wilt of weet. De angst voor
de wraak verlaat hen nooit. Hy
vergalt hun leven.
't Is hun onbezorgde aard, hun
leven van de ene dag op de andere,
die hen zo vlot doet lachen en zo
graag doet dansen.
Hoewel ik het meermalen heb
meegemaakt, dat hun lachen eindigt
in een mededeling over een woeden
de pepo, zodat het de indruk maakte
dat ze hun angst proberen weg te
lachen. En hun geestdriftig dansen,
altyd een ritus, dient ook hoofdzake
lijk om de geesten der overledenen
te eren, te paaien of om de tuin te
eiden. Dus weer die eeuwige vrees,
die hun leven verpest door ongeluk,
dood en ziekte.
Elke dans een ritus
En als we dan zien, hoe ziek zo'n
vry natuurvolk is en hoe ze zelf zich
ongeluk en dood door hun angst en
bijgeloof op de hals halen, dan ver-
verdwynt ons laatste restje vertrou
wen in het sprookje van het vrye
gezonde natuurvolk als sneeuw voor
d6 tropenzon.
't Begint al by de geboorte.
Het is zonder meer voorbarig, om
zoals by ons met gelukwensen aan
te komen als hot: „moeder en kind
zyn gozond" wordt aangekondigd.
Want tweelingen, kinderen die met
de voetjes het eerst geboren worden,
kinderen met een ontkleurde huid of
met een tandje ter wereld gekomen,
dat allen zyn ongelukskinderen of
te wel kigego's en ze worden, om het
ongeluk van de stam af te wenden
op last van de pepo's zo snel moge
lijk vermoord, al werd er ook nog
zo naar hun komst verlangd en al
zyn 't nog zulke gezonde, lekkere
babies.
Zeker, onder invloed vooral van de
missionarissen worden deze harde
wetten tegenwoordig milder.
Tweelingen worden niet meer ver
moord, maar men doet een keus uit
het nest en vermoord er maar één.
Een hele vooruitgang ongetwijfeld
Maar veel ellende wordt zo toch nog
over de mensen gebracht door hun
eigen wanbegrip.
En dan de zuigelingenvoeding.
Een neger is zwart redeneren zy
en hoe kan zo'n klein zwak bore-
lingske nu ooit sterk en zwart wor
den van dunne witte melk Dat
bestaat niet. Dus wordt het pasge
boren negerkindje vanaf den beginne
volgestopt met hetzelfde voedsel, dat
vader en moeder, dat broers en zus
ters ook eten: met ugali.
Kind met maisbri) volstampen
Ugali is een dikke zware bry van
maïsbloem. De neger eet dat elke
dag, jaar in jaar uit. Elke dag tegen
zonsondergang eet de neger. Niet
vaker dan eens per dag.
Maar dan ook, indien hy het krijgen
kan, zóveel, dat zyn maag als een
ballon aan zyn buik hangt. Maar dat
moet hy dan ook wel, als U weet,
dat elke man, elke vrouw, elk kind
zo vol wurmen zit, dat slechts de
helft van zyn dagelijkse maaltijd
voor hemzelf is en de andere helft
voor de goed bevolkte diergaarde in
zyn buik.
ftelukkig krijgen de zuigelingen er
ook moedermelk by. Als die ten
minste „goed" is, want de machtige
toverdokter, de mganga moet uit
maken, door een klein rood kevertje
de kobo, in een napje met moeder
melk te werpen. Hy kykt dan welke
kant het torretje uitzwemt en daar
uit kan hy zogenaamd zion of die
melk voor 't kind deugt, ja of neen.
En is 't neen, dan krygt het kind
de moedermelk doodgewoon niet en
voegt het zich by de ontstellende
65 pet. der kinderen, die volgens de
officiële regeringscyfers in Tanganyka
jong sterven, een aantal dat by ons
nog geen drie en een half percent
bedraagt 1
Maar als 't kind na een verblyf
van anderhalf jaar op moeders rug
op de grond wordt gezet, begint de
ellende pas voor goed. De kleuter
graait met zyn fijne handjes in het
zand rond de hut, dat wemelt van
de gedroogde wurmeneieren.
Net als onze kinderen steken ook
daar de kleintjes alles in de mond,
zodat ze al heel gauw, precies zo'n
ryke wurjnenverzameling in hun
darmen hebben als de oudere fami
lieleden.
Wanneer het even wil ook nog de