Aan A
FEUILLETON.
Herinneringen uit
Miliciens- en
Mobilisatietijd.
1913—1918.
De teerling is
geworpen.
Rijwielachterlichten.
Binnenland.
Ons weekpraatje.
drc
Bjc
Loop der
Provincie
dan 15 20 eieren voor hunne re
kening namen.
Iets anders niet minder eigenaar
dig was toen het zoogenaamde Nieuw-
jaarschrijven. Op Oudejaarsavond
trokken de schutters evenals met
Paschen weer op hun gebied rond,
en tegen 12 uur werden dan op alle
deuren met krijt gelukwenschen ge
schreven voor het nieuwe jaar.
Hierbij was echter ook het mis
bruik ingeslopen, dat enkelen van
die gelegenheid gebruik maakten, om
minder aangename wenschen te
schrijven bij personen, die bij hen
niet geliefd waren.
Het gevolg daarvan was later dik
wijls hevige ruzie en soms ernstige
vechtpartijen. Na afloop van dat
Nieuwjaarsschrijven kwamen allen
weer bijeen in het Gildehuis en dan
werd er nog een stevig potje bier
gedronken.
Hoe het ook ging of niet, maar de
meeste bijeenkomsten der Schut
terijen gingen in dien tijd steeds ge
paard met vrij sterke drinkgelagen,
waarbij het echter vroolijk toeging.
De schutsboom van het Zandakker
stond toen op een open terrein tus-
schen de bosschen achter de Vier
Uitersten, terwijl die van het Eind
geplaatst was aan den Bosschen
Molen, nabij Driekus Willems, die
later aldaar een café met een zeer
mooien kindertuin gevestigd had.
Waar de schutsboom van het Hof
zijne standplaats had, heb ik nooit
vernomen.
Ruim 60 jaren geleden was de heer
Henri Esser, die later Burgemeester
is geworden van Venray, als flinke
jongeman enkele jaren Kapitein van
het Zandakker en maakte toen in
zun schitterend uniform een prach
tige figuur. Bij diens aftreden werd
hij opgevolgd door Willem van
Well, die als zoodanig met zijn Sier
lijken steek met pluimen eveneens
flink voor den dag kwam.
Voor de instandhouding van het
Zandakker werd indertijd ook veel
bijgedragen door Peter Pouwels, een
eenvoudigen man, doch die als Deken
der Gilde, nog al wat invloed had,
en door zijn kalm en verstandig op
treden, er buitengewoon slag van
had, om met de jongens om te gaan
cn hunne ambitie te verhoogen.
Bij het Eind was vroeger de hoofd
aanvoerder Leonard Verbeek, een
toenmaals kalme doch zeer vastbera
den ongeman, die beschikte over een
zeer goede leidingskracht. Als Kapi
tein werd hij later opgevolgd door
Nadus Oudenhoven, met als le lui
tenant Jacob Oudenhoven.
Bij de talrijke leden van het Eind
was toen een zeer merkwaardig
persoontje, n.l. het zoogenaamde
Colobrietje, een vrij normaal en goed
gevormd nianneke, die echter niet
meer dan 1.40 M. groot was. Toch
droeg deze kleine man met dezelfde
fierheid als de anderen zijn wapen
cn marcheerde even dapper mee als
de rest.
Voor ongeveer 40 jaren werd de
Schutterij het Zandakker geheel en
al gereorganiseerd, en kreeg toen
door het aanschaffen van militaire
uniformen en andere inrichting een
meer officieel karakter. De vereeni-
ging werd toen ook door de Regee-
riug als rechtspersoon erkend, en bij
Koninklijk besluit werden toen be
noemd tot Kapitein de heerTheodor
Slits en tot le Luitenant de heer Piet
Laurensse.
Het corps kreeg toen een alge-
meene bewapening met geweren en
bajonetten en aan het hoofd van den
keurigen stoet, welke toen bestond
uit ongeveer 80 schutters, marcheerde
een eigen stafmuziek, welke het ge
heel een schitterend vertoon gaf.
Waardoor het kwam is mij niet
bekend, maar het toen zoo talrijke
corps is later weer ingedommeld,
totdat het bij gelegenheid van een
Koninginnefeest weer te voorschijn
kwam, onder de leiding van Kapitein
Sassen, als het gewone oude Zand
akker, dat thans nog bestaat en even
fier als vroeger voor den dag komt.
Indertijd bestond in Venray ook
nog een heel oud schoenmakersgilde,
dat ieder jaar op St. Crispinus zijn
feest- en teerdag had en dan met
him aloud vaandel naar de kerk toog,
om een ter hunner intentie opgedra
gen plechtige H. Mis bij te wonen
1.
In October 1913 gingen in ons land
de jongemannen van de lichting- 1913
onder de wapenen Vroolijk en wel
gemoed trokken vooral de Limburgsche
en Brabantsche jongens 'sKonings
Wapenrok aan in het vooruitzicht over
enkele maanden in hun burgerlijke leven
en werkking te zullen terugkeeren.
Hoe weinig kónden zij toen vermoeden,
dat zij bijna vier volle jaren in dienst
zouden moeten blijven, doordat in
Augustus 19 i 4 de groote wereldbrand
uitbrak. Ons land bleef gelukkig voor
de eigenlijke oorlogsverschrikkingen
gespaard, al moesten tengevolge van
de mobilisatie en den oorlogstoestand
in de ons omringende landen groote
moeilijkheden worden doorgemaakt.
Die tijd ligt pas een kwart-eeuw
achter ons en weer verkeeren we in
dezelfde rampspoedige positie
Een Zuidelijk milicien van de lichting
1913 heeft de herinneringen aan zijn
milicien- en mobilisatietijd voor 25
jaren op schrift gesteld. Op plezanten
toon vertelt hij van zijn omzwervingen
langs diverse garnizoenen in 't Zuiden
en Noorden van ons land en vooral de
belevenissen van min of meer humo-
ristischen aard zijn hem in dit her
denkingsjaar „naar boven gekomen."
lieden beginnen we met de publicatie
van deze „mémoires" welke ongetwij
feld door de vele wapenbroeders uit
de jaren 1913—1918 met hun huisge-
nooten en door de thans onder de
en ten offer te gaan.
Na afloop werd de feestdag heel
vroolijk doorgebracht in hun lokasl
bij Peter Laurensse, aan het Eind,
alwaar dan lekker gegeten en ge
dronken werd.
Bij die gelegenheid werd geregeld
herinnerd en zwaar geboomd over de
vermeende rechten, die dit Gilde nog
had op een stuk grond nabij Jan
Hensenkoel, welke rechten naar men
beweerde nog dateerden uit den tijd
van den vermaarden Venrayschen
Jesuiet Godefridus Henseniu?, wiens
vader ook schoenmaker was.
Onder den invloed van de noodige
potjes bier werd dan het voornemen
bepleit om er eens werk van te ma
ken, dat deze eigendom, welke hun
op sluiksche wjjze ontfutseld was,
weer terug te krg'gen. Daags daarna
waren echter die plannen vergeten,
om op het volgende St. Crispinu9-
feest weer voor den dag te komen.
In ons volgend artikel zullen mij
het een en ander melden over de
Handboogschutterijen, die in dien tijd
alhier voor het eerst tot stand kwa
men en waarvan het aantal op zoo
reusachtige wijze is uitgebreid.
(Wordt vervolgd.) M.
Nog slechts 25 jaar scheiden ons
van den aanvang van den „grooten
wereldoorlog", die, naar we aanna
men, de vreeselijkste bezoeking was,
welke de menschheid ooit teisterde
of teisteren zou. De strijd was zóó
gruwzaam, dat alle volkeren tn af
grijzen een eed zwoeren„Nóóit
meer oorlog
En thans reeds woedt opnieuw de
krijg, stampt Mars met zijn oorlogs
laarzen door Europa, dreigende onder
zijn geweld méér millioenen te zullen
verdelgen dan ooit te voren.
En wie heeft dat zóó gewild
Eén man! Als er iets is, dat een
politiek systeem volledig veroordeelt,
is het wel de omstandigheid, dat de
wil van één mensch de wereldvrede
kan verzekeren of volkomen naar
willekeur haar in namelocze
ellende kan dompelen.
Terecht sprak Chamberlain van de
„waanzinnige eerzucht" van hem,
die de menschheid dat laatste ver
koos aan te doen.
Polen heeft den oorlog niet gewild.
Een klein volk immers kan niet
verlangen om zich zelf te laten
afslachten. Want dat is het lot van
Polen: het zal bloeden uit duizend
wonden, of het met zijn verbon
denen zal winnen of verliezen.
Frankrijk en Engeland hebben
evenmin den oorlog gewild. Zij heb
ben bij een oorlog niets te winnen,
enkel maar te verliezen. Of te be
houden.
Daarvoor, voor het behoud, van
zich en van hun vrienden, strijden
zjj. Zij hebben alles gedaan voorden
vrede. Zij hebben aan Duitschland
veel van wat het begeerde, aange
boden, mits de Duitsche machtheb
bers slechts wilden onderhandelen
buiten den druk om van het geweld.
Zij wilden niet. Zij hadden hun
eischendeze waren gebaseerd,
heetten het althans te zijn, op
„Duitsch recht" en onderhandelen
over Duitsch recht zou schennis be-
teekenen van de Duitsche eer.
Het recht en de eer van andere
volkerenvan de Oostenrijkers, de
Tsjechen, de Slowaken, de Polen
telden de machthebbers in Duitsch
land niet. Zij kennen slechts één
recht, het Duitsche; één eer, de
Duitsche eeréén methode, het ge
weld.
En toch, ook het Duitsche volk
heeft den oorlog niet gewild. Dat is
in de laatste weken heel duidelijk
gebleken. Er was geen oorlogs-
enthousiasme onder onze Ooster
buren er was slechts bezorgdheid.
Aan het volk is niet gevraagd of
het oorlog wilde of vredehet volk
heeft zich niet kunnen uitspreken.
Het Duitsche volk gaat gebukt
onder hetzelfde geweld, dat tegen de
Polen en andere volkeren wordt
aangewend. Het Duitsche volk wordt
met tuchthuisstraffen en zelfs met
den dood bedreigd, als het naar
wapenen geroepenen met belangstelling
zullen worden gevolgd.
Dc eerste oefeningstijd
1913 1914.
Op 4 October 1913 werden wij met
zoovele andere jongens van denzelfden
leeftijd ingelijfd Ze kwamen zoowel uit
Venray, Helmond, als uit Venlo, Tilburg
enz., kortom militie-plichtig Limburg
en Brabant gaf elkaar in de eerste
plaats van samenkomst: Venlo, rendez
vous.
Eerst kenden we elkaar geen van
allen, maar na een paar dagen geza
menlijk aan de waschbakken gestaan
en 's middags aan tafel gezeten te
hebben, waren we onderling de beste
vrienden, die wel niet alles van elkaar
uitstonden, maar toch veel.
Na informatie naar namen, beroep,
lotingsnummer enz. kwam er te Venlo
weldra gang in en stapten we onder
geleide van een paar onderofficieren
naar het station om verder getranspor
teerd te worden naar Den Bosch, do
ons aangewezen garnizoensplaats.
Vroeg in den namiddag arriveerden
we op de binnenplaats van de Jacobs-
kazerne, een voormalig kerkgebouw,
met groote lokalen en heel kleine ge
zelligheid. Toen de krijgsartikelen waren
voorgelezen (tijdens welk voorlezen we
keer op keer dachten er al te zien
sneuvelen, zoo dikwijls hoorden we
wordt gestraft met den kogel), werd
ons gewezen, waar we ons eigenlijke
logies hadden.
De plaatsgenooten had men zoowat
totaal uit ellchar gegooid, zoodat van
de Yelen uit onze woonplaats slechts
twee man boven naast de keuken
terecht kwamen. Het grootste gedeelte
kreeg logies boven de cantine.
De sergeant, die ons naar boven
leidde om ons een beetje vertrouwd te
maken met den inwendigen dienst, en
niet ongenegen was een goed sigaartje
op te steken, gaf ons de noodige in
lichtingen betreffende reveille, wasschen
buitenlandsche radio-stations durft
luisteren. En in proclamaties van
den Führer wordt herhaaldelijk ge
dreigd met „vernietiging" van die
elementen in het land, die Hitiers
bevelen niet blindelings zullen ge
hoorzamen.
Eén slechts heeft den nieuwen
bloedigen strijd in Europa doorge
dreven. De onmogelijkheid, dat zoo
iets zich in de toekomst nog ooit
herhaalt, moet de winst worden van
den thans uitgebroken oorlog,
anders ia de wereld verloren.
Scherpe controle ingaand
21 September.
Reeds lang geldt thans alweer de
verplichting dat rijwielen moeten
voorzien zijn van een achterlicht.
Strenge controle is in het algemeen
nooit op dit piint uitgeoefend met
het gevolg, dat een belangrijk per
centage van de fietsen in het geheel
geen achterlichtje heeft of althans
een dat niet of niet behoorlijk func
tioneert.
Binnenkort zal hierin een totale
wijziging komen. Immers, naar wij
vernemen hebben de directeuren van
rijkspolitie een schrijven gericht tot
de hoofden van plaatselijke politie,
waarin voorschriften worden gegeven
hoe gehandeld moet worden ten
aanzien van berijders van rijwielen,
welke bij donker Diet een helder
rood achterlicht voeren. Degenen,
wier achterlicht in volstrekt onvol
doenden staat verkeert door het
ontbreken van lampje, rood reflector
glas, draden, dynamo, e.d. Tegen
dezen zal terstond procesverbaal
worden opgemaakt.
Aan hen, wier achterlicht door
niet-onmiddelirjk te constateeren of
te verhelpen oorzaken defect is, zal
de verplichting worden opgelegd
zich binnen een door de politie ter
plaatse te bepalen termijn van een
of meer dagen te vervoegen bij die
politie, ten einde te kunnen aantoo-
nen, dat het bewuste rijwiel alsdan
een helder rood achterlicht voert,
dat dan uiteraard van een der goed
gekeurde soorten moet zijn. Bij ge
breke van dit vertoon zal tegen den
betrokkene eveneens procesverbaal
opgemaakt worden.
Wordt overal in den lande op
bovengenoemde wijze opgetreden,
dan zal naar de minister ver
trouwt het euvel der wielrijders
zonder behoorlijk achterlicht spoedig
verholpen zijn, hetgeen de verkeers
veiligheid ten goede zal komen.
De controle op de achterlichten
zal worden aangevangen in het ge-
heele land op 21 September a.s.
Deurne's nieuwe burgemeester
Tot burgemeester van Deurne is
benoemd de heer Mr. R. J. J. Lam-
booy.
Op 8 Aug. 1929 werd hij benoemd
tot burgemeester van Hontenisse.
Belgische grenskantoren
gesloten.
De A.N.W.B. heeft bericht ontvan
gen, dat verschillende Belgische
grenskantoren o.a. dat te Wernhout
op den weg van Breda naar Ant
werpen ges'oten zijn. Langs die kan
toren wordt niemand meer in Bel
gië toegelaten. Wel is het voor Ne
derlanders, die in België verblijven
nog mogelijk terug te keeren. Ook
de gelegenheid om grensdocumeuten
van motorrijtuigen door de Belgi
sche douane voor definitieven uit
voer te laten afstempelen blijft nog
open.
Nederlandsche houders van motor
rijtuigen waarvan de documenten
nog niet gezuiverd zijn,kunnen deze
dus alsnog in orde laten maken door
naar de grens te rijden en de docu
menten ter afstempeling aan te bie
den. Op deze wjjze kunnen zij zich
ontdoen van het finantieele risico,
dat het bezit van ongezuiverde grens-
documenten meebrengt.
kuch-halen, aantreden, uitgaan en
thuiskomen, waarbij er al enkelen direct
in de oppositie meenden te mogen
gaan, daar om 10 uur thuis wel wat
vroeg was naar hun meening.
Spoedig werden we door een, ons
wel eerste bekende signaal„'t is voor
den kok in de keuken geweest", ver
zocht aan tafel te komen om ons eerste
militaire middagmaal te verorberen,
't Liet zich, dat dient gezegd, goed
smaken. We hadden 't ons wel wat
minder voorgesteld, hoewel we dan
nog wel ons best gedaan zouden heb
ben óns bord voor den tweeden keer
vol te halen
Met een voldaan gevoel werd de
stroozak even geprobeerd en toen
mochten we uit om voor 't eerst Den
Bosch op Zaterdagavond te verkennen.
Gezamenlijk, dat wil zeggen met 6
a 7 man, trokken we door de Hint-
hammerstraat de stad in, waar we door
enkele vriendelijke Bosschenaars, die
al spoedig hoorden, dat we Limburgers
waren, weg-wijs gemaakt werden.
In het z.g. .Keldertje", op de markt,
beviel het ons uitstekend. Niet alleen
een goed biertje, maar aan zeer billij
ken prijs een fijn ingelegde haring,
leverworstje, broodje met ham en kaas
enz. enz.
Nu kwam de stemming er spoedig
en hadden we er zelfs geen erg
meer in, te Den Bosch te zijn. Er werd
dan ook weldra een liedje gezongen,
hetgeen vroeger in mijne woonplaats
gebruikelijk was op Zaterdag- en
Zondagavond, en voor we 't eigenlijk
goed wisten, was 't al tien uur ge
passeerd...
Wat te doen
't Was nu toch te laat, dus een
kwartiertje kon niets meer maken en
we zouden maar zeggen, dat we den
weg kwijt waren geraakt.
Wat we naderhand tot overmaat van
ramp ook nog werkelijk deden. We
pingen de Hinthammerstraat af in de
richting van de Jacobskazerne en pas
seerden, zooals naderhand, het straat
je, dat we rechts in hadden moeten
Beperking van benzineverbruik,
Voor het behoud van een goeden
gang van zaken in de tegenwoordige
omstandigheden vestigt het Mi
nisterie van Economische Zaken de
aandacht het volgende:
Op het oogenblik wordt de laatste
hand gelegd aan een regeling, weike
een redelijke voorziening van de ver
schillende behoeften aan benzine in
de naaste toekomst kan verzekeren.
De houders van motorrg tuigen kun
nen er intusscheD op belangrijke
wijze aan medewerken om ingrijpen
de maatregelen te voorkomen.
Deze medewerking kunnen zij ver-
leenen door het betrachten van
groote zuinigheid. Op deze categorie
van benzineverbruikers wordt daar
om het beroep gedaan, om elk niet
noodzakelijk gebruik, ongeacht voor
zaken- of voor privé-doeleinden, van
hun auto of motorrijwiel achterwege
te laten. Ook moeten geen onnoodi-
ge eischen worden gesteld aan an
deren, b.v. aan leverancier?, waar
door gebruik van het motorrijtuig
moet worden gemaakt.
Indien binnen eenige dagen zou
blijken, dat deze oproep niet het ge-
wenschte resultaat heeft, zal op
korten termijn tot het nemen van
ingrijpende maatregelen moeten wor
den overgegaan.
Tegen prijsopdrijving gewaar*
schuwd.
De minister van Economische
Zaken brengt het volgende ter ken
nis van het bedrijfsleven. De thans
Ingetreden internationale toestand
zal de reeds bestaande moeilijkheden
voor het bedrijfsleven ongetwijfeld
vergroot.cn. Zooals bekend, is gedu
rende de laatste weken reeds een
complex van maatregelen getroffen,
dat er. op gericht is aan den toe
stand het hoofd te bieden. Er wordt
door de betrokken instanties onaf
gebroken gewerkt heeft aan Jhet
verder aanvullen van deze regelin
gen, teneinde een zoo goed mogelijk
functioneeren van de volkshuishou
ding in al haar geledingen te verze
keren. Men kan evenwel niet ver
wachten, dat aanstonds aan alle
moeilijkheden kan worden tegemoet
gekomen.
Om de werkzaamheden van het
reeds zwaar belaste ambtelijke ap
paraat niet te bemoeilijken, wordt
met nadruk verzocht in ieder geval
de eerstkomende dagen het telefo
nisch, telegrafisch en schriftelijk con
tact met het departement tot het
uiterste te beperken.
Het is voorts dringend gewenscht,
dat het bedrijfsleven zich, in af
wachting van nog verdere door de
regeering te treffen maatregelen, van
elke abnormale transactie en van
transacties tegen hoogere dan tot
dusverre geldende prijzen onthoudt,
De minister zal niet aarzelen de ge
volgen van al dergelijke transacties,
welke schadelijk zijn voor het alge
meen belaüg, met behulp van de ter
beschikking van de regeering staande
wettelijke bevoegdheden, ongedaan
te maken.
Strooibiljetten op Nederlandsch
gebied gevonden.
Op verschillende plaatsen in het
Oosten des lands, nadat Maandag
nacht het bericht van den regeerings-
dienst over het verschijnen van
vreemde vliegtuigen boven ons land
bekend was geworden, de mededee-
ling ontvangen van het vinden van
strooibiljetten. Deze droegen het op
schrift: „Waarschuwing"; „Groot-
Brittannië aan het Duitsch volk". In
deze biljetten wordt o.m. gezegd,
dat de Duitsche regeeriüg Engeland
den oorlog opgedrongen heeft, dat
deze oorlog volkomen onnoodig is,
dat het Britsche volk in vrede met
het Duitsche wil leven, dat het Duit
sche volk aan den rand van een
bankroet leeft, dat de nazl-censuur
altijd de waarheid aan Duitsche volk
onthouden heeft, dat Engeland en
zijn bondgenooten onoverwinnelgk
zijn, dat het Duitsche volk recht op
vrede wenscht en bereid is, dien met
iedere Duitsche regeering te3luiten,
die oprecht vredelievend gezindis.
slaan, zelfs tweemaal.
Weer op het einde van de Hintham
merstraat zwaaide ik plotseling met 'n
paar anderen naar een donkeren hoek
af. Het biertje werkte
Spoedig voelde ik een zware hand
op mijn schouder, die mij rechtsomkeer
deed maken. Ik keek den eigenaar van
die groote hand eens goed aan, waar
na mij bleek, dat ik met een Bosschen
politieagent had kennis gemaakt, die
mij uitnoodigde zijn posthuis binnen le
komen. Nadat ik mijn excuses had
aangeboden en hem had duidelijk ge
maakt in Den Bosch totaal onbekend
te zijn, wees hij mij den weg naar de
kazerne, die ik met mijn makkers, die
buiten gewacht hadden, aanstonds op
zocht, om daar den wind van voren te
krijgen. Maar weer hetzelfde lesje op
gezegd weg kwijtgeraakt, lang ge-
loopen, onderhand door een politie
agent den juisten weg gewezen. Vraag
'1 maar.... Vlug naar boven en „je 2Ult
er wel meer van hooren I"
We gingen allen gezamenlijk naar
boven, boven de cantine, want we
hadden geen zin met z'n tweeën ons
eigen wolletje op te zoeken. Daar
zouden we den volgenden morgen wel
naar toe gaan.
We zaten nog wat na te zwammen
over onzen eersten avond in Den Bosch,
toen één onzer op een plank, boven
de slaapplaats van een Heezenaar, een
ring worst ontdekte, waarbij verge
leken de worst uit 't „Keldertje", maar
een schoenveter bij was. Dal was nog
eens een hartig stukje. De worst ont
dekken en in plakken snijden van 'n
paar centimeter dik, was in 'n paar
oogenblikken gedaan en opgepeuzeld
nog zeker zoo vlug.
't Was toch wel goed „in dienst",
als je maar een beetje uitkeek en 'n
beetje geluk had 1 Die worst zouden
we den volgenden morgen wel ver
goeden aan den eigenaar en dan was
't uit, meenden we. En 't liep zelfs
nog beter at. Want de Heezenaar zei
heelemaal niets over zijn verdwenen
worst, zoodat wij ook slecht over ver-
Maatregelen tegen
prijsopdrijving.
De politie te Den Haag heeft een
speciale afdeeling in het leven ge
roepen, die zich bezig houdt met
het onderzoek naar eventueele prijs
opdrijving. De politie heeft daarover
een groot aaDtal klachten binnen
gekregen, waarnaar een minutieus
onderzoek zal worden ingesteld. Er
wordt een geregelde controle gehou
den op de winkeliers in verband
met de afgifte van de bonnen. Ook
het surveilleerende personeel is op
gedragen controle uit t.e oefenen op
de bezoekers van winkels, of zij in
het bezit zgn van een vervoerbewijs.
Auto geslipt.
Zondagmiddag is op den Kaklen-
kerkerweg, te Venlo een luxe-auto
bestuurd door den heer M. aldaar
tengevolge van de gladheid van den
weg geslipt en tegen 'n ijzeren paal
van het rijwielpad opgebotst. De drie
inzittende werden door glasscherven
gewond en bekwamen lichte kneu
zingen. Na door een ontboden ge
neesheer verbonden te zijn, konaen
de gewonden zich allen huiswaarts
begeven.
HITLEREN CHAMBERLAIN
Van het wezen van ongelukkige
krankzinnigen had ik een geheel ver
keerde voorstelling, tot ik, enkele
jaren na den vorigen wereldoorlog,
door den directeur-geneesheer van
het groote en toen splinternieuwe
rijkskrankzinnigengesticht te Woen-
sel door zgn inrichting werd rond
geleid. Ik bedoel: als belangstellend
persmensch.
Voorheen had ik me voorgesteld,
dat er eigenlijk geen „wezen" meer
was in den krankzinnige. Maar dat
is mis. De geest der ongelukkigen
dwaalt, wanneer hij zich in een be
paalde, richting beweegt, maar
voor velen geldt dat althans in
een andere richting werkt hij juist,
doelbewust en vaak scherper dan de
geest van een „normaal" mensch.
Ik heb daar in Woensel kennis ge
maakt met genieën, ware kunste
naars. Is groote genialiteit trouwens
wel iets anders dan een abnormale
geestesgesteldheid De grootste
kunstenaars worden ons veelal in
hun „gewone doen" als exer.trieke
persoonlijkheden geschilderd. Daar
hebben we den praalzieken krank
zinnigen koning Lode wijk v. Beieren.
Hij v/as wat men noemt „stapel".
Hij deed zijn ministers, zijn secre
taris, zijn bedienden de diepste ver
nederingen aan, maar hij was een
artist van het zuiverste water; de
paleizen, welke hg liet bouwen, zijn
uitingen van een fantasierijken, in
schoonheids vormen verfijnden geest.
Edoch, deze krankzinnige koniDg
zou zijn land hebben geruïneerd en
al zijn onderdanen stuk voor stuk in
narrenpakken hebben gestoken, als
zijn verantwoordelijke omgeving hem
niet op wettelijke wijze uit. de macht
had ontzet. Deze ontzetting had een
tragisch verloop, maar... daarover
wilde ik het niet hebben.
Ik wil er slechts op wgzeD, hoe
gelukkig de omstandigheid was, dat
de speciale liefhebberij van dezen
genialen, maar krankzinnigen koning,
het bouwen en inrichten van prach
tige paleizen betrof en niet bij
voorbeeld het overweldigen van
andere volkeren.
En tweedens zou Ik er de aan
dacht op willen vestigen, hoe geluk
kig de Beieren van toen het troffen,
dat het nationaal socialisme in hun
dagen nog niet was uitgevonden.
Ware Lodewrjk hun Führer geweest,
dan zou er geen macht hebben be
staan naast de zijne; geen enkele
instantie zou in staat zijn geweest
om den krankzinnigen machthebber
opzg te schuiven.
Men onderschatte het gevaar van
zulk een toestand niet. Iemand, die
zich tot Führer van een groot valk
opwerkt, moet groote kwaliteiten
bezitten, maar groote mannen heb
ben vaak groote fouten. Hun geniali-
goeding konden praten 1 Dit was onze
eerste dag in militairen dienst.
In uniform cn het africhten
begint.
Den eersten morgen dat we door
het signaal„Op recruten, 't is reveille,
steek je beenen buiten de krib" werden
gewekt, wreven we onze oogen eens
goed uit en keken zoo vreemd op, dat
de een den ander aankeek, of hij vragen
wou voel je je niet op je gemak
't Was alles ook zoo vreemd, met
thuis vergeleken. Daar stond je 's mor
gens op, kleedde je vlug aan, wasschen
en dan aan tafel, waar de koffie en de
boterhammen klaar stonden. Maar
moeder kon hier niet voor ons zorgen,
dus zouden we ons eigen kuchje
moeten halen, snijden en smeren.
Een recruut, ik meen uit Hoogeloon,
die 's morgens zijn bagage nakeek,
miste iets en liep op zijn manier te
ijsbeeren, over een onmisbaar toilet
artikel, Hij zei evenwel niets en pakte
maar weer opnieuw uit, totdat ik hem
vroeg wat hij nu eigenlijk vermiste,
waarop hij ten antwoord gaf„ik kan
mijn „haarhark" en „terugblik" nergens
vinden en ik weet toch zeker het
gisteren meegenomen te hebben". Na
een korte explicatie bleek dat hij haar
kam en spiegel vermist had. Ge moet
't ook maar weten I
De vlugsten-met-opstaan waren reeds
bezig, zoo onbeholpen mogelijk, hun
wolletje in orde te brengen, zooals ze
dat thuis van moeder wel eens gezien
hadden Nu moest dat echter heel
anders gebeuren. Een wolletje moest
„model" worden opgemaakt, anders
was .het eind van de geschiedenis niet
te zien.
De korporaal, die ons was toege
voegd, ons in de militaire geheimen
in te wijden, gaf even een demonstra
tie en waarachtig, na een paar maal
geprobeerd te hebben, lukte het
wonderwel. Daarna aan tafel, en onder
gezelligen kout en menigen kwinkslag,
teit sluit krankzinnigheid niet uit.
En wat dè.n
Ik wil een voorbeeld scheppen. Let
weJ: 't is slechts een voorbeeld. Ge
steld dat een groot volk zich aan de
dictatuur verbindt of dat een dic
tator zulk groot volk aan zich heeft
verbonden. Gesteld dan voort?, dat
die man een genie is en waarlijk
groote, bewonderenswaardige daden
stelt. Deze bevestigen zijn macht en
aanzien.
Maar dè.n..., dan slaat hem door al
die macht, welke hij verdierf, de
kolder in het hoofd. Hij wordt beze
ten van do gedachte, dat hij de we.
reld moet overheerschen en dat geen
prijs van bloed en vernieling daar te
hoog voor is.
Hij voert zijn volk in redevoerin
gen, waarbg hij zich tot een hyste
rische opwinding brengt, tot oor-
logsrazerng op. Dèn....
Dan zullen er misschien onder
danen zgn, tot wie het besef door
dringt, dat de genialiteit van hun
Führer tot il n'v. a qu' un paL
krankzinnigheid is verworden. Zij
kunnen op geen enkele instantie een
beroep doen; elke critiek op den
Führer is in zoo'n land hoogverraad
en wordt zonder vorm van proces
met den dood gestraft.
De wereld huivert. In het buiten
land krijgt, men overal het gevoel,
dat de aarde beeft onder den wille
keur van een krankzinnige, maar...
niemand durft het uitspreken, want
men mag het hoofd van een bevrien-
den staat niet „gek" heeten en hem
van hysterische driften beschul
digen.
En deswege ondergaat demeDscb
beid het Igden, waartoe een gees
tesziek staatshoofd haar drijft.
Let wel: alles wal ik hiervoren
zei, is hypothetisch. Ik bedoel maar:
in een nationaal socialistischoD, fas-
cistischcn of communistischen staat,
in eiken dictatuurstaat, zou zoo iets
kunnen gebeuren.
Het huidige hoofd van den bevrien-
den Duitschen staat is natuurlijk
een genie zonder méér of zonder
érger. Enkel: als ik Hitier hoor spre
ken in den Duitschen Rijksdag en
ik hoor, hoe zijn stem overslaat in
zijn opwinding, als hij spreekt van
Duitsche eer, Duitsch bloed, de
Joodschdemocratische wereldmacht
die de fiere Duitsche menschen ju
dast, mishandelt en vervolgt, dan
denk ik: iemand, wien de macht is
gegeven of toegevallen om over oor
log en vrede zelfstandig te beschik
ken, moest toch eigenlijk van een
pietsje meer zelfbeheersing blijk ge
ven. Dat zou geruststellender wezen.
En ik denk: als zoo'n man enkel
door drift tot oorlog zou besluiten,
wie kan hem dat dan beletten
Niemand in zijn land, niemand daar
buiten.
Heel het Duitsche volk is niet in
staat om den gevaarlijksten wil van
zijn Führer wie dat dan ook zijn
moge te trotseereu.
Dat moet teeth, een fout wezen
dunkt me van het stelsel, dat de
onbeperkte macht in handen van
één persoon brengt.
En nou dwalen mijn gedachten af
naar een ander land, waar de demo
cratie een traditie is. Engeland. Daar
slaat Camherlain aan het hoofd der
regeering. Hg bestuurt, maar wordt
gecontroleerd. Hij vermag niets zón
der het volk. En het Engelsche volk
wil, als elk ander volk ook het
Duitsche volk den vredê. Geza
menlijk werkt men daar voor den
vrede.
Totdat het niet meer gaat.
Het Oostenrijksche volk wordt door
een vreemde macht overweldigd en
het Engelsche volk maant zijn re
geering aan: d&t mogen we toch niet
toelaten
Ssst! zegt de regeeringsleider. De
vrede is een groot goed. Misschien
ik wil praten met de overweldi
gers...
Tsjechoslowakge gaat aan dezelfde
vreemde macht ten onder en het
Engelsche volk komt in verzet. We
moeten het bevriende volk met onze
wapenen bgstaan, zegt het. Maar
Chamberlain vermaant. Wie den
vrede liefheeft moet offers weten te
aanvaarden. Nóg verliest hij niet den
moed, dat hg den overweldiger tot
overleg kan bewegen....
Polen wordt aangerand. Nu roept
het Engelsche volk luide om den
oorlog tot afweer. Zullen we onze
vrienden stuk voor stuk laten af
slachten om straks, als we alleen
staan, eenzelfde lot te moeten on
dergaan
Maar nóg aarzelde Chamberlain,
nóg hoopte hij op terugkeer der be-
werd het kuchje alle eer aangedaan
en bleef er voor 's middags niet veel
meer over.
Enfin, er waren jongens genoeg, die
aan hun kuch per dag toch te veel
hadden, dat hadden we al gauw ge
noeg gezien, en we zouden op hen
wel een beroep doen als wij zonder
waren.
Wij zouden het hier wel volhouden
't stond óns goed aan 1
De Zondag begonnen we daarna,
zooals we thuis ook gedaan, zouden
hebben, met den gang naar de kerk
om daarna een wandeling te maken
door Den Bosch en te zien hoe we
's avonds tcch zoo hopeloos den weg
waren zoek geraakt. Na een flinke
wandeling belanden we zonder erg
weer in 't „Keldertje", waar heel be
langstellend werd geïnformeerd hoe
we 't er den vorigen avond hadden
afgebracht.
Toen we onzen uitleg gegeven had
den, en ons avontuurtje aan den Politie
post vertelden, werd er eens hartelijk
gelachen, doch ons op 't hart gedrukt
te zorgen zeker op tijd naar de kazerne
terug te gaan, want 't zou altijd niet
zoo goed afloopen als den eersten
avond. Aldus verzekerden ons eenige
oudere strijdmakkers.
Wij zouden er natuurlijk voor.zorgen,
beloofden we, maar 't viel nog dikwijls
tegen, 't Was net of de klok's avonds
veel vlugger liep dan overdag.
Wordt vervolgd.
Een vcrsd%elijk
lar.den en v%en i
De wereld zjcl
van God %end
God hun get te k
wereld voel^ jn
zij weigert |r
meer vaslhoej,net
Goddank, »zjjn t
vrijd geblevet» rv
over ons dieijr v,
ook alles difi o
waardig te -jjfcer
medemensche{die
zien eindigen!
Dierbare Gfjovif
nederig; leelljenv
versterving.
Bidt veel t ne<
in de gezinnei Koi
ook door de wk.
dierbaar aamons
iedere H. M eet
worden met de»
vrede, bid voi on:
ning de Litani var
Leeft eenvojig i
levenswijze, di de
leven haast nil n
Doet boete en
ouders zulks do:
openbare leva tc
willen verzoenn.
Vergeet tocbvoe
de Koningin vn c
trouwen in Hïr,
innigheid heet
tevens de Kinii
goed van denrrei
Dierbare Ciloi
voortdurend gbe
ganscher harte,
Roermond, 4 S'
Vanaf Maaniig
gervervoer tot na
Nijmegen
Cu ijk
Beugen
Boxmeer
VENRAY
Venlo
Roermond 8.31 1
Sittard 8.521
Baanvak
Baanvak
7.04
7.17
7.25
7.32
7.«H
8 04 11
Sittard
Roermonc
Venlo
5.5
VENRAY
6.17
Boxmeer
6.31
Cuijk
6.45
Nijmegen
6.58
VENRAY,
LUXOR r
Heden Zaterdag
dag vertoont to
Christl". Hans Bra
is bg een verfai
als viool-bouwer in
is ongehuwd en bt
eigen zoon. In de t
de dochter van
Christl kennen en
tusschen beide pe
Hans wordt naai
omdat hij daar v
dienen, om als bij
Christl te kunnen
Haar moeder, bi
kletsgrage buurvi
ingenomen met 1
jonggeliefden, d&a
zinning in Berlijn,
maning om de Dfi!
Polen terug te ne
een ultimatui
den oorlog
stuurde een rose
naar Duitschland,
er bommen te stri
vlugschriften uit
het Duitsche vol
schuwen voor de
voortzetting vaiM
krankzinnigen stri
Aan den eenen
cialisme en een zi
bewuste Führer, d
terwijl heel het
lioen-volk niet i
fatalen wil van
seeren.
Aan
cratie
zich
ken door t
tegenover s
gaat gevoeler
oorlogsdaad
vredesbiljetten
di
13
uit waanzU
gebied.
Indr
Die
tende
den andei
en een re
den oorlog
een volt
-w^nover zij'
gevoelen. Ee
de
Is
Inderdaad,
Dictatuur