Het kouter er in
Op den toren
Weekblad voor VENRAY, HORST en Omstreken.
Dit nummer
bestaat uit twee bladen.
FEUILLETON
Zaterdag 19 November 1921
42a Jaargang. No 47
PEEL EN MAAS
ABONNEMENTSPRIJS
PER KWARTAAL
voor VENRAY 65 c.
franco per post 75 c.
voor het buitenland
b\j vooruitbetaling f 1.30
afzonder!, nummers 5 c.
Uitgave van FIRMA VAN DEN MUNCKHOF, VENRAY. Tel. No. 51
PRIJS DEK
iADVERTENTTEN
»*n 1—f. regel. MS cl
elke regel meer 7J ct
Een opwekkend woord om de Peel-
streken uit haar isolement bevrijd
te. zien
door
A. J. A. C. VAN DELFT,
Directeur der Districts Arbeidsbeurs
te Tiiburg
Dan tiet men bij Horst, America,
Helenaveen minutenlang stapels turf.
Zij leveren bet bewijs, dat, zoo er
transportmiddelen zijn, de nijvere de
hand aan den ploeg slaat. Nu moet
men bewondering koesteren voor den
eenzame, die langs den eentonigen
grintweg Venrayüeurne, zonder
trein- of tramverbindingen het aan
gaat een uur diep de oneindige Peel
in, den turfkost weg te steken en
zoo tevens den vrnchtbaren bodem
bloot te leggen. Hier staat een
stapel turf en vlak er naast ligt
bouwland. De bodem is dankbaar.
Men vraagt zijn dankbare waar
deering niet genoeg. Men reikt niet
genoeg do helpende band aan de
zwarte aardwroeters, meelijwekkend
by den zwaren bestaansstrijd, op
den stedeling bij eersten aanblik dan
indruk makend van een mindere
menschensoort te zijn. Zij zijn door
hun tevreden zwoegen gelukkigen
van andor slag.
Men waardeert hen t iet genoeg,
waarvan smalend gezegd wordt
Erm landj, erm luu; stro daker,
leima buu, (arm land, arme liedeD;
strooien daken, leemen gebouwen)
En waar arbeid een essencieelen
factor voor het leven der volken
is, is het de taak der land- en ge-
gewestbestuurdars om zoo spoedig
mogelijk bet aantal gelukkigen te
vermeerderen.
De bodem zal do eerste en voor.
naamsie helper zijn, om welf aart te
breDgen en te verhoogeti in de lange
reeks van poelplaatsen, die dan alras
met eenige vermeel deren zal.
Monumenten van volksveredeling
tullen worden de ontgonnen malsche
weiden, de bouwlanden en bosschen.
Zij zullen Vondel's woord bewaar
heiden, waar bij ziDgt
d'Akker zal het sweet vergelden,
Ploeg en arbey met gedult,
Zie hoe d'aer de korenvelden
In den zomertijd vergult."
-0-
We wilier, schetsmatig aangeven,
hoe de belangstelling in deze sinds
eeuwen sluimerende, ontoegankelijke
en daardoor onherbergzame land.
streek ontwaakt is; w;,t er tot heden
bereikt werd en w at de strevende
echtgenoole van Van de Griendt,
Helena Pan's, Helenaveen genoemd
werd. Dit is later door een tweede
dorp Qrtendlsveen gevolgd.
Als bloeiende veenkoloniën mogen
zij thans met eere in de rij treden.
Moge het ontworpen IJsselsleijn
onder Venray spoedig volgen i
Wel tij tar leering voor de toe
komst opgemerkt, dat ook Van der
Griendt reeds te kampen bent gehad
De inval der Fransehen in 1792
43.
Br werd gezongen. gedrouken, gespeeld,
getierd, gewoeld soms wel eens «lag
geleverd het was daar de herhaling, zoo
niet erger, van de tooneelen in het ver
laten huis aan den steenweg.
Eene lange ijzeren kachel, veel langer
dan de langate republikein, stond er te
gloeienrond deze zaten of lagen de
Sanaculotten op banken of op strop, of
wel zy stonden overeind en zagen oaar een
paar gedruiiob makende kaartspelers, die
de trom voor tafel deden dienen,
De witte munr van de wachtkamer was
zwart bemorst met teekeniogen in houts
kool.
De oude Doche. met wien oitoyen
Thierry ziob verzoend had, terwijl hij
Pasqne aobter de trali6o had doen steken
de oude Doche, nu weer in het oorps
illustre opgenomen, was de teekenmeester
geweest.
Er stonden vryheidsboomen op den munr
met gebladerte alsof het aobapanvachten
waren, republikeinsohe soldaten, zoo styf
ale waren zy uit eene plank gezaagd,
paarden met vierkanten romp, en pluimbos
voor staart en hanepooten voor loopers
Wat vooral de aandaoht trok, waren de
tooneelen utt de geiobiedonii der laatste
dagto.
r j met zijn werkvolk. Men moest ee-
peelbegrenzsrs en -bewoners van de werkliederi hebben en*1st
toe om9t hopen w'giflg reeds toen niet gemakkelijk.
Tn bet Noorden bij Mill, vertelt f)(, Drentsche arbeidher3 dronkJea
Beurden begon Nermg Bogel, staaktQn op ongelegen tijd
man, die zijn tijd ver vooruit ,J dan „boll^a e» zo!Jten
was. een prachtige ontginn.ng, maar |et%flen 8telten. Daarom ging
met stalmest en toen d,e er met ge-1 Westfalen arbeiders huren
noeg was met compost en straten- Wi| mea dus werUloosbeid be8trij.
van
een
drek. Gebrek aan meststof stelde
harde begroevingen en deed de po
gingen voor een groot deel schip
breuk lijden.
In het Zuiden bood Johan van de
Griendt, opzichter bij den Water
staat om Orthen bij Den Bosch, met
gezond verstand en zeldzame werk
kracht aan alle moeilijkheden bet
hoofd en wist hel zcover te brengen,
dat iu de jaren 18541860 eene
Naamlooze Vennootschap werd op
gericht or.der den titel van »Maat
schappij ter Ontginning en Vervee
ning, genaamd Helenaveen", in
Noordbrabant en Limburg.
Belangwekkend is het om de des
betreffende prospectus der op te
richten maatschappij te lezen. Daarin
wordt o m. hoog opgegeven over de
goede hoedanigheden als brandstof
van de turlsoort, die er gestoken
kan wordaD, .zoowel voor g«woou
bufseiijk gebruik en bij steenovens
en verdere fabrieken, aisook voor
gecomprimeerde turf, cokes en fa
brikaten van parafioe. gas enz.''
Een bekwaam ijzerfabrikant, J.
Nering Bëgel, had een vergelijkend
onderzoek ingesteld .van kolenge-
halte der peelturf, met dat van ver
schillende houisoorten."
Een eerste acte van overeenkomst
is 12 Augustus 1854 opgemaakt bij
der. r.otaris Hoffmann van Hove t.9
Zaltbommel. Voor vermeerdering
van kapitaal zijn daarin later nieuwe
belangstellenden opgenomen.
Verder deze geschiedenis uit te
spinnen zou vrijdloopig worden.
Genoeg zij bet, dat, nadat de kanaal-
bouw eenmaal begonnen was, een
dorp ontstond, dat ter eere van de
Moo tap er den grooteD. Pnbiioola
wreedaardig vermoord mot geweren als
pijpenstelen en kogels als twaalfponders;
V.rrieros die den nieuwen vrijheidsboom
op de OrootG.Markt plantte, en met vin
gers als v(jftaodig« vorken, op de koperen
adelaars wees, als zijnde die metalen
zinnebeelden de sebnld dat de boom sleobta
met moeite werd opgericht
Er waren galgen, waaraan bisschoppen
en monniken bengelden bisschoppen,
die met den mijter op bat hoofd en don
staf in de band aan de galg hingen ten
bewjjs, det zij niet door Docbe waren ge-
halsreohl, die hen seker wel van dito
kostbaren ballast zou ontdaan hebben.
Hat wemelde daar van republikeinsohe
spreuken en opsohriflen tegen de gekroonde
dwingelanden, tegen de gemijterde volks,
verdrukkers en alle soorten van hemel-
hmaren. zooale Doobe de priesters en
monniken noemde.
Qjj begrijpt lichtelijk, dat rosae Krelis
in den omtrek dwaa.de en de muursabil.
deringen van Doohe reeda schier van bniten
kende.
Nu bad Krslis voor de tiende maal door
de jjteren traliën van bet venster liggen
loeren, en eerst toen hij Msrten Davits
bemerkte, die op een tiental stappen vao
de wacht staan blsef. onzeker of hij de
abdij «ou binnentreden, sprong de jongen
hem tegemoet en, der dat bij meester
Davits van dienst kon zijn, riep bij bcm
tol
Meester Davits, zoekt gij iemand
Ja, Krelis weet gij niet waar ik
citoyeo Thierry vinden kan f
Citoyen Thierry t Is bet andere nlelï
Dl aerato dsnr rechts. De adjudant is zoo
dan en er werkvolk van elders heen
brengen, goed. Maar dan opgelet
De Peel kan werk verschaffen aan
duizenden, doch het eerst komen
daarvoor in aanmerking de menschen
uit Brabant en Limburg, die In
volksaard en opvoeding er*n vreed
zame samenleving verzekeren.
Het wachten is thans op een twee»
den v. d. Griendt, dia nut rusten
zal, voordat er kanalen zijn, spoor-
en tramwegen naast goede bestrating
0—
Wat er tot heden bereikt werd,
is alweer niet in zijn vollen omvang
aan te geven.
Zoo zacht aan zijn de vele werken
en werkj°s, die dien respectabelen
arbeid samenvatten, gegroeid tot
een omvaig van vele duizenden
pagina's met statistieken, grafieken,
schetskaarten» foto's enz.
De beer K. Dilliug stelde a's uit
gave der Ned. Heidemaatschappij
een handboek samen getiteld .De
Poolstreek'. een Nederlandsch ge
bied voor landverhuizingen voedsel
productie. Daarin wordt alweder de
btteekenis van ontginning der Peel
voor do gemeenschap en de volks-
voeding uiteengezet. Hij b-spreekt
er do invloeden op d6 vooitzetting
der ontginning; de eigendomsver
houdingen; het gebruik der ontgon
nen grotder); de gemeentelijke ont
ginning, exploitatie, verkoop en
uitgifte in erfpacht; den boschbouw;
de wegbeplanting; de landbouw; de
tuinbouw; do hoogveenontginning;
de verkeersmiddelen; do ontwatering
het grondgebruik; de veestapel; het
7ereenigingsleven, het credittsezen;
'de bevolking en beroepsindeeling en
de afwatering onzer provincie. Zijne
164 bladzyden met kaarten en
prenten leveren zooveel stof, dat er
wellicht aanleiding tot een tweede
boek in te vinden zou zijn. Belang
hebbenden moeten we dus kort
heidshalve daarnaar verwijzen.
Ook aan zijn werk ligt de wensch
tot grondslag, dat aan de ontsluiting
van die gebieden, waar de gelegen.
heid en de middelen ontbreken om
den bodem met voordeel duurzaam
productief te maken, eerlang krack-
tiger de hand wordt geslagen, op»
'dat kapitaal en ondernemingsgeest
jeen vruchtbare beleggings-en ar»
jbeidsgelegenh6id wordt verschaft,
j Tot «en dier streken behoort de
Peelstreek.
Eenig idee krijgen we reeds als
we ons bepalen tot een tweetal ge
meenten.
DEURNE.
Uitgegeven zijn hier drie boerde
rijen van 12 bunder ieder en een
boerderij van 8 bunder, terwijl er
negen aanvragen voor een renteloos
voorschot in behandeling zijn.
144 H.A. is voor 50 jaren aan 9
boeren in erfpacht gegeven, zes
dezer boerderijen zijn nog in aan
bouw. De gronden kuDDan de begio-
kosten niet zelf dragen, zoodat rijks
steun noodzakelijk is.
De gemeente zeM ontgon in nor
malen tijd op bescheiden schaal met
circa 20 werklieden, doch '.hars zijn
er 185 te werk gesteld.
Men is bezig met een weg van
Deurne naar Oploo, met zijtak Ge-
mert. Deze is aangenomen voor
f455 000, (22 K M. lang). Smal
spoor is aangelegd door de firma
Willems d» KonÏDg en Verstappen
vanaf Beek en Donk naar Deurne
door de Peel heen voor den aanvoer
van slakken enz. naar en van het
schip 25 K.M. lang
Onder Bakel worden 24 woningen
met kerk en pastorie en school ge
bouwd. De Rips or.der Bakel is een
prachtontginnicg. Op den Twist
ondei de gemeenten Sambeek
Vierlirgsbeek zal een ni-tiwe pa
rochie komen, waarvoor kostwinneo-
de boeren zelf een bedrag van 16000
gulden bijeengebracht hebben.
In de najaarszitting der Staten
van Noordbrabant zal een voorstel
aan de orde komen om den weg
over den Twist te verlengen naar
Sambeek.
even op zjjn houterig zwart paard thn'.a
gekomen.
ay zegt de eeis'e deur rechts
Wel je I Mis'oopen kunt ge toch
zeker niet I zeide de knsep spot'eod.
De oude man stapte door, en toen de
schildwacht, een sfsehaweiijke ke-el. die
in eene sonrt van sargie gedraaid, tegen
den muur leunde hem barsch vroeg wat
hij verlaogde. herhaalde hij deu naam vao
den adjudant eu werd de aanduiding van
Krelis bevestigd.
Krelis wipt» z-ch op een langen inheide,
muur, aetle s'ch schrijlings daarop neer en
was wel hesloteo, mettsgenilaande de
koude, deo ouden Davits sf te wachten.
Bjj hoopt6 wel op eenige duiten, in ver»
goedmg voor den bewezen diers'.
Meesters Davits trad een gang binnen
en klopte op de hem aungeduido d.u\
Wel hoorde by beweging in de kamer
doch niemaDd antwoordde op zijn geklop
Eindelijk waagde t de goede maD de
deur te openen en binnen te treden.
Voor hem. aan de tsfel. zat een persoon
met den rug naar de dtor gekeerd bij
bladerde in papieren, welke cp tafel ver.
spreid lagen.
Wat wilt gel vroeg do adjudant,
zonder zich om te wenden.
Huibert... begon bevend de onde
Davits.
I Bij dat woord sprong ds jonge man
plotseling overeind, ais hsdde bij sloh
onverwacht eon angel in den voet getrapt.
Driftig wendde bij sich om, en toen hfi
zijn ouden vader voor sich zag, werd hij
hoogrood en bedwong eeret, oa een
oogenblik, zijn ontroering,
Bet denkbeeld van alle betrekking te
De Jodenpeel onder Bakel, circa
280 H.A. groot, zal waarschijnlijk
ontgonnen worden voor boerderijen
van 8—12 H.A,
t Zinkske onder Deurne, ongeveer
300 H.A. wacbt ook, doch de ge
meente kan er zelf niet aan, omdat
er f 300.000 mede gemoeid zal zijn.
In 1920 beeft Deurne met werk-
loozon ongeveer 80 H.A. ontgonnen,
tevens wegen aangelegd en slooten
gegraven. Nieuwe aarden banen zijn
gemaakt, 18 K.M. verhard. Dit is
.niet aanbesteed, docb in eigen be
heer uitgevoerd.
De stoomploeg heeft 120 H.A.
voor de ontginning voorbereid,
waarop een 60tal van bovengenoem
de werkloozen werk hebben gevon
den met den aanleg van slooten en
wegen.
VENRAY
Wat deze gemeente betreft, volgt
hieronder een door den Gemeente-
Architect van Venray, den heerH.
Timmermann, op 12 Mei 1921 aan
heeren Burgemeester en Wethouders
uitgebracht verslag omtrent de uit
gevoerde werken in de Peel, vanaf
begin 1917 tot einde 1920, met in»
begrip van de uitgevoerde en in uit«
voer zijnde werken in hetPeeldorp
IJsselsleijn
Na bet voorbereidend werk zijn in
April 1917 de werkzaamheden in de
Peel begonnen met het uitzetten en
kielspitten der geprojecteerde wegen,
volgens het peelplan, over een lengte
van 26 K.M. en het verkavelen en
opmeten van 218 H.A. woeste gron
den in de Veulensche wateren.
De verkoop dezer gronden, welke
heelt plaats gehad op 26 April 1917
beeft opgebracht f 41.155,
2536 Meter afwateringsslooten
werden gegraven en 2800 Meter
bestaande slooten verbreed en uitge»
diept Aan werkloon is in 1917 uit«
gegeven de som van f 1958, terwijl
voor aanschaffing van materiaal,
agens met smalspoor, kruiwa»
gens met planken, betonbuizen enz.
ie uitgegeven f2534 totaal f4492.
Het werk tot droogleggen der
gronden voor verkoop Veulensche
wateren heeft gedeeltelijk in 1917
en 1918 plaats gehad en heeft be
halve in bet graven van nieuwe
waterlossingen, bestaan in bet uit»
diepen van 't vorlengde der gegraven
sloot lot aan de Lollebeek (grens
VenrayHorst) welk werk wegens
bet voortdurende aanzanden begin
looehüceD zooals bij met voorbedachten
rade reeds laog balloten had te doen,
kwam levend'g io ham op maar io
tegenwoordigheid van een cudeu man, die
alleen bevend en bleek grijs en verouderd
voor hem stond, bad bij den moed daartoe
niet.
J» gy zijt myn Huibert wel... mom
pelde de vader tranen welden in zyne
ongeo up en by stak -le bibberende ban
den naar den zoon Uit.
Huibert keerde dob snel om en sprak
op tro'sehen toon
Gij hebt vergeten, wat gy eenige
jaren geleden eeidet gij bad geen zoon
meer.
't Is waar maar ik heb door uw
afwezigheid alleen zwaar geboet ik bad
n moeien vergeven, Diet vervloeken.
Ik was onschuldig aan het mij ten
laite gelegde feit.
Ik wil het gelooven, Huibert ja,
ik een ge'ukkig dit te gelooven. Vergeef
aan uwen oudeo vader die dwaling, en
laat bet vrede zijn tuiscben ons beiden,
Huibert deed een afwjjtoed gebaar met
de rechterband-
De oude man bedekte bet aangeziobt
met beide banden, en zakte langzaam voor
den zoon op de knieën.
Het hart van den zoon klopte ineller
hy deed eicb geweld om eene opkomende
ontroering meester te worden daarin
slaagde by.
j No, rioht u op. zeide by, ik wil
niet dat dit tooneel bier door iemand ge»
zien worde. Gy hebt hier tuisoheo de
vier muren Huibert Daviti niet weergezien
ik ben voor u, zoowel als voor aoderen
oitoyen Thierry-Brutue, verdediger der
éóae en onverdeelbare repnbhek, adjudant
van den machtigen generaal Verr èces, en
geroepen om bier in deze domme, byge-
loovige verpaapte en ariatocratisobe stad de
grondbeginselen van vrijheid eo gelijkheid
te doen zegepralen. Sta op, zeg ik u uw
zoon is dood, wat verlaDgt gij van citoyen
Thierry
De nieuwe adjudant stapte misnoegd door
de kamer «n liet zich e: ndelijk weer, met
den rug naar den ouden man gekeerd, in
den leuningstoel vallen* die voor het vuur
geschoven was.
Mzester Martsn richtte zich langzaam
op, verwonderd, met stomheid gsslageo
over zooveel hardvochtigheid, hetwelk de
republikeinen van dien tijd stoicijosche
deugd noemden.
Gij wilt uw vader niet meer erkennen
Huibert! vroeg de oude man.
Hij zelfheeft de banden verbroken...
Maar als de vader u schuld bekende
HuibertOcb, gy weet niet, kind, wat
ik in die jaren uwer afwezigheid geleden
heb boe dikwijls ik naar u verlangde, en
toen ik de veraekeriDg van awen dood
meende te hebben, hoeveel missen ik ter
nws zielrust heb deen lezen.
Een spotlach plooide de lippen van deu
ontaarden zoon.
God voert n levend voor mijne oogen
terug, en ik tel nu al bet geled9oe niet
meer, hervatte de vader na eene poos.
Ik wil alles vergeten, indien gy my
weer als uw vader wilt aanzien.
Da oude man weendeHnibert «ag atrak
voor ziob in de vlam men en zeide barsch
maar toob geiohokt
Wordt vervolgd.