TWEEDE BLAD VAN PEEL EN MAAS
De overweldiging
van België.
FEUILLETON.
Mattesen Ties
de Kiesjeskèl
De waarde van
stalmest.
Zaterdag 29 Juni 1935
Zes en vijftigste Jaargang No 26
Sluiting Dranklokalen
op Zaterdag 29, Zondag
30 Juni en Zondag 7 Juli
De Burgemeester van Venray
brengt ter algemeene kennis, dat
door hem ingevolge het bepaal
de in artikel 122 der algemeene
Politieverordening het sluitings
uur van de lokalen, waarvoor
een volledige vergunning of een
verlof A geldt, uitsluitend
VOOR DE KOM, op Zater
dag 29, Zondag 30 Juni en Zon
dag 7 Juli a.s. is verlengd tot
twaalf uur middernacht.
Deze vergunning wordt bij
ongeregeldheden of niet naleven
der voorschriften door de politie
gegeven, voor de betrokken over
treders of in het algemeen inge
trokken.
Er wordt in geen geval ge
waarschuwd; om twaalf uur
moeten alle café's onmiddellijk
worden geruimd.
Venray, 20 Juni 1935.
De Burgemeester van Venray,
O. VAN DE LOO.
Herinneringen aan de omzwervin
gen van een oud-oorlogscorres
pondent tusschen de strydende
party en.
Naar Thourout.
Op den Duitschen Komman
dantur hoorde ik den anderen
ochtend het aantal gewonden, dat
op den eersten dag van mijn
verblijf te Ostende deze plaats
was toegevoerd op 3000 schatten
en nog steeds hield deze stroom
aan. Ik zag nu lange rijen boeren
karren van het front de plaats
binnentrekkende boeren waren
voor dezen dienst met hun
wagens gerequireerd. De meeste
gewonden lagen op open karren,
alleen gerugsteund door stroo.
De toestand der burgerbevol
king was niet te rooskleurig. De
meeste inwoners waren gevlucht
degenen, die gebleven waren
leden ernstig onder de straffe
requisities.
Het bombardement van de
Engelsche vloot had behalve van
eenige havenwerken, de vernie
ling bewerkt van een hotel op
den Boulevard, terwijl een aantal
huizen in de Rue des Fiamands
ernstig waren beschadigd.
Ook de kust ten Noorden van
Ostende was door de Duitschers
dadelijk in staat van verdediging
gebracht. Heyst was door een
kleine afdeeling matrozen bezet.
Achter den zeedijk stond een
batterij zwaar geschut opgesteld.
In de kom dezer gemeente werd
ik door een drietal matrozen
aangehouden ze hadden me
een kwaadaardig „halt" toege
roepen, namen m'n fiets in beslag
en verklaarden mijn persoontje
gevangen.
Ik was een Engelschman, be
weerden ze. Ze voerden me naar
een plaatselijken commandant,
waar mijn papieren m'n Neder-
Oorspronkelijk verhaal van de
Noord-Xiimburgsche grenzen
door BERNARD VIELER.
40
Funske, de zoon van den Krem-
mer liep achterom en kwam door
den eigenlijken schaapstal aan de
binnenzijde van het kleine vertrek,
waarvan de zijdeur niet afgesloten
was.
Bij den gewonde binnentredend,
was het eerste woord, dat hij hoor
de, een flauw smeeken om drinken.
De jongen keek eens rond en zag
een steenén kruik, die hij terstond
buiten aan het putje ging vullen en
den dorstigen Kiesjeskel aan de
lippen bracht.
Ties dronk er gretig van. maar
de wakkere knaap was te verstan
dig om er hem teveel van te laten
drinken.
Kunde nie opstaon, Ties?
vroeg de jongen.
Ties schudde met het hoofd en
wees op de wond, zacht fluisterend:
De pastoor roepe, drei 1...
De knaap, die naast den gewon
de op de knieën lag, stond direct
op en zei:
Ziet mer gerust, Ties I Ik zal
zo hard loope as ik kan en weg
was hij.
landsche nationaliteit uitwezen
en waar ik ook mijn fiets terug
kreeg, toen ik een schriftelijke
vergunning om me per fiets te
verplaatsen, van het algemeene
marine-commando in Brugge kon
overleggen.
Ook in Heyst werd door de
bevolking geklaagd over de wille
keurige requisities. Bedden en
dekens werden uit de kloosters
weggesleept, paarden, koeien en
ander vee werd uit de stallen
en wei weggeleid, als de
eigenaar zich kwam beklagen
kreeg hij een „bon" voor het
geleverde
In Zeebrugge was de toestand
dien dag nog vrij rustig; de
huizen echter van de gevluchten
waren schrikkelijk toegetakeld en
geplunderd. De haven was met
meerdere batterijen veldgeschut
in staat van verdediging gebracht.
Ik had veel moeite om middels
mijn Duitsche aanbevelingsstuk
ken overgang te verkrijgen over
de zwaar bewaakte kanaalbrug.
Alles wees er op, dat de Duit
schers reeds in die eerste dagen
der bezetting begonnen waren
aan de uitvoering van hun plan
om de haven tot een station
voor onderzeebooten in te rich
ten.
De plaatselijke commandant
regeerde er met strenge hand
in aangeplakte proclamaties
regelde hij zelfs de uren, waarop
kerkdiensten mochten aanvangen.
In een andere proclamatie werd
het uitvaren van visschersschepen
verbodenal deze vaartuigen
moesten als in beslag genomen
worden beschouwd.
V
Een paar dagen na mijn bezoek
aan Ostende en verkenning van
het Yserfront in de buurt van
Nieuwpoort, trok ik van Brugge
uit in de richting-Thourout, waar
ik het Yserfront op een plaats
tusschen de kust en Dixemuiden
zou kunnen benaderen. Ik maakte
deze tocht in gezelschap van
twee Hollandsche collega's, die
ik in Brugge aantrof.
in deze stad was een nieuwe
proclamatie uitgehangen van den
bevelhebber van het marine-
gebied in België, admiraal Schro
der, waarin hij mededeeling deed
van een aan Engelsche in de
kuststreek woonachtige burgers
uitgevaardigd bevel, om het land
te verlaten, daar hij, admiraal
Schroder, behoefte had om deze
menschen te beschermen tegen
hun landgenooten, die door het
herhaalde bombardement van
Ostende de levens der kustbe
woners in gevaar brachten. De
bedoeling van zulke openbare
kennisgeving ontging ons; we
vermoedden, dat ze een soort
admiraalsmop was. In werkelijk
heid waren de Engelsche burgers
die nog in 't kustgebied vertoef
den, gevangen genomen en weg
gevoerd.
Toen we door de Brugsche
stadspoort in de richting Thourout
gingen we moesten loopen in
dit frontgebied naderde ons
een militair groepje, bestaande
Door den ongelijken zandweg
naar het Ven komt een tweewielig
huifkarretje zonder veeren, dat door
een sterken klepper getrokken wordt
in vrij vlugge vaart door de diepe
karsporen en knikken geschommeld.
Achter den voerman zit de pas
toor, in rochet en stola en houdt
met de linkerhand de cirborie met
Ons Heer, terwijl hij zich met de
rechterhand vastklampt aan den zij
wand van het voertuig.
Naast hem zit de koster, even
eens in wit koorhemd, met de aan
gestoken lantaarn tusschen de beenen
en in de rechterhand de schel, die
hij echter niet behoefde te bewegen,
want daarvoor zorgen de schomme
lingen en de schokken van het kar
retje op meer dan voldoende wijze.
Aan de schaapskooi wordt stilge
houden.
De Koning der Koningen, de
Heer van hemel en aarde, voor Wien
de heerlijkste tronen en altaren in
de kathedralen en kerken der aarde
niet schoon genoeg kunnen zijn, bij
Wiens komst in de woningen der
geloovigen armen en rijken
steeds naar best vermogen een eer
biedvolle, zoo waardig mogelijke
ontvangst bereid wordt, doet hier
Zijn intrede in de naakte, arme
schuurwoning, die niet veel beter is
dan die. waar Het Goddelijk Kindje
Jezus bij zijn komst op aarde een
onderkomen gevonden heeft.
Tamelijk langen tijd verbleef de
geestelijke alleen met den gewonde.
Dan riep hij den koster weer naar
binnen en in diens tegenwoordigheid
reikte de pastoor dan de H. Hostie
aan den kalm neerliggende zieke,
uit een afdeeling Duitsche sol
daten, die een 10-tal gevangen
genomen Fransche en Belgische
militairen begeleidden.
Was onze weg tot dat oogen-
blik vrijwel verlaten geweest,
nauwelijks hadden de bewoners
van de Brugsche buitenwijk ge
zien, dat daar eenige van hun
mannen werden binnengeleid, of
ze renden de straat op, alle
vrees voor den „Duuts" verge
tend en, tusschen dezer geleiders
doordringende, stopten ze den
jongens van alles in de handen
fruit, sigaretten, geld, enz. Het
gevangenen-transport was onver
wacht verschenen en daarom
gaven de burgers maar datgene,
wat ze het eerst in de hand
konden krijgen Zoo zagen we
een groot brood door de lucht
zweven 1
Zulke spontane volksuitingen
ontroeren steeds en zelfs de
begeleidende Duitschers, die
eerst heel verontwaardigd waren,
lieten tenslotte met een gebaar
van ga-je-gang-maar de burgers
begaan.
De 18 K.M. lange weg naar
Thourout lag verder geheel ver
laten slechts nu en dan ont
moeten we een convooi, dat
levensmiddelen aansleept naar
het front. Ook reed ons een
eenzame cavallerist tegemoet. Na
gehoord te hebben, wie we zijn,
vertelde hij ons, hoe hij reeds
drie dagen en nachten onderweg
was van de Fransche linie af,
en hoe hevig daar gevochten
werd. Hij wijst op het onbereden
paard naast hem en zegt„Ook
mijn kameraad, wien dit paard
hoorde, is gevallen... „Hij doet
een paar stevige trekken aan
zijn pijp en zijn paard de sporen
gevend, rijdt hij verder, ons een
melancholiek „Leben sie wohl"
toewenschend.
In Thourout waren alle open
bare gebouwen en de kloosters
tot hospitalen ingericht en de
straten zijn nog met convooien-
gewonden overvuld. Er is een
druk beweeg' van af en aanrij
dende troepen. In en om Thou
rout ligt de front-reserve. De
meeste officieren verkeeren in
een min of meer opgewonden
stemming.
We aanhooren de meest fan
tastische verhalen van het strijd-
tooneel, verhalen, waarin meestal
geen kern van waarheid zit zelfs.
Deze menschen, die den dood
voor oogen hebben gehad, zijn
geen leugenaars, maar slacht
offers van hun angstvoorstellin
gen.
We hebben het zelf ervaren,
hoe intellectueele, karaktervolle
Belgische burgers, die naar Hol
land waren gevlucht, ons hebben
gesmeekt om in Leuven toch
eens. te gaan zien naar de plaats
waar hun woning had gestaan,
de woning, die ze in vlammen
achter zich hadden zien opgaan.
En te informeeren naar de fami
lieleden „die en die", welke ze
gevankelijk hadden zien weg
voeren door de Duitschers. Het
gebeurde ons wel, dat we in
dien hij daarna ook het Sacrament
des H. Oliesels toediende.
Toen deze heilige handelingen
verricht waren, beproefden de pas
toor en de koster, met de hulp van
den voerman, den armen lijder in
een betere positie te brengen.
Voorzichtig legden zij hem in de
kribbe op het armzalige bed van
mos en gedroogde varens en dekten
de paardendeken over hem heen.
De koster zou alleen achterblijven
bij den zieke, terwijl de pastoor met
den voerman wegreden, om andere
hulp te halen.
De pastoor keerde echter niet
terug naar het dorp, maar reed zoo
snel het maar even ging door de
hobbelige binnenwegen naar den
Flammertschen H*f, waar hij met
vrouw Pasmans ernstige besprekin
gen had.
Korten tijd nadien schommelde
het karretje van den Flammert met
vrouw Pasmans en Anneke, onder
geleide van den pastoor, door de
heide naar de schaapskooi, waar de
koster nog alleen bij den zieke was
gebleven.
Alvorens de anderen binnen te
laten zei de pastoor:
Koster, ge moest ons een
oogenblik alleen laten.
Toen deze zich een oogenblik
verwijderd had, nam de pastoor
Anneke bij de hand en leidde haar
naar de ellendige kribbe, waarin de
lijder lag.
Mijn kind, dit is je vader,
waarover ge u niet behoeft te
schamen. Hij heeft u altijd lief ge
had en over u gewaakt, ook toen
de bittere nood hem gedwongen
had u aan de zorg van andere men
Leuven nu en dan eens zelf de
moeite van het onderzoek nemen
de de huizen onbeschadigd
vonden de familieleden waren
gevlucht en teruggekeerd, hadden
soms volstrekt geen overlast
ondervonden. En tóchde ver-
halers hebben echt geméénd,
wat ze ons vertelden.
In Thourout vertelden de
Duitschers ons van de Engel-
schen, die bij Nieuwpoort ver
dreven waren middels het vuur
van de 42 cM.-kanonnen, welke
op den drassigen bodem óók al
in stelling waren gebrachtWe
hoorden natuurlijk weerverhalen
van schietende Zivilisten, ver
halen over het mishandelen van
Duitsche gevangenen, te
gruwelijk om weer te geven.
Md. Wordt vervolgd
Hoe verschaft men
zich koelte op warme
dagen?
In Amerika werd de oplossing van
deze vraag het onderwerp voor een
prijsvraag. De eerste prijs werd ver
leend aan de inzending, die adviseerde
tijdens den heetsten tijd van den dag
een heete doche te nemen en daarna
iets warms te drinken.
Die raad lijkt op het eerste oog
heel verwonderlijk. En toch is hij
goed. Het warme bad opent alle
poriën, het verwijdt de huidvaatjes.
Zoo kan het lichaam vlug warmte
afgeven. Wanneer men koud heeft
gebaad, trekken zich de huidvaatjes
samen en de warmte kan daardoor
slechts ten deele naar buiten afge
geven worden. Na een koud bad kan
men zich dus warmer voelen dan te
voren. Wanneer natuurlijk het koude
bad lang genoeg duurt, wordt een
groote hoeveelheid warmte onttrok
ken, en dan kan men dat middel
ook op warme dagen toepassen.
Maar wanneer men in verband
met de werkzaamheden niet veel tijd
over heeft, zal een
warme douche
heel wat beter effect hebben dan
een koud bad.
Iets warms te drinken veroorzaakt
zweeten en bewerkt langs dezen weg
afkoeling. Het zweet verdampt op
de huid, onttrekt daardoor warmte
en wordt zoo tot een belangrijk af-
koelmiddel. Bijzonder werkzaam is
het zweeten bij droge hitte, het
zweet wordt begeerig door de droge
lucht van de omgeving opgezogen..
Minder effect heeft het zweeten op
vochtig-warme dagen, wanneer de
lucht overladen is met vloeistof.
De warme dranken 'mogen geen
alcohol bevatten, liefst thee of koffie
of limonade. Alcoholische dranken
werken door hun percentage aan
voedingswaarde (calorieën)warmte
ontwikkeling op het lichaam. Om
dezelfde reden moet men
voedsel
vermijden, dat rijk aan voedings
waarde is. Te prefereeren zgn op
warme dagen fruit, groente, salade,
vermijden moet men veel vet en
suiker. Vruchtijs en ijscrème zijn het
beste, wanneer ze weinig suiker en
zoo min mogelijk room of melk be
vatten.
Van groot belang is het juiste
kiezen van de
kleeren.
Lichte, luchtige stoffen zorgen er
voor, dat de huidademhaling onge
hinderd kan plaats vinden. De hals
moet zoo veel mogelijk worden vrij
gelaten, opdat tenminste op deze
plaats vrije circulatie mogelijk is
De stijve en zelfs slappe hooge boor
den van de heeren stellen op heete
schen toe te vertrouwen... nadat uw
arm moederke gestorven was.
't Ware voorzeker beter ge
weest als alles op een andere wijze
had kunnen geschieden, maar Onze
Lieve Heer, Die over al Zijne
schepselen waakt en steeds alles ten
beste regelt, zal daarbij wel een
bijzonder inzicht gehad hebben.
Waar de liefde van uw vader
nooit verzaakt heeft, zult gij hem
zeker de uwe niet onthouden.
Snikkend was het meisje voor de
nederige sponde neergeknield en had
zich over den lijder gebogen, wiens
brandend voorhoofd zij kustte en
met hare tranen besprenkelde.
Vrouw Pasmans was ook op de
knieën gezonken en had de hand
van Ties in de hare genomen.
Een blijde glans was over het
gelaat van den gewonde gekomen
zacht murmelde hij met een door
tranen bewogen stem:
Mien liehf, liehf Tieleke, mien
klien reetje uut het Grunewald
Dan sloot hij de oogen, alsof hij
ging sterven, terwijl een zichtbare
ontroering zijn borst hevig deed op
en neer gaan.
Buiten hinnikte een paard, terwijl
een ander ros een snorkend geluid
deed hooren.
't Was de oude knol van dokter
Job, die tegen alle vreemde paarden
hinnikte.
Een oogenblik later verscheen de
kleine goedhartige, maar iewat ruwe
geneesheer, met het prachtig gemar
keerde witbehaarde hoofd, in het
kleine armoedige vertrek.
Mattesen Ties lag nog altijd met
gesloten oogen. De vrouwen waren
opgestaan en van de legerstede
dagen vaak aan een beroerte bloot,
Lichte stoffen zijn bij de kleeding
te prefereeren. Hoe donkerder de
stof is, hoe meer zonnestralen hg
doorlaat, hoe minder hij het lichaam
beschut. Het beste weren witte stof
fen de warmtestralen der zon af en
daarom zrjn ze op warme dagen het
meest geëigend. Dan komen licht
gele stoffen. Stelt men het absorbeer-
vermogen van witte stoffen voor
warmtestralen op 100, dan is het van
lichtgele stoffen 102, lichtgrijze 152.
roode 168, lichtbruine 198, zwarte
208. Nauwe kleedingstukken accen-
tueeren het gevoel van warmte en
zijn dus te vermijden. Ook de nauwe
gordel is minder aan te bevelen dan
bretels.
De ontwikkeling van de dames-
kleeren is in dit opzicht al veel
verder dan die van de heeren. Een
hygienicus stelde 's zomers het ge
wicht van zijn kleeding en van die
van zijn vrouw vast. De kleeding
van den man bedroeg met 3229 gr.
't vierenhalfvoudige van de kleeding
der vrouw met 741 gr. (beiden met
hoed). De man had c.a. 5 pet. van
zijn lichaamsgewicht aan kleeding te
dragen, de vrouw ongeveer 1.2 pet.
Het gewicht van de wintervacht van
een hond maakt 1.4 pet. van zgn
gewicht uit.
De polsen onder loopend
water
houden frischt heerlijk op. Aan de
polsen ligt de slagader vlak onder de
huid, Het loopende koude water
koelt daardoor bijna onmiddellijk 't
bloed af, Wanneer men het water
wat langer laat loopen, wordt aan
het bloed warmte onttrokken.
Tot opfrissching van het lichaam
werkt ook krachtig mede
het koelhouden der
omgeving.
Zoo is het doelmatig op heete
dagen de kamer 's nachts te luchten
en 'overdag gesloten te houden en
ook door luiken en jalouzieën de
zonnestralen buiten te houden.
Wanneer doeken of gordijnen nat
gemaakt worden, ontstaat door de
verdamping afkoeling.
Tocht
vervangt heete lucht door koelere.
Men veroorzaakt hem door tegen
over elkaar liggende deuren en ramen
open te zetten, of door electrische
ventilators. Vertrekken, zooals de
keuken, waarin warmte ontstaat,
hebben een bijzondere goede ventilatie
noodig. Zij moeten zoo veel mogelijk
van de andere vertrekken van het
huis afgesloten zgn.
Om onnoodigen warmteballast te
vermijden moet voor alles
het gemoed rustig zijn.
Wanneer men ruzie maken of zich
opwinden wil, doet men dit het beste
in den winter. Opwindingen laten de
bloedcirculatie sneller plaats grijpen
en veroorzaken daardoor warmte.
Niet voor niets spreekt men van
een „heethoofd" en stelt hem tegen
over een man met „koel bloed." Wie
zich makkelijk opwindt, voert her
haaldelijk overbodige lichaams
bewegingen uit, die op heete dagen
niet gewenscht zijn. Gemoedsrust
helpt het beste over de onaangenaam
heden van heete dagen heen. Waar
ze van nature ontbreekt, moest ze
tenminste tijdelgk zooveel mogelijk
in acht genomen worden.
Bij gevoelige menschen kan het
koeltegevoel reeds te voorschijn
worden geroepen door gedachten
aan winterkou en wandelingen in
de sneeuw. Niet ieder zal door auto
suggestie kunnen worden beïnvloed.
Bg wie dit echter het geval is, doet
goed, zijn muren met platen en
schildergen van sneeuwlandschappen
en noordpoolreizen te behangen.
Bovenmatige hitte verleidt ertoe,
zich zoo min mogelijk te bewegen
en niet te werkeif. Dat is echter niet
juist.
Werken
helpt sterk over de onaangename
teruggetreden.
Zonder op deze te letten, begon
de dokter den gewonde te onder
zoeken, waarbij hij nu en dan een
korte vraag tot den pastoor richtte.
Er bleken drie wonden te zijn,
die waarscnijnlijk door zeer grove
hagel of zoogenaamde reeposten
veroorzaakt waren. Twee daarvan
waren door het lichaam heen gegaan
en aan de achterzijde weer daaruit
verdwenen, maar de andere had eene
der ronde ribben geraakt en deze
waarschijnlijk versplinterd.
Deze wonde was hoogst gevaar
lijk het gelukte den dokter echter
toch, bij het ellendige licht der kaars,
waarmede de pastoor hem in de
duistere kribbe bijlichtte, de groote
hagelkorrel uit de Wonde te halen.
Dokter Job ging daarop naar zijn
tilbury en keerde, een oogenblik
later terug met een kistje, waaruit
hij een fleschje nam. Hij goot eenige
druppels daar in een kommetje en
liet deze den zieke met wat water
vermengd innemen. Ondertusschen
had hij nu en dan een paar latijnsche
woorden en volzinnen met den
pastoor gewisseld; de vrouwen, die
natuurlijk niets daarvan verstonden,
letten meer op de uitdrukking van
zijn gelaat, dat niet veel goeds ver
ried.
Daarna verlangde de dokter water
om de wonden uit te wasschen en
gelukkig was er een kom bij de
hand, die door Anneke gereinigd en
met frisch water gevuld werd.
De pastoor was den geneesheer
verder bij het wasschen der wonden
en het aanleggen van het eerste
verband behulpzaam. Onder deze
behandelingen was de zieke, waar-
hitte-gevoelens heen. Door aldoor
aan de hitte te denken, voelt men
ze steeds sterker. Interessante bezig
heden leiden de gedachten van de
hitte af. Voorzoover men de hitte
kan vergeten, komt men er het beste
door geregeld werken overheen.
En nu kunnen wij de warmte met
een gerust hart tegemoet zien.
Sedert de kunstmest in de wereld
gekomen is, zrjn de oogsten sterk
toegenomen, omdat men juist met
bepaalde kunstmestsoorten kan aan
vullen, wat in den stalmest te kort
is. Zelfs kan men met kunstmest
heel gemakkelijk een volledige be
mesting geven, waarbij men reke
ning heeft te houden met de soort
van het gewas, met de gesteldheid
van den grond, met verteerbaarheid
en uitspoeling, en zoo drong het
denkbeeld naar voren, "dat men in
de toekomst den stalmest kan mis
sen.
Toch heeft de ondervinding ge
leerd, dat bij uitsluitend gebruik van
kunstmest de bodem in een toestand
komt, die voor den groei der planten
niet gewild is en er bepaalde afwij
kingen te constateeren zijn, die de
opbrengst sterk kunnen doen achter
uitgaan.
Nu kan men dit door aanwending
van humusrgke meststoffen, zooals
groenmest en compost, wel verbete
ren, maar de praktijk heeft toch
uitgewezen, dat de natuurlijke mest
stoffen op de structuur van den
grond een bijzonder gunstigen in
vloed uitoefenen, zoodat stalmest
wel altijd een zeer gewilde meststof
blijven zal.
Wat hoort men de laatste jaren
niet van zure gronden, en vooral
zelfs op de lichtere gronden, waar
men het in 't geheel niet zou ver
wachten. En zoo zgn er nog vele
andere dingen, die voor een deel de
kunstmest op zijn geweten heeft,
en het dus niet voldoende is, alleen
te zorgen, door kunstmest de noo-
dige hoeveelheden voedingstoffen in
den bodem te brengen.
Stalmest bestaat uit de vaste uit
werpselen van het vee, vermengd
met wat vloeibare bestanddeelen
en met strooisel.
Bij het verteringsproces in het
lichaam worden de verteerbare be
standdeelen door het bloed opgeno
men. Wat niet verteerbaar is en
wat aan de vertering ontsnapt, gaat
zijn weg door het darmkanaal, waar
het aan de werking van rottings
bacteriën is blootgesteld en komt
zoo als vaste mest uit het lichaam.
De waarde van den stalmest hangt
af van de soort van het opgenomen
voedsel, van de soort van dier, van
het strooisel en van de wijze van
bewaring.
Mestvee gebruikt het voedsel alleen
voor de mestvorming en voor de
levensfuncties. Melkvee en jongvee
moeten in het lichaam uit het voed
sel nog iets meer produceeren, waar
door de waarde van den mest ver
mindert. Paardenmest, die droger is
en minder is verteerd, heeft een
hoogere waarde dan runde rmest, en
wordt o.a. veel voor broei mest in
bakken aangewend.
Voor strooisel gebruikt men tegen
woordig algemeen graanstroo. Dit
heeft 'n hoogere bemestingswaarde
dan turfstrooisel of strooisel van
heide of dennennaalden.
De waarde van den stalmest hangt
ook voor een groot deel af van de
wijze van bewaring. De eiwitstoffen
gaan langzamerhand over in amoniak-
en salpeterzouten, die bg slechte
bewaring kunnen uitspoelen of de
schijnlijk tengevolge der pijn bij het
sondeeren der wonde, weer tot be
wustzijn gekomen.
't Is slim dat de kei hier as en
biehst in die küij mot blieve ligge,
zei de dokter, mer ik durref um nie
te laoten transportieren. De uuterste
rust is veuruurst noehdig; daoreum
mot er beej gewaakt werre, want de
koorts is aan t opkome en zal um
onrustig make.
Daarop wenkte de pastoor hem
mede naar buiten te gaan en 't
duurde vrij lang eer beiden weer
naar binnen kwamen.
De pastoer hit meej gezeet hoe
t hier mit de familiebetrekking uit
ziet, das meej wat neejs, da'k nie
verwaacht haaj. Sapperloeht! Dat
den alden snaak de vader van dat
net kiend is, wie zeuj dat gedacht
hebbe
Vrouw Pasmans bood zich nu aan
om met Anneke de zorg voor den
zieke op zich te nemeneerst wilde
zij echter alleen naar huis teruggaan,
om 't een en ander in gereedheid te
brengen, dat tot verbetering van den
toestand van den zieke kon dienen.
Een paar uur later kwam de kar
aanrijden met een ledikant en toebe-
hooren, waarin de lijder nu een
betere ligging kreeg.
Verder kwamen er allerlei andere
dingen mee, om in de eerste behoef
ten te voorzien.
Onderwijl was ook Pitterhannes
van den Spiekershof, die van het
ongeval gehoord had. aan komen
loopen en deze bood zich aan om
afwisselend bij den zieke te waken.
De lijder was dien nacht onrustig
en fantaseerde nu en dan over allerlei
onderwerpen, waarvan de omstaan-
ders meestal niets begrepen.
Wordt vervolgd»
